De strijd voor het algemeen kiesrecht in België duurde erg lang. Na de Belgische onafhankelijkheid in 1830 werd het cijnskiesrecht ingevoerd, waarbij alleen mensen met voldoende kapitaal een stem konden uitbrengen. Tijdens de eerste verkiezingen een jaar later waren dat er amper 46.000.

Het overgrote deel van de bevolking had er toen dus geen zeg over hoe ons land werd bestuurd. Dat zorgde voor wrevel en al gauw werden grote betogingen georganiseerd. Die werden door de overheid met harde hand onderdrukt. Zo vielen er in Wallonië tientallen doden. Ook in Leuven vielen slachtoffers.

Op 18 april 1893 was Borgerhout aan de beurt. Toen trokken duizenden arbeiders van andere Antwerpse fabrieken naar kaarsenfabriek Den Bougie in de Bleekhofstraat in Borgerhout om hun collega’s op te roepen mee te betogen. De omgeving was afgezet door bewapende pompiers. “De politie had destijds minder middelen.”

In de rug geschoten

Toen ze aan den Bougie arriveerden, was de toestand erg gespannen. Op een gegeven moment kreeg Lodewijk Moorkens, de burgemeester van Borgerhout (toen nog een onafhankelijke gemeente) van een betoger een steen tegen zijn hoed. Daarop gaf hij het bevel om het vuur te openen.

Marc Spruyt van Linx+, die de herdenking in het districtshuis mee organiseerde, gaat verder: “Die pompiers waren zwaar in de minderheid en dus al nerveus. Ze hadden eerder met los kruit in de lucht geschoten.”

Nu werden dat kogels. “Men spreekt over paniek bij de pompiers, maar alle slachtoffers werden in de rug of in het hoofd geschoten. Terwijl ze vluchtten dus. Een werd achteraf nog een demonstrant met een bajonet neergestoken. Ironisch genoeg kwam de betogers uit andere wijken van Antwerpen. De pompiers woonden allemaal in Borgerhout.”

Nerveus parlement

Na de schietpartij op 18 april 1893, besliste het al behoorlijk nerveuze parlement diezelfde avond om het algemeen meervoudig kiesrecht in te voeren. Mensen met centjes konden twee of zelfs drie stemmen uitbrengen, maar voor het eerst kon elke - mannelijke - Belg naar het stemhokje. In 1919 werd dan het enkelvoudig stemrecht ingevoerd. Een man, een stem. Pas in 1948 werd dat een man én vrouw. “Met wat toen aan Den Bougie gebeurd, heeft Borgerhout geschiedenis geschreven.”

Belgisch Congo

Districtsburgemeester Marij Perneel (Groen): “Borgerhout heeft veel historische littekens. Zo bijvoorbeeld de blanke kolonialen die in Belgisch Congo overleden en hier aan het districtshuis een gedenkplaat hebben. Die wordt volgende maand aangevuld met een gedenkplaat voor de zwarte slachtoffers. Verder zijn er nog de jodenvervolging, die een zware tol eiste, en de vele V-bommen die tijdens de Tweede Wereldoorlog hier neerkwamen.”

Monument voor den Bougie

Over 1893: “Die schietpartij moet permanent worden herdacht. Waar destijds den Bougie was, in de Bleekhofstraat of aan het Koxplein, komt er in 2024 of 2025 een monument. Hoe dat er precies uit zal zien, weten we nog niet. Het moet sowieso iets moois worden want die arbeiders gaven hun leven voor het algemeen stemrecht.”

De tentoonstelling in het districtshuis van Borgerhout kan nog tot tot 1 mei gratis worden bezocht, op vrijdag t.e.m. zondag van 14u tot 17u.