Vijf minuten kostte het Matthias Schoenaerts om een hoofdrol binnen te slepen in een prestigieuze serie naast Kate Winslet. Vooruit, misschien waren het er zes. Hoe de Vlaamse acteur dat voor elkaar kreeg? Door tijdens een Zoom-auditie met regisseur Stephen Frears vooral te zwijgen. ‘Ik heb amper iets gezegd. Blijkbaar kan ik beter mijn bek houden dan proberen de interessante man uit te hangen.’
Schoenaerts steekt speels zijn hand uit en bedankt de interviewer na een kleine twee minuten voor het gesprek. ‘Dus als je een goed stuk wil, kunnen we beter meteen stoppen!’
Die zwijgzaamheid mag Schoenaerts dan goed uitkomen, er is veel om te bespreken met de acteur. Hij brak door met rollen in Vlaamse en Nederlandse films als Loft, Zwartboek en Pulsar, maar viel vooral op met zijn veelgeprezen hoofdrol in Rundskop (2011). Die rol zette hem ook internationaal op de kaart, waarna hij opdook in Amerikaanse films als The Drop, Blood Ties en A Little Chaos (2014), een kostuumdrama waarin hij de hoofdrol speelde naast Kate Winslet.
Tien jaar later zijn Winslet en Schoenaerts herenigd in serie The Regime, een politieke satire over de getormenteerde soldaat Zubak (Schoenaerts), die zich opwerkt tot invloedrijke rechterhand van de paranoïde kanselier (Winslet) van een fictief Midden-Europees land. Waar Winslet haar rol groots aanpakt, is Zubak vooral een kruitvat. In de wandelgangen wordt hij niet voor niets ‘the butcher’ genoemd, door zijn betrokkenheid bij het fanatiek neerslaan van een arbeidersopstand. Maar door zijn (innige) band met de kanselier ziet hij zijn invloed plots enorm groeien.
Hoewel de rol ‘behoorlijk intens’ is, hoefde Schoenaerts geen seconde na te denken over een auditie, vertelt hij tijdens een persdag in een Amsterdams vijfsterrenhotel. ‘Het is een personage waarbij je voortdurend de vraag kunt stellen of hij manipulatief is, of dat hij wordt gedreven door een nobel idee, omdat hij de grote leider inspireert om de rijkdom gelijkmatiger te verdelen. Tegelijkertijd weet je niet of hij nu een psychopaat is of een humanist. Ik hou ervan om te spelen met dat soort vragen.’
Tijdens het gesprek valt op dat Schoenaerts niet graag uitgebreid ingaat op de aanpak voor zijn rol. ‘Ik wil niet interessant doen of iets geheimhouden, maar het boeit me gewoon niet zo om daarover te praten. Natuurlijk ben ik voortdurend gevoelens aan het absorberen in de voorbereiding op een rol, en heb ik boekjes met allerlei notities en bijgedachten, maar ik vind het ook totaal niet interessant om dat te lezen over andere acteurs. Liever kijk ik gewoon wat er gebeurt. Ik wil ook niet weten hoe Van Gogh zijn verf heeft gemengd.’
Toch even over het mengen van die verf: hoe zag uw voorbereiding op The Regime eruit?
‘Door voortdurend de vraag te stellen welke lading er onder zijn gedrag schuilt. Zubak is iemand die lang in de duisternis heeft gezeten, en dan ineens een machtige positie krijgt. Bij dat eerste kan ik mij best wat inbeelden: ik weet wat het is om echt rock bottom te gaan. Maar bij zo’n innige relatie met een machthebber, moet ik als acteur terugvallen op mijn verbeelding. Dat is voor een acteur misschien nog belangrijker dan research. We zijn geen onderzoeksjournalisten: we moeten dingen tot leven wekken, en daarvoor is de verbeelding veel nuttiger. Daarmee kun je iets maken dat opwindend, kleurrijk en larger than life is. Maar I don't know man, ik vind het moeilijk om er sluitende dingen over te zeggen.
‘Sorry hoor, dat ik soms ineens overga op Engels. Niet dat je denkt: o, hier is hij dan, de grote acteur die een beetje Amerikaans gaat doen. Het is gewoon dat ik mij soms beter uitdruk in het Engels.’
Schoenaerts blijft het sowieso wonderlijk vinden om te praten over ervaringen op de set en zijn vak. ‘Zeker als je bedenkt dat wij op een gigantische ronde steen leven die in een oneindig zwart gat zit. Dan sta je op zo’n set en denk je: dit is toch wel bijzonder allemaal. Zeker de set van The Regime voelde echt als een groot pretpark. Het is geweldig om dat te ervaren, dat pure, haast kinderlijke gevoel van verwondering. Door die verwondering blijft alles op zo’n set voor mij fris en nieuw.’
