Wat het Vlaams Blok verzwijgt - Blokwatch

Marc Spruyt 

WAT HET VLAAMS BLOK VERZWIJGT 

2000 

© Marc Spruyt / Deze tekst werd in 2000 uitgegeven in boekvorm 

bij uitgeverij Van Halewyck uit Leuven. 

© Marc Spruyt (2000) 'Wat het Vlaams Blok verzwijgt'' [Download op www.blokwatch.be] 1

Voor Martine en Lotte 

die ik een betere wereld toewens 

en dank voor het geduld. 


INHOUD 

Inleiding: De grote verdwijntruc 

Hoofdstuk 1: De greep naar de macht 

1. Buitenplarlementair extreem-rechts 

2. Extreem-rechts in het parlement 

2. De greep naast de macht 

Hoofdstuk 2: De zogenaamde democratie 

1. Frank Vanhecke, de nieuwe Karel Dillen 

2. Hoe het Vlaams Blok over democratie praat 

3. Symbolen van nationale trots 

Hoofdstuk 3: (Eigen) Kapitaal Eerst 

1. Eén mei: de strijd tegen een symbool 

2. De vakbonden: verdwijnt gij oude vormen en gedachten 

3. Vlaanderen werkt: ondernemers zijn de baas 

4. Sociale zekerheid: de jacht op het profitariaat 

5. Milieu: nog groen achter de oren 

Hoofstuk 4: Proper volk 

Hoofstuk 5: De bruine pest 

1. Het gezwans over Gerolf Annemans 

2. Het 70-puntenplan, poging twee 

3. Fort Europa, smaldeel Vlaanderen 

4. Het jodenprobleem 

Hoofdstuk 6: Vrolijke vrienden 

Besluit 

Bijlagen 

Bibliografie 


INLEIDING 

DE GROTE VERDWIJNTRUC 

De communicatiestrategieën van het Vlaams Blok 

Wij kunnen perfect onze radicale en compromisloze standpunten vertolken zonder in 

scheldpartijen of menselijke onbeschoftheid te vervallen. 

VLAAMS-BLOKVOORZITTER FRANK VANHECKE, 1997 1 

Dit boek is geboren uit een zeer concrete aanleiding. Die draait rond de wijze waarop het 

Vlaams Blok de media voor de gek houdt. 

In de aanloop naar de parlementsverkiezingen van 13 juni 1999 is het Vlaams Blok te gast 

in het politiek VTM-programma Stoelendans. 2 Drie ervaren Wetstraatjournalisten leggen het 

Blok-programma op de rooster. De openingsvraag belooft een makkie te worden: 

‘Vlaanderen moet een onafhankelijke staat worden. Weg met België. En dan is de logische 

vraag: wat met koning en koningin? Gaat u die wegsturen?’ 

Voorzitter Frank Vanhecke bijt de spits af. ‘Wel, wij zijn een democratische partij. Wij 

komen op voor een onafhankelijk Vlaanderen, dat klopt. Ik persoonlijk en velen in het 

Vlaams Blok hebben eerder sympathie voor de republikeinse staatsvorm, ik geef dat toe. 

Maar het zal het volk van Vlaanderen zijn dat autonoom zal kunnen beslissen. Wij zijn 

democraten.' 

Gerolf Annemans, die op de stoel naast Vanhecke zijn beurt zit af te wachten, doet er nog 

een schep bovenop. 'Wat mijnheer Vanhecke zegt, is niets dan de waarheid. De staatsvorm 

en het staatshoofd is voor ons bijkomstig.' 

'Een republiek, dat is wat het Vlaams Blok wil…' probeert de verbijsterde journalist nog 

eens, goed wetende wat er in het Vlaams-Blokprogramma staat. 

Maar Annemans is niet licht te vangen. 'Neen. Wij zeggen: de manier waarop die 

staatsvorm zal georganiseerd worden, dat is iets waarover de Vlamingen na de 

onafhankelijkheid van Vlaanderen zullen kunnen beslissen.' 

Het koninkrijk Vlaanderen 

Dit tafereel heb ik die bewuste avond met stijgende verbazing aangezien. Vanhecke en 

Annemans liegen niet, daarvoor zijn ze sluw genoeg. Ze vertellen alleen maar de halve 

waarheid. 

Het is waar: wat het Blok-duo hier uitkraamt, stemt exact overeen met wat er in Baas in 

eigen land staat, hun verkiezingsprogramma van 1999. Leest u maar even mee: ‘De vraag 

wat er met het koningshuis zal gebeuren, is niet essentieel. De Vlaamse onafhankelijkheid 

moet de welvaart en het welzijn van zes miljoen Vlamingen veilig stellen. De toekomst van 

één enkele – zij het koninklijke – familie is hoe dan ook een probleem in de marge. De eerste 

grondwetgevende vergadering van het onafhankelijke Vlaanderen zal over de staatsvorm 

beslissen.’ 

