Werkdocument soortenbeleid Onderdeel Flora - Provincie Utrecht

Werkdocument soortenbeleid 

Onderdeel Flora

Werkdocument Soortenbeleid 

Onderdeel Flora 

Mei 2002 

Vastgesteld door gedeputeerde staten in november 2001

Colofon 

teksten: R. Beenen, E. van den Dool & W. Timmers 

foto’s: Th. de Jong, RER-plaatgroep (Provincie Utrecht); 

W. Dorresteijn; H. Greven en P. J. Keizer. 

omslagontwerp: A.A. Brombacher 

grafische verzorging: Grafisch Centrum provincie Utrecht 

druk: Drukkerij Anraad bv, Nieuwegein 

Inhoud 

DEEL I 

Voorwoord ..................................................................................................................................................... 5 

1 Inleiding ........................................................................................................................................... 7 

1.1 Algemeen ........................................................................................................................................ 7 

1.2 Leeswijzer........................................................................................................................................ 7 

2 Beleidskader soortenbeleid............................................................................................................. 9 

3 Oranje Lijsten, Aandachtsoorten en Prioritaire soorten.................................................................. 11 

3.1 Algemeen ........................................................................................................................................ 11 

3.2 Keuze van de plantengroepen......................................................................................................... 11 

3.3 Methodiek........................................................................................................................................ 12 

3.4 Bespreking per plantengroep .......................................................................................................... 15 

3.4.1 Mossen van het Essenhakhout ....................................................................................................... 15 

3.4.2 Kleibospaddenstoelen ..................................................................................................................... 16 

3.4.4 Vaatplanten en kranswieren ............................................................................................................ 17 

3.5 Prioritaire soorten flora per biotoop................................................................................................. 19 

4. Uitvoeringsstrategie......................................................................................................................... 23 

4.1 Algemeen ........................................................................................................................................ 23 

4.2 Wettelijke bescherming ................................................................................................................... 23 

4.3 Bescherming aandachtsoorten ....................................................................................................... 24 

4.4 Bescherming prioritaire soorten: de soortbeschermingsplannen ................................................... 25 

4.5 Financiering..................................................................................................................................... 27 

4.6 Uitvoeringsprogramma .................................................................................................................... 28 

5 Samenvatting................................................................................................................................... 29 

6 Literatuur ......................................................................................................................................... 31 

3

DEEL 2 DE ORANJE LIJSTEN MET AANDACHTSOORTEN EN PRIORITAIRE SOORTEN 

- MOSSEN VAN HET ESSENHAKHOUT ...................................................................................... 33 

- KLEIBOSPADDENSTOELEN........................................................................................................ 34 

- VAATPLANTEN EN KRANSWIEREN ........................................................................................... 38 

BIJLAGEN 

Bijlage 1 Overzicht van landelijke rode lijsten............................................................................................... 51 

Bijlage 2 Overzicht van soortbeschermingsplannen..................................................................................... 52 

Bijlage 3 Toedeling categorie bedreiging ...................................................................................................... 53 

Bijlage 4 Utrechtse plantensoorten die vermeld worden in de Habitatrichtlijn ............................................. 54 

Bijlage 5 Utrechtse Natuurdoeltypen in relatie tot biotopen met prioritaire soorten..................................... 55 

Bijlage 6 Subsidie Natuur en Landschap...................................................................................................... 56 

Bijlage 7 Verklarende woordenlijst ................................................................................................................ 57 

Bijlage 8 Samenstelling Begeleidingscommissie Soortenbeleid Provincie Utrecht ..................................... 58 

VOORWOORD 

Voor u ligt het Werkdocument Soortenbeleid, onderdeel Flora. Dit document is vastgesteld door gedeputeerde 

staten van Utrecht in november 2001. In het Beleidsplan Natuur en Landschap Provincie Utrecht (1992) is het 

soortenbeleid als één van de hoofdlijnen van het natuurbeleid beschreven. In dit beleidsplan is een voorlopige 

lijst van aandachtsoorten flora en fauna opgenomen. Toen is aangekondigd het provinciale soortenbeleid 

nader uit te werken. Het Werkdocument Soortenbeleid, onderdeel Fauna is reeds eerder verschenen. Het 

voorliggende “Werkdocument Soortenbeleid” geeft de nadere uitwerking voor het onderdeel flora weer. 

Het provinciale soortenbeleid richt zich op soorten die bedreigd worden in hun voortbestaan of gebonden zijn 

aan karakteristieke Utrechtse biotopen. Soortenbeleid is nodig als aanvulling op het gebiedsgerichte natuurbeleid. 

Dit Werkdocument Soortenbeleid, onderdeel Flora, presenteert de definitieve lijst van aandachtsoorten 

voor de provincie Utrecht. Voor een selectie van deze soorten zal de provincie extra inspanning zal leveren, 

onder andere door het opstellen van soortbeschermingsplannen. 

4 5

Moeraskartelblad 

6 

1.Inleiding 

1.1 Algemeen 

In het Beleidsplan Natuur en Landschap (Provincie Utrecht, 1992) wordt het soortenbeleid als één van de 

hoofdlijnen van het beleid beschreven. Doelstelling van het soortenbeleid is het vergroten van de kans op het 

duurzaam voortbestaan van bedreigde soorten. Speciaal beleid is voor deze soorten (tijdelijk) nodig om de 

soort door een moeilijke periode heen te helpen, totdat de leefomgeving van de soort, het ecosysteem, duurzaam 

hersteld is. Het zijn soorten die op korte termijn onvoldoende kunnen profiteren van het gebiedsgerichte 

natuurbeleid. Bij dit op soorten gerichte beleid gaat het om specifieke inrichtings- en beheersactiviteiten, om 

specifieke (technische) voorzieningen en om het creëren van een (wettelijk) beschermingsregime ter voorkoming 

van ingrepen en ontwikkelingen die ten koste gaan van een soort. Dit beleid is een aanvulling op het 

gebiedsgerichte beleid dat in het provinciale natuurbeleid voorop staat. Tevens wordt met dit beleid uitvoering 

gegeven aan de internationale afspraken die zijn vastgelegd in het Biodiversiteitsverdrag (Verdrag van Rio) uit 

1992. 

Het provinciale soortenbeleid richt zich op soorten die bedreigd worden in hun voortbestaan of gebonden zijn 

aan karakteristieke Utrechtse biotopen. In het BNLU is een voorlopige lijst van aandachtsoorten flora en fauna 

opgenomen. Toen is aangekondigd het provinciale soortenbeleid nader uit te werken. In 1998 is het 

Werkdocument Soortenbeleid, onderdeel Fauna gepubliceerd. Het voorliggende “Werkdocument Soortenbeleid” 

geeft de nadere uitwerking voor het onderdeel flora weer. Middels Oranje Lijsten worden de planten 

ingedeeld naar mate van bedreiging en zeldzaamheid. Uit de Oranje Lijsten worden aandachtsoorten geselecteerd, 

aangevuld met soorten die in Utrecht niet maar landelijk wel bedreigd zijn. Er wordt een strategie beschreven 

om de kans op het duurzaam voortbestaan van deze soorten in de provincie Utrecht te vergroten. 

Voor de prioritaire soorten, een selectie van de aandachtsoorten, zullen soortbeschermingsplannen worden 

opgesteld met aanbevelingen voor het treffen van extra en specifieke maatregelen. 

1.2 Leeswijzer 

In hoofdstuk 2 wordt het beleidskader van het soortenbeleid geschetst. Hoofdstuk 3 behandelt de totstandkoming 

van de Oranje Lijsten, de lijst van aandachtsoorten en de lijst van prioritaire soorten. De lijsten zijn 

gemaakt per specifieke plantengroep. De verschillende categorieën van bedreiging worden gedefinieerd. De 

totaallijsten worden apart in deel II gepresenteerd. Aan het eind van hoofdstuk 3 worden de prioritaire soorten 

per biotoop besproken. Hoofdstuk 4 tenslotte zet uiteen hoe het soortenbeleid onderdeel flora zal worden uitgevoerd, 

wat de financiële middelen zijn en met welke plannen het komende jaar begonnen zal worden. Na 

hoofdstuk 4 volgt een samenvatting van het werkdocument. Een verklarende woordenlijst is opgenomen in bijlage 

7. 

7

Muizenstaart 

8 

2. Beleidskader soortenbeleid 

Belangrijkste peiler van zowel het rijks- als het provinciale 

natuurbeleid dat is gericht op behoud en 

herstel van de natuur, is het gebiedsgerichte beleid. 

Middels dit beleid moet daadwerkelijk herstel van de 

leefomgeving van planten diersoorten gerealiseerd 

worden. Dit gebiedsgerichte beleid richt zich met 

name op de realisatie van de Ecologische 

Hoofdstructuur (EHS), een landelijk samenhangend 

netwerk van natuurgebieden, waardevolle agrarische 

cultuurlandschappen en ecologische 

verbindingszones. In het BNLU (Provincie Utrecht, 

1992) zijn de hoofdlijnen voor dit beleid uiteengezet. 

Later is in het Plan Veiligstelling Gebieden 

Ecologische Hoofdstructuur (Provincie Utrecht, 

1996) de gebiedsgerichte benadering verder uitgewerkt. 

Op basis van natuurdoeltypen is een leidraad 

voor het beheer gegeven en is het aankoopbeleid 

van de Provincie Utrecht vastgesteld. In het rapport 

Utrechtse Natuurdoeltypen (Provincie Utrecht, 2002) 

zijn de na te streven natuurdoelen in de natuurterreinen 

beschreven. In provinciale natuurgebiedplannen 

worden de gebieden aangewezen die in aanmerking 

komen voor ontwikkeling van natuur en worden subsidies 

opengesteld voor bestaande en nieuw te ontwikkelen 

natuurgebieden. Agrariërs kunnen onder 

voorwaarden subsidie krijgen voor natuurvriendelijk 

beheer van hun landbouwgronden (Provincie 

Utrecht, 2000). De landelijke subsidieregelingen van 

het Programma Beheer omschrijven de voorwaarden 

waaronder subsidie voor natuurbeheer verleend 

wordt en de doelen waaraan voldaan moet 

worden. De doelen worden onder andere omschreven 

in termen van bepaalde soorten flora en fauna 

die aanwezig moeten zijn. 

Behalve gebiedsgericht, stimulerend natuurbeleid 

bestaat allerlei regelgeving ter bescherming van 

soorten en hun leefgebieden. Van belang zijn de 

Natuurbeschermingswet, de Flora- en faunawet en 

de Habitatrichtlijn. 

In 1994 is de rijksoverheid gestart met het uitbrengen 

van een serie officiële rode lijsten (bijlage 1). Dit 

zijn lijsten van bedreigde en kwetsbare soorten, die 

door de minister van Landbouw, Natuurbeheer en 

Visserij zijn vastgesteld. Door middel van het opstellen 

van rode lijsten wordt periodiek de balans opgemaakt 

hoe goed of slecht het gaat met een bepaalde 

soortengroep. Analoog aan het belang dat de 

9 

Provincie Utrecht hecht aan de Oranje lijstsoorten 

staan alle Rode lijstsoorten centraal in het rijkssoortenbeleid. 

Het rijk, de provincies en de landelijke natuurorganisaties 

hebben afspraken gemaakt over de uitvoering 

van het soortenbeleid in de komende jaren 

(Ministerie van LNV, 2000). Voor de landelijk meest 

bedreigde soorten zijn en worden landelijke soortbeschermingsplannen 

opgesteld (bijlage 2). Daarnaast 

wordt door provincies steeds meer aandacht 

besteed aan regionaal bedreigde soorten en de veiligstelling 

daarvan. De provincie Utrecht heeft in het 

BNLU (Provincie Utrecht, 1992) al een duidelijke 

“eigen koers” uitgezet ten aanzien van soorten. 

Sinds enkele jaren heeft de provincie, in het kader 

van de decentralisatie van taken van de rijksoverheid 

(“DI”), een actieve taak in de uitvoering van het 

rijkssoortenbeleid.

Kranswieren 

10 

3.Oranje Lijsten, aandachtsoorten 

en prioritaire soorten 

3.1 Algemeen 

De officiële, landelijke rode lijsten zijn gebaseerd op 

analyses van landelijke gegevens. Soorten die landelijk 

niet bedreigd zijn maar in de provincie Utrecht 

wel, komen niet voor op die rode lijsten. Dit geldt bijvoorbeeld 

voor Bosgierstgras, Groot nimfkruid, 

Rossig fonteinkruid, Grote ratelaar en Grote ereprijs. 

Voor soortgerichte maatregelen op het schaalniveau 

van de provincie is het dus zinvol om op grond van 

regionale (provinciale) gegevens lijsten op te stellen 

van bedreigde soorten. Om verwarring met de landelijke 

rode lijsten te voorkomen worden de in dit 

hoofdstuk gepresenteerde lijsten ORANJE LIJS- 

TEN genoemd. Deze Utrechtse Oranje Lijsten zijn 

vastgesteld op grond van internationale criteria 

(IUCN, 1993). De Oranje Lijsten zijn ontstaan door 

zorgvuldige analyse van uitgebreide gegevensbestanden 

over waarnemingen van soorten in de provincie 

Utrecht (Timmers & van den Dool, 2000). 

Het Utrechtse soortenbeleid richt zich op de aandachtsoorten. 

Dit is een selectie van de Oranje Lijst, 

aangevuld met soorten die in Utrecht niet bedreigd 

zijn maar die landelijk achteruitgaan of zeldzaam 

zijn. De lijsten met aandachtsoorten zullen gebruikt 

worden voor het toetsen van subsidieaanvragen en 

bij het toetsen van (provinciale) plannen. Uit de aandachtsoorten 

worden prioritaire soorten geselecteerd. 

Aan deze soorten zal extra aandacht worden 

besteed door het opstellen van soortbeschermingsplannen. 

De lijsten met aandachtsoorten zullen periodiek herzien 

worden. Hierdoor kunnen ze dienen als toets 

voor de effectiviteit van het natuur- en landschapsbeleid. 

Bij een effectief natuur- en landschapsbeleid 

zullen de lijsten met aandachtsoorten in omvang 

afnemen. 

In par. 3.2 wordt beschreven voor welke groepen 

planten, mossen en paddenstoelen een oranje lijst, 

een lijst met aandachtsoorten en een lijst met prioritaire 

soorten is samengesteld. De methodiek voor 

vaststelling van deze lijsten, wordt beschreven in 

paragraaf 3.3. 

11 

3.2 Keuze van de plantengroepen 

In Nederland zijn, sinds het moment dat min of meer 

intensief naar wilde planten en dieren is gezocht, 

circa 42.000 soorten waargenomen (van Nieukerken 

& van Loon, 1995). Het exacte aantal is moeilijk vast 

te stellen: regelmatig worden nog nieuwe soorten 

voor ons land gemeld. Van een aanzienlijk deel van 

deze soorten is het aannemelijk dat ze ook voorkomen 

in de provincie Utrecht. 

Het is op dit moment onmogelijk om voor alle soorten 

aan te geven wat de mate van bedreiging in de 

provincie Utrecht is. Een belangrijke reden hiervoor 

is het ontbreken van voldoende kennis over het voorkomen 

van deze soorten in het heden en het verleden 

in Utrecht. Van een aantal groepen is deze informatie 

wel in voldoende mate aanwezig: de vaatplanten, 

kranswieren, bepaalde blad- en levermossen, 

bepaalde paddenstoelen, de zoogdieren, broedvogels 

en pleisteraars, amfibieën, reptielen, zoetwatervissen, 

dagvlinders, libellen en sprinkhanen. De 

lijsten van de diergroepen zijn reeds gepresenteerd 

in de publicatie Werkdocument Soortenbeleid, onderdeel 

Fauna (Provincie Utrecht, 1998). Van de vaatplanten, 

kranswieren, bepaalde mossen en bepaalde 

paddenstoelen worden in dit rapport lijsten gepresenteerd 

van uitgestorven en bedreigde soorten. 

Gekozen is voor een analyse van alle vaatplantenen 

kranswiergegevens omdat daarvan goed bruikbare 

informatie uit verschillende perioden beschikbaar 

is. Deze informatie is verzameld in het kader van de 

provinciale milieu-inventarisatie. Van de paddenstoelen 

en mossen heeft de analyse zich beperkt tot 

twee specifieke biotopen, de kleibossen en het 

essenhakhout. Deze biotopen zijn nationaal of internationaal 

bezien zeldzaam en zijn in Utrecht nog 

goed vertegenwoordigd. De Provincie Utrecht heeft 

voor deze biotopen daarom een bijzondere verantwoordelijkheid. 

De gegevens van de paddenstoelen 

en mossen van deze biotopen zijn voor een groot 

deel van derden betrokken. Het gaat daarbij om de 

mosgegevens van het essenhakhout en de 

paddenstoelengegevens van de kleibossen. 