De acteur wijst naar buiten, waar toeristen langs de Amsterdamse grachten slenteren. ‘Binnen honderd jaar zijn al die mensen niet meer in leven. Alle mensen die vandaag op aarde zijn, zullen er dan niet meer zijn. Crazy, if you think about it.’
Bent u vaak bezig met dit soort gedachten?
‘Ik heb jammer genoeg veel te maken gehad met de dood, en daar heb ik veel pijn aan overgehouden. Maar tegelijkertijd levert de dood ook iets mysterieus op: het verbindt je met dingen die boven de tijd staan, met een soort oneindigheid die mij in staat stelt om uit te zoomen en te denken: het is zo fucking kort allemaal, let’s try to enjoy it. Dat bedoel ik echt niet als een stroperig advies, maar we leven in zo’n brutale wereld, met zo veel meningen en oordelen. Waarom niet gewoon wat vaker kameraden zijn? Dat is iets wat echt bij ons ligt, als mens, als samenleving. Let’s slow it down. Let’s be kinder. We zijn hier maar heel even. Fuck, let’s be nice!’
Hoe gaat u dat zelf af?
‘Ja, dat lukt natuurlijk voor geen meter. Ik ben zelf ook de hele tijd een hardcore eikel, maar wel een hardcore eikel die hier wijze woorden kan verkondigen. Het is belangrijk dat je dit soort dingen af en toe zegt in een interview, dan geloven de mensen het weer en denk je: huppakee, goed geregeld!’
Even later, serieuzer: ‘Nee, ik probeer die gedachte voortdurend uit te dragen, ook op de set. Get your head out of your ass, and just be happy and grateful.’
Hoe verhoudt die houding zich tot uw ervaringen binnen het Hollywood-systeem?
‘De hele sterrencultus heeft een soort flauwekulgehalte dat me enorm irriteert. Het creëert een soort onderscheid, en het werkt een adoratie in de hand die mij niet bevalt. Als mensen zich vervolgens ook nog gaan gedragen naar zo’n sterrenstatus, denk ik: Jezus Christus, wat een bedenkelijke wereld.’
Toch zal er ook rond u een zekere adoratie zijn, al was het maar omdat u als Europese acteur succes hebt in Amerika.
‘Appreciatie is iets anders dan adoratie. Als het waardering is voor wat je doet, en voor de bezieling waarmee je je vak uitoefent, voelt het goed. Maar als het gaat om het feit dat je op een rode loper staat in een knap kostuum, of het hele idee van ‘sterrendom’, dan is het iets anders. Het woord zegt het eigenlijk al: het woord ster-ren-dom is niet ver verwijderd van het woord ‘eigendom’.
Maar ik kan me als leek goed voorstellen dat je op zo’n rode loper staat en stiekem toch even een gevoel krijgt van: kijk eens waar ik nu sta.
‘Nee, nee, absoluut niet. Het lijkt nu misschien alsof ik bijt in de hand die mij voedt, en ik wil er ook niet té negatief over doen, maar het is een industrie, en daarover moet je je geen illusies maken. Natuurlijk gebeurt er genoeg kunstzinnigs, maar Hollywood is óók een industrie met veel nevenindustrieën. Die industrieën voeden zich volledig met ‘celebrities’. Dat maakt wel een zekere boosheid in mij los.’
Omdat je privéleven als acteur dan ook vaak een publieke zaak wordt?
‘Ja, en daarvoor ben ik dus heel waakzaam, omdat dat niemands fucking business is. Ik ga niet toelaten dat die nevenindustrieën zich eens even lekker gaan vetmesten met mijn persoonlijke leven. Dat vind ik echt een ongekend vulgaire, gevaarlijke tendens.’
Ervaar je dat dan ook op dit soort persdagen, waar mensen toch extreem nieuwsgierig zullen zijn naar jou als persoon?
‘Nee, omdat ik dan veel makkelijker kan zeggen: tot hier en niet verder. Het wordt pas vervelend als mensen buiten je weten om gaan wroeten in je leven. Mensen moeten niet alleen maar achter een computer gaan lopen kloten om dingen over mij naar boven te halen.’
Is dat spitten in je privéleven erger geworden toen je vaker overzees ging werken?