Meer dan een halve waarheid is dit niet. De Vlamingen zullen er na de onafhankelijkheid 

over beslissen. Tja, zo zijn er nog wel duizend-en-elf zaken te bedenken waarvoor dat kan 

opgaan. Krijgt het Vlaams Blok een vraag voorgeworpen waarover het liever niet het 

achterste van haar tong laat zien… hokus pokus, daar komt de grote verdwijntruc: de 

democratie beslist. Alsof het Vlaams Blok niet zelf een programma heeft. Goed gevonden, 

maar wel een mijl naast de kwestie. Het is zo’n vaag antwoord dat het voor alle gebruik 

geschikt is. Het is een hoed die op elk hoofd past. Maar wijzer wordt niemand ervan. 

Voor het Vlaams Blok is die nieuwe formulering een echte vondst. Ze laat haar toe de kerk 

in het midden te houden en haar electoraal weinig lonende republikeinse inborst achter een 

democratische façade weg te steken. In plaats van recht voor de vuist haar gedacht te 

zeggen – klinkt het niet dan botst het maar – slalomt het er behoedzaam omheen en trekt het 

als afleidingsmanoeuvre de paraplu van de democratie open. 

1 Vlaams Blok, maart 1997. 

2 VTM, Stoelendans, 17.05.1999. 


Wat het Vlaams Blok hier voorschotelt, is geen staaltje van improvisatie. Dat antwoord werd 

niet even de avond tevoren aan de keukentafel bedacht. Het is geen toeval dat deze 

zinsconstructies voor het eerst opduiken in 1998 in het boek Project Vlaamse Staat. Een 

strategie naar onafhankelijkheid. Dat wil, zoals de titel aangeeft, het einde van de Belgische 

staat als een haalbaar, verstandig en democratisch project verkopen. Het is een 

weldoordachte politieke marketingzet. Gerolf Annemans, Karim van Overmeire en Luk van 

Nieuwenhuysen zijn er de auteurs van. In tegenstelling tot veel andere Blok-publicaties blinkt 

het boek uit door zijn gematigde en beredeneerde toon. 

Waren het in 1996 verkiezingen geweest, dan zou het Blok over de monarchie iets heel 

anders geschreven hebben. Dit bijvoorbeeld: ‘Het Vlaams Blok eist de afschaffing van de 

Belgische monarchie. De Belgische monarchie beïnvloedt in grote mate de politieke 

besluitvorming en dit zonder enige democratische legitimatie. Ze dient bijgevolg als 

ondemocratisch afgewezen te worden.’ Klare taal, dat is duidelijk, op 8 juni 1996 in een 

gewichtige resolutie gegoten op het ideologisch congres over democratie. Van een 

volksraadpleging over de toekomst van de monarchie is in de verste verte geen sprake, al 

luidt de congrestitel nog Het volk beslist. Meer democratie in een vrij Vlaanderen. 

En in 1990 was mister low profile Gerolf Annemans ook niet in toom te houden toen hij op 

het congres Onafhankelijkheid moet en kan het heikele koningsvraagstuk aansneed. Geen 

vier vage zinnen zoals in Project Vlaamse Staat en Baas in eigen land, maar twee volle 

bladzijden waarin de monarchie tot moes werd gemalen. Leest u nogmaals even 

ongecensureerd mee: ‘Het spreekt vanzelf dat wij bij het ontstaan van een onafhankelijke 

staat zullen opteren voor een republiek. De republikeinse staatsvorm is de enige moderne. 

Bovendien stelt men vast dat de monarchie geassocieerd moet worden met het voortbestaan 

van de Belgische staat. Het zou geen zin hebben om, wanneer wij de inspanning leveren om 

te komen tot een Vlaamse onafhankelijkheid, niet van meet af aan de republikeinse 

staatsvorm aan te nemen. (...) De monarchie is gemoderniseerd, doch geen modern instituut 

te noemen, vermits het zowel vanuit democratisch oogpunt als vanuit praktisch oogpunt 

volslagen voorbijgestreefd is. In het onmogelijke land België vervult de monarchie een zeer 

praktische rol, maar principieel is zij overbodig.’ 3 In de congresresoluties verkreeg dat 

standpunt ook een onontbeerlijke officiële status. 

