'Het schrijven moet geen dwang worden' HQMICtBlOaOB Schamele bijdrage aan D-day TV-rubriek 'Nu' bij vlagen boeiend Jan Blaaser slaat een jaartje over De geëngageerde gekte van Johnny Melville ZATERDAG 9 JUNI 1984 Radio - tv - kunst PAGINA 27 Er is iets merkwaardigs met die viering, of beter gezegd: her denking van D-day plus 40 van afgelopen woensdag, 6 juni 1984. Nooit eerder, voor zover mijn geheugen strekt, is D-day zo grootscheeps, met zoveel fanfare en zoveel mankracht herdacht. Hoe zou dat komen? Veertig is een mooi rond getal, ik zal dat niemand afstrijden, maar dertig en twintig waren net zulke mooie ronde getallen, en in zeker opzicht was vijf entwintig als kwart van hon derd nog ronder en gedenk waardiger, zoals vijftig over tien jaar een nog ronder getal zal zijn dan de veertig van de afgelopen week. Ik twijfel er niet aan dat de in vasie op de Normandische kust ook in 1974 plechtig her dacht is, en in 1969, en hoogstwaarschijnlijk ook in 1964 en in 1954, maar ik her inner me, om maar een voor beeld te noemen, van al die jaren geen foto's waarop ko ningin Elizabeth, koningin Juliana, koning Olav, presi dent De Gaulle, president Ford, of Johnson of Nixon of Kennedy, koning Boudewijn en groothertogin Charlotte in een ongemakkelijk rijtje op het Normandische strand stonden. Heeft die herdenkingdrift te maken met de behoefte aan profilering door Francois Mitterrand en Ronald Rea gan? Heeft het iets te maken met de buitenlandse situatie, waarin de Sowjet-Unie ener zijds, en de Verenigde Staten anderzijds een hardere, on verzoenlijker houding jegens elkaar i door Nico Scheepmaker Was er de behoefte van de westelijke NAVO-landen, hun onderlinge verbonden heid en strijdvaardigheid nog eens via D-day tot uitdruk king te brengen? Of heeft het iets te maken met de incuba tietijd, die zo'n wereldoorlog heeft, waardoor concentratie kampsyndromen, gedenk boeken en plechtige herden kingen pas na zo'n jaar of veertig onweerstaanbaar naar de oppervlakte komen? Of voelde men zich enigszins gepresseerd, doordat de over levenden van D-day aan het uitsterven waren en een steeds zeldzamer menssoort dreigen te worden? Als u gekeken hebt, hebt u ze gezien, de nog in leven zijnde Rangers, die met doodsve rachting tegen de steile berg wand van Pointe du Hoe op klommen, een makkelijk doelwit vormend voor de Duitsers in de geschutskoe pel, om na zware verliezen tenslotte toch deze kazemat te veroveren en tot de ont dekking te komen dat de ge vreesde kanonnen die tot zwijgen moesten worden ge bracht niet aanwezig waren. Hoe krijg je jongens van twin tig, vijfentwintig, dertig jaar met vrouw en kinderen thuis zo gek om langs touwladders zo'n loodrechte wand te be klimmen, wetend dat de kans van overleven klein is? Zij waren Amerikanen, hun va derland hoefde niet verde digd te worden. Omderwille van de democratie, de rech ten van de mens, de vrijheid vir -^ningsuiting en van drukpers? Het zou prachtig zijn als zij bereid waren daar voor hun leven te offeren, als zij, met het mes tussen de tanden, de touwladders be klommen hadden met de kreet: „Leve de drukpersvrij heid!", maar ik ben bang dat het op D-day in Pointe du Hoe toch simpeler toeging. „Er moest een taak vervuld worden, en dat deed je dan maar" was, als ik mij goed herinner, een uitspraak van een van de overlevende Ran gers. En daar stonden ze dan nu weer, veertig jaar later, zestig-, zeventig- en tachtigja rigen, in nieuwe uniformen, want je maakt mij niet wijs dat die oude uniformen nog pasten, grijze