De reis naar zelfsturing die we niet hebben kunnen afmaken...

Precies twee jaar geleden schreef ik mijn ervaringen over het eerste jaar op weg naar zelfsturing. Helaas heb ik deze fascinerende reis niet kunnen afmaken… nog even los van de vraag of zo’n reis ooit ‘af’ is. Het voor mij persoonlijk belangrijkste inzicht is dat ik enorm veel energie krijg van veranderingsprocessen, dus het smaakt naar meer! Voor jullie als lezer is het interessanter om te horen welke inzichten het mij heeft opgeleverd, wie weet heb je er wat aan bij de transformatie van jouw organisatie. Ik deel er graag een aantal met jullie:

Vraag je af wat je ambities zijn, en waarom?

Zelfsturing, zelforganisatie, agile werken, holocracy… zo maar een aantal termen die veelvuldig gebruikt worden veelal vanuit het perspectief van ‘anders organiseren’. Allen zijn mijns inziens geen doel op zich, en ieder mens geeft zijn eigen interpretatie aan elk van deze termen. Stel jezelf – met je team, met je organisatie – de vraag wat je wilt bereiken en waarom eigenlijk; welke noodzaak tot verandering van de organisatie is er? En wat voor organisatie, met welk type cultuur en structuur past daarbij? En niet te vergeten: wordt de klant hier beter van?!

Volg de principes van B

Veel organisaties willen van A naar B, en blijven in A hangen. Als je naar B wilt, hanteer dan vanaf het allereerste begin ook de uitgangspunten die bij B horen. Definieer met elkaar de uitgangspunten zoals ze nu zijn en zoals ze bij B zouden horen te zijn ('van'...'naar'...). En richt dan zoveel mogelijk van het organisatiesysteem in conform de uitgangspunten van B. En belangrijk: gedraag je naar de uitgangspunten die bij B horen! Binnen onze eigen transformatie zijn we hierin op sommige vlakken meteen ver gegaan, zoals bijvoorbeeld het beleggen van de beoordelingen en zelfs contractverlengingen binnen het team. Te snel een te grote stap (zie ook volgend punt). Tegelijkertijd vraag ik me af of we uiteindelijk zo ver zouden zijn gekomen als we nu waren met betrekking tot de beoordelingssytematiek als we dit niet hadden gedaan. 

Zelforganisatie betekent niet stuurloos

Na het eerste jaar was dit een van mijn belangrijkste learnings, zoals jullie in mijn vorige artikel konden lezen. Wij lieten los, heel veel… en dat leidde tot complete chaos, waar niet alleen medewerkers maar zelfs onze klanten last van hadden. Zelforganisatie betekent niet stuurloos zijn. Bij zelforganisatie horen ook kaders. Uiteindelijk heeft een ownership model ons geholpen om de mate van vrijheid te bepalen in relatie tot de volwassenheid van een team. En daarmee de chaos weer op te lossen.

Begin bij jezelf!

Wat mij opvalt bij organisaties die een beweging naar zelforganisatie willen maken (of agile werken willen introduceren), is dat er onvoldoende bij stil gestaan is wat dit voor de verschillende individuen betekent. Niet alleen verandert er veel voor medewerkers, die meer verantwoordelijkheid krijgen en wiens rollen veranderen. Er verandert ook veel voor managers, leiders. Het vraagt ander leiderschap, en dus ander gedrag. Vraag je dus als leider af wat de gewenste beweging in de organisatie voor jou persoonlijk gaat betekenen, wat dit vraagt aan ander gedrag van jou en je team, en hoe jullie rol in de nieuwe organisatie er uit komt te zien. Dit vraagt om zelfreflectie en vaak ook over je ego heen kijken, iets dat veel mensen heel spannend vinden.

Focus van inhoud naar proces

Voor (leiderschaps)teams betekent de beweging dat er meer tijd in het (team)proces gaat zitten. Persoonlijk heb ik ervaren dat mijn tijdsbesteding uiteindelijk zo’n 75% op de ‘hoe’ betrekking had; interventies op ontwikkeling van individuen en/of teams, en vooral veel reflectie op de gewenste beweging in relatie tot de resultaten. Enkele organisaties stappen af van een eerder ingezette transitie naar zelforganisatie bijvoorbeeld omdat mensen niet meer bezig zijn met waar ze goed in zijn maar teveel met de randzaken of het proces er omheen. Of omdat er teveel tijd is gaan zitten in overleggen en te weinig aandacht naar de corebusiness gaat. Dit is mede een reden om vooraf te bedenken wat je wilt bereiken en wat daarvoor nodig is, en niet simpelweg een beweging naar zelforganisatie in te zetten.

En zo heb ik nog veel meer inzichten; over hoe je om gaat met KPI’s bij zelforganisatie, over passende beoordelingssystemen, over rollen versus functies, over de veranderende rol van HR, over belangrijke randvoorwaarden, en ga maar door. Ik zou een boek kunnen schrijven met inzichten, praktische handvatten en eerlijke verhalen die anderen wellicht kunnen helpen of tot steun zijn bij ingezette bewegingen. Zo ver is het nog niet. Wel zal ik tijdens het event Agile Leadership Europe (https://www.agile-leadership-europe.com) dieper ingaan op mijn ervaringen, en de learnings die ik hierbij heb opgedaan. Ik zou het leuk vinden je daar te ontmoeten!

Ook ben ik benieuwd naar ervaringen van anderen, dus deel alsjeblieft de inzichten die jij opdeed in een comment, daar kan ik dan weer van leren!