Geen woorden zonder daden. In 1990 stond het Vlaams Blok nog op de eerste rij om de 

vele feestelijkheden rond koning Boudewijns zestigste verjaardag en veertigste ambtstermijn 

naar aloude gewoonte hartsgrondig te vergallen. Daar stelde Gerolf Annemans, toen één 

van de slechts twee Blok-Kamerleden, zich met heel zijn politieke gewicht achter. ‘Het 

Vlaams Blok zal al zijn medewerking verlenen aan initiatieven die dit feest en deze 

feestelijkheden zullen aangrijpen om het voorbijgestreefde karakter van de monarchie in de 

verf te zetten,’ kondigde hij op hetzelfde congres aan. 4 

In 1999, bij de Blijde Intredes van prins Filip en zijn verloofde Mathilde, laat het Blok het 

vuile werk door de vrienden van Voorpost en NSV opknappen. Zelf blijft de partij opvallend 

afzijdig tijdens de republikeinse protesten. Het Blok riskeert het niet om in te beuken tegen 

de royalistische opstoot bij de publieke opinie. In de lezersrubriek van ’t Pallieterke verdedigt 

Blok- en Voorpost-militant Rob Verreycken dat als een wijze beslissing: ‘Het is verstandig dat 

VB-kopstukken niet deelnemen aan acties bij de Blijde Intochten; zij moeten verkiezingen 

winnen. Maar het lijkt mij wel verstandig van Voorpost om nu wél actie te voeren: aldus wordt 

hun standpunt door de camera's live in de huiskamer gebracht en is de ballon van de 

unanieme adoratie doorprikt.’’ 5 

Extremisme 

Deze kleine geschiedenis van een koningskwestie is slechts één voorbeeld van de grote 

verdwijntruc. Meer en meer wekt het Vlaams Blok de indruk zijn programma geruisloos te 

wijzigen. In televisiedebatten laten Blok-kopstukken nog zelden het achterste van hun tong 

zien. Radicale standpunten worden voor het oog van de camera ingeslikt of zelfs botweg 

3 ANNEMANS G., ‘Onafhankelijkheid moet’, Onafhankelijkheid moet en kan. Deel I, 1990, p. 26-27. 

4 Ibidem, p. 27. 

5 't Pallieterke, 17.11.1999. 


ontkend. In de strijd om de kiezer, want dat is de uiteindelijke inzet, zet het Blok vele 

maskers op. Grote delen van haar programma verdwijnen tijdelijk in de schaduw. 

Met deze goed uitgekiende communicatiestrategie beoogt het Vlaams Blok zich van haar 

extreem-rechtse imago te ontdoen. ‘Wij mogen ons niet in het hoekje van "het extremisme" 

laten duwen,’ stippelt voorzitter Vanhecke de krijtlijnen uit. ‘In de eerste plaats moeten wij 

misschien zelf beseffen dat onze voornaamste standpunten in Vlaanderen 

meerderheidsstandpunten zijn.’ 6 Nu nog die meerderheid daarvan overtuigen en klaar is 

kees. 

Sedert het midden van de jaren negentig houdt het Vlaams Blok grote kuis in eigen huis. 

Programmateksten worden grondig uitgekamd en uitgeborsteld. Waar nodig wordt een al te 

ideologisch beladen discours bijgeschaafd zonder aan de essentie van de inhoud te raken. 

Zo wordt in 1996 het migrantenprogramma herschreven met weglating van het etnischraciale 

taalgebruik – dat teveel refereerde aan Balkanachtige etnische zuiveringen en andere 

mensenrechtenschendingen – en wordt het al even oudbakken begrip solidarisme 

grotendeels uit het sociaal-economisch programma gefilterd. 

Soms maakt het Vlaams Blok er een sport van zand in de ogen te strooien, zoals bij de 

verkiezing van haar gemeenteraadslid Bob Hulstaert tot voorzitter van de Raad van Bestuur 

van de Antwerpse bibliotheken op 29 september 1999. Een uitgelezen kans om verwarring te 

zaaien. In een beleidsnota verwijzen Bob Hulstaert en Filip Dewinter allerlei knotsgekke 

verhalen over boekverbrandingen en dies meer naar het rijk der fabeltjes. Neen, het Vlaams 

Blok is er niet op uit de boekencollecties te zuiveren van volksvijandige lectuur. Integendeel, 

de partij beroept zich op drie principes die geen cultuurminnend mens in paniek kunnen 

brengen: vrije meningsuiting, pluralisme en wettelijkheid. 

En dat het menens is moet uit de uitleg blijken: ‘Geen enkel representatief en kwalitatief 

belangrijk werk zal omwille van haar politieke, filosofische, ideologische of religieuze inhoud 

uit de bibliotheken worden geweerd. [...] Het aanbod in de bibliotheken dient representatief 

voor de samenleving te zijn. Dit houdt in dat zowel “links” als “rechts” dient aanwezig te zijn. 