heertjes aan wie niet meer af te zien was dat zij zich ooit van hun touwladders af lieten schie ten omderwille van de men senrechten, zoals een Reagan trouwens ook niet was af te zien dat hij in 1943 nog een mooi rolletje speelde in de film 'This is the army'... Overigens was de belangrijkste bijdrage die Nederland aan deze herdenking leverde ko ningin Beatrix met haar ko- renblauwe hoed, want de te levisie beperkte zich tot een overname van de tv-reporta- ge vanuit Normandiê, waar bij commentator Philip Fre- riks een uur lang geen lijn verbinding kreeg, telefoonge sprekken door de plechtigste momenten heen kwetterden, en de reportage voortijdig werd afgebroken op het mo ment dat de zeven hoge gas ten op het strand gingen po seren voor de foto die door al le kranten als 'de' foto van de ze herdenking is gepubli ceerd. In ruil voor de beelden hiervan kregen we vijf minu ten pauze met een smurfen liedje. En verder mochten we een dag na dato opnieuw naar de film 'De langste dag' kijken, terwijl zelfs Duitsland 1 op D-day nog met een extra reportage van drie kwartier kwam over 'Omaha '84'. Bel gië Ned. had op 5 juni een do cumentaire van 1 uur en 3 kwartier over de landing in Normandiê, België Frans had weer een andere documentai re over hetzelfde onderwerp, de BBC 1 had de hele dag door D-day reportages, het zelfde gold voor de commer ciële televisie, die ook nog met een uur lange documen taire kwam over D-day, kort om: de televisies van konin gin Elizabeth, president Mit terrand en koning Boudewijn waren actiever dan die van koningin Beatrix, en het zou mij niet verbazen als dit ook gold voor de televisies van president Reagan, koning Olav en premier Trudeau. De televisie van groothertog Jan kwam zelfs met een film over de landing in Normandiê met een Duitse titel: 'Siegen oder sterben'. De eigen bijdrage van Nederland, een lid van de Prinses Irene Brigade die tij dens de Normandië-reporta- ge bij Joop van Os in de stu dio zat en die op 8 augustus 1944 op de Normandische kust geland was (D plus 66) stak wat schamel af bij de ac tiviteiten van onze bondge noten. GRONINGEN (GPD) - Een verhalenman ver dwijnt een tijdje uit de schijnwerpers. Een uniek verteller in het tragi-komi- sche genre stopt een jaar met zijn theaterwerk. Hij heeft er even genoeg van na vijf soloprogramma's. „Ik sla een jaar over", zegt Jan Blaaser. „We moeten af van het idee dat Jan om acht uur 's avonds open gaat en om elf uur sluit. Het moet geen vervelend winkeltje worden..." Je kon het merken aan zijn optreden. Hij mengde wat oudere nummers in zijn programma, schakelde de automatische piloot wel eens in als de zaal een tik- kie zwaar was. Zoals die avond dat hij in Veendam werkte. Het was niet vol en Jan Blaaser had daar de pest over in. Hij wordt dan sikkeneurig en ont laadt dat gevoel op zijn manier, waarbij hij wel weer uitkomt in de hu mor. Vanaf het podium, met een blik naar het slecht bezette balcon van de schouwburg: „Met zulk weer zou ik ook niet op het balcon gaan zitten..." Vroeger was hij conférencier. Al thans, zo hebben velen hem le ren kennen. Jan Blaaser onder vindt nog dagelijks hoe bezwaar lijk dat is. Ze willen niet af van het beeld rond 'Mijn tante heeft een olifant' en zijn creatie van 'the English style'. Zaken waar van hij hartgrondig afstand heeft genomen, sinds hij op zijn be kende achteloze wijze, maar met tastbaar succes amusementach tig cabaret ging doen met liedjes en herkenbare verhalen. Het land vergeet snel. Blaaser (in juli wordt hij 62) is een