Samenvattend worden van de volgende groepen 

soortenlijsten gepresenteerd: 

1.Mossen van het essenhakhout 

2.Kleibospaddenstoelen 

3.Vaatplanten en Kranswieren

3.3 Methodiek 

Met het beschikbaar komen van verspreidingsgegevens 

van soorten over twee opeenvolgende perioden 

is het mogelijk een vergelijking tussen deze perioden 

te maken en iets te zeggen over veranderingen in 

het voorkomen van soorten. Voor diverse groepen 

van plantensoorten zijn verspreidingsgegevens van 

twee inventarisatieronden tamelijk volledig beschikbaar. 

In opdracht van de Provincie heeft H. Greven 

gegevens van de mossen van 13 essenhakhoutpercelen 

uit 1974 vergeleken met een herinventarisatie 

van deze percelen in 1988, aangevuld met enkele 

incidentele inventarisaties uit 1996 in deze percelen 

(Greven, 1998). Voor de Kleibospaddenstoelen heeft 

M. Veerkamp in opdracht van de provincie de gegevensbestanden 

van de Nederlandse Mycologische 

Vereniging over de periode 1950 t/m 1986 vergeleken 

met de data over de periode 1987 t/m 1998 

(Veerkamp, 1999). Voor de Vaatplanten en 

Kranswieren is gebruik gemaakt van de provinciale 

gegevens over de periode 1975 t/m 1982 welke vergeleken 

zijn met die over de periode 1983 t/m 1996. 

In deze laatste periode is een groot deel van de provincie 

voor de tweede maal geïnventariseerd. Voor 

de bepaling van de soorten die uit Utrecht verdwenen 

zijn is voor alle plantengroepen gebruik gemaakt 

van de waarnemingen van die soorten in Utrecht 

vanaf 1900, voor zover deze gegevensbronnen goed 

toegankelijk waren. 

Per plantengroep is een achtergronddocument 

beschikbaar waarin de gehanteerde werkwijze 

nader toegelicht wordt. De algemene werkwijze, 

zoals deze gehanteerd is bij alle drie de plantengroepen, 

ten behoeve van de toedeling van een 

plantensoort aan een Oranje Lijstcategorie, wordt 

hieronder toegelicht. 

De spelling van de Nederlandse namen van de 

plantensoorten is volgens de “22e druk, eerste bijdruk” 

van de Heukels’ Flora van Nederland (Van der 

Meijden, 1998). De flora volgt de NIBI-richtlijn voor 

de schrijfwijze van biologische namen. Deze richtlijn 

is gepubliceerd in BIOnieuws 20, 13 december 1997 

en wordt algemeen in biologische literatuur opgevolgd 

in afwijking van de geldende spellingsregels. 

Oranje lijst 

Elke Oranje Lijst-categorie is een maat voor de 

voor- of achteruitgang van een soort (trend), in com- 

12 

binatie met de zeldzaamheid van de soort. Om te 

bepalen tot welke categorie van de Oranje Lijst een 

soort behoort wordt allereerst de trendklasse en de 

zeldzaamheidsklasse bepaald. 

De trend zegt iets over de veranderingen in het aantal 

km-hokken waarin een soort in de twee perioden 

voorkomt. De volgende trendklassen worden onderscheiden: 

ttt zeer sterk afgenomen 

tt sterk afgenomen 

t afgenomen 

= stabiel of zwak afgenomen 

+ toegenomen 

v niet precies bekend, maar zeker geen achteruitgang 

X niet te bepalen 

De zeldzaamheid wordt bepaald door het aantal kmhokken 

waarin een soort in de tweede periode voorkomt. 

De volgende zeldzaamheidsklassen worden 

onderscheiden: 

zzzz zéér zeldzaam 

zzz zeer zeldzaam 

zz vrij zeldzaam 

z zeldzaam 

a algemeen 

De categorie-toedeling komt tot stand op basis van 

een combinatie van de trend en zeldzaamheid en 

resulteert in de volgende categorieën (zie schema 

categorie-toedeling Aandachtsoorten in Bijlage 3): 

ve verdwenen uit Utrecht 

eb ernstig bedreigd in Utrecht 

be bedreigd in Utrecht 

kw kwetsbaar in Utrecht 

ge gevoelig in Utrecht 

tnb thans niet bedreigd in Utrecht 

x niet te bepalen 

De Oranje Lijst bevat alle soorten uit de categorieën 

verdwenen, ernstig bedreigd, bedreigd, kwetsbaar 

en gevoelig. Het zijn dezelfde categorieën welke bij 

de door de rijksoverheid bekrachtigde nationale 

Rode lijsten toegepast worden. De categorieën zijn 

gebaseerd op de categorieën van de IUCN, de 

International Union for the Conservation of Nature 

and Natural Resources (IUCN, 1993). 

Lijst met Aandachtsoorten 

De Aandachtsoortenlijst bestaat uit alle soorten 

waaraan de Provincie Utrecht speciale aandacht wil 

besteden onder andere door middel van subsidieverstrekking 

in het belang van behoud, herstel en 

ontwikkeling van de soort. De aandacht gaat daarbij 

uit naar alle in Utrecht zeldzame èn achteruitgaande 

soorten plus naar de soorten die in Utrecht stabiel 

voorkomen maar die landelijk vrij zeldzaam zijn of 

sterk achteruitgaan. Dit zijn dus de soorten uit de 

categorieën ernstig bedreigd, bedreigd, kwetsbaar 

en gevoelig, aangevuld met een selectie van soorten 

uit de categorie ‘thans niet bedreigd’. 

De in deze publicatie gepresenteerde lijst van aandachtsoorten 

verschilt van de voorlopige lijst van 

aandachtsoorten uit het BNLU (Provincie Utrecht, 

1992). Dit heeft twee oorzaken. De eerste reden is 

de keuze die gemaakt is voor de te analyseren plantengroepen. 

De tweede reden van het verschil tussen 

de voorlopige en onderhavige lijst is dat uit 

recente gegevens is gebleken dat enkele voorlopige 

aandachtsoorten nu algemeen voorkomen of een 

zodanig positieve trend vertonen dat van een 

bedreigde status geen sprake is. Per plantengroep 

zal daar nader op ingegaan worden. 

Lijst met Prioritaire soorten 

Om prioriteiten te kunnen stellen bij het soortenbeleid 

is gekozen voor aanwijzing van prioritaire soorten. 

Voor deze soorten worden soortbeschermingsplannen 

opgesteld om het soortenbeleid effectief uit 

te kunnen voeren. 

Soorten van stedelijke milieus zijn uitgezonderd van 

de prioritaire soortenlijst omdat van dit biotoop weinig 

systematische gegevens beschikbaar zijn 

waardoor de trend niet te bepalen is. Een uitzondering 

is gemaakt voor muurplanten omdat er van 

deze groep wel veel gegevens van derden beschikbaar 

zijn. Soorten die gemakkelijk determinatieproblemen 

opleveren, zoals Sterrenkrozen, en soorten 

die in het veld gemakkelijk over het hoofd worden 

gezien, zoals bijvoorbeeld Waterpunge, zijn uitgesloten 

van de selectieprocedure voor prioritaire soorten. 

Soorten die in aanmerking komen voor de aandui- 

13 

ding “prioritaire soort” zijn geselecteerd uit de aandachtsoortenlijst 

op grond van de volgende criteria: 

- de soort is in Utrecht goed vertegenwoordigd 

in verhouding tot de rest van Nederland. De 

goede vertegenwoordiging in Utrecht wordt 

uitgedrukt door middel van de U-waarde 

waarbij U een maat voor de spreiding van de 

soort in Utrecht t.o.v. die in Nederland is. Als 

U = 1,0 dan komt de soort in verhouding 

evenveel in Utrecht als in Nederland voor; als 

U > 1,0, dan is de soort meer in Utrecht vertegenwoordigd 

dan op grond van oppervlakte 

verwacht zou worden. 

- de soort is nationaal van belang: het nationaal 

belang wordt uitgedrukt d.m.v. de kwalificatie 

“TZ-soort” wat staat voor soorten die landelijk 

achteruitgaan of zeldzaam zijn. 

- de soort is internationaal van belang. 

- de soort heeft een duidelijke signaalfunctie. 

- er bestaat maatschappelijk draagvlak voor de 

soort. 

Essenhakhout 

De Oranje Lijsten, de aandachtsoorten en de prioritaire 

soorten per plantengroep worden gepresenteerd 

in deel II. Van de categorie ‘thans niet 

bedreigd’ zijn alleen de aandachtsoorten weergegeven. 

De prioritaire soorten zijn vetgedrukt en staan 

verspreid in de lijsten. De onderscheiden plantengroepen 

zijn: mossen van essenhakhout, kleibospaddenstoelen 

en vaatplanten en kranswieren.

De stappen die gezet worden en de keuzes die gemaakt worden om te komen tot een Oranje Lijst, een lijst 

met aandachtsoorten en een lijst met prioritaire soorten staan weergegeven in onderstaande figuur 1. 

Figuur 1. Stappenschema van activiteiten, criteria en producten 

Activiteit Criteria Product 

Keuze plantengroepen Voldoende gegevens Lijst plantengroepen 

Voldoende kennis 

Opstellen soortenlijst Utrecht Na 1900 waargenomen in Utrecht Soortenlijst Utrecht of soortenlijst 

of soortenlijst specifieke biotoop of in specifieke biotoop * specifieke biotoop 

Berekenen bedreiging en Afnemende trend / Oranje Lijsten 

kwetsbaarheid zeldzaamheid in Utrecht 

Bepalen aandachtsoorten Oranje lijstsoorten Aandachtsoortenlijsten 

TZ-soorten** 

Berekenen gebondenheid Aandachtsoort Tabellen met U-waarden 

aan Utrecht Verhouding landelijk 

en Utrechts voorkomen 

Bepaling prioritaire soorten U-waarde *** Lijst van prioritaire soorten 

Afnemende trend/zeldzaamheid 

Signaalfunctie 

Draagvlak 

* t.a.v. de essenhakhoutspecifieke mossen wordt uitgegaan van waarnemingen vanaf 1975. 

** TZ-soorten: soorten die landelijk een afnemende trend (tt) vertonen dan wel landelijk zeldzaam (zz) zijn. 

*** voor mossen en paddenstoelen geldt als criterium een U-waarde ≥ 2 en voor vaatplanten en krans wieren 

een U-waarde > 1,1. 

In onderstaand schema (figuur 2) staat de relatie Oranje Lijst, Aandachtsoort en Prioritaire soort overzichtelijk 

weergegeven. 

Figuur 2. Relatie Oranje Lijsten, Aandachtsoorten en Prioritaire soorten 

Oranje Lijst 

Verdwenen Ernstig bedreigd 

Bedreigd Kwetsbaar Gevoelig 

aandachtsoorten 

selectie 

Prioritaire soorten 

14 

Thans niet bedreigd in 

Utrecht, landelijk wel 

bedreigd (tz-soort) 

Thans niet bedreigd in 

Utrecht, ook landelijk 

niet bedreigd 

(geen tz-soort) 

3.4 Bespreking per plantengroep 

Hieronder worden de lijsten van de mossen van 

essenhakhout, van de kleibospaddenstoelen en van 

de vaatplanten en kranswieren besproken. Tevens 

wordt de lijst prioritaire soorten van iedere groep 

gepresenteerd. 

3.4.1 Mossen van het essenhakhout 

Essenhakhout ontleent zijn natuurwaarde hoofdzakelijk 

aan de rijke en specifieke mosbegroeiingen. In 

totaal werden 68 mossoorten op en tussen de 

essenstoven aangetroffen. Het overgrote deel hiervan, 

namelijk 45 soorten, groeit uitsluitend als epifyt 

op de essenstoof. Andere soorten kunnen ook op de 

grond groeien. Tot aan het einde van de 19e eeuw 

waren deze soorten ook nog te vinden op boomvoeten 

in hellingbossen, maar vanaf het begin van de 

20e eeuw komt deze plantengemeenschap nog uitsluitend 

voor in het essenhakhout. 

Het merendeel van het essenhakhout in Nederland 

bevindt zich in de provincie Utrecht met een zwaartepunt 

in het Kromme Rijngebied waar zich alleen al 

55% van de totale oppervlakte aan essenhakhout 

bevindt. Van het actief beheerde essenhakhout in 

ons land bevond zich anno 1998 zelfs nog 70% in 

het Kromme Rijngebied. Deze begroeiing van mossen 

op en tussen de essenstoven is volledig afhankelijk 

van het gevoerde beheer. Instandhouding van 

de kapcyclus en het afvoeren van het materiaal is 

15 

noodzakelijk voor de instandhouding van deze 

waarden. In de afgelopen decennia is het oppervlak 

aan essenhakhout sterk afgenomen dan wel wordt 

het niet meer als essenhakhout beheerd. Dat proces 

is nog steeds aan de gang omdat de vraag naar 

essenstaken sterk afgenomen is. De oude toepassingen 

van de essenstaken in de land- en tuinbouw 

zijn geminimaliseerd, maar recent is er een nieuw 

afzetgebied gevonden bij Rijkswaterstaat waar ze 

benut worden bij waterkeringswerken of de staken 

worden gebruikt als snoeihout voor energiecentrales. 

Hierdoor is de vraag weer iets toegenomen. Op 

landgoederen worden essenhakhoutpercelen ook 

wel gehandhaafd als wilddekking. 

In de Voorlopige lijst van provinciale aandachtsoorten 

(Provincie Utrecht, 1992) waren de mossen van 

het essenhakhout in algemene zin vermeld als 

‘essenhakhoutspecifieke bladmossen’. Aangezien 

het bijzondere karakter van het biotoop ook tot uitdrukking 

komt in de levermossen is bij de analyse 

voor de definitieve Oranje Lijst gekeken naar alle 

mossen die specifiek zijn voor het essenhakhout. 

Voor de analyse is gebruik gemaakt van de inventarisatiegegevens 

van de onderzoekers Dirkse, Van 

Ommen, Greven en Van Herk. 

Van de 68 soorten die bekend zijn van het essenhakhout 

is één soort, het Klein touwtjesmos, verdwenen 

uit Utrecht en worden 8 soorten als ‘gevoelig’ 

aangeduid. Het zijn soorten die in Utrecht stabiel 

zijn in hun voorkomen maar landelijk zeldzaam tot 

zeer zeldzaam zijn. Elf soorten zijn gerekend tot de 

Groot touwtjesmos

niet bedreigde aandachtsoorten, dit zijn soorten die 

stabiel of toegenomen zijn en algemeen tot zeldzaam 

in Utrecht zijn, maar landelijk zeldzaam vanwege 

de specifieke biotoop waarin ze voorkomen. 

De conceptlijst is samengesteld door H. Greven, 

bryoloog, gespecialiseerd in het onderzoek van het 

essenhakhout en in onderzoek naar veranderingen 

in de mosflora onder invloed van luchtverontreiniging. 

Na het gereedkomen van het achtergronddocument 

‘Voorstel voor de Oranje Lijst van Mossen 

van het Essenhakhout’ (Greven, 1998) is in 2000 

door K. van Dort een landelijk uitgestorven gewaand 

korstmos aangetroffen op twee essenstronken in het 

essenhakhout te Overlangbroek (Dort, 2000). Deze 

soort is toegevoegd aan de Oranje lijst in de categorie 

‘bedreigd’. 

Prioritaire soorten van “Mossen van essenhakhout” 

Gevoelig in Utrecht 

Groot touwtjesmos Anomodon viticulosus 

Recht palmpjesmos Isothecium alopecurodes 

Spatelmos Homalia trichomanoides 

Aandachtssoort, thans niet bedreigd in Utrecht 

Dwerg-vedermos Fissidens exilis 

Gekromd dikkopmos Brachythecium reflexum 

3.4.2 Kleibospaddenstoelen 

Kleibospaddenstoelen zijn paddenstoelen die voor- 

Franjeamaniet 

16 

Bruine kleibosgordijnzwam 

komen in de stroomdalen van de Maas en de Rijn 

en haar vertakkingen, inclusief de Oude Rijn en de 

Utrechtse Vecht. In 1994 is aan de hand van het 

totale paddenstoelenbestand van Nederland een lijst 

van karakteristieke kleibospaddenstoelen opgesteld 

(Veerkamp, M., P.J. Keizer en E. van den Dool, 

1994). In totaal zijn 103 soorten meer of minder 

karakteristiek voor het kleibosgebied. 

In de provincie Utrecht liggen in een brede strook 

langs de Kromme Rijn en een smalle strook langs 

de Vecht veel landgoederen met bossen en bomenlanen 

op kleigrond. Vooral in deze lanen komen de 

specifieke kleibospaddenstoelen voor, zodanig dat 

deze terreinen ook in landelijk opzicht bijzonder rijk 

te noemen zijn. Waarschijnlijk is het zo dat veel van 

deze paddenstoelen vroeger ook meer in de bossen 

voorkwamen. Maar dat momenteel het milieu alleen 

in de lanen geschikt is omdat hier weinig strooiselophoping 

plaats vindt ten gevolge van windwerking 

en/of maaibeheer. 

Paddenstoelen zijn op een speciale manier van 

belang voor het functioneren van levensgemeenschappen. 

Zij beschermen de boom tegen infecties 

door andere soorten en stellen de boom veel beter 

in staat tot wateren voedingstoffenopname. 