[...] Bij dit pluralisme en deze eerbiediging van de vrije meningsuiting dient wel steeds met de 

wettelijke beschikkingen terzake rekening gehouden te worden. Zo is het niet alleen mogelijk 

maar zelfs wenselijk dat bepaalde werken omwille van hun inhoud uit de bibliotheken worden 

geweerd. We denken hierbij in de eerste plaats aan die werken die met hun inhoud de wet 

op het racisme, de wet op het revisionisme, of de goede zeden met de voeten treden.’ 7 

Daar is niets mis mee, zo lijkt het, behalve dat het Vlaams Blok hiermee zijn eigen 

programma gedeeltelijk terzijde schuift. Want eist het al niet zolang als de wet op het 

racisme bestaat de regelrechte afschaffing ervan? Onder het malse gras zit met andere 

woorden een vette adder verborgen: vanuit dit principe kan er nooit een reden worden 

ingeroepen om de boeken van Filip Dewinter of enig ander Vlaams Blokker te weren, vermits 

die nooit door een rechtbank in overtreding met de wet op het racisme zijn bevonden. Zo zet 

de partij dus tersluiks de deur op een kier om de bibliotheken ongemerkt te verplichten de 

publicaties van haar eigen tenoren aan te schaffen – voor zover zich hier al een probleem 

mocht stellen. 8 

De grote verdwijntruc gooit alle ideologische balast overboord en beoogt daarmee de 

normalisering van het Vlaams Blok, de acceptatie van de partij als een normale medespeler 

in het democratische veld. De 600.000 kiezers zorgen voor de noodzakelijke legitimering. 

Dat kunnen toch niet allemaal extremisten zijn, meneer. De komst van Bekende Vlaamsnationalisten 

(voor wie ze kent), zoals Guido Tastenhoye, voormalig Wetstraatjournalist bij 

Gazet van Antwerpen, die in januari 1999 het Vlaams Blok komt vervoegen, versterkt dat 

alleen maar. (‘Ik ben niet extreem-rechts, al wil ik me nu ook niet meteen een linkse rakker 

noemen,’ zegt Tastenhoye in zijn beginselverklaring. ‘Ik ben geen racist, ik ben geen fascist 

6 Vlaams Blok Magazine, november 1997. 

7 HULSTAERT B. EN DEWINTER F., Beleidsprioriteiten Antwerpse openbare bibliotheken, Persconferentie 

Vlaams Blok, 09.11.1999. 

8 

Een en ander werd al eens geïnventariseerd in: BLANKENBURG H., ‘Een onderzoek naar rechtsnationalistische 

literatuur in de bibliotheken’, Dietsland-Europa, december 1998. 


en ik ben geen neo-nazi. [...] Ik vind dat het Vlaams Blok ter zake veel te tolerant is, door de 

grofste beledigingen over zich heen te laten gaan.’ 9 ) 

Minder en minder wordt het Vlaams Blok nog als een extreem-rechtse formatie geduid. 

Meer en meer wordt het beeld opgehangen van een intern verdeelde partij, waar mekaar 

bekampende vleugels met getrokken messen lijnrecht tegenover mekaar staan: de racisten 

tegenover de Vlaams-nationalisten, de democraten tegenover de extremisten, ja: de goeden 

tegenover de slechten. Harde bewijzen voor die stellingenoorlog bestaan er niet. Het volstaat 

om elk miniem meningsverschil tot ver buiten zijn normale proporties uit te vergroten. Is het 

niet met Gerolf Annemans dat Filip Dewinter een robbertje uitvecht, dan is het wel met 

Alexandra Colen dat hij over de straatstenen rolt. 

De spanningen zullen zo groot worden dat het Blok uit mekaar zal spatten, klinkt het 

vervolgens unisono uit duizend-en-één mekaar napratende monden. Is het niet gisteren dan 

toch wel morgen. Ondertussen is die voorspelling ook weer tien jaar oud en heeft het Vlaams 

Blok menige dissidentie met succes overleefd. Niets wijst erop dat daar in de toekomst 

verandering in komt, ook niet als de partij een machtsdeelname weer eens aan haar neus 

ziet voorbijgaan. Als CVP, VLD, SP, Agalev en Volksunie een – zelfs langdurige – 

oppositiekuur overleven, waarom zou het Vlaams Blok dat dan niet kunnen? 

Het meest betreurenswaardige resultaat van dit alles is dat de interne ideologische 

samenhang uit het blikveld verdwijnt. Vaak wordt het hele hebben en houden van het 

Vlaams Blok gereduceerd tot wat gekissebis over het 70-puntenplan over het 

migrantenbeleid. Alsof er daarnaast geen 7 maal 700 andere punten in het Vlaams- 

Blokprogramma staan. 

‘Ik, Filip Dewinter’ 

Dit boek reconstrueert het ideologische verhaal dat het Vlaams Blok zelf niet wil vertellen. 

