Theater – In Sartre & de Beauvoir kijken de cultfiguren van het Franse existentialisme terug op hun leven en denken. En op de liefde, évidemment. Altijd weer die liefde. De voorstelling in één zin: ‘Vrijheid is wat je doet met wat je wordt aangedaan’. Volgens het Zuidelijk Toneel maakt filosoof en theatermaker Stefaan Van Brabandt de redeneringen van Jean-Paul Sartre en Simone de Beauvoir actueel en prikkelend, genuanceerd en daarmee des te overtuigender.

In Filosofie Magazine van februari 2022 vertelt Van Brabandt over de voorstelling dat hij geen idee had dat het zo actueel zou worden. Volgens de theatermaker zijn vandaag de dag vrijheid en identiteit – de twee grote thema’s van het existentialisme – niet meer weg te denken uit het maatschappelijk debat.

’Het idee dat je zelf vorm moet geven aan je leven is cruciaal in het existentialisme, de stroming waartoe hij [Sartre] en De Beauvoir behoren. Je moet je niet laten insnoeren door traditie, cultuur of opvoeding. Daarin ben je weliswaar ‘geworpen’, maar je kunt jezelf er ook altijd aan onttrekken. Vrijheid is wat je doet met wat je is aangedaan, vonden ze.’

Sartre schreef: ‘Existentie gaat vooraf aan essentie’, zegt Van Brabandt. ‘Dat we bestaan gaat vooraf aan wat we met dat bestaan aanvangen.’

‘De mens is daarom wat hij van zichzelf maakt. Mens-zijn gaat daardoor altijd hand in hand met openheid en mogelijkheid. Als mens zijn we tot die vrijheid veroordeeld, al willen we er ook vaak aan ontsnappen, omdat ze gepaard gaat met een verpletterende verantwoordelijkheid.’

De theatermaker zegt dat je weliswaar deels bepaald bent door je omgeving, maar nooit helemaal. Je kunt je altijd verhouden tot je situatie, en daardoor ben je ook altijd vrij om jezelf te bepalen; je kunt spelen met de gegevenheden.

‘En dat deden Sartre en De Beauvoir. Ze namen de regie van hun leven in handen en maakten er een eigen verhaal van. Als acteurs zonder opgelegde tekst improviseerden ze spelenderwijs een leven bij elkaar.’

Vrijheid is het tegenovergestelde van egoïstische willekeur, die anderen schade kan toebrengen. Sartre en De Beauvoir zouden zich daarom, volgens Van Brabandt, fel kanten tegen de vrijheid van de jungle, waarin iedereen doet waar hij zin in heeft, en tegen de egocentrische weigering van elke verantwoordelijkheid.

‘Vrijheid stond bij Sartre en De Beauvoir voor engagement: je inzetten en zorg dragen voor anderen, en voor het recht op dezelfde vrijheden voor iedereen. Want zolang niet iedereen vrij is, aldus Sartre, is niemand vrij.’

De voorstelling ‘Sartre & de Beauvoir’ is vandaag (première) in Tilburg te zien. Daarna op verschillende plekken in Nederland en België | ‘Je krijgt eindelijk inzicht op de vragen waarom we ‘gedoemd zijn tot vrijheid’; wat De Beauvoir bedoelt met de moraal van de dubbelzinnigheid en wat het betekent om authentiek mens te zijn? Jouw portie verantwoorde ontspanning.’ (Het Zuidelijk Toneel)

Zie: Filosofie Magazine: Filosoof en theatermaker Stefaan Van Brabandt maakte een voorstelling over De Beauvoir en Sartre

Beeld: Jean-Paul Sartre en Simone de Beauvoir (meer.com)