Kleibospaddenstoelen zijn voornamelijk mycorrhizapaddenstoelen 

van eik en beuk. 


(Provincie Utrecht, 1992) waren de kleibospaddenstoelen 

in algemene zin opgenomen, alsmede 

de Cantharel. Nu is alleen de groep karakteristieke 

kleibospaddenstoelen in de analyse betrokken 

waardoor de Cantharel, die geen specifieke kleibossoort 

is, geen provinciale aandachtsoort meer 

is. 

Van de paddenstoelen die in Utrecht in de kleibossen 

voor kunnen komen zijn 148 soorten als karakteristieke 

soort geselecteerd op grond van hun specifieke 

gebondenheid aan het biotoop kleibos. Hiervan 

komen recent nog 114 soorten voor in de Provincie 

Utrecht, 17 soorten zijn sinds 1975 niet meer in 

Utrecht waargenomen en zijn opgenomen in de categorie 

‘verdwenen uit Utrecht’. ‘Ernstig bedreigd’ zijn 6 

soorten en ‘bedreigd’ zijn 21 soorten. Tot de categorie 

‘kwetsbaar’ zijn 32 soorten gerekend. In de categorie 

‘gevoelig’ is een grote groep van 55 soorten 

terechtgekomen. De categorie ‘aandachtsoort, niet 

bedreigd’ betreft slechts 17 soorten. 

Voor de analyse is voor een belangrijk deel gebruik 

gemaakt van de inventarisatiegegevens van de 

Nederlandse Mycologische Vereniging. De conceptlijst 

is samengesteld door M. Veerkamp, mycoloog, 

gespecialiseerd in het onderzoek van bossen en 

onderzoek naar veranderingen in de mycoflora. 

Prioritaire soorten van “Kleibospaddenstoelen” 

Bedreigd in Utrecht 

Fijngegordelde melkzwam Lactarius insulsis 

Geelwrattige amaniet Amanita franchetii 

Prachtamaniet Amanita ceciliae 

Kwetsbaar in Utrecht 

Beukenmelkzwam Lactarius fluens 

Bruine kleibosgordijnzwam Cortinarius nemorensis 

Gladstelige heksenboleet Boletus queletii 

Goudporieboleet Boletus impolitus 

Kleibosrussula Russula pseudointegra 

Plompe russula Russula viscida 

Rode kleibosmelkzwam Lactarius ichoratus 

Sterspoorvezelkop Inocybe asterospora 

Streephoedridderzwam Tricholoma sejunctum 


Bleke amaniet Amanita lividopallescens 

Kersrode boleet Aureoboletus gentilis 

Aandachtsoort, thans niet bedreigd in Utrecht 

Populiermelkzwam Lactarius controversus 

Wortelende boleet Boletus radicans 

3.4.3 Vaatplanten en kranswieren 

Bij het opstellen van de Oranje Lijst voor de vaat- 

17 

Dubbelloof 

planten en kranswieren zijn de verspreidingsgegevens 

van de hele provincie, exclusief het stedelijk 

gebied, betrokken geweest. Dit in tegenstelling tot 

de ‘mossen van het essenhakhout’ en de ‘kleibospaddenstoelen’ 

waarbij alleen een specifieke biotoop 

de aandacht kreeg. Naast de vaatplanten is ook de 

groep van de wat minder bekende kranswieren bij de 

Oranje Lijst betrokken. Van deze groep van planten 

is veel bekend over de ecologie van de verschillende 

soorten, de gegevens over de verspreiding van deze 

groep zijn echter wat minder volledig dan die van de 

vaatplanten. Gebleken is dat kranswieren wateren 

moerasplanten zijn met een duidelijke indicatie voor 

helder en schoon water. Opvallend is het pionierkarakter 

van een aantal soorten. Bij voortgaande successie 

gaan deze kranswierrijke vegetaties over in 

vegetaties met andere waterplanten zoals fonteinkruiden. 

In stabiele omstandigheden kunnen kranswiervegetaties 

zich echter jarenlang handhaven, 

zoals bijvoorbeeld in de vechtplassen het geval is. 

In Utrecht zijn in de periode 1975-1996 ruim 1100 

inheemse vaatplanten en kranswieren waargeno-

men. Daarvan zijn ongeveer 900 soorten betrokken 

bij de analyse voor de Oranje Lijst. De overige soorten 

zijn uitgesloten omdat ze in Utrecht alleen maar 

aangeplant voorkomen dan wel recent verwilderd 

zijn of omdat hun inheemse status in Utrecht onzeker 

is. Bijvoorbeeld gaat het om soorten als Deens 

lepelblad, Gewoon vingerhoedskruid en Amerikaans 

krentenboompje. Verder is slechts een beperkte 

selectie van ondersoorten betrokken bij deze analyse. 

Alleen de ondersoorten die goed onderscheidbaar 

zijn en tevens van belang zijn vanwege hun 

ecologische indicatiewaarde, worden in de bestanden 

opgenomen. 


(Provincie Utrecht, 1992) waren diverse groepen 

planten van kwetsbare biotopen in hun geheel opgenomen. 

De huidige analyse heeft tot gevolg dat 

binnen deze groepen planten nogal wat soorten nu 

geen aandachtsoort meer zijn omdat uit recente 

gegevens blijkt dat ze òf algemeen voorkomen òf 

een zodanige trend vertonen dat van een bedreigde 

status niet direct sprake is òf landelijk niet bedreigd 

of zeldzaam zijn. 

Krabbenscheer 

18 

Omdat de groepen destijds niet als volledige soortenlijsten 

weergegeven zijn wordt hieronder volstaan 

met het noemen van typerende voorbeelden van 

soorten die nu geen aandachtsoort meer zijn. 

Deze voorbeelden zijn: 

voor de akkerkruiden: 

Kromhals, Kleine leeuwenklauw, 

Akkerhoornbloem, Kleine leeuwenbek, 

Akker vergeet-mij-nietje, Eenjarige hardbloem, 

Hazenpootje, Akkerviooltje. 

voor de groep van orchideeën: 

Brede wespenorchis 

voor de muurplanten: 

Muurvaren, Plat beemdgras. 

voor de stroomdalplanten: 

Echte kruisdistel 

voor de schoonwaterplanten: 

Smalle waterweegbree, Groot moerasscherm, 

Groot blaasjeskruid, Drijvend fonteinkruid, 

Paarbladig fonteinkruid, Waterviolier, 

Kransvederkruid. 

voor de voedselarme graslanden: 

Grasklokje, Gewone margriet, Knolboterbloem 

voor de slootoevers: 

Tweerijige zegge, Zwarte zegge, 

voor de moerassen: 

Dotterbloem, Moerasvaren, Moeraszegge, 

Zompzegge, Elzenzegge, Pluimzegge, 

Snavelzegge, Veenpluis, Liggend hertshooi, 

Paddenrus, Moeraslathyrus, Grote boterbloem. 

Wat de groep van stinzenplanten betreft geldt dat van 

een aantal soorten en groeiplaatsen de status onduidelijk 

is. Bovendien zijn veel soorten voorjaarsbloeiers 

welke later in het jaar niet meer herkenbaar zijn. 

Daardoor kunnen ze nogal eens over het hoofd 

gezien zijn. Om die reden zijn slechts weinig stinzenplanten 

bij de analyse voor de Aandachtsoortenlijst 

betrokken. Omdat de indruk bestaat dat de van ouds 

bekende stinzenbiotopen tamelijk stabiel zijn, lijkt het 

voorkomen van slechts een beperkt aantal stinzenplanten 

op de aandachtsoortenlijst wel terecht. 

Er is dankbaar gebruik gemaakt van het commentaar 

op het concept van de Oranje Lijst voor de 

vaatplanten en kranswieren geleverd door Wim Vuik, 

districtscoordinator FLORON en Dirk Prins uit 

Rhenen. Hierdoor zijn enkele soorten van categorie 

‘verdwenen uit Utrecht’ gewijzigd in ‘bedreigd in 

Utrecht’ en heeft een enkele wijziging in de status 

van een soort plaatsgevonden waardoor deze wel in 

aanmerking komt voor de Oranje Lijst-analyse. 

Van de vaatplanten en kranswieren zijn 39 soorten 

sinds 1975 niet meer in Utrecht waargenomen. Deze 

zijn opgenomen in de categorie ‘verdwenen uit 

Utrecht’. ‘Ernstig bedreigd’ in Utrecht zijn 119 soorten 

en ‘bedreigd’ in Utrecht zijn 83 soorten. Tot de categorie 

‘kwetsbaar in Utrecht’ zijn 111 soorten gerekend. 

In de categorie ‘gevoelig in Utrecht’ is een 

grote groep van 157 soorten terecht gekomen. Het 

zijn soorten die in Utrecht òf vrij zeldzaam zijn òf 

sterk zijn achteruit gegaan. De categorie ‘aandachtsoort, 

thans niet bedreigd’ omvat slechts 10 soorten 

die in Utrecht stabiel voorkomen, maar landelijk 

achteruit gaan of zeldzaam zijn. 

Prioritaire soorten van “vaatplanten en kranswieren” 

Ernstig bedreigd in Utrecht 

Rechte driehoeksvaren Gymnocarpium robertianum 


Brede orchis Dactylorhiza maj.ssp.ma. 

Klein glaskruid Parietaria judaica 

Plat fonteinkruid Potamogeton compressus 

Rietorchis Dactylorhiza maj.ssp.pr. 

Steenbreekvaren Asplenium trichomanes 

Stomp fonteinkruid Potamogeton obtusifolius 

Tongvaren Asplenium scolopendrium 

Zwartsteel Asplenium adiantumnigru 


Aardaker Lathyrus tuberosus 

Brede orchis Dactylorhiza majalis 

Kleinste egelskop Sparganium natans 

Ruige leeuwentand Leontodon hispidus 

Slangenwortel Calla palustris 

Spits fonteinkruid Potamogeton acutifolius 

Waterdrieblad Menyanthes trifoliata 


Driekantige bies Schoenoplectus triqueter 

Karwijvarkenskervel Peucedanum carvifolia 

Klimopwaterranonkel Ranunculus hederaceus 

Korensla Arnoseris minima 

Krabbenscheer Stratiotes aloides 

Oosterse morgenster Tragopogon prat.ssp.ori. 

Ronde zegge Carex diandra 

Zomerklokje Leucojum aestivum 

19 

Aandachtsoorten, thans niet bedreigd in Utrecht 

Dubbelloof Blechnum spicant 

Dwergviltkruid Filago minima 

Goudhaver Trisetum flavescens 

Hondsviooltje Viola canina 

3.5. Prioritaire soorten flora per biotoop 

In deze paragraaf worden de prioritaire soorten 

nogmaals opgesomd. Vanwege het grote aantal prioritaire 

soorten worden de soorten zoveel mogelijk 

groepsgewijs, per biotoop, behandeld. Per groep 

wordt een korte toelichting gegeven van bijzonderheden 

t.a.v. groeivorm, speciale ecologische condities 

of verandering in voorkomen. 

De biotopen zijn te vertalen naar de systematiek van 

de Utrechtse natuurdoeltypen. De Utrechtse natuurdoeltypen 

geven de natuurdoelen weer die in 2018 

gerealiseerd moeten zijn. De vertaling van de biotopen 

naar de Utrechtse natuurdoeltypen staat in 

bijlage 5. 

Essenhakhout 

Prioritair zijn de mossen Groot touwtjesmos, Recht 

palmpjesmos en Spatelmos, Dwerg-vedermos en 

Gekromd dikkopmos. Dit zijn allen bladmossen die 

specifiek voorkomen op en tussen de essenstoven 

in essenhakhoutpercelen die nog als zodanig 

beheerd worden. De eerste drie soorten Groot 

touwtjesmos, Spatelmos en Recht palmpjesmos 

komen ook voor op de Rode lijst als kwetsbaar tot 

zeer kwetsbaar. Het zijn alle drie zeldzame tot zeer 

zeldzame soorten. Het Dwerg-vedermos neemt een 

bijzondere plaats in tussen de overige voornamelijk 

epifytisch levende soorten. Het is de enige soort die 

niet op de essenstoven zelf groeit maar op de grond 

tussen de stoven. In ons land is dit zeldzame mos 

vrijwel uitsluitend te vinden op kale, zwaar beschaduwde 

kleigronden waar een hoge luchtvochtigheid 

heerst. Aan deze voorwaarde voldoen de essenhakhoutpercelen, 

zodat dit uiterst kleine mosje voor zijn 

verspreiding in sterke mate is aangewezen op 

essenhakhout. Gekromd dikkopmos is de minst 

zeldzame van deze prioritaire soorten en wordt 

behalve in het essenhakhout ook in Utrecht tamelijk 

algemeen aangetroffen in grienden. Landelijk is het 

echter een zeldzame soort.

Kleiboslaan op landgoed Nijenrode met 

Goudporieboleet 

Kleibossen, Bomenlanen en Wegbermen op klei 

Prioritair zijn de paddenstoelen Beukenmelkzwam, 

Bleke amaniet, Bruine kleibosgordijnzwam, 

Fijngegordelde melkzwam, Geelwrattige amaniet, 

Gladstelige heksenboleet, Goudporieboleet, 

Kersrode boleet, Kleibosrussula, Plompe russula, 

Populiermelkzwam, Prachtamaniet, Rode kleibosmelkzwam, 

Sterspoorvezelkop, Streephoedridderzwam, 

Verkleurende kamrussula en Wortelende 

boleet. Het opvallende van deze groep prioritaire 

kleibospaddenstoelen is dat het allemaal mycorrhizasoorten 

zijn. Dat zijn paddenstoelen die samenleven 

met bomen waarbij de ondergrondse zwamvlok 

een symbiose aangaat met de fijne boomwortels. 

Een mantel van schimmeldraden wordt gevormd 

rondom de worteluiteinden van de boom via welke 

de paddestoel de boom voedt met water en voedingsstoffen. 

Daarmee vergroot de paddestoel met 

zijn wijdvertakte zwamvlok zeer efficient het opnemend 

vermogen van de boom. Daartegenover staat 

20 

de levering van koolhydraten van de boom aan de 

schimmel, welke de schimmel zelf niet kan vormen. 

De boomwortels zijn bovendien door het schimmeldradensokje 

effectief beschermd tegen wortelpathogenen, 

bacterieën en zware metalen. 

De verschillende mycorrhizapaddenstoelen vervullen 

in bossen en lanen diverse zeer gespecialiseerde 

functies binnen het ecosysteem. Zo zijn er soorten 

die gespecialiseerd zijn in hun beschermende rol en 

andere die vooral een rol spelen bij de toevoer van 

voedinsstoffen. Veel soorten mycorrhizapaddenstoelen 

zijn dan ook van belang voor de vitaliteit van een 

bos of bomenlaan. Vaak zijn de paddenstoelen ook 

specifiek voor bepaalde boomsoorten of groepen 

van bomen, zoals bijvoorbeeld voor loofbomen of 

specifiek voor een genus of soort. De Populiermelkzwam 

en de Beukenmelkzwam komen bijvoorbeeld 

alleen voor bij Populieren danwel Beuken. 

De Prachtamaniet is een karakteristieke soort van 

oude eikenlanen op klei, terwijl de Geelwrattige 

amaniet dat is voor beukenlanen op klei. De Bleke 

amaniet is een zeer zeldzame soort van eikenlanen. 

De Kleibosrussula, een prachtige rode paddestoel 

met witte steel, is kenmerkend voor oude beukenen 

eikenlanen. Al deze soorten zijn recent in aantal 

achteruitgegaan en nu tamelijk zeldzaam geworden. 

De Kersrode boleet is een klein kleverig boleetje 

met een mooie rozerode hoed welke uitsluitend aangetroffen 

wordt in schrale lanen en wegbermen met 

beuken of eiken. Het is altijd al een zeldzame soort 

geweest die in de op één na hoogste categorie van 

de Europese Rode Lijst opgenomen is. De 

Gladstelige heksenboleet en de Wortelende boleet 

waren tamelijk zeldzaam en zijn dat nog. De 

Goudporieboleet is vooral de laatste tijd sterk 

achteruitgegaan. 

Vochtige Bossen en Houtwallen op zandgrond 

Prioritair is de varen Dubbelloof welke groeit in 

beschaduwde greppels. Het is een wintergroene 

sierlijke varen die twee typen bladeren bezit, steriele 

en sporendragende bladeren, vandaar de naam 

Dubbelloof. Het is een goede vochtindicator en is 

tevens uitermate kalkmijdend. In Utrecht wordt de 

soort niet bedreigd maar gezien de landelijk negatieve 

trend is versterking van zijn positie van belang. 

Voedselarme Wateren 

Prioritair in voedselarm en zwak zuur water is de 

Kleinste egelskop. Een soort die op slechts een 

paar plaatsen in Utrecht in veenputjes groeit. Dit 

type water wordt negatief beïnvloed door verzuring 

waardoor de soorten van deze biotoop ‘kwetsbaar’ 

zijn. 