Het doet dat voornamelijk aan de hand van teksten met een onbetwistbaar statuut van 

officiële programmabron. De Grondbeginselen is de meest gezagsvolle en ideologisch meest 

zuivere bron. De Grondbeginselen. Manifest van het rechtse Vlaams-nationalisme – binnen 

het Vlaams Blok ook wel het 'Oranje Boekje' genoemd – is een quasi-heilige tekst. 'Er 

kunnen geen standpunten ingenomen worden die ingaan tegen deze beginselen,' staat in de 

partijstatuten ingeschreven. Elk partijlid wordt geacht ze te respecteren. 10 

Andere gezagsvolle bronnen zijn de talloze programmaboeken en -brochures, de diverse 

congresteksten en het maandelijkse partijblad. Dat laatste kreeg in november 1997 een 

grondige opknapbeurt, werd omgedoopt tot Vlaams Blok Magazine en verschijnt voortaan op 

32 bladzijden glanzend papier in vierkleurendruk. ‘Dit blad is er niet om programmatorische 

experimenten uit te voeren of op te dringen. Dit blad is en blijft de spreekbuis van het Vlaams 

Blok,' liet hoofdredacteur Joris van Hauthem bij die gelegenheid optekenen. 11 Een enkele 

keer ging ik interviewgewijs te rade bij een gezagvol Blok-kopstuk. Recente bronnen (1995- 

1999) genieten de voorkeur, maar waar nodig maak ik ook een duik in het verleden. 

Deze in dit boek gebruikte teksten zijn onbetwistbaar de meest representatieve voor het 

Blok-denken zoals dat door haar nationale woordvoerders ontwikkeld wordt. Daar kan zelfs 

een goed kranteninterview met de eerste de beste praatgrage Vlaams-Blokker niet tegenop. 

Er bestaat de laatste jaren in de pers een merkwaardige tendens om soms meer belang te 

hechten aan het afwijkende standpunt van één individueel Blok-lid dan aan collectieve 

partijstandpunten waar dikwijls maandenlang aan gesleuteld is en die een hele procedure 

hebben doorlopen voor ze officieel werden gemaakt. ‘Ik ben een god in het diepst van mijn 

gedachten,’ schreef de Nederlandse dichter Willem Kloos al, maar een dergelijke werkwijze 

dient de waarheid niet. Op den duur kakelt iedereen maar wat rond, zonder dat wat gezegd 

wordt nog enige relevantie biedt voor de werkelijke standpunten waarmee een partij het 

politieke forum betreedt. Dit boek biedt feiten en analyses, onderbouwd met argumenten en 

9 Persmededeling, Ex-journalist Guido Tastenhoye kandideert voor het Vlaams Blok, 11.01.1999. 

10 Artikel 2.1 van de VB-statuten bepaalt: 'Overleg op politiek-ideologisch gebied wordt beheerst door de 

grondbeginselen, vermeld in het "Oranje Boekje" en waarvan de aanvaarding als toetredingsvoorwaarde tot de 

partij geldt.' 



ewijzen, zwart op wit, met betrouwbare bronnen, tot op de laatste letter verifieerbaar. Geen 

kleverige geruchten dus, geen beduimelde toogpraat, geen bolle fratsen of holle frasen. 

‘Van onze parlementsleden en van iedereen die in het Vlaams Blok een zekere 

verantwoordelijkheid heeft, verwachten wij een relatieve discipline, wellicht meer dan in 

andere partijen,’ zegt voorzitter Frank Vanhecke. ‘Dit heeft ook zijn reden: Wij staan ook 

meer dan die andere partijen bloot aan een overdreven kritische houding vanwege de media. 

Dit betekent dat wanneer een Vlaams-Blokmandataris iets zegt en dit verkeerd kàn 

geïnterpreteerd worden men niet zal nalaten dit ook te doen. Daarom hebben wij in de loop 

der jaren zekere structuren uitgebouwd om in het geval dat een mandataris een persinitiatief 

zou nemen, hij of zij dit aan de partij minstens op voorhand zou laten weten. [...] Het is een 

publiek geheim dat Filip Dewinter een persoonlijk voorstander is van de doodstraf. Hij had 

dan ook zeer zwaar kunnen scoren in de media en de publieke opinie moest hij op het 

hoogtepunt van de affaire Dutroux verklaard hebben: "Ik, Filip Dewinter, eis de herinvoering 

van de doodstraf". Dat zou hem persoonlijk geen windeieren gelegd hebben. Nochtans heeft 

hij zoals het hoort respect opgebracht voor het partijstandpunt terzake. Een even groot 

respect vragen wij van Alexandra Colen zij het dan over andere kwesties.’ 12 

Dit boek analyseert voor het eerst ook het doen en laten van het Vlaams Blok in het 

parlement, voor de legislatuurperiode tussen 1995 en 1999. Het Blok zetelt al meer dan 

twintig jaar in de assemblees, maar nog nooit zaten er zoveel rechtsextremisten in als nu, 

nog nooit telde het Blok zoveel beroepspolitici als nu. Het werd tijd om daar even nader bij 

stil te staan. Naast hun klassieke nummertjes zijn ze er ook verplicht tot concrete 

stellingnamen over minder gekende dossiers. De Vlaams Blokkers die in dit boek geciteerd 

worden, voeren het woord namens hun partij. Waar dat niet het geval is, wordt dat duidelijk 

gemaakt in de tekst. 