‘Allicht. Maar ik wil er niet te diep op ingaan, want ook dan geef je het weer veel onnodige aandacht. Het is eigenlijk waardeloos om het erover te hebben.’
Toch blijft het fascinerend om te zien hoe mensen omgaan met het idee van ‘sterrendom’. U verzet zich ertegen, maar er zijn ook genoeg mensen die zo’n sterrenstatus volledig omarmen.
‘Dat is het bizarre aan Hollywood, waar veel mensen toch in een soort gouden gevangenis leven. Ze durven niet ongeschminkt naar de supermarkt omdat dit niet meer past bij hun imago. Hoe crazy is dat? Ze hebben totaal geen vrijheid meer om zich normaal te verplaatsen. De manier waarop ze zich kunnen bewegen, is vaak ook triest en beperkt. Dat zegt toch alles over die hele sterrencultuur?’
Hoe blijft u daar zelf voor waken?
‘Je moet meester blijven van je tijd, en weten tot in welke mate je dat sterrendom wil toelaten. Hollywood kan ook een monster zijn dat zich aan je voedt.’
Helpt het in dat opzicht dat u een relatieve buitenstaander bent?
‘Zeker, ook omdat ik er bewust voor heb gekozen om in België te blijven wonen. Ik vind Los Angeles een fijne stad, maar als je daar woont, kun je ook snel worden opgeslokt door dat monster. Californië is heel vet, en ik wil ook zeker niet cynisch zijn, maar om er te leven, zeker binnen dat Hollywood-systeem? Zo’n sterrenbubbel is gewoon niets voor mij.’
Bent u eigenlijk op een strategische manier bezig met uw carrière?
‘Voor geen meter. Ik heb geen strategie, en ga bij een rolkeuze vooral af op mijn gevoel. Soms pakt dat goed uit, soms niet. Natuurlijk twijfel je af en toe, maar als je de kans krijgt om met bepaalde mensen te werken, denk ik vaak: let’s go.’
En blijkbaar hoeft u soms alleen te zwijgen om rollen binnen te slepen.
‘Misschien is dat ook een les voor andere mensen. We leven in een tijd waarin mensen vooral te veel praten, en altijd maar een grote bek opzetten. Volgens mij toont het vooral dat veel mensen een diepe onvrede hebben in hun ziel, anders heb je niet zo’n behoefte om voortdurend brutaal te zijn op sociale media. Als we allemaal iets vaker zwijgen, zal het de wereld ten goede komen.’
Dat sluit ook aan bij de thema’s in The Regime.
‘Het is altijd gevaarlijk als je voelt dat er een angstklimaat is. Ik geloof dat mensen onder invloed van angst dingen zelden helder inschatten, en als je de dingen niet helder inschat, maak je uiteindelijk ook niet de juiste keuzen. Dat zie je in veel recente verkiezingen, maar ook in de serie, die hilarisch en grappig is, maar vooral verontrustend, weerzinwekkend en absurd. In The Regime is satire vooral een glijmiddel: het haalt je rustig binnen, en eerst is het lachen, lachen, lachen. Maar gaandeweg wordt dat effect steeds minder, en het menselijke drama alleen maar groter.’
Uw rol in de serie is daarbij fysiek en mentaal behoorlijk uitdagend. Was het zwaar om dat te spelen?
‘Zwaar is een te groot woord. Maar anders dan bij een film, zit je bij een serie maandenlang in een bepaalde zone, en dat kan best pittig zijn. Je moet langer in een bepaalde concentratie en paraatheid blijven, zeker bij zo’n personage. In die zin is het geen 10-kilometerrace, maar een triatlon.’
Die triatlon is nu weer ten einde. Zijn de komende maanden alweer volgeboekt met nieuwe projecten?
‘Nee, ik ben nu een paar maanden vrij. Ik ga volgende week kitesurfen in Marokko. Daarin vind ik de echte vrijheid. En misschien ga ik een beetje schilderen. In ieder geval even ver weg van het filmen. Het draaien voor mijn eerstvolgende film begint pas in september. Geweldig.’
Acteren is ook maar een baan, zelfs als je succes hebt in Hollywood.
‘Nee, ik ben er echt gek op en ik heb enorm veel geluk gehad. Al is geluk ook iets dat je tot op zekere hoogte zelf creëert. Ik heb gewerkt met fantastische mensen, geweldige dingen gemaakt en veel zin om meer te gaan doen. Maar als je nu vraagt wat mijn droomrol is, kan ik daar absoluut niet op antwoorden. Ik speel graag, maar ik droom niet. Behalve dan over dat kitesurfen.’