Matig voedselrijke Wateren 

Prioritair zijn soorten van bron- en kwelmilieus en 

van milieus waar geen gebiedsvreemd water ingelaten 

wordt. De Klimopwaterranonkel groeit in de zeldzame 

bronmilieus op de flanken van de Heuvelrug 

terwijl Spits fonteinkruid, Plat fonteinkruid en Stomp 

fonteinkruid ondergedoken waterplanten zijn die het 

kwelmilieu aan de voet van de Heuvelrug prefereren. 

Door meerdere oorzaken is de kweldruk van het 

grondwater de laatste 25 jaar ernstig verminderd 

wat dit type milieu zeldzaam heeft gemaakt. 

Krabbenscheer is een schoonwaterplant die waarschijnlijk 

zo hard achteruitgegaan is tengevolge van 

inlaat van sulfiderijk water in de polders. Omdat een 

lagere grondwaterstand in winter en voorjaar 

gewenst is moet ’s zomers veel meer water van 

elders ingelaten worden. In zijn optimale milieu 

vormt de soort dichte drijvende zodden in poldersloten 

en veenplassen. Mogelijk speelt ook een doeltreffend 

beheer gericht tegen het dichtgroeien van 

sloten een rol bij de achteruitgang van deze soort, 

welke vroeger juist geliefd was als meststof voor het 

land. 

Getijdewateren 

Prioritair is de Driekantige bies welke voorkomt in 

het zeldzame zoetwatergetijdenbiotoop van de Lek, 

benedenstrooms van de stuw bij Hagestein. Hier 

vertoont het waterpeil nog een aanzienlijk verschil 

tussen eb en vloed, een noodzakelijke conditie voor 

deze soort. De Driekantige bies groeit optimaal op 

plaatsen die sterk aan schuring door stroom of golfslag 

blootgesteld zijn en is zeer erosiebestendig is. 

Landelijk gezien is de soort sterk achteruitgegaan 

door de afsluiting van de zeearmen in het 

Deltagebied. 

Voedselarme zwakzure Graslanden 

Prioritair voor de vochtige graslanden is de Brede 

orchis, een soort die in enkele tientallen jaren 

achteruitgegaan is van de meest algemene orchidee 

tot een zeldzame verschijning. Het is een kenmer- 

21 

kende soort voor de blauwgraslanden, een type 

grasland dat haar naam dankt aan de blauwgroene 

kleur van een paar overheersende soorten grassen 

en zeggen. Het meest optimaal komt de soort voor 

in vochtige tot natte onbemeste graslanden die licht 

basisch zijn tengevolge van uittredend grondwater. 

Momenteel wordt getracht dit type grasland op kansrijke 

plekken weer door middel van afplaggen van 

de bovenlaag uit te breiden (Den Treek, Anderstein, 

De Hel). Echter de ultieme toppers van de provincie 

op dit terrein worden momenteel zeer bedreigd door 

zowel verdroging als infrastructurele werken. 

Prioritair voor de droge graslanden zijn het 

Dwergviltkruid en het Hondsviooltje. Dwergviltkruid 

is een soort van droge voedselarme maar niet sterk 

zure zandgrond. Het is een soort die niet in een 

gesloten grasmat kan groeien maar alleen op open 

zandplekken waar geen verstuiving van zand meer 

Nat schraalgrasland 

optreedt. Gevoeligheid van deze plant voor zure 

neerslag is aangetoond. Het Hondsviooltje is niet zo 

erg kritisch ten aanzien van zijn standplaats. Hij kan

zowel op droge als vochtige zandgrond voorkomen 

en ook nog tamelijk zuur al lijkt hij zijn optimum te 

hebben in het zwakzure milieu. De soort is erg 

gevoelig voor bemesting en verzuring. 

Vochtige, matig voedselrijke, niet zure 

Graslanden 

Prioritair zijn de Ruige leeuwentand, Karwijvarkenskervel, 

Oosterse morgenster, Goudhaver en 

Aardaker. Het zijn alle soorten die thuishoren in het 

rivierkleigebied. En dan wel in de niet bemeste graslanden. 

Vaak gaat het daarbij om dijktaluds en bermen. 

Ze zijn allen tamelijk zeldzaam geworden, 

alleen de Goudhaver is niet bedreigd in Utrecht. 

Landelijk vertoont deze soort echter wel een negatieve 

trend. 

Voedselarme, zwakzure Moerassen 

Prioritair zijn de Rietorchis en Waterdrieblad, waarvan 

de Waterdrieblad het hardst achteruit gegaan is 

in de recente geschiedenis. Beide soorten komen nu 

nog uitsluitend binnen de grenzen van de natuurreservaten 

voor, vaak ook gezamenlijk in veenmosrietlanden 

In ieder geval was deze beperking tot de 

strikte reservaten voor het Waterdrieblad in de 70-er 

jaren zeker niet het geval. 

Matig voedselrijke, niet zure Moerassen 

Prioritair zijn Ronde zegge, Zomerklokje en 

Slangenwortel. De Ronde zegge is een soort van 

kwelmilieus terwijl het Zomerklokje en de 

Slangenwortel daar niet direct aan gebonden zijn. 

22 

Deze laatste soorten groeien vaak in tamelijk voedselrijk 

water. Het Zomerklokje is een soort van de 

oeverlandjes langs veenrivieren die in kontakt staan 

met zeeklei. Het Zomerklokje is landelijk zeer zeldzaam 

en komt in Utrecht in het Vechtgebied voor. De 

soort is wettelijk beschermd. 

Vochtige Muren 

Prioritair zijn de Zwartsteel, Tongvaren, Steenbreekvaren 

en Rechte driehoeksvaren. Vochtige muren 

komen het meest overeen met de rotsachtige 

natuurlijke standplaatsen die deze soorten in het 

buitenland hebben. Ze groeien op muren die door 

een achterliggend grondlichaam vochtig gehouden 

worden zoals keermuren, werfmuren en stenen 

bruggen. Door restauraties van muren, waarbij 

steeds vaker vochtwerende voorzieningen aan de 

achterzijde van de muur getroffen worden, wordt 

deze specifieke vegetatie bedreigd. Recent zijn 

nogal wat nieuwe groeiplaatsen gevonden in straatputten. 

Al deze soorten zijn wettelijk beschermd. 

Droge Muren 

Prioritair is Klein glaskruid, een soort van vrijstaande 

muren zoals stadsmuren en kasteelruïnes. 

Recent is een deel van de Amersfoortse populatie 

tot een geringe bedekking teruggebracht door een 

overijverige schoonmaakploeg. Het is eveneens een 

wettelijk beschermde soort. 

4. Uitvoeringstrategie 

4.1 Algemeen 

Veel soorten van de Utrechts flora staan nog steeds 

onder druk. Van de vaatplanten zijn 37 soorten uit 

Utrecht verdwenen en van de voor Utrecht karakteristieke 

biotopen essenhakhout en kleibossen 

komen 18 soorten mossen en paddenstoelen sinds 

1900 niet meer voor. Van de vaatplanten en kranswieren 

wordt meer dan de helft van de soorten in 

meer of mindere mate in hun voortbestaan 

bedreigd. In de onderstaande figuur 3 is de mate 

van bedreiging voor de onderzochte floragroepen 

samengevat. 

percentage 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

Mate van bedreiging van plantengroepen 

Zoals eerder gezegd is bovenop het gebiedsgerichte 

natuurbeleid extra inzet nodig om de bedreigde 

planten voor Utrecht te behouden. In dit werkdocument 

zijn de aandachtsoorten genoemd die een 

extra steun in de rug kunnen gebruiken. Speciale 

aandacht zal uitgaan naar de soorten die het zwaartepunt 

van hun verspreiding in onze provincie hebben, 

de prioritaire soorten. Deze zullen voorrang 

23 

krijgen in het provinciale soortenbeleid. Op wat voor 

manier de bescherming van die prioritaire soorten 

het beste kan worden aangepakt, zal worden uitgewerkt 

in soortbeschermingsplannen. Op nationaal en 

internationaal niveau bestaat reeds wetgeving om 

bepaalde soorten te beschermen. 

In dit hoofdstuk zal de bestaande wettelijke regelgeving 

voor bescherming van soorten kort beschreven 

worden. Aangegeven zal worden wat de provinciale 

inzet zal zijn voor bescherming van de aandachtsoorten 

en de prioritaire soorten. De middelen die 

daarvoor ter beschikking staan en concrete activiteiten 

voor 2002 en de jaren daarna zullen worden 

gepresenteerd. 

Figuur 3. Mate van bedreiging van de in dit rapport behandelde plantengroepen. Voor iedere groep zijn de 

percentages per bedreigingscategorie aangegeven. Het totaal aantal soorten van Essenhakhoutsoorten 

bedraagt 20, van Kleibospaddenstoelen 152 en van Vaatplanten en kranswieren bedraagt het 900. 

Essenhakhoutmossen Kleibospaddenstoelen Vaatplanten en kranswieren 

4.2 Wettelijke bescherming 

gevoelig 

kwetsbaar 

bedreigd 

ernstig bedreigd 

verdwenen 

gevoelig 

kwetsbaar 

bedreigd 

ernstig bedreigd 

verdwenen 

Bescherming van inheemse plantensoorten is geregeld 

in de Natuuurbeschermingswet. Het soortenonderdeel 

van de Natuurbeschermingswet is 

inmiddels opgenomen in de Flora- en faunawet die 

per 1 april 2002 in werking zal treden. De Flora- en 

faunawet is een nieuw wettelijk kader voor de

escherming van in het wild levende planten en dieren. 

Door middel van Algemene maatregelen van 

bestuur en in Ministeriële regelingen zullen de 

beschermde soorten worden aangewezen. In de 

Flora- en faunawet wordt door middel van een aantal 

verboden aan de bescherming van deze soorten 

vorm gegeven. De Flora- en faunawet is vooral 

soortgericht voor dieren en planten en alleen 

gebiedsgericht door de mogelijkheid van de aanwijzing 

van een beschermde leefomgeving voor een 

bepaalde soort. 

De Flora- en faunawet geeft de provincies de mogelijkheid 

om de leefomgeving van beschermde soorten 

aan te wijzen als “beschermde leefomgeving”. 

Het instrument is bedoeld om kleine in het landschap 

aanwezige elementen die voor soorten 

belangrijk zijn, te beschermen. Te denken valt aan 

houtwallen, houtsingels, een solitaire boom of een 

groep van bomen, poelen, ruïnes, paaiplaatsen, 

optrekgebieden bij sluizen en stuwen voor 

beschermde vissoorten. Het gaat om de leefomgeving 

voor enkele planten diersoorten. De provincie 

Utrecht geeft er de voorkeur aan om dit doel te realiseren 

op basis van vrijwilligheid. In gevallen waarbij 

geen overeenstemming kan worden bereikt zal dit 

instrument uitsluitend toegepast worden in situaties 

waarbij het verdwijnen van de betreffende leefomgeving 

het duurzaam voortbestaan van beschermde 

en prioritaire soorten in de provincie Utrecht in 

gevaar brengt. 

Ter voorkoming van schade aan flora en fauna kunnen 

door gedeputeerde staten ontheffingen verleend 

worden van de verboden die in de Flora- en faunawet 

ten aanzien van beschermde soorten genoemd 

zijn. Er zijn op dit moment geen gevallen bekend 

waarbij ingrepen in populaties van diersoorten noodzakelijk 

zijn om schade aan een bedreigde of zeldzame 

plantensoort te voorkomen. 

Een aantal internationale verdragen heeft eveneens 

betrekking op bescherming van soorten. Voor planten 

is de Habitatrichtlijn van belang. De 

Habitatrichtlijn is gericht op soorten en gebieden 

van communautaire betekenis. Met betrekking tot 

soorten worden er drie categorieën onderscheiden: 

soorten waarvoor aanwijzing van speciale beschermingszones 

vereist is, soorten die strikt beschermd 

dienen te worden en soorten waarvoor het onttrekken 

aan de natuur en de exploitatie aan beheersmaatregelen 

kunnen worden onderworpen. De rijks- 

24 

overheid zorgt voor de implementatie van de 

Habitatrichtlijn in nationale wetgeving. In bijlage 4 

zijn de Utrechtse plantensoorten opgenomen die 

onder de Habitatrichtlijn vallen. 

Beenbreek 

4.3 Bescherming aandachtsoorten 

Voor aandachtsoorten zal het treffen van maatregelen 

voor instandhouding, herstel en ontwikkeling van 

de leefomgeving van deze soorten, zowel binnen als 

buiten de ecologische hoofdstructuur, zoveel mogelijk 

worden gestimuleerd. De prioriteit zal vaak 

binnen de ecologische hoofdstructuur liggen in verband 

met de duurzame instandhouding van terreinen 

in de EHS. Deze maatregelen moeten perspectief 

bieden voor een duurzaam voortbestaan van de 

betreffende aandachtsoorten in de provincie Utrecht. 

Door middel van het Programma Beheer kan via het 

instrument subsidie worden gestuurd op bescherming 

van (bepaalde) aandacht- en prioritaire soorten. 

In het kader van het Programma Beheer maakt 

de (particuliere) terreinbeheerder namelijk afspraken 

met het Rijk over de gewenste ontwikkeling van een 

natuurgebied en hoe deze ontwikkeling gerealiseerd 

wordt. De sturing gebeurt op basis van afspraken 

over pakketten. In deze pakketten worden de te 

bereiken resultaten onder andere middels doelsoor- 

Essenhakhout in beheer 

ten beschreven. Veel van de doelsoorten van de 

zogenoemde pluspakketten staan op de lijst van 

aandachtsoorten. Realisatie van de pluspakketten 

betekent daarmee automatisch bescherming van die 

aandachtsoorten. In provinciale natuurgebiedsplannen 

is vastgelegd waar voor welke pakketten afspraken 

gemaakt kunnen worden. De ligging van die 

pakketten is gebaseerd op de Utrechtse natuurdoeltypenkaart 

(Provincie Utrecht, 2002). De Utrechtse 

natuurdoeltypen geven de natuurdoelen weer die in 

2018 gerealiseerd moeten zijn. Soms komen de 

natuurdoeltypen nu al in goed ontwikkelde vorm 

voor, maar in veel gevallen is daar nu nog geen 

sprake van. De in paragraaf 3.5.2 beschreven biotopen 

zijn te vertalen naar de systematiek van de 

Utrechtse natuurdoeltypen, zie ook bijlage 5. 

Getracht zal worden om maatregelen ten behoeve 

van aandachtsoorten gerealiseerd te krijgen bij 

gezamenlijke projecten, provinciale projecten en bij 

projecten van andere overheden en instanties. 

Van wezenlijk belang hierbij is dat rijk, provincies en 

soortenbeschermende organisaties gezamenlijk uitvoering 

geven aan het soortenbeleid. In het 

Meerjarenprogramma Soortenbeleid (Ministerie van 

LNV, 2000) is de gezamenlijke programmering van 

het soortenbeleid voor de jaren 2000-2004 weergegeven. 

Op deze wijze wordt het soortenbeleid, op 

een inzichtelijke wijze, gecoördineerd en planmatig 

aangepakt. 

25 

4.4 Bescherming prioritaire soorten: de soortbeschermingsplannen 

Het doel van een soortenbeschermingsplan is een 

strategie te beschrijven om de kans op het duurzaam 

voortbestaan van de betreffende soort in de 

provincie Utrecht te vergroten. Op termijn zal het 

Soortenbeschermingsplan voor 

Krabbescheer en Groene 

glazenmaker

esultaat moeten zijn dat de soorten niet meer in 

hun voortbestaan bedreigd worden en dus verdwijnen 

van de lijst van bedreigde soorten. Om dit te 

bereiken zal zo veel mogelijk informatie over de 

bedreigingen geanalyseerd worden en zal op grond 

van gegevens over de biologie een overzicht gegeven 

worden van maatregelen die de kans op een 

duurzaam voortbestaan in Utrecht zullen vergroten. 

Daarnaast zal onderzocht worden of maatregelen 

ten behoeve van de prioritaire soortengroep negatieve 

gevolgen kan hebben voor andere 

(aandacht)soorten. Bij het opstellen van soortenbeschermingsplannen 

zullen de mogelijkheden worden 

onderzocht om bij de uitvoering ‘mee te liften’ met 

provinciale plannen of plannen van andere overheden 

en particulieren. Bijvoorbeeld door in te haken 

op herstelprojecten waarbij kansrijke situaties benut 

kunnen worden. 

Ook de rijksoverheid stelt soortbeschermingsplannen 

op. Bij de planning van provinciale soortbeschermingsplannen 

wordt rekening gehouden met 

de rijksprogrammering. 

Bij provinciale plannen, bijvoorbeeld in het kader 

van de ruimtelijke ordening, milieu- en waterbeleid, 

zal waar mogelijk aandacht gevraagd worden voor 

maatregelen ten gunste van aandachtsoorten. 

In het Werkdocument soortenbeleid onderdeel fauna 

(Provincie Utrecht, 1998) is reeds aangegeven dat 

beschermingsplannen voor verschillende soorten 

waar mogelijk gecombineerd dienen te worden. 