Een vraag voor psychiaters 

Wat het Vlaams Blok verzwijgt is geen encyclopedie. Het vertelt het ideologische en het 

politiek-strategische verhaal achter een aantal standpunten. Het bevat echter geen 

exhaustieve inventaris van alle kleine en grote Blok-meningen. De geïnteresseerde lezer 

vergeve het mij. Keuzes maken in het leven moet iedereen. 

Eén thema laat ik bewust achterwege: de Vlaamse onafhankelijkheid en alles wat daarmee 

samenhangt (de communautaire verhoudingen, de taalstrijd, het statuut van Brussel, 

enzovoort). Niet wegens onbelangrijk voor het Vlaams Blok, want dat is het allerminst. Wel 

omdat het Blok meer is dan een Vlaamse-onafhankelijkheidspartij. De bestaansreden van 

zo’n partij houdt immers op van zodra dat doel bereikt is, terwijl het Blok een prominente rol 

voor zichzelf ziet weggelegd in het onafhankelijke Vlaanderen. Dit boek focust op die andere 

thema’s en kijkt dus letterlijk voorbij de Vlaamse onafhankelijkheid. 

De geïnteresseerde lezer kan daarvoor nog steeds te rade in mijn vorige boek Grove 

Borstels. Veel van wat daar in staat is nog steeds actueel. De kritiek van het Vlaams Blok op 

Grove Borstels raakt de essentie van wat ik hierboven beschrijf. De partij verdraagt niet dat 

haar ideologische verhaal ontluisterd wordt. 

Onder de infantiele titel ‘Grove Spruytjes’ schreef Marc Joris, een medewerker van de 

studiedienst, een elf bladzijden tellende nota met detailkritiek op mijn boek. De nota 

verscheen in april 1996 als een hoofdstuk in het Programmaschrift Vier gevallen. Het 

intellectueel debat over het Vlaams Blok en de Vlaamse beweging. Joris moet toegeven dat 

in mijn boek ‘de meeste citaten wel degelijk correct zijn weergegeven’. Maar van zodra ik de 

ideologische taal reconstrueer, ga ik volgens Joris de mist in. De Blok-intellectueel verwoordt 

het als volgt: ‘Zelfs vertrekkend vanuit een correct citaat slaagt Spruyt er nog in de waarheid 

geweld aan te doen. Hij is een meester in het herinterpreteren van teksten en citaten. Hij 

leest nooit wat er staat, maar hij “hertaalt” onze teksten en geeft er een andere, bekrompen 

en boosaardige betekenis aan. Zelfs achter de onschuldigste beweringen zoekt hij misdadige 

motieven. Of dit een gevolg is van paranoia of van politieke berekening, is een vraag voor 

psychiaters.’ 

12 Ons Leven, mei 1997. 


Dat was nog mild verwoord. Persverantwoordelijke Philippe van der Sande schilderde mij af 

als ‘alweer een extreem-linkse student die de meute van progressieve schrijvelaars kwam 

vervoegen’. 13 En senator Jurgen Ceder dichtte mij op het Vlaams-Blokcongres over 

democratie evenveel waarheidsgehalte toe als de eerste de beste kermisattractie. 

‘Waarzeggers van het type Marc Spruyt menen onze meest donkere gedachten in de 

donkerste hoeken van ons beperkte verstand te kunnen lezen,’ overschatte hij mijn 

intellectuele capaciteiten. 

Het meest opgetogen was ik evenwel met een brief die ik onlangs van Gerolf Annemans 

ontving. ‘Goede vriend,’ begon het aanhef veelbelovend. ‘Hiermee sturen we de persnota die 

u gevraagd hebt. Mogen wij hopen dat u onze documenten met meer fairness interpreteert 

dan u gewoonlijk doet. Probeert u eens echt uit te zoeken waarvoor we staan. Dat vereist 

wel dat u uw vooringenomenheid vaarwel zegt. Succes daarmee!’ 

Die bemoedigende woorden waren welgekomen. In de Kamer van 

Volksvertegenwoordigers zei Joris Huysentruyt ooit: ‘Het Vlaams Blok is de enige partij die 

de vrije meningsuiting consequent verdedigt, ook voor haar tegenstanders en zelfs voor haar 

vijanden.’ 14 Laat dit meteen de wapenspreuk zijn van dit boek. 

Antwerpen, 3 juli 2000 

13 Vlaams Blok Kaderblad, maart 1996 (Jaaroverzicht 1995). 

14 Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers, Handelingen van de plenaire vergaderingen, 07.05.1997. 


HOOFDSTUK 1 

DE GREEP NAAR DE MACHT 

De parlementaire werking van extreem-rechts 

Hoor de politieke pooiers! 

Hoor ze bedelen, de schooiers, 

om een voorkeurstem! 

Straks dan staan ze weer te plooien 

te knikken en te flikkeflooien 

in het parlement. 

Vangen weer malkanders vlooien, 

En de Leeuw… die laat zich kooien 

door de politieke bent; 

Roje, gele, blauwe leeuwen, 

Zwarte ook, doen niets dan geeuwen, 

tam, gedwee, getemd. 