veelzijdig acteur, die alle genres kent en heeft gespeeld: volkstoneel, de klassieken en het karakterdra ma. Hoewel, hij memoreert met genoegen dat één rol bij de men sen is blijven hangen. Op de tele visie speelde hij jaren geleden 'Requiem voor een zwaarge wicht'. Daar wordt nog steeds over gesproken. De mensen vra gen of zo'n stuk nog eens terug komt. Hij gelooft van niet. „Tele visietoneel werd vroeger live op genomen en uitgezonden. Toen we na afloop in het café kwamen, gingen de mensen staan...!" Een vorm van erkenning die Blaas er langzamerhand aantrof, toen hij solocabaret bracht in de schouwburgen. Aanvankelijk za gen de directeuren het niet zo zit ten, later ontvingen ze hem met een overdreven welkom, omdat hij in een moeilijke tijd uitver kochte zalen trok. Jan Blaaser spreekt van „onverwacht veel succes bij het publiek". door Jacques J. d'Ancona Maar na vijf programma's vindt hij: „Ik ben niet nieuw meer. Nu al geldt: noblesse oblige. Dan moet je oppassen. Het schrijven moet geen dwang worden. Op treden is fijn, maar ik ben bang dat het publiek zegt: 'daar heb je hem weer'. Ik heb liever dat ze zeggen: 'ha, daar is hij weer'. Je wordt zo'n abonnementen bloempje in het jaarboekje van de theaters. Als je voor de laatste keer de deur achter je dicht doet, denk je: „Waar moet ik het de volgende keer over hebben?" Ar tistiek ben je toch de man die ademloos laat luisteren en ze blind laat liggen van het lachen. Daarom sla ik een jaar over". Portret Rust? Blaaser: „Ik heb een druk ar tistiek leven. Met mijn kwastje werk ik aan het portret van mijn vrouw Elsa. Ik rommel zomaar wat aan met teksten en ga waar schijnlijk in de zomer drie maan den in het Lido in Amsterdam spelen". Wordt het weer schnabbelen, net als vroeger? Jan Blaaser ontkent dit stellig. „Nee, geen besloten partijen. Ik ben niet zo'n brugo- pener en winkeldichtdoener. Ik geneer me er niet voor, maar ik wil wel consequent blijven. Van nacht zat ik lekker om half twee aan de schrijfmachine aan een toneelstuk te werken. Ik heb ma teriaal te over. Het begin is klaar, het speelt na afloop van een par tijtje tussen een man en een vrouw in een sfeer van uitge doofde feestvreugde en opgefok te huwelijkstrouw. Het werken is goed voor mezelf en voor het stuk". Hij heeft enkele bundels met korte verhalen geschreven en een nieuw boek zou er in de vakantie wel eens uit kunnen rollen. De vraag is of er interesse bestaat voor een probleemstuk over een man en een vrouw. Hebben de mensen niet genoeg van Touw Metsers, Rooskens Lutz, Van den Heuvel Jansen? Jan Blaaser: „Dat komt daarom ook pas over een jaar, want de theaterdirecties hebben inder daad argwaan. Vertel ze maar eens dat het bij mij anders gaat dan bij die anderen". Postbodes Komt de televisie niet met aanbie dingen? Blaaser lacht: „Er is een voorstel van de VARA om een rol te spelen in een serie. Dat is me te gevaarlijk, tenzij ze komen met een stuk als 'Zuiderstraat'. Joop Walenkamp (35) is fractieleider van het CDA in Leiden. In zijn stijl van optreden herken je de goed uitgeslapen Bourgondiër. Joviaal, gewoon lijk goedgehumeurd, maar tegelijk een geslepen kritikaster van het PvdA/WD gemeentebestuur. Met zijn bijdrage aan 'Dwangbuis' begeeft hij zich op bekend terrein, want Walenkamp staat op ver trouwelijke voet met de media. Hij was in het verleden ondermeer medewerker van deze krant, was fractie-assistent van CDA-mediaspecialist Van de Sande en is een groot voorvechter van de regionale omroep Rijnland. Hij heeft een vaardi ge pen, die