Onlangs verschenen bijvoorbeeld de gecombineerde 

soortenbeschermingsplannen voor Purperreiger 

en Woudaapje en voor Groene glazenmaker en 

Krabbenscheer. Gezien het grote aantal prioritaire 

plantensoorten ligt het voor de hand om voor planten 

ook zoveel mogelijk gecombineerde beschermingsplannen 

op te stellen. Daarom zullen beschermingsplannen 

voor soorten van een vergelijkbare 

leefomgeving (biotoop) worden opgesteld. In paragraaf 

3.5 zijn die biotopen van de prioritaire soorten 

al kort besproken. Voorbeelden zijn soortbeschermingsplannen 

voor moerasplanten en voor muurplanten. 

Bij de keuze van de soortengroepen “mossen 

van het essenhakhout” en “kleibospaddenstoelen” 

is al vooraf gekozen voor een aanpak per leefomgeving. 

Om een prioriteitsvolgorde te kunnen maken is een 

lijst samengesteld van biotopen met daarbij een 

26 

opsomming van prioritaire soorten. De volgende drie 

soortengroepen hebben de hoogste prioriteit, dit zijn 

voorlopig de prioritaire soortengroepen. Voor deze zullen 

het eerst beschermingsplannen worden opgesteld: 

- Soorten van Essenhakhout 

- Soorten van voedselarme, zwakzure moerassen. 

- Soorten van matig voedselrijke, niet zure moerassen. 

Bij de bepaling van de prioriteitsvolgorde zijn de 

mogelijkheden van bestaand en gepland beleid voor 

instandhouding of herstel van de soortengroep ingeschat. 

Ook is bekeken of op korte termijn maatregelen 

uit te voeren zijn. En tenslotte is er een inschatting 

gemaakt van het rendement. 

Het rendement van een goed en duurzaam beheer 

van Essenhakhout in de provincie Utrecht wordt 

hoog ingeschat. In het kader van het project De 

Venen is het bijvoorbeeld zinvol om op korte termijn 

inrichtingseisen voor prioritaire soorten in moerassen 

beschikbaar te hebben. Hoewel het rijk ook van 

plan is een soortbeschermingsplan voor moerassen 

van Laag-Nederland op te stellen, lijkt het beschikbaar 

krijgen van specifieke informatie over de moerasbiotopen 

in de Utrechtse situatie van zo’n essentieel 

belang om daar toch prioriteit aan te geven. 

Draadzegge 

Duizendguldenkruid 

4.5 Financiering 

Voor soorten waarvoor soortbeschermingsplannen 

van de rijksoverheid in uitvoering zijn, kunnen 

middelen voor de uitvoering van dit rijkssoortenbeleid 

worden ingezet. Op deze wijze kan door combinatie 

van rijks- en provinciale inzet en middelen de 

effectiviteit van het soortenbeleid worden vergroot. 

Op basis van het “Meerjarenprogramma Uitvoering 

Soortenbeleid stelt LNV jaarlijks € 907.560,- 

27 

beschikbaar aan de provincies voor het uitvoeren 

van maatregelen voor rijksaandachtsoorten, die 

opgenomen zijn in vastgestelde rijkssoortbeschermingsplannen 

of waarvoor in de planperiode soortbeschermingsmaatregelen 

zullen worden opgesteld. 

Maximaal 20% van de € 907.560,- kan worden 

ingezet voor de overig landelijk en regionaal 

bedreigde soorten. 

Voor de verdeling van de € 907.560,- over de provincies 

wordt op basis van de verspreiding van de 

rijksaandachtsoorten over de provincies een ondergrens 

aangehouden, voor de provincie Utrecht 

bedraagt deze € 68.067,-. Het resterende bedrag 

van € 181.512,-, na toepassing van deze ondergrenzen, 

wordt jaarlijks verdeeld op basis van voorstellen 

van provincies. 

Daarnaast stelt de provincie Utrecht zelf een subsidiebedrag 

beschikbaar voor maatregelen ten behoeve 

van aandachtsoorten. Jaarlijks is in totaal maximaal 

€ 22.689,- beschikbaar ten behoeve van aanvragen 

projecten soortenbeleid (maatregelen en 

onderzoek). Voor het maken van provinciale soortbeschermingsplannen 

stelt de provincie Utrecht jaarlijks 

€ 13.613,- beschikbaar. 

Het totaal dat jaarlijks beschikbaar zal zijn voor 

soortenbeleid in de provincie Utrecht is € 104.395,-. 

Dit betreft alleen het “zichtbare” deel. Wij gaan er 

van uit dat investeringen voor soortgerichte maatregelen 

die onderdeel uitmaken van grote projecten 

aanzienlijk zijn. Deze investeringen blijven echter 

veelal “onzichtbaar” maar dragen wel bij aan het vergroten 

van de kans op een duurzaam voortbestaan 

van bedreigde soorten in de provincie Utrecht. 

Samenvatting subsidiemogelijkheden 

Financier Bestemd voor Per jaar 

Provincie Aandachtsoorten € 22.689,- 

Onderzoek en uitvoering door derden 

Provincie Prioritaire soorten(groepen) € 13.613,- 

Opstellen soortbeschermingsplannen 

Uitvoering soortbeschermingsplannen 

Rijk Rijksaandachtsoorten Minimaal € 68.067,03 

Onderzoek en uitvoering

4.6 Uitvoeringsprogramma 

Om de voortgang van het soortenbeleid (voor zowel 

planten als dieren) inzichtelijk te maken zal er met 

ingang van 2002 jaarlijks een uitvoeringsprogramma 

opgesteld worden waarin de voorgenomen maatregelen 

en projecten beschreven zullen worden. 

Tevens zal daarin de voortgang van het soortenbeleid 

beschreven worden. Het provinciale soortenbeleid 

zal ambtelijk worden begeleid door een 

Begeleidingscommissie Soortenbeleid (bijlage 8). 

Elke 10 jaar zijn nieuwe verspreidingsgegevens 

beschikbaar van alle soorten in de gehele provincie 

Utrecht. Hierdoor is het mogelijk over 10 jaar de 

Oranje Lijsten met dezelfde methodiek te actualiseren. 

De Oranje Lijsten hebben zodoende een functie 

bij de evaluatie van het natuur- en landschapsbeleid. 

Voor 2002 staan voor het soortenbeleid de volgende 

activiteiten op het programma: 

Soorten van akkers 

- Onderzoek naar de realisering van een akkerre 

servaat in het Kromme Rijngebied. 

Momenteel is het landelijke beschermingsplan 

Soortenrijke akker 

28 

akkerplanten in uitvoering. In de provincie 

Utrecht dient daartoe een akkerreservaat op 

klei in het Kromme Rijngebied gerealiseerd te 

worden. Om dit te bewerkstelligen is in 2001 

een onderzoek gestart naar geschikte locaties 

op grond van historische en actuele informatie 

en rekening houdend met het vastgestelde 

natuurgebiedsplan. 

- Opstellen van een plan om de kwaliteit van 

de akkerreservaten / akkers op de Utrechtse 

Heuvelrug en in de Gelderse vallei te behouden 

en waar nodig te herstellen of te ontwikkelen. 

Soorten van Essenhakhout 

- Advisering en (financiële) ondersteuning van 

de veelal particuliere beheerders van essenhakhout 

in het Kromme Rijngebied. In 2001 is 

door de Stuurgroep Kromme Rijnlandschap 

een onderzoek uitgevoerd naar de toestand 

van het essenhakhout in het Kromme 

Rijngebied (Geerdes et al, 2001). In het rapport 

worden vele concrete aanbevelingen 

gedaan voor een beheer dat gericht is op het 

behoud en herstel van de karakteristieke 

essenhakhoutmossen. Nadrukkelijk zal onderzocht 

dienen te worden in hoeverre het 

Programma Beheer een bijdrage kan leveren 

aan het uitvoeren van deze aanbevelingen. 

Soorten van moerassen 

- Onderzoek starten naar de inrichtingseisen 

van de voedselarme, zwakzure en van de 

matig voedselrijke, niet zure moerassen. Het 

onderzoek spitst zich toe het het gebied de 

Venen. Op basis van dit onderzoek kan een 

goede leefomgeving van de prioritaire soorten 

van deze biotopen worden ontwikkeld. 

5 SAMENVATTING 

Veel soorten van de Utrechts flora staan nog steeds 

onder druk. Van alle vaatplanten en kranswieren 

wordt meer dan de helft van de soorten in meer of 

mindere mate in hun voortbestaan bedreigd. Ook 

vele soorten mossen en paddenstoelen, van de voor 

Utrecht zeer karakteristieke biotopen essenhakhout 

en kleibossen, komen steeds minder voor. Speciaal 

beleid is voor deze soorten nodig om ze door een 

moeilijke periode heen te helpen, totdat de leefomgeving 

van de soorten duurzaam hersteld is. Dit 

soortenbeleid is een aanvulling op het gebiedsgerichte 

beleid dat in het provinciale natuurbeleid voorop 

staat. 

Voor soortgerichte maatregelen op het schaalniveau 

van de provincie is het dus zinvol om op grond van 

provinciale gegevens lijsten op te stellen van 

bedreigde soorten. Daarom is allereerst de mate 

van bedreiging van de plantengroepen ‘vaatplanten 

en kranswieren’, ‘mossen van het essenhakhout’ en 

‘kleibospaddenstoelen’ vastgesteld. Om de mate van 

bedreiging vast te stellen is een methodiek toegepast 

waarbij als criteria de afname van de populatiegrootte 

en de zeldzaamheid zijn gebruikt. De lijsten 

worden aangeduid als Oranje Lijsten. Aan de biotopen 

essenhakhout en kleibos wordt speciale aandacht 

besteed omdat deze (inter)nationaal bezien 

zeldzaam zijn en in Utrecht nog goed vertegenwoordigd 

voorkomen. De Provincie Utrecht heeft voor 

deze biotopen daarom een bijzondere verantwoordelijkheid. 

Het Utrechtse soortenbeleid richt zich in eerste 

instantie op de aandachtsoorten. Dit zijn de meeste 

soorten van de Oranje Lijst, aangevuld met soorten 

die in Utrecht niet bedreigd zijn maar die landelijk 

achteruitgaan of zeldzaam zijn. Van de vaatplanten 

en kranswieren bedraagt deze lijst van aandachtsoorten 

486 soorten. Van de essenhakhoutmossen 

staan 10 soorten op deze lijst en van de kleibospaddenstoelen 

131 soorten. 

De bescherming van de aandachtsoorten zal zoveel 

mogelijk worden gestimuleerd door het treffen van 

maatregelen voor instandhouding, herstel en ontwikkeling 

van de leefomgeving van deze soorten. De 

maatregelen ten behoeve van aandachtsoorten kun- 

29 

nen, onder bepaalde voorwaarden, in aanmerking 

komen voor een provinciale subsidie. Tevens zullen 

de lijsten met aandachtsoorten gebruikt worden voor 

het toetsen van subsidieaanvragen en bij het toetsen 

van (provinciale) plannen. 

Een selectie van de aandachtsoorten waarvoor de 

provincie Utrecht een speciale verantwoordelijkheid 

draagt, is aangeduid als prioritaire soort. Deze soorten 

hebben het zwaartepunt van hun verspreiding in 

onze provincie liggen. Zij zullen voorrang krijgen in 

het provinciale soortenbeleid. In totaal zijn 49 prioritaire 

soorten geselecteerd: 5 essenhakhoutmossen, 

16 kleibospaddenstoelen en 28 vaatplanten. De prioritaire 

vaatplanten zijn soorten van vochtige bossen 

en houtwallen op zandgrond, van voedselarme tot 

matig voedselrijke wateren, van getijdenwateren, 

van voedselarme tot matig voedselrijke graslanden, 

van voedselarme tot matig voedselrijke moerassen 

en van vochtige muren en droge muren. 

Voor de prioritaire soorten zullen soortbeschermingsplannen 

worden opgesteld met aanbevelingen 

voor het treffen van extra en specifieke maatregelen. 

Gezien het grote aantal prioritaire plantensoorten 

zullen zoveel mogelijk gecombineerde beschermingsplannen 

worden gemaakt. Voor de volgende 

drie soortengroepen zullen het eerst beschermingsplannen 

worden opgesteld: 

- Soorten van Essenhakhout 

- Soorten van voedselarme, zwakzure moerassen, 

- Soorten van matig voedselrijke, niet zure moerassen. 

Jaarlijks stelt de provincie Utrecht in totaal maximaal 

€ 22.689,- beschikbaar ten behoeve van aanvragen 

projecten soortenbeleid (maatregelen en onderzoek). 

Voor het maken van provinciale soortbeschermingsplannen 

stelt de provincie Utrecht jaarlijks 

€ 13.613,- beschikbaar.

Concreet staan voor 2002 de volgende activiteiten 

op het programma: 


- Onderzoek naar de realisering van een akkerreservaat 

in het Kromme Rijngebied. 

- Opstellen van een plan voor behoud, herstel 

of ontwikkeling van de akkerreservaten op de 

Utrechtse Heuvelrug en in de Gelderse vallei. 

30 

Soorten van Essenhakhout 

- Advisering en (financiële) ondersteunig van 

de (particuliere) eigenaren van essenhakhout 

bij beheer dat gericht is op het behoud en 

herstel van de karakteristieke essenhakhoutmossen. 


- Onderzoek starten naar de inrichtingseisen 

van de voedselarme, zwakzure en van de 

matigvoedselrijke, niet zure moerassen. 

6 LITERATUUR 

Dort, K. van, 2000. Mossen in het essenhakhout van 

SBB-reservaat Over Langbroek, Wageningen. 

Geerdes, A, H.J.V. van den Bijtel & Th.H. de Jong, 

2001. Essenhakhout in het Kromme Rijngebied, 

actieplan voor behoud van een uniek bostype. 

Stuurgroep Kromme Rijngebied. 

Greven, H., 1998. Voorstel voor de Oranje Lijst van 

Mossen van het Essenhakhout. 

Achtergronddocument Soortenbeleid – Onderdeel 

Flora – Provincie Utrecht. Opgenomen in RERbericht 

nr. 38, Provincie Utrecht, 2000. 

IUCN, 1993. IUCN red list of threatened animals. 

International Union for Consevation of Nature and 

natural resources, Gland / Cambridge. 1994. 

Meijden, R. van der, 1998. Heukels’ Flora van 

Nederland “22e druk, eerste bijdruk” uitg. Wolters- 

Noordhoff, Groningen, ISBN 9001583431. 

Ministerie van LNV, 2000. Meerjarenprogramma 

Uitvoering Soortenbeleid 2000-2004. 

Nieukerken, E. van & A.J. van Loon, 1995. 

Biodiversiteit in Nederland. Nationaal 

Natuurhistorisch Museum/KNNV Uitgeverij, 

Leiden/Utrecht. 

31 

Provincie Utrecht, 1992. Beleidsplan Natuur en 

Landschap provincie Utrecht 

Provincie Utrecht, 1996. Plan Veiligstelling Gebieden 

Ecologische Hoofdstructuur. 

Provincie Utrecht, 1998. Werkdocument 

Soortenbeleid, onderdeel Fauna 

Provincie Utrecht, 2000. Beheersgebiedsplan 

Utrecht 

Provincie Utrecht, 2002. Utrechtse natuurdoeltypen. 

Timmers, W. en E. van den Dool, 2000. Voorstel voor 

de Aandachtsoortenlijst incl. de Oranje Lijst van 

Vaatplanten en Kranswieren. Achtergronddocument 

Soortenbeleid – Onderdeel Flora – Provincie 

Utrecht. RER-bericht nr. 36, Provincie Utrecht. 

Veerkamp, M., P.J. Keizer en E. van den Dool, 1994. 

Kleibospaddestoelen. Geografische verspreiding. 

Coolia 37: 136-145. 

Veerkamp, M. 1999. Voorstel voor de Oranje Lijst 

van Kleibospaddestoelen. Achtergronddocument 

Soortenbeleid – Onderdeel Flora – Provincie 

Utrecht. Opgenomen in RER-bericht nr. 37, 

Provincie Utrecht, 2000.