WARD HERMANS, 1979 15 

In met midden van de jaren negentig omarmt het Vlaams Blok formeel de parlementaire 

democratie. Op 8 juni 1996 organiseert de partij haar tiende ideologische congres. Het volk 

beslist. Meer democratie in een vrij Vlaanderen is het thema. Hoewel ze op dat moment bijna 

twintig jaar bestaat, twaalf verkiezingen achter de rug heeft en zo'n 35 leden in de diverse 

parlementen rijk is, staat de partij nu pas voor het eerst uitgebreid stil bij dit onderwerp. De 

70 congresresoluties openen met wat als een geloofsbelijdenis klinkt: 'Het Vlaams Blok is 

voorstander van de parlementaire democratie. Daaronder begrijpen wij een staatsvorm 

waarbij het volk wordt geregeerd door gekozen vertegenwoordigers uit eigen gelederen.' 

Daarmee is het Vlaams Blok de eerste extreem-rechtse formatie die dit met zoveel 

woorden over haar lippen krijgt. Het maakt vooral duidelijk dat voor extreem-rechts de 

parlementaire democratie momenteel de meest aangewezen weg is om iets te bereiken. Ook 

de meeste organisaties die buiten het parlement ageren, delen vandaag dat inzicht met het 

Vlaams Blok. Dat is niet altijd zo geweest. 

1. BUITENPARLEMENTAIR EXTREEM-RECHTS 

Het duidelijkst van al was de Vlaamse Militanten Orde (VMO) daar in, voor wie 

buitenparlementair synoniem stond voor antiparlementair. Hoewel de VMO het minder moest 

hebben van woorden dan van daden, beschikte ze naast een gespierd palmares ook over 

een zogenaamd Politiek Basisprogramma. Dat manifest verscheen begin jaren zeventig in 

het eerste nummer van haar ledenblad Alarm. De tekst telt amper elf punten, maar de 

verwerping van de parlementaire democratie is er prominent in aanwezig. In punt acht van 

het Politiek Basisprogramma stelde de VMO zonder veel omwegen: 'Wij verzetten ons tegen 

iedere vorm van parlementaire democratie, daar deze, voornamelijk door de partijvorming 

die er onvermijdelijk mee samengaat, leidt tot een systeem waarin persoonlijke en 

partijbelangen de bovenhand krijgen op de volksbelangen.' 16 

Dat extreem-rechts in 1978 met de verkiezing van Karel Dillen zélf in het parlement komt, 

belet de VMO niet antiparlementair proza te blijven publiceren. 'Niet zonder reden bestaat 

het begrip parle-ment uit twee woorden: parler et mentir, spreken en liegen,' verkondigt Ward 

Hermans (1897-1992), tijdens het interbellum ooit zelf nog parlementair maar vooral bekend 

als oprichter van de Algemene SS-Vlaanderen, korte tijd na Dillens verkiezing op een VMOmeeting 

waarvan de tekst in Alarm verschijnt. 17 (Dergelijk stormachtig proza verhinderde de 

15 Geciteerd in: VAN BOGHOUT B., Geschiedenis van Were Di Dietsland-Europa, 1995. 

16 Alarm, november 1972. 

17 Alarm, juni 1979. 


VMO overigens niet handen spandiensten te verlenen aan het Vlaams Blok noch dat 

prominente oud-VMO'ers zoals Xavier Buisseret en John Spinnewyn vele jaren later zelf op 

het parlementaire fluweel terecht komen.) 

Geen andere weg 

Het wantrouwen tegenover de partijpolitiek is eerder regel dan uitzondering in het extreemrechtse 

kamp, maar het antiparlementarisme is daarom nog geen gemeengoed. Zeker met 

de opkomst van het Vlaams Blok worden de kaarten duchtig door mekaar geschud. In 

tegenstelling tot de VMO vormt voor de gereputeerde extreem-rechtse organisatie Were Di, 

die veel belang hecht aan intellectuele vorming, het parlement veeleer een noodzakelijk 

kwaad. 

Wie vandaag de dag de macht wil veroveren heeft gewoonweg geen andere keuze, moet 

Were Di-voorzitter Bert van Boghout erkennen: 'Wij koesteren geen enkele illusie omtrent de 

beperktheid en de ingebakken ontaardingsverschijnselen eigen aan iedere partijwerking, 

zowel in een democratie als in een autoritaire staat. Beide systemen werken met mensen. 