hij niet alleen gebruikt voor het schrij ven van nota's, maar ook om er de hoofden van politieke mede- en tegenstanders (op papier) mee te verminken. Een aantal boekjes met karikatu ren van zijn hand is verschenen. Ook illustreerde hij kinderboeken. Walenkamp is thans als secretaris Jong Manage ment in dienst van het Nederlands Christelijk Werkgeversverbon d Over de rand van het slappe ko pij-papier in mijn typemachine heen, werp ik een schuine blik op het kleine schermpje dat op armlengte afstand op mijn werktafel zwijgend zijn zwart wit beeldjes laat bewegen. Zo breng ik menig uurtje in mijn werkkamer door: de telefoon op mijn linkerschouder, tegen het oor-geklemd, kranten en al lerlei papier voor mijn neus, ty pemachine onder handbereik, op de achtergrond zachtjes Met het oog op morgen op de radio, daarnaast mijn 14 cm tv- tje met geluidloos beeld. De avond is reeds lang gevallen, een lange, drukke dag weer achter de rug. Vrouw en doch tertje slapen. Ikzelf haal in het laatste uurtje van de dag in één uur alles aan informatie bin nen, waarvoor ik eerder op de dag geen tijd had. Het laatste nieuws. De Haag Vandaag, de radio gaat even uit het tv-geluid aan. Cees Sorgdrager blikt me aaan alsof hij over de juistheid van zijn naam geen twijfel wil laten be staan. Bij het zien van de pre sentatoren van dit programma voel ik me vaak geïrriteerd. Zij lijken met grote tegenzin hun vak uit te oefenen. Alsof ze minachting hebben voor de stuurmanskunst van de politi ci, waar zij het vanaf de wal toch allemaal zoveel beter we ten. "Wat doet dit medium met de mensen", vraag ik me af. Verliezen de kijkers hun kri tiek en de makers hun zelfkri tiek? Als we mogen afgaan op de eerdere bijdragen in deze rubriek, valt dat nogal mee voor wat de kijkers betreft. Voor wat de makers aangaat: als de misantropene van Den Haag Vandaag mij te machtig worden, schakel ik snel over naar mijn favoriete program ma's: de drie Engelse zenders, BBC 1 en 2 en ITV. Ik zwijg dan nog over de programma's van Omroep Rijnland. "Schrijf daar maar niet over", sprak de verantwoordelijke redacteur van deze krant vermanend, "Daar schrijven we al genoeg De Engelse zender staat inmid dels op. Over mijn typemachi ne heen kijk ik afwisselend naar Mevrouw Indira Gandhi op ITV, die de bestorming van de Sikh's tempel vergoelijkt en type vervolgens weer vlug en kele regels. Als ik zie hoe be leefd de Engelsen verslag ge ven van het bloedbad in India, betrap ik mezelf er op dat ik denk: "Ze moesten Cees Sorg drager eens op haar afsturen, dan zou ze wel anders piepen!" Op mijn horloge is het inmid dels middernacht. De montere gezichten op de Engelse zen der vormen een levendige illu stratie van één reden waarom ik zo graag naar hen kijk: het is nog een uur vroeger, aan de overkant van het Kanaal. An ders gezegd: als alle andere programma's al afgelopen zijn doen zij net als of het pas tien uur is. Verdraaid aardig van ze voor degene die vroeger op de avond geen tijd hebben om te kijken. Dat brengt me op de uitvoering van de opdracht om deze ru briek vandaag te schrijven. Een opdracht, die ik enigszins ondoordacht heb aanvaard. Wat heb ik in de afgelopen week kunnen zien? Niets. An ders dan ik me had voorgeno men heeft de 'dwangbuis" me deze afgelopen week niet kun nen verhinderen vele andere dingen te doen. Alvorens naar menige vergadering te vertrek ken, vele telefoontjes te voe ren, talloze stukken te bestude ren, heb ik echter wel getrouw een blik geworpen op de aan- kondigig van de programma's