Gewoon pelsmos 

32 

DEEL 2 De oranje lijsten met aandachtsoorten en prioritaire soorten 

MOSSEN VAN HET ESSENHAKHOUT 

A = Aandachtsoort 

P en vetgedrukt = Prioritaire soort 

Verdwenen uit Utrecht 

Klein touwtjesmos Anomodon attenuatus 


Leermos Peltigera praetexata A 


Bleek boomvorkje Metzgeria furcata A 

Gewoon Pelsmos Porella platyphylla A 

Glad kringmos Neckera complanata A 

Groot touwtjesmos Anomodon viticulosus A P 

Pluimstaart-haakmos Rhytidiadelphus triquetrus A 

Recht palmpjesmos Isothecium alopecuroides A P 

Schijfmos Radula complanata A 

Spatelmos Homalia trichomanoides A P 


Dwerg-platmos Plagiothecium latebricola A 

Dwerg-vedermos Fissidens exilis A P 

Gekromd dikkopmos Brachythecium reflexum A P 

Gewoon zijdemos Homalothecium sericeum A 

Glad dikkopmos Brachythecium salebrosum A 

Groot platmos Plagiothecium nemorale A 

Knikkend palmpjesmos Isothecium myosuroides A 

Penseel-dikkopmos Brachythecium populeum A 

Spits boogsterremos Plagiomnium cuspidatum A 

Struikmos Thamnobryum alopecurum A 

Zacht dikkopmos Brachythecium velutinum A 

33

KLEIBOSPADDENSTOELEN 




Bleke boleet Boletus fechtneri 

Bochtige melkzwam Lactarius roseozonatus 

Bruine beukegordijnzwam Cortinarius holophaeus 

Fijnstekelige ridderhoed Porpoloma spinulosum 

Gegordelde beukegordijnzwam Cortinarius bivelus 

Gevlekte knolvezelkop Inocybe pseudohiulca 

Lactarius mairei 

Lactarius violascens 

Muffe vezelkop Inocybe cervicolor 

Oranjegele gordijnzwam Cortinarius callisteus 

Roestbruine gordelsteelgordijnzwam Cortinarius triformis 

Stinkende ridderzwam Tricholoma inamoenum 

Tengere slijmkop Hygrophorus mesotephrus 

Wijdplaatfranjehoed Psathyrella infida 

Wolfsboleet Boletus lupinus 

Zwartgespikkelde wasplaat Camarophyllopsis atropuncta 

Zwartschubbige ridderzwam Tricholoma atrosquamosum 


Berijpte galgordijnzwam Cortinarius causticus A 

Bronskleurig eekhoorntjesbrood Boletus aereus A 

Geelnetboleet Boletus appendiculatus A 

Ivoorzwam Hygrophorus eburneus A 

Satansboleet Boletus satanas A 

Stekelkopamaniet Amanita solitaria A 


Bleekgele russula Russula farinipes A 

Bruine pelargoniumvezelkop Inocybe obscurobadia A 

Donkere geelplaatrussula Russula cuprea A 

Fijngegordelde melkzwam Lactarius insulsis A p 

Fijnschubbige gordijnzwam Cortinarius psammocephalus A 

Gazonrussula Russula anatina A 

Geelwrattige amaniet Amanita franchetii A p 

Gerimpelde russula Russula olivacea A 

Geurende vezelkop Inocybe bongardii A 

Gevlekte russula Russula maculata A 

Groenige perevezelkop Inocybe corydalina A 

Haagbeukboleet Leccinum griseum A 

Haagbeukmelkzwam Lactarius circellatus A 

Lactarius ruginosus Lactarius ruginosus A 

Olijfkleurige slijmkop Hygrophorus persoonii A 

Pelargoniummelkzwam Lactarius decipiens A 

Prachtamaniet Amanita ceciliae A p 

34 

Rossige vaalhoed Hebeloma truncatum A 

Wijnrode vezelkop Inocybe adaeguata A 

Zwartvoetvezelkop Inocybe tenebrosa A 

Verkleurende slijmkop Hygrophorus discoxanthus A 


Abrikoosfluweelboleet Boletus armeniacus A 

Amandelvezelkop Inocybe hirtella A 

Beukenmelkzwam Lactarius fluens A P 

Bitterscherpe ridderzwam Tricholoma sciodes A 

Bleke melkzwam Lactarius pallidus A 

Bruine kleibosgordijnzwam Cortinarius nemorensis A P 

Droge galgordijnzwam Cortinarius ochroleucus A 

Franje amaniet Amanita strobiliformis A 

Geelvlekkende russula Russula luteotacta A 

Gegordelde gordijnzwam Cortinarius trivialis A 

Geraniumrussula Russula pelargonia A 

Gespleten franjezwam Thelephora anthocephala A 

Gladde knolvezelkop Inocybe cookei A 

Gladstelige heksenboleet Boletus queletii A P 

Goudporieboleet Boletus impolitus A P 

Grote vaalhoed Hebeloma sinapizans A 

Harde populierboleet Leccinum duriusculum A 

Kleibosrussula Russula pseudointegra A P 

Olijfkleurige gordijnzwam Cortinarius infractus A 

Paarse galgordijnzwam Cortinarius croceocoeruleus A 

Perevezelkop Inocybe fraudans A 

Plompe russula Russula viscida A P 

Rode geelplaatrussula Russula rutila A 

Rode kleibosmelkzwam Lactarius ichoratus A P 

Sterspoorvezelkop Inocybe asterospora A P 

Streephoedridderzwam Tricholoma sejunctum A P 

Tweekleurige russula Russula veternosa A 

Valse beukeridderzwam Tricholoma ustaloides A 

Vorkplaatrussula Russula heterophylla A 

Vuurmelkzwam Lactarius hortensis A 

Witte galgordijnzwam Cortinarius emollitus A 

Zonnerussula Russula solaris A 


Antracietrussula Russula anthracina A 

Blauwe knolgordijnzwam Cortinarius coerulescens A 

Bleekrandslijmkop Hygrophorus unicolor A 

Bleke amaniet Amanita lividopallescens A P 

Bloemkoolzwam Ramaria botrytis A 

Cortinarius damascenus A 

Cortinarius praestigiosus A 

Dikke gordijnzwam Cortinarius balteatoalbus A 

Gele zijdetruffel Hymenogaster luteus A 

35

Gekroesde melkzwam Lactarius acerrimus A 

Giftige satijnzwam Entoloma sinuatum A 

Groene peperrussula Russula urens A 

Honingrussula Russula melliolens A 

Kersrode boleet Aureoboletus gentilis A P 

Klein kleivloksteeltje Flammulaster speireoides A 

Kleine sterspoorvezelkop Inocybe brunneorufa A 

Lantaarnzwam Omphalotus illudens A 

Late grauwkop Tephrocybe platypus A 

Mergrussula Russula medullata A 

Okerroze russula Russula laeta A 

Oortjesmolenaar Clitopilus rhodophyllus A 

Oranje russula Russula aurantiaca A 

Oranjebloesemgordijnzwam Cortinarius sacchariosmus A 

Prachtboleet Boletus speciosus A 

Purperen gordijnzwam Cortinarius purpurascens A 

Rissige vezelkop Inocybe bresadolae A 

Robijnboleet Chalciporus rubinus A 

Roodbruine truffel Tuber rufum A 

Russula carminipes A 

Russula deceptiva A 

Russula romellii A 

Schijnwratsporige inktzwam Coprinus verrucispermus A 

Schubbige knobbelspoorvezelkop Inocybe margaritispora A 

Spinnewebsatijnzwam Entoloma araneosum A 

Spoelvoetchampignon Agaricus bohusii A 

Statige champignon Agaricus excellens A 

Stinkgordijnzwam Cortinarius traganus A 

Stompcellige geelplaatrussula Russula subcristulata A 

Tengere vezelkop Inocybe mycenoides A 

Tweekleurige vezelkop Inocybe phaeodisca A 

Vaaggegordelde melkzwam Lactarius evosmus A 

Vaalhoedgordijnzwam Cortinarius pseudocrassus A 

Valse anijschampignon Agaricus aestivalis A 

Verkleurende kamrussula Russula insignis A 

Vissige champignon Agaricus maleolens A 

Vlokkige stuifzwam Lycoperdon mammiforme A 

Vuilwitte ridderzwam Tricholoma lascivum A 

Wantsenvezelkop Inocybe quietiodor A 

Wijnbruine russula Russula vinosobrunnea A 

Wijnpurperen russula Russula vinosopurpurea A 

Witte zijdegordijnzwam Cortinarius turgidus A 

Wolsteelcollybia Collybia tergina A 

Zalmkleurige poria Junghuhnia nitida A 

Zoete vaalhoed Hebeloma senescens A 


Blozende stinkvezelkop Inocybe haemacta A 

Forse vezelkop Inocybe oblectabilis A 

Inktboleet Boletus pulverulentis A 

36 

Kruipwilgrussula Russula persicina A 

Netstelige heksenboleet Boletus luridus A 

Paarssteelspleetvezelkop Inocybe pusio A 

Paarsstelige pastelrussula Russula violeipes A 

Populiermelkzwam Lactarius controversus A P 

Populierridderzwam Tricholoma populinum A 

Roze geelplaatrussula Russula decipiens A 

Sombere fluweelboleet Boletus porosporus A 

Sombere vezelkop Inocybe fuscidula A 

Tweegeurrussula Russula clariana A 

Violetbruine vezelkop Inocybe cincinnata A 

Witte ridderzwam Tricholoma album A 

Wortelende boleet Boletus radicans A P 

Zilveren ridderzwam Tricholoma argyraceum A 

Witte klaverzuring 

37

VAATPLANTEN EN KRANSWIEREN 




Akkerviltkruid Filago arvensis 

Averuit Artemisia campestris 

Berghertshooi Hypericum montanum 

Blauw guichelheil Anagallis arv.ssp.foem. 

Blauwe leeuwenbek Linaria arvensis 

Brede ereprijs Veronica austri.ssp.teu. 

Brede wolfsmelk Euphorbia platyphyllos 

Breed wollegras Eriophorum latifolium 

Draadgentiaan Cicendia filiformis 

Gegroefde veldsla Valerianella carinata 

Gesteelde zannichellia Zannichellia pal.ssp.pe 

Gevlekt zonneroosje Tuberaria guttata 

Groenknolorchis Liparis loeselii 

Gulden sleutelbloem Primula veris 

Handjesereprijs Veronica triphyllos 

Klein glidkruid Scutellaria minor 

Koprus Juncus capitatus Oeverkruid Littorella uniflora 

Paarbladig goudveil Chrysosplenium opposit. 

Paardenhaarzegge Carex appropinquata 

Paardenzuring Rumex aquaticus 

Ruig hertshooi Hypericum hirsutum 

Schorrezoutgras Triglochin maritima 

Tweehuizige zegge Carex dioica 

Valkruid Arnica montana 

Veenbloembies Scheuzeria palustris 

Verspreidbladig goudveil Chrysosplenium alternif. 