Toch doen wij deze keuze bewust omdat er gewoon geen andere bruikbare weg is, tenzij de 

gewapende opstand. Maar deze IRA-weg achten wij in Vlaanderen noch wenselijk noch 

mogelijk.' 18 Van Boghout, die zich 'geen principieel democraat' noemt, weet dat de voordelen 

van het systeem opwegen tegen de nadelen: 'In een autoritair stelsel zou het risico op nog 

onherstelbaarder dwaasheden wellicht nóg groter zijn omdat daar de propaganda helemaal 

niet kan tegengesproken worden.' 19 

Het gebrek aan alternatief vormt ook het uitgangspunt in de door Van Boghout geschreven 

Nationalistische Grondslagen. 20 'We leven nu eenmaal in een parlementaire democratie,' 

luidt het er gelaten, al betekent dat niet dat alles peis en vree is. 'Daar waar de gebreken van 

het huidige stelsel steeds scherper naar buiten treden, moeten wij aan nieuwbouw durven 

doen.' Were Di formuleert daaromtrent enkele voorstellen in het laatste hoofdstuk van zijn 

programma. Dat is getiteld 'Voor een nieuwe maatschappijvisie' en behandelt in punt 9 de 

parlementaire democratie: 'Ook in een parlementaire democratie bezit slechts een uiterst 

kleine groep werkelijke beslissingsmacht. Deze beperkte groep is bovendien niet steeds de 

moreel gaafste, wel de handigste, ja soms de meest gewetenloze,' luidt het vonnis. 

Vooral de invloed van de politieke partijen – ‘de ziekte die we particratie zouden kunnen 

dopen' – wordt door Were Di op de korrel genomen. Met een tiental remedies wil het hier 

paal en perk aan stellen. Het meest drastische hiervan vormt wellicht het voorstel om de 

Senaat af te schaffen: als het van Were Di afhangt, dienen de democratisch verkozen 

senatoren plaats te ruimen voor afgevaardigden uit een veelheid van corporaties. Die zijn 

niet verkozen maar worden aangeduid. 'Een beroepenkamer, waarin ook bepaalde instituten, 

universiteiten, leger, sociale organisaties, kerken, e.d. zouden vertegenwoordigd kunnen 

zijn,' droomt Were Di. 21 

Hoewel van de Nationalistische Grondslagen van Were Di wel eens wordt beweerd dat ze 

model stonden voor de Grondbeginselen 22 van het Vlaams Blok (met name door Were Di 

zelf 23 ), neemt de partij alvast dit bewuste voorstel niet over. 'Doortastende maatregelen voor 

de werkelijke herwaardering van het politiek bedrijf, de politieke zeden, de politieke partijen 

en de parlementaire activiteit,' is alles wat de partij hierover in haar Grondbeginselen los laat. 

Al weet ook het Blok de geest van het antiparlementarisme niet helemaal achterwege te 

laten. Op de laatste bladzijde van het achttien pagina's tellende basismanifest ontsnapt hij 

18 BOUDEWIJN (ps. Bert van Boghout), ‘Een Vaamse strategie?’, Dietsland-Europa, maart 1986. 

19 VAN BOGHOUT B., ‘De komende verkiezingen’, Dietsland-Europa, juni 1991. 

20 WERE DI, Nationalistische Grondslagen, 1985. De eerste versie - getiteld Onze Grondslagen - verscheen in 

1969. 

21 Een gelijkaardig voorstel vanuit Frankrijk signaleert Blok-ondervoorzitter Roeland Raes in een boekbespreking 

in Dietsland-Europa van augustus 1988. 

22 Grondbeginselen. Manifest van het rechtse Vlaams-nationalisme bevat het basisprogramma van het Vlaams 

Blok. De eerste versie dateert van 1977 (titel: De Vlaams Nationale Partij: nationalistisch, solidaristisch, rechts). In 

1980 verscheen een tweede versie (voor het eerst onder de benaming Vlaams Blok Grondbeginselen). Nadien 

werd de brochure nog enkele malen heruitgegeven, zonder dat de tekst evenwel fundamenteel gewijzigd werd 

(o.m. in 1988 en 1990). Zie: SPRUYT M., Grove borstels, 1995, p. 24-25. 

23 Bijvoorbeeld: VAN BOGHOUT B., ‘In eigen zaak’, Dietsland-Europa, maart 1989. 


toch nog uit de fles in de volgende – nogal wazige – passage: 'De politiek moet onttrokken 

worden aan de sfeer van kleinheid, kliekjesgeest en lage berekening, waarin zij vandaag 

verzand is geraakt door het democratisme en de verzieking van het parlementarisme.' Een 

formulering die sinds de eerste uitgave van de Grondbeginselen in 1980 onveranderd bleef 

en meer vragen oproept dan antwoorden geeft. 

Ademnood 

Hoewel de partijpolitiek haar eigen wetten en gebruiken kent, blijft het Vlaams Blok met 

beide voeten in een bredere extreem-rechtse politieke stroming staan. Van bij haar 

oprichting op 2 oktober 1977 (als de Vlaams Nationale Partij, VNP) beschouwt het Vlaams 

Blok zich niet als een eenzame strijder, maar als de partijpolitieke verlengstuk van het 

rechts-radicale Vlaams-nationalisme. 'Het Vlaams Blok heeft tot plicht de partijpolitieke 

vleugel van de strijdende Vlaams-nationale beweