50 jaar geleden deed mei '68 de gevestigde orde op zijn grondvesten daveren

Als we het over mei '68 hebben, denken we in de eerste plaats aan de gebeurtenissen van toen in Frankrijk: een combinatie van een wijdverbreide stakingsbeweging en hevig studentenprotest. Vooral in de hoofdstad Parijs leidde dat tot grote betogingen die ontaardden in straatgevechten tussen betogers en politie.

Dat massale protest kwam niet uit de lucht vallen. Al jarenlang heerste er ongenoegen over de manier waarop de Franse politie tewerkging. De vaak vergeten slachting van 17 oktober 1961 speelde daarin een niet onbelangrijke rol. Op die dag - in volle Algerijnse onafhankelijkheidsstrijd - vuurde de politie op een betoging van tienduizenden Franse Algerijnen in Parijs. Gewonde en dode betogers werden in de Seine geworpen. Er vielen naar schatting een 300-tal doden.

De Parijse politie werd geleid door Maurice Papon, een oudgediende van het Vichy-regime, dat tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de nazi's. Papon zou later trouwens worden veroordeeld voor zijn aandeel in de jodenververvolging.

Lees verder onder de foto.

Mei '68 ging gepaard met massaal studentenprotest. In eigen land hadden we enkele maanden daarvoor al een voorsmaakje gekregen met Leuven Vlaams, maar in Frankrijk woedde het vuur van het protest vooral aan de universiteit van Nanterre, bij Parijs, en aan de aloude Sorbonne.

De onrust had al in maart een hoogtepunt bereikt toen in Nanterre enkele studentenleiders waren opgepakt tijdens een betoging tegen de oorlog in Vietnam, onder wie Daniel Cohn-Bendit. Als in mei bekendraakt dat ze zich voor een universitaire tuchtcommissie  moeten verantwoorden, slaat de vlam in de pan. Vooral in het Quartier Latin, de Parijse studentenwijk, komt het tot hevige straatgevechten waarbij tientallen gewonden vallen.

Honderden studenten worden opgepakt, andere studenten bezetten de Sorbonne en tijdens de "nacht van de barricaden" worden meer dan 100 auto's beschadigd of in brand gestoken. 

Lees verder onder de foto.

Ook in veel bedrijven broeit er wat, en dat al enkele jaren vóór 1968: er wordt alsmaar meer gestaakt en geregeld worden er fabrieken bezet. In mei wordt het land verlamd door een algemene staking. Grote fabrieken zoals Citroën, Renault en Sud Aviation liggen plat, fabrieksdirecteurs worden soms in hun kantoren opgesloten. Miljoenen Fransen hebben het werk neergelegd. 

De vakbonden proberen de toestand enigszins onder controle te krijgen, tevergeefs. Parijs wordt wordt verlamd door monsterfiles, bij gebrek aan openbaar vervoer. Mensen slaan aan het hamsteren omdat ze vrezen dat de bevoorrading in het gedrang komt.

Lees verder onder de foto.

Ook de culturele sector roert zich. Studenten bezetten het Odéon-theater in het Quartier Latin, dat wordt omgevormd tot ontmoetingsplaats van studenten, arbeiders, kunstenaars en acteurs. 

Ook het mondaine Cannes ontsnapt niet aan de revolte. Onder druk van regisseurs als Jean-Luc Goddart, François Truffaut, Claude Berri, Claude Lelouch en Louis Malle wordt het wereldberoemde filmfestival in de badstad vervroegd stopgezet. De filmprijzen worden niet toegekend.

Lees verder onder de foto.

Al dat protest en gestaak vormt een bedreiging voor de gevestigde orde. Het regime van generaal Charles De Gaulle, de autoritaire held van de Tweede Wereldoorlog, komt onder druk te staan. Aanvankelijk houdt De Gaulle zich ver weg van de controverse. Hij verklaart zich desnoods bereid om hervormingen te aanvaarden, maar verwerpt "le chienlit" (het zootje).

Op 24 mei wordt aan een barricade in Parijs het lichaam van een jongeman gevonden: de eerste dode tijdens de onlusten. De Gaulle doet enkele toegevingen tijdens een tv-toespraak, de regering stemt in met loonsverhogingen, maar de geest lijkt uit de fles: de roep om de vorming van een soort volksregering zwelt aan en de impasse lijkt totaal. Op 29 mei betogen honderdduizenden Fransen in de straten van Parijs voor een regimewissel.  

Lees verder onder de foto.

De Gaulle en zijn vrouw verlaten Parijs per helikopter. Is dit de exit van de oude staatsman? Blijkbaar is hij zich bij de opperbevelhebber van het van het leger van diens steun gaan vergewissen. Een dag later is de generaal terug op post. In een radiotoespraak zegt hij dat hij niet aftreedt en dat Frankrijk door "totalitair communisme" wordt bedreigd.

Enkele uren later verzamelden honderdduizenden mensen zich op de Champs Elysées om hun steun aan De Gaulle te betuigen. De betoging was eigenlijk al voorbereid door de Service d'Action Civile (SAC), de ordedienst van de gaullisten.

Het tij lijkt gekeerd. Alsmaar meer mensen gaan weer aan het werk. In juni voert de regering een betogingsverbod in en verbiedt ze een aantal groeperingen. Het Odéon en de Sorbonne worden ontruimd. Bij vervroegde parlementsverkiezingen boeken de gaullisten een verpletterende kiesoverwinning en wordt de linkse oppositie weggevaagd.