Vlasdolik Lolium remotum 

Vlottende waterranonkel Ranunculus fluitans 

Voszegge Carex vulpina 

Vroege ereprijs Veronica praecox 

Waterlepeltje Ludwigia palustris 

Waterlobelia Lobelia dortmanna 

Wilde akelei Aquilegia vulgaris 

Wilde ridderspoor Consolida regalis 

Zaagblad Serratula tinctoria Zomeradonis Adonis 

aestivalis 


Aardkastanje Bunium bulbocastaneum A 

Akkergeelster Gagea villosa A 

Armbloemige waterbies Eleocharis quinqueflora A 

Beemdhaver Helictotrichon pratense A 

Bitterbarbarakruid Barbarea intermedia A 

Blaasvaren Cystopteris fragilis A 

38 

Eironde leeuwenbek 

39

Blauwe bremraap Orobanche purpurea A 

Bleke basterdwederik Epilobium roseum A 

Bonte paardenstaart Equisetum variegatum A 

Bosbingelkruid Mercurialis perennis A 

Brokkelig kransblad s.l. Chara contraria s.l. A 

Doffe ereprijs Veronica opaca A 

Donzige klit Arctium tomentosum A 

Draadklaver Trifolium micranthum A 

Drijvende waterweegbree Luronium natans A 

Duits viltkruid Filago vulgaris A 

Dwerggras Mibora minima A 

Echt lepelblad Cochlearia off.ssp.off. A 

Echte guldenroede Solidago virgaurea A 

Eekhoorngras Vulpia bromoides A 

Eenarig wollegras Eriophorum vaginatum A 

Eironde leeuwenbek Kickxia spuria A 

Engels lepelblad Cochlearia off.ssp.angl A 

Fijne ooievaarsbek Geranium columbinum A 

Fijnstekelig kransblad s.l. Chara aculeolata s.l A 

Gebogen driehoeksvaren Gymnocarpium dryopteris A 

Genadekruid Gratiola officinalis A 

Geschubde mannetjesvaren Dryopteris affinis A 

Gestreepte klaver Trifolium striatum A 

Gewone vleugeltjesbloem Polygala vulgaris A 

Glad biggenkruid Hypochaeris glabra A 

Gladde ereprijs Veronica polita A 

Goudknopje Cotula coronopifolia A 

Groot spiegelklokje Legousia speculum-mvener. A 

Grote muggenorchis Gymnadenia conopsea A 

Grote trosdravik Bromus racemos. ssp. co. A 

Harlekijn Orchis morio A 

Hazelaarbraam Rubus x corylifolius A 

Heidekartelblad Pedicularis sylvatica A 

Hertsmunt Mentha longifolia A 

Hondskruid Anacamptis pyramidalis A 

Hondstarwegras Elymus caninus A 

Klavervreter Orobanche minor A 

Klein wintergroen Pyrola minor A 

Kleine wolfsklauw Diphasiastrum tristach A 

Kleine wolfsmelk Euphorbia exigua A 

Kleinhoofdig glanswier Nitella capillaris A 

Klimopbremraap Orobanche hederae A 

Klimopklokje Wahlenbergia hederacea A 

Kluwenklokje Campanula glomerata A 

Knikkend nagelkruid Geum rivale A 

Knolribzaad Chaerophyllum bulbosum A 

Knopbies Schoenus nigricans A 

Kraaihei Empetrum nigrum A 

Kranskarwij Carum verticillatum A 

40 

Lancetbladige basterdw. Epilobium lanceolatum A 

Lavendelhei Andromeda polifolia A 

Ligg. vleugeltjesbloem Polygala serpyllifolia A 

Maretak Viscum album A 

Melige toorts Verbascum lychnitis A 

Melkviooltje Viola persicifolia A 

Middelste waterkers Rorippa x anceps A 

Moerasstreepzaad Crepis paludosa A 

Moeraswespenorchis Epipactis palustris A 

Moeraswolfsklauw Lycopodiella inundatum A 

Moeslook Allium oleraceum A 

Ongelijkblad. fonteinkr. Potamogeton gramineus A 

Overblijvende hardbloem Scleranthus perennis A 

Parnassia Parnassia palustris A 

Peperkers Lepidium latifolium A 

Polei Mentha pulegium A 

Postelein Portulaca oleracea A 

Rechte driehoeksvaren Gymnocarpium A P 

robertianum 

Rivierfonteinkruid Potamogeton nodosus A 

Rode bremraap Orobanche lutea A 

Rond wintergroen Pyrola rotundifolia A 

Rozenkransje Antennaria dioica A 

Ruig viooltje Viola hirta A 

Ruige scheefkelk s.l. Arabis hirsuta A 

Ruw kransblad Chara aspera A 

Ruw parelzaad Buglossoides arvensis A 

Schaduwkruiskruid Senecio ovatus A 

Scherpe fijnstraal Erigeron acris A 

Scherpkruid Asperugo procumbens A 

Slank wollegras Eriophorum gracile A 

Smal fakkelgras Koeleria macrantha A 

Spindotterbloem Caltha pal.ssp.araneosa A 

Springzaadveldker Cardamine impatiens A 

Stekelharig kransblad Chara major A 

Stijf hardgras Catapodium rigidum A 

Stijve steenraket Erysimum hieracifolium A 

Stinkende kamille Anthemis cotula A 

Stippelvaren Oreopteris limbosperma A 

Strandmelde Atriplex littoraliS A 

Tengere veldmuur Minuartia hybrida A 

Veldsalie Salvia pratensis A 

Vertakt boomglanswier Tolypella intricata A 

Vertakte paardenstaart Equisetum ramosissimum A 

Vetblad Pinguicula vulgaris A 

Viltroos Rosa villosa A 

Vlozegge Carex pulicaris A 

Vogelpootklaver Trifolium ornithopodioi A 

Voorjaarsganzerik Potentilla verna A 

41

Voorjaarszegge Carex caryophyllea A 

Vroege zegge Carex praecox A 

Walstrobremraap Orobanche caryophyllacea A 

Weidegeelster Gagea pratensis A 

Weidehavikskruid Hieracium caespitosum A 

Welriekende agrimonie agrimonia procera A 

Welriekende nachtorchis Platanthera bifolia A 

Wijdbloeiende rus Juncus tenageia A 

Wilde weit Melampyrum arvense A 

Wit hongerbloempje Draba muralis A 

Witte waterranonkel Ranunculus ololeucos A 

Zandhaver Leymus arenarius A 

Zevenster Trientalis europaea A 

Zilte greppelrus Juncus ambiguus A 

Zilte schijnspurrie Spergularia salina A 

Zilte zegge Carex distans A 


Beemdkroon Knautia arvensis A 

Beenbreek Narthecium ossifragum A 

Bergdravik Bromopsis erecta A 

Bermzuring Rumex x pratensis A 

Besanjelier Cucubalus baccifer A 

Bevertjes Briza media A 

Bilzekruid Hyoscyamus niger A 

Bittere veldkers Cardamine amara A 

Blauwe knoop Succisa pratensis A 

Bleke zegge Carex pallescens A 

Bleek schildzaad Alyssum alyssoides A 

Blonde zegge Carex hostiana A 

Bochtige klaver Trifolium medium A 

Borstelkrans Clinopodium vulgaris A 

Bosgierstgras Milium effusum A 

Boslathyrus Lathyrus sylvestris A 

Bospaardenstaart Equisetum sylvaticum A 

Brede orchis Dactylorhiza maj.ssp.ma. A P 

Distelbremraap Orobanche reticulata A 

Duist Alopecurus myosuroides A 

Echt duizendguldenkruid Centaurium erythraea A 

Echt en Engels lepelblad Cochlearia officinal.s.l A 

Echte karwij Carum carvi A 

Gebogen kransblad Chara connivens A 

Gelobde maanvaren Botrychium lunaria A 

Gevinde kortsteel Brachypodium pinnatum A 

Groot nimfkruid Najas marina A 

Groot warkruid Cuscuta europaea A 

Grote bevernel Pimpinella major A 

Grote leeuwenklauw Aphanes arvensis A 

Heelbeen Holosteum umbellatum A 

42 

Hopwarkruid Cuscuta lupuliformis A 

Kale vrouwenmantel Alchemilla glabra A 

Kantig hertshooi Hypericum dubium A 

Klein blaasjeskruid Utricularia minor A 

Klein glaskruid Parietaria judaica A P 

Klein kaasjeskruid Malva neglecta A 

Klein vlooienkruid Pulicaria vulgaris A 

Kleine bevernel Pimpinella saxifraga A 

Kleine ratelaar Rhinanthus minor A 

Kleine steentijm Clinopodium acinos A 

Kleine veenbes Oxycoccus palustris A 

Korenbloem Centaurea cyanus A 

Kransnaaldaar Setaria verticillata A 

Kruisbladwalstro Cruciata laevipes A 

Melkkruid Glaux maritima A 

Moerasandijvie Tephroseris palustris A 

Moerashertshooi Hypericum elodes A 

Moeraskartelblad Pedicularis palustris A 

Moeraswolfsmelk Euphorbia palustris A 

Muskuskruid Adoxa moschatellina A 

Muurbloem Erysimum cheiri A 

Muurhavikskruid Hieracium murorum A 

Pijpbloem Aristolochia clematitis A 

Pilvaren Pilularia globulifera A 

Plat fonteinkruid Potamogeton compressus A P 

Puntdragend glanswier Nitella mucronata A 

Rietorchis Dactylorhiza maj.ssp.pr. A P 

Rode ogentroost Odontites vernus A 

Rossig fonteinkruid Potamogeton alpinus A 

Ruige klaproos Papaver argemone A 

Ruige weegbree Plantago media A 

Schaafstro Equisetum hyemale A 

Schubvaren Ceterach officinarum A 

Smal beemdgras Poa angustifolia A 

Spiesleeuwenbek Kickxia elatine A 

Steenbreekvaren Asplenium trichomanes A P 

Sterkranswier Nitellopsis obtusa A 

Stijf vergeet-mij-nietje Myosotis stricta A 

Stinkende ballote Ballota nigra ssp.foet. A 

Stomp fonteinkruid Potamogeton obtusifolius A P 

Teer kransblad Chara globularis v. virg A 

Tongvaren Asplenium scolopendrium A P 

Tripmadam Sedum reflexum A 

Trosdravik Bromus racemosus s.l. A 

Tweestijlige meidoorn Crataegus laevigata A 

Valse kamille Anthemis arvensis A 

Velddravik Bromus racemos. ssp. ra. A 

Veldkruidkers Lepidium campestre A 

Vleeskleurige orchis Dactylorhiza incarnata A 

43

Vlottende bies Eleogiton fluitans A 

Wilde marjolein Origanum vulgare A 

Wit vetkruid Sedum album A 

Witte munt Mentha suaveolens A 

Wrangwortel Helleboris viridis ssp. 

occidentalis A 

Zachte haver Helictotrichon pubescens A 

Zilte rus Juncus gerardi A 

Zwarte populier Populus nigra A 

Zwartsteel Asplenium adiantum-nigrum A P 


Aardaker Lathyrus tuberosus A P 

Aardbeiklaver Trifolium fragiferum A 

Aarvederkruid Myriophyllum spicatum A 

Akkerandoorn Stachys arvensis A 

Akkerereprijs Veronica agrestis A 

Akker-klimopereprijs Veronica heder.ssp.hede. A 

Akkerklokje Campanula rapunculoides A 

Akkerleeuwenbek Misopates orontium A 

Amandelwilg Salix triandra A 

Bergbasterdwederik Epilobium montanum A 

Bergbeemdgras Poa chaixii A 

Bermooievaarsbek Geranium pyrenaicum A 

Blauw walstro Sherardia arvensis A 

Blauwe zegge Carex panicea A 

Bleekgele hennepnetel Galeopsis segetum A 

Bonte luzerne Medicago x varia A 

Bosaardbei Fragaria vesca A 

Bosereprijs Veronica montana A 

Brede orchis s.l. Dactylorhiza majalis s.l A P 

Breed klokje Campanula latifolia A 

Bronkruid Montia fontana s.l. A 

Daslook Allium ursinum A 

Donkere ooievaarsbek Geranium phaeum A 

Doornappel Datura stramonium A 

Driebloemige nachtschade Solanum triflorum A 

Druifkruid Chenopodium botrys A 

Galigaan Cladium mariscus A 

Geel walstro Galium verum A 

Geelrode naaldaar Setaria pumila A 

Gele anemoon Anemone ranunculoides A 

Gele wikke Vicia lutea A 

Geoord helmkruid Scrophularia auriculata A 

Gevlekte orchis Dactylorhiza maculata A 

Gewone agrimonie Agrimonia eupatoria A 

Gewone duivekervel Fumaria officinalis A 

Gewone veldsla Valerianella locusta A 

Gewoon barbarakruid Barbarea vulgaris A 

44 

Gewoon kransblad var Chara vulg. var. longibr A 

Goudgele honingklaver Melilotus altissima A 

Goudzuring Rumex maritimus A 

Groene naaldaar Setaria viridis A 

Groot boomglanswier Tolypella prolifera A 

Groot bronkruid Montia font.ssp.fontana A 

Groot glaskruid Parietaria officinalis A 

Groot springzaad Impatiens noli-tangere A 

Groot streepzaad Crepis biennis A 

Grote bosaardbei Fragaria moschata A 

Grote ereprijs Veronica persica A 

Grote ratelaar Rhinanthus angustifolius A 

Grote tijm Thymus pulegioides A 

Grote veldbies Luzula sylvatica A 

Grote windhalm Apera spica-venti A 

Guichelheil Anagallis arvensis s.l. A 

Gulden boterbloem Ranunculus auricomus A 

Heelblaadjes Pulicaria dysenterica A 

Heksenmelk s.l. Euphorbia esula A 

Hoenderbeet Lamium amplexicaule A 

Hondspeterselie Aethusa cynapium A 

Kamvaren Dryopteris cristata A 

Klein fonteinkruid Potamogeton berchtoldii A 

Kleine duizendknoop Persicaria minor A 

Kleine kaardebol Dipsacus pilosus A 

Kleine maagdenpalm Vinca minor A 

Kleine sneeuwroem Scilla sardensis A 

Kleine valeriaan Valeriana dioica A 

Kleine zandkool Diplotaxis muralis A 

Kleinste egelskop Sparganium natans A P 

Klimopereprijs Veronica hederifolia s.l A 

Knopherik Raphanus raphanistrum A 

Kraakwilg Salix fragilis A 

Kransmunt Mentha x verticillata A 

Kruisbes Ribes uva-crispa A 

Lidsteng Hippuris vulgaris A 

Lievevrouwebedstro Galium odoratum A 

Liggende ganzerik Potentilla supina A 

Moerasbasterdwederik Epilobium palustre A 

Muursla Mycelis muralis A 

Paarse morgenster Tragopogon porrifolius A 

Prachtklokje Campanula persicifolia A 

Puntig fonteinkruid Potamogeton mucronatus A 

Rode bosbes Vaccinium vitis-idaea A 

Ruige leeuwentand Leontodon hispidus A P 

Ruige veldbies Luzula pilosa A 

Ruw vergeet-mij-nietje Myosotis ramosissima A 

Ruw walstro Galium uliginosum A 

Schermhavikskruid Hieracium umbellatum A 

45

Schijnraket Erucastrum gallicum A 

Slangenwortel Calla palustris A P 

Spits fonteinkruid Potamogeton acutifolius A P 

Stengelloze sleutelbloem Primula vulgaris A 

Stijve ogentroost Euphrasia stricta A 

Tuinwolfsmelk Euphorbia peplus A 

Veenbies Trichophorum cespitosus A 

Veenreukgras Hierochloe odorata A 

Vierzadige wikke s.l. Vicia tetrasperma A 

Vijgeboom Ficus carica A 

Voorjaarshelmkruid Scrophularia vernalis A 

Wateraardbei Potentilla palustris A 

Waterdrieblad Menyanthes trifoliata A P 

Weegbreezonnebloem Doronicum plantagineum A 

Wegedoorn Rhamnus catharticus A 

Wilde cichorei Cichorium intybus A 

Wilde reseda Reseda lutea A 

Wilde tijm Thymus serpyllum A 

Winterakoniet Eranthis hyemalis A 

Witte veldbies Luzula luzuloides A 

Witte waterkers Rorippa nasturtium-aqua. A 

Zulte Aster tripolium A 

Zwaardrus Juncus ensifolius A 

Zwartblauwe rapunzel Phyteuma spic.ssp.nigrum A 

Zwarte bes Ribes nigrum A 

Wintereik 

46 


Alpenbes Ribes alpinum A 

Amerikaanse kruidkers Lepidium virginicum A 

Behaard breukkruid Herniaria hirsuta A 

Bezemkruiskruid Senecio inaequidens A 

Bittere wilg Salix purpurea A 

Blaassilene Silene vulgaris A 

Blaaszegge Carex vesicaria A 

Bleekgele droogbloem Gnaphalium luteo-album A 

Bleeksporig bosviooltje Viola riviniana A 

Bloedzuring Rumex sanguineus A 

Boerenkrokus Crocus tommasinianus A 

Bolderik Agrostemma githago A 

Bont kroonkruid Coronilla varia A 

Bonte wikke s.l. Vicia villosa A 

Bosanemoon Anemone nemorosa A 

Bosdroogbloem Gnaphalium sylvaticum A 

Boshavikskruid Hieracium sabaudum A 

Bos-klimopereprijs Veronica heder.ssp.luco A 

Boskortsteel Brachypodium sylvaticum A 

Bosranklematis vitalba A 

Bostulp Tulipa sylvestris A 

Boszegge Carex sylvatica A 

Brede eikvaren Polypodium interjectum A 

Bruine snavelbies Rhynchospora fusca A 

Buigzaam glanswier Nitella flexilis A 

Draadzegge Carex lasiocarpa A 

Driekantige bies Schoenoplectus triqueter A P 

Driekleurig viooltje Viola tricolor A 

Dubbelkelk Picris echioides A 

Duinreigersbek Erodium cic.ssp.dunense A 

Duizendknoopfonteinkruid Potamogeton polygonifol. A 

Dwergzegge Carex oederi ssp. oederi A 

Egelantier Rosa rubiginosa A 

Engelse alant Inula britannica A 

Fraai duizendguldenkruid Centaurium pulchellum A 

Fraai hertshooi Hypericum pulchrum A 

Gaspeldoorn Ulex europaeus A 

Geelgroene en dwergzegge Carex oederi s.l. A 

Geelgroene zegge Carex oederi ssp. oedoc. A 

Geelhartje Linum catharticum A 

Gele ganzenbloem Chrysanthemum segetum A 

Gele helmbloem pseudofumaria lutea A 

Geoorde zuring Rumex thyrsiflorus A 

Getand vlotgras Glyceria declinata A 

Gevlekte aronskelk Arum maculatum A 

Gevlekte scheerling Conium maculatum A 

Gevleugeld helmkruid Scrophularia umbrosa A 

Gevleugeld sterrenkroos Callitriche stagnalis A 

47

Gewone ossetong Anchusa officinalis A 

Gewone vogelmelk Ornithogalum umbellatum A 

Gewoon sneeuwklokje Galanthus nivalis A 

Grijskruid Berteroa incana A 

Grondster Illecebrum verticillatum A 

Groot sneeuwklokje Galanthus elwesii A 

Grote engelwortel Angelica archangelica A 

Grote keverorchis Listera ovata A 

Grote waterranonkel Ranunculus peltatus A 

Grote wolfsklauw Lycopodium clavatum A 

Haaksterrenkroos Callitriche hamulata A 

Handjesgras Cynodon dactylon A 

Harig vingergras Digitaria sanguinalis A 

Hartbladzonnebloem Doronicum pardalianches A 

Heggenduizendknoop Fallopia dumetorum A 

Heggenrank Bryonia cretica A 

Hertshoornweegbree Plantago coronopus A 

Hongaarse raket Sisymbrium altissimum A 

Italiaanse aronskelk Arum italicum A 

Jeneverbes Juniperus communis A 

Kaal breukkruid Herniaria glabra A 

Kamgras Cynosurus cristatus A 

Karwijvarkenskervel Peucedanum carvifolia A P 

Klein warkruid Cuscuta epithymum A 

Kleine brandnetel Urtica urens A 

Kleine pimpernel Sanguisorba minor A 

Kleine waterranonkel Ranunculus aqua.var.dif. A 

Kleine zonnedauw Drosera intermedia A 

Klimopwaterranonkel Ranunculus hederaceus A P 

Klokjesgentiaan Gentiana pneumonanthe A 

Knikkende distel Carduus nutans A 

Knikkende vogelmelk Ornithogalum nutans A 

Korensla Arnoseris minima A P 

Krabbenscheer Stratiotes aloides A P 

Kroontjeskruid Euphorbia helioscopia A 

Kruipbrem Genista pilosa A 

Kruipend stalkruid Ononis repens ssp.repens A 

Kruipend zenegroen Ajuga reptans A 

Kweekdravik Bromopsis inerm. ssp.in. A 

Lathyruswikke Vicia lathyroides A 

Lenteklokje Leucojum vernum A 

Liggende klaver Trifolium campestre A 

Loogkruid Salsola kali s.l A 

Maarts viooltje Viola odorata A 

Middelste ganzerik Potentilla intermedia A 

Middelste waterranonkel Ranunculus aqua.var.aqu. A 

Moeraskruiskruid Senecio paludosus A 

Moerasmelkdistel Sonchus palustris A 

Mosbloempje Crassula tillaea A 

48 

Mottenkruid Verbascum blattari A 

Muizenstaart Myosurus minimus A 

Muurleeuwenbek Cymbalaria muralis A 

Naaldwaterbies Eleocharis acicularis A 

Noorse ganzerik Potentilla norvegica A 

Oostelijk kruiskruid Senecio vernalis A 

Oostenrijkse kers Rorippa austriaca A 

Oosterse morgenster Tragopogon prat.ssp.ori. A P 

Oosterse raket Sisymbrium orientale A 

Oosterse sterhyacint Scilla siberica A 

Platte dravik Ceratochloa carinata A 

Rapunzelklokje Campanula rapunculus A 

rechte ganzerik Potentilla recta A 

Riempjes Corrigiola litoralis A 

Rijstgras Leersia oryzoides A 

Rivierkruiskruid Senecio fluviatilis A 

Ronde zegge Carex diandra A P 

Ronde zonnedauw Drosera rotundifolia A 

Sierlijke vetmuur Sagina nodosa A 

Sikkelklaver Medicago falcata A 

Slangenlook Allium scorodoprasum A 

Slijkgroen Limosella aquatica A 

Slofhak Anthoxanthum aristatum A 

Smal streepzaad Crepis tectorum A 

Spaanse ruiter Cirsium dissectum A 

Stalkaars Verbascum densiflorum A 

Steenkruidkers Lepidium ruderale A 

Stekend loogkruid Salsola kali subsp. Kali A 

Sterzegge Carex echinata A 

Stijf barbarakruid Barbarea stricta A 

Stijve moerasweegbree Echinodorus ranunculoid. A 

Stijve wikke Vicia tenuifolia A 

Stijve zegge Carex elata A 

Stomp kweldergras s.l. Puccinellia distans A 

Stomp vlotgras Glyceria notata A 

Tengere vetmuur Sagina apetala A 

Trosraaigras Festulolium loliacea(x-) A 

Valse salie Teucrium scorodonia A 

Veelstengelige waterbies Eleocharis multicaulis A 

Veldhondstong Cynoglossum officinale A 

Vingerhelmbloem Corydalis solida A 

Vroege sterhyacint Scilla bifolia A 

Vroegeling Erophila verna A 

Waterkruiskruid Senecio aquaticus A 

Waterpostelein Lythrum portula A 

Waterpunge Samolus valerandi A 

Wilde gagel Myrica gale A 

Wilde hyacint Scilla non-scripta A 

Witte klaverzuring Oxalis acetosella A 

49

Witte snavelbies Rhynchospora alba A 

Wollige munt Mentha x rotundifolia A 

Zacht loogkruid Salsola kali ssp.ruthen. A 

Zacht vetkruid Sedum sexangulare A 

Zandpaardenbloem Taraxacum laevigatum A 

Zeegroene zegge Carex flacca A 

Zilte waterranonkel Ranunculus baudotii A 

Zomerklokje Leucojum aestivum A P 

Zwaluwtong Fallopia convolvulus A 

Zwarte toorts Verbascum nigrum A 

Zwenkdravik Anisantha tectorum A 

Aandachtsoorten, thans niet bedreigd in Utrecht 

Borstelgras Nardus stricta A 

Brede waterpest Elodea canadensis A 

Dubbelloof Blechnum spicant A P 

Dwergviltkruid Filago minima A P 

Goudhaver Trisetum flavescens A P 

Hondsviooltje Viola canina A P 

Kattendoorn Ononis repens ssp.spin. A 

Stekelbrem Genista anglica A 

Veldgerst Hordeum secalinum A 

Vijfdelig kaasjeskruid Malva alcea A 

50 

BIJLAGE 1 

OVERZICHT VAN LANDELIJKE RODE LIJSTEN 

- Vogels 

Rode lijst van bedreigde en kwetsbare vogelsoorten in Nederland. Vogelbescherming Nederland, technisch 

basisrapport nr.12 (1994). 