die ik telkens niet zou zien. Als u de uitdrukking deja vu niet zou kennen, dan weet u wel wat ik bedoel, als ik zeg dat ik donderdagavond voor de ze vende keer in vijfjaar naar The longest day had kunnen kij ken. Als ik bedenk dat mijn omroep bijdrage en kabelabonnement omgerekend neerkomen op een prijs van 83 cent per dag voor een onafzienbare stroom films uit de vijftiger en zestiger jaren, dan wordt het misschien onderdehand toch tijd voor de aanschaf van een videorecor der; daarmee kun je tenminste nog zelf bepalen hoe oud de film is. Laat ik echter niet al te kritisch zijn; de kleine Marieke heb ik zojuist huilend uit haar bedje gehaald en vervolgens op zacht sussende toon laten zien wat do televisie nog vertoonde. Na enkele minuten is ze weer heerlijk in slaap gevallen. Zo heeft toch alles zijn functie. JOOP WALENKAMP Jan Blaaser: "Ik heb liever dat Met een serie heb je alle kans op postbodes of agenten met de ver keerde schoenen aan. Na 'Stad huis op stelten', 'Hollands Glo rie' en 'Pleisterkade' heb ik daar geen zin meer in". Hij wijdt zijn liefde en zijn aan dacht aan zijn gezin. Elsa en Jan hebben een dochter van zes jaar en ze mag leren zingen, bewegen, dansen, acteren en piano spelen. „Dat moet ze kunnen als ze zes- 'It don't mean a thing' door Johnny Melville en groep. Gezien in de Leid- se schouwburg op 8 juni. LEIDEN - Hoe vreemd het ook klinkt: de gekte van Johnny Mel ville wordt enigszins ontsierd door maatschappelijke betrok kenheid. Hij wil ons vertellen dat er sterke overeenkomsten zijn tussen de crisis van de jaren der tig en de economische teruggang van deze tijd. Gevaar van zo'n vergelijking is datje de minstens even talrijke verschillen over het hoofd ziet. Melville trekt de paralellen aan de hand van de amusementsin dustrie, die net als toen ook nu gouden tijden doormaakt. Een mooi aanknopingspunt voor een ouderwets fools-programma. Het biedt zowel Melville als de zeven uit alle hoeken van de wereld los geslagen leden van zijn groep de ruimte hun vakmanschap op al lerlei gebied te tonen. Er wordt (akoestisch en elektrisch) gemu siceerd, er wordt gedanst, gezon gen en geacteerd. Vooral met de ragtime, swing, blues en crooner- songs van de jaren dertig gingen de groep erg goed af. Hijzelf is een getalenteerd fooi: fraai Engels deukhoofd, waaraan je kan zien dat hij de eerste twin tig jaar van zijn leven niet veel anders dan smog heeft gehapt, diep in het zwart verzonken ogen, gezichtsspieren van elas tiek en de aanstekelijke moto riek van een gehandicapte tijger. Daarmee lijken alle ingrediënten voor hun geslaagd fools-pro gramma aanwezig. Dat was het dan ook gisteravond in de Leidse schouwburg. Tenminste bijna. Want al waren er prachtige acts, zoals die van een tapdanser die het bijna in z'n broek doet en van een popzangers die play-backt op een mannelijke zanger, de niet erg doordachte uitwerking van het thema bleef wringen. Daardoor kwam een aantal on derdelen koud uit de lucht dwar relen. Het veelvuldig gebruiken van de Duitse taal werd op den duur nogal tendentieus, al zijn er maar weinig dingen zo leuk als een Engelsman die Duits spreekt. En dat gold eigenlijk voor de voorstelling als geheel: een warrige inhoud, met veel vakmanschap en gevoel voor hu mor gebracht. ARIEJAN KORTEWEG Onafhankelijk Toneel Onafhankelijk Toneel speelt 'Nu' naar verhalen (uit de bundel 'PaarlauD van Gabriele Woh- mann. Bewerking en spel door Gerrit Timmers en Ditha van der Linden. Gezien op 8 juni in de Lan taren in Rotterdam. Aldaar nog te