- Zoogdieren 

Bedreigde en kwetsbare zoogdieren in Nederland. Toelichting op de Rode Lijst. Rapport IKC –N 12 (1994). 

- Dagvlinders 

Bedreigde en kwetsbare dagvlinders in Nederland. Toelichting op de Rode Lijst. Rapport IKC-N 18 (1995). 

- Reptielen en amfibieën 

Bedreigde en kwetsbare reptielen en amfibieën in Nederland. Toelichting op de Rode Lijst. Rapport IKC-N 25 

(1996). 

- Paddenstoelen 

Bedreigde en kwetsbare paddestoelen in Nederland. Toelichting op de Rode Lijst. Rapport IKC-N 24 (1996). 

- Korstmossen (Beschikking in de Staatscourant 2 april1998) 

Bedreigde en kwetsbare korstmossen in Nederland. Toelichting op de Rode Lijst. IKC-N 29 (1998). 

- Libellen (Beschikking in de Staatscourant 2 april1998) 

Bedreigde en kwetsbare libellen in Nederland. Toelichting op de Rode Lijst. IKC-N 30 (1998). 

- Krekels en Sprinkhanen (Beschikking in de Staatscourant 2 april1998) 

Bedreigde en kwetsbare sprinkhanen en krekels in Nederland. Toelichting op de Rode Lijst. IKC-N 32 (1999). 

- Zoetwatervissen (Beschikking in de Staatscourant 22 juni1998) 

Bedreigde en kwetsbare zoetwatervissen in Nederland. Toelichting op de Rode Lijst. IKC-N 33 (1999). 

51

BIJLAGE 2 

OVERZICHT VAN SOORTBESCHERMINGSPLANNEN 

A Door de rijksoverheid uitgegeven soortbeschermingsplannen 

- Beschermingsplan dagvlinders, 1989. 

- De Otter in perspectief; perspectief voor de Otter Herstelplan leefgebieden Otter, 1989. 

- Handleiding voor de bescherming van bedreigde muurplanten, 1990. 

- Herstelplan leefgebieden Patrijs, 1991. 

- Soortbeschermingsplan Korhoen, 1991. 

- Soortbeschermingsplan Lepelaar, 1994. 

- Soortbeschermingsplan Kerkuil, 1996. 

- Plan van Aanpak Steenuil. Actie Rapport Vogelbescherming Nederland 14 (1999) 

- Beschermingsplan hamster 2000-2004. Directie Natuurbeheer 41 (1999) 

- Beschermingsplan vroedmeesterpad en geelbuik vuurpad 200-2004. Directie Natuurbeheer 38 (2000) 

- Beschermingsplan grote vuurvlinder. Directie Natuurbeheer 39 (2000) 

- Beschermingsplan akkerplanten. Directie Natuurbeheer 43 (2000) 

- Beschermingsplan moerasvogels 2000-2004. Directie Natuurbeheer 47 (2000) 

- Beschermingsplan groene glazenmaker 2002-2006. Directie Natuurbeheer 15 (2001) 

B Door de rijksoverheid uitgegeven nota’s die betrekking hebben op de bescherming van soorten, 

maar uitgegeven zijn voordat gestart werd met de bij A genoemde reeks van soortbeschermingsplannen 

- Notitie inzake het Dassenbeheersbeleid, 1984. 

- Evaluatienotitie Dassenbeleid, 1992. 

- Vleermuisbescherming, verleden, heden en toekomst, 1988. 

- Ruimte voor ganzen. Nota over het ganzenbeleid,1990. 

C Provinciale soortbeschermingsplannen 

- Soortbeschermingsplan Rugstreeppad, 1998 

- Soortbeschermingsplan Purperreiger en Woudaapje, 2000 

- Soortbeschermingsplan Groene glazenmaker en Krabbescheer, 2000 

- Toekomstperspectief voor het gentiaanblauwtje in de provincie Utrecht, 2000 

- Soortenbeschermingsplan Winterjuffers, in voorbereiding 

- Soortbeschermingsplan Kamsalamander, in voorbereiding 

- Soortbeschermingsplan Ringslang, in voorbereiding 

D Regionale soortbeschermingsplannen met betrekking tot de provincie Utrecht 

- Drinkpoelen in de “Utrechtse vallei”. Plan tot behoud, herstel en ontwikkeling van amfibieënpopulaties in 

het 

- Utrechtse deel van de Gelderse Vallei. Utrechts Poelen Overleg, 1991. 

- Poelen en broeihopen. Biotoopverbeteringsplan voor amfibieën en reptielen in het Kromme Rijngebied. 

- Stichts Landschapsbeheer/Stuurgroep Kromme Rijn, 1994. 

- Otterplan Utrecht. NBLF-Utrecht, 1991. 

- Dassennota voor Utrecht en ‘t Gooi. LNV, Directie Noordwest, 1996. 

52 

BIJLAGE 3 

TOEDELING CATEGORIE BEDREIGING 

In onderstaand schema is af te lezen welke categorie behoort bij welke combinatie van trend- en zeldzaamheidsklasse. 

In die gevallen waarbij het voorkomen van een soort in de eerste of tweede inventarisatieronde slechts 

beperkt is tot enkele groeiplaatsen, wijkt de toedeling van de categorie enigszins af van dit schema. Zie daarvoor 

de betreffende achtergronddocument 

negatieve trend 

zzzz zzz 

zeldzaamheid 

zz z a 

x ernstig bedreigd/ 

bedreigd 

n.v.t n.v.t. n.v.t. n.v.t. 

ttt ernstig bedreigd ernstig bedreigd bedreigd kwetsbaar gevoelig 

tt bedreigd bedreigd bedreigd kwetsbaar thans niet 

bedreigd 

t bedreigd kwetsbaar kwetsbaar kwetsbaar thans niet 

bedreigd 

= of + of v bedreigd Gevoelig gevoelig thans niet thans niet 

bedreigd bedreigd 

53

BIJLAGE 4 

UTRECHTSE PLANTENSOORTEN DIE VERMELD WORDEN IN DE HABITATRICHTLIJN 

Er worden drie categorieen onderscheiden die hier met een letter worden aangeduid 

A soorten waarvoor aanwijzing van speciale beschermingszones vereist is. 

B soorten die strikt beschermd dienen te worden 

C soorten waarvoor het onttrekken aan de natuur en de exploitatie aan beheersmaatregelen kunnen 

worden onderworpen. 

Vaatplanten 

Drijvende waterweegbree Luronium natans A B 

Gewoon sneeuwklokje Galanthus nivalis C 

Groenknolorchis Liparis loeselii A B 

Grote wolfsklauw Lycopodium clavatum C 

Kleine wolfsklauw Lycopodium tristachyum C 

Moeraswolfsklauw Lycopodium inundatum C 

Valkruid Arnica montanum C 

Mossen 

Dichelyma capillaceum A 

Dicranum viride A 

Orthotrichum rogeri A 

Geel schorpioenmos Drepanocladus vernicosus A 

Kussentjesmos Leucobryum glaucum C 

Langsteelmos Meesia longiseta A 

Rendiermos Cladonia (Cladina) sp. C 

Veenmos Sphagnum sp. C 

54 

BIJLAGE 5 

UTRECHTSE NATUURDOELTYPEN IN RELATIE TOT BIOTOPEN MET PRIORITAIRE SOORTEN 

UNATcode Utrechts Natuudoeltype - UNAT Biotopen met prioritaire soorten 

hz-3.02 gr Zoetw. gem., grondwaterachtig Matig voedselrijke wateren 

hz-3.02 mv Zoetw. gem., matig voedselrijk Matig voedselrijke wateren 

hz-3.02 va Zoetw. gem., voedselarm Voedselarme wateren 

hz-3.04 Ven Voedselarme wateren 

hz-3.05 va Droog grasland, voedselarm Voedselarme zwakzure graslanden 

hz-3.07 n Schraalgrasland, natte variant Voedselarme zwakzure moerassen 

hz-3.07 vb Schraalgrasland, vochtige, Voedselarme zwakzure moerassen 

basenrijke variant 

hz-3.07 vz Schraalgrasland, vochtige, Voedselarme zwakzure graslanden 

zure variant Voedselarme zwakzure moerassen 

hz-3.13 v Bosgem. arme z-grond, vochtig Vochtige bossen op zand 

hz-3.14 v Bosgem. van leemgrond, vochtig Vochtige bossen op zand 

hz-3.14 m Bosgem. van leemgrond, Vochtige bossen op zand 

matig droog 

hz-3.17 v Middenbos, vochtig Vochtige bossen op zand 

lv-3.01 gr Zoetwatergem., grondwaterachtig Matig voedselrijke wateren 

lv-3.01 mv Zoetwatergem., matig voedselrijk Matig voedselrijke wateren 

lv-3.01 va Zoetwatergem., voedselarm Voedselarme wateren 

lv-3.03 gr Rietland en moeras, Voedselarme zwakzure moerassen 

grondwaterachtig Niet zure moerassen 

lv-3.03 mv Rietland en moeras, Voedselarme zwakzure moerassen 

matig voedselrijk Niet zure moerassen 

lv-3.03 va Rietland en moeras, voedselarm Voedselarme zwakzure moerassen 

lv-3.04 n Nat schraalgrasland Voedselarme zwakzure graslanden 

Voedselarme zwakzure moerassen 

lv-3.04 t Trilvenen Voedselarme zwakzure graslanden 

Voedselarme zwakzure moerassen 

ri-3.01 Rivier en nevengeul Getijdewateren 

ri-3.03 n Rietland en moeras, nat Niet zure moerassen 

ri-3.04 Nat schraalgrasland Vochtige, niet zure graslanden 

Niet zure moerassen 

ri-3.05 v Stroomdalgrasland, vochtig Vochtige, niet zure graslanden 

ri-3.05 d Stroomdalgrasland, droog Vochtige, niet zure graslanden 

ri-3.06 u Rivierduin en slik, uiterwaard Vochtige, niet zure graslanden 

ri-3.08 n Hakhout en griend, nat Essenhakhout 

ri-3.08 v Hakhout en griend, vochtig Essenhakhout 

ri-3.09 Bosg. van z-grond + l.klei Kleibossen 

ri-3.10 n Bosgem. van rivierklei, nat Kleibossen 

ri-3.10 v Bosgem. van rivierklei, vochtig Kleibossen 

ri-3.10 d Bosgem. van rivierklei, Droge Kleibossen 

ri-3.x gr Zoetwatergem., grondwaterachtig Matig voedselrijke wateren 

ri-3.x mv Zoetwatergem., matig voedselrijk Matig voedselrijke wateren 

55

BIJLAGE 6 

NATUUR EN LANDSCHAP 

Artikel 28b 

1. Gedeputeerde staten kunnen subsidie verstrekken voor projecten ter uitvoering van: 

a. het Beleidsplan natuur en landschap 1 . 

b. door gedeputeerde staten vastgestelde of vast te stellen uitvoeringsplannen bij het Beleidsplan. 

c. de notitie Natuur en Milieu-Educatie 2 in samenhang met het provinciale milieubeleidsplan, bedoeld in 

artikel 4.9 van de Wet milieubeheer. 

Artikel 28c 

1. Krachtens artikel 28b wordt geen subsidie verstrekt: 

a. voor structurele ondersteuning van activiteiten en organisaties; 

b. voor de voergoeding van werkuren van vrijwilligers; 

c. voor soortenonderzoek naar soorten waarvoor of in gebieden waarin dat recent al is verricht; 

d. voor kosten voor het onderhoud, aanleg en herstel van kleine landschapselementen waarvoor een bijdrage 

kan worden verkregen van landschapselementen waarvoor een bijdrage kan worden verkregen 

van Landschapsbeheer Utrecht te De Bilt; 

e. voor kosten waarvoor een bijdrage kan worden verkregen uit het Plan Veiligstelling Gebieden 

Ecologische Hoofdstructuur 3 ; 

f. voor aankoop of inrichting van relatienotagegebieden 

2. Voor activiteiten op het gebied van natuur-en milieu- en educatie wordt alleen subsidie verstrekt: 

a. Indien zij bovenlokaal zijn en op ten minste drie gemeenten zijn: indien de deelnemers aan de activiteiten 

of de anderen die van de activiteiten profijt hebben een bijdrage aan de kosten leveren. 

Artikel 28d 

Aanvragen voor subsidie worden ingediend voor 1 februari of voor 1 mei van het jaar waarin met de uitvoering 

van de activiteiten wordt begonnen. Indien het subsidieplafond per 1 mei nog niet is bereikt, wordt op 

- daarna tot en met 31 december - inkomende aanvragen beslist in volgorde van binnenkomst. 

Artikel 2 

Dit besluit treedt in werking met ingang van de dag na de datum van uitgifte van het proviciaal blad waarin 

het wordt geplaatst. 

Aldus besloten in openbare veergaderingen op 3 februari 1999 

B. Staal, voorzitter. 

H.J.M. Ter Braak, griffier. 

1 vastgesteld bij Besluit van 18 maart 1992 

2 vastgesteld bij Besluit van 15 september 1993 

3 vastgesteld bij Besluit van 11 september 1997 

56 

Uitgeven 23 september 1999 

Gedeputeerde staten van Utrecht, 

namens hen 

H.J.M. Ter Braak, griffier. 

BIJLAGE 7 

Verklarende woordenlijst 

Aandachtsoort Soort die in Utrecht bedreigd is, of soort die in Utrecht weliswaar niet bedreigd is, 

maar landelijk zeldzaam is of een achteruitgang vertoont. Voor aandachtsoorten 

zal het treffen van maatregelen voor instandhouding, herstel en ontwikkeling zo 

veel mogelijk worden gestimuleerd. 

Biotoop De leefomgeving van een groep bij elkaar voorkomende planten en dieren, een 

ruimtelijke eenheid met een karakteristieke homogeniteit beschouwd vanuit de 

daarin levende organismen. 

Ecologische Samenhangend netwerk van bestaande en nog te ontwikkelen natuurgebieden. 

hoofdstructuur EHS De ligging van de bruto EHS is vastgelegd in de provinciale beleidsplannen natuur 

en landschap. Exacte begrenzing vindt plaats via natuurgebiedplannen 

en beheersgebiedplannen. 

Ecologische Verbindingszones die deel uit maken van de EHS en bestaande en/of nieuw te 

verbindingszones vormen natuurgebieden met elkaar verbinden. 

Natuurdoeltypen Een nagestreefde combinatie van abiotische en biotische kenmerken op een 

bepaalde ruimtelijke schaal gebaseerd op ecologische potenties. 

Natuurgebiedplan Een plan waarin bestaande en nieuwe natuurgebieden zijn begrensd overeenkomstig 

de procedure als vastgelegd in de Subsidieregeling Natuurbeheer. 

Oranje lijst Lijsten van, in de provincie Utrecht, uitgestorven en bedreigde soorten flora en 

fauna. 

Programma Beheer Outputgerichte aanpak van het ministerie van LNV waarbij het beheer van natuur, 

bos en landschap binnen en buiten de EHS wordt uitgewerkt. De hieraan gekoppelde 

subsidieregelingen zijn direct gerelateerd aan het behalen van natuurdoe 

len. 

Prioritaire soort Soort uit de groep van aandachtsoorten waarvoor de provincie Utrecht een 

speciale verantwoordelijkheid heeft. Voor prioritaire soorten zullen 

soortbeschermings plannen worden opgesteld. 

Rode lijst Lijsten van in hun voortbestaan bedreigde organismen. In Nederland zijn diverse 

nationale Rode lijsten samengesteld voor diverse groepen flora en fauna 

U-waarde Maat voor de spreiding van de soort in Utrecht t.o.v. die in Nederland. 

Als U = 1,0 dan is de soort meer in Utrecht vertegenwoordigd dan op grond van 

de oppervlakte verwacht zou worden. 

57

BIJLAGE 8 

Samenstelling Begeleidingscommissie Soortenbeleid Provincie Utrecht 

Dini van Egmond, sector RER (voorzitter) 

Berry van Arkel, sector RNL 

Ron Beenen, sector RER 

Emma van den Dool, sector RER 

Wilma Timmers, sector RER 

58

Werkdocument soortenbeleid Onderdeel Flora - Provincie Utrecht

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?