zien vanavond en van 12 t/m 16 ju- Drie verhalen van de Duitse schrijfster Gabriele Wohmann vormen de inspiratiebron voor deze produktie van het Onaf hankelijk Toneel. Vanuit deze 'Kurzprosa' hebben Ditha van der Linden en Gerrit Timmers door het benadrukken van vor melementen een zeer beeldend geheel ontwikkeld, dat bij vla gen kan boeien. Visueel is de voorstelling vaak aantrekkelijk; de beste mo menten vormen die scènes, waarin tussen het betrekkelijk op zich staande toneelbeeld enerzijds en de vertelde in houd anderzijds door het spel van beide acteurs een onder ling spanningsveld ontstaat. Als een bepaalde vondst te lang wordt uitgespeeld en al dus het toneelbeeld zijn verras singselement verliest, raakt de voorstelling zijn greep echter kwijt op je bereidheid om je aan dit visuele spel over te ge ven. Dat geldt bijvoorbeeld voor het tweede deel. Daarin speelt Gerrit Timmers "episch", dus als een verteller (hij zegt steeds "Nu stel ik me voor") en speelt daarbij met poppen, die via een video-cir cuit in details worden uitver groot Als geheel is dat een at- traktief schouwspel in een merkwaardige entourage, om dat hij, zich zelf becommenta riërend, een gedachtenmono- loog uitspreekt. Toch verdwijnt na verloop van tijd de theatrale aantrekkings kracht hiervan. En aangezien men deze verhalen van Gabrie le Wohmann toch al een "ge ringe vertelsnelheid" heeft toe gedicht, krijgt de voorstelling op verhalend niveau ook geen nieuwe impuls. Het laatste deel bevat echter zo'n bombardement van beelden, zodat hier omgekeerd van overdaad sprake lijkt te zijn. Je kunt namelijk niet tegelijker tijd geconcentreerd kijken naar het spel (zonder woorden) en naar de filmbeelden van de beide spelers, en ook nog eens de op band ingesproken tekst en de diaprojectie op de ach terwand tot je laten doordrin gen. Het eerste deel daarentegen is het leukst; ook weer met de merkwaardige commentaar- vorm (Ditha van der Linden zegt steeds: "Nu denk ik", "Nu zie ik", "Nu hoor ik hem zeg gen" - één van de redenen, waarom men deze produktie 'Nu' heeft genoemd). Op de achtergrond speelt het verhaal over de gasten op een etentje met asperges; een echtpaar verricht gestileerd een aantal (soms herkenbaar alledaagse) handelingen met een paar prachtige regievondsten, die puur formalistisch speelplezier opleveren. WIJNAND ZEILSTRA. tien is. Dan staat ze nooit voor aap". Hoe leven ze als Blaaser een jaar niet speelt? „Ik kan op mijn ge mak een snee brood eten en ik heb een paar broeken..." Schlagerfestival KERKRADE (ANP) - Op 7 en 8 september wordt in Kerkrade in de Rhodahal het 13e Schlagerfes tival festival gehouden. Onder de deelnemers bevinden zich onder meer Freddy Breek, Roy Black, Bernd Clüver en Chris Roberts. Taptoe Breda BREDA (ANP) - Van 23 augustus tot en met 1 september wordt in Breda de negende Nationale Taptoe Breda gehouden. Veel Nederlandse muziek- en show groepen moeten het opnemen te gen een wereldberoemd gezel schap als de Band of the Grena dier Guards uit Londen. 'Figaro' HILVERSUM - De NOS-televisie zal in de zomermaanden onder de verzameltitel 'NOS-Zomerles- tival' elke zondagmiddag via Ne derland 2 een reeks muzikale evenementen, die voor een be langnjk deel door de Eurovisie wordt aangeboden, uitzenden De eerste uitzending van deze se rie is zondagmiddag a.s. en be treft een uitvoering van Mozarts 'Le Nozze di Figaro' in de Brus selse Muntschouwburg. De uit zending begint om 12.45 uur. op tv

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1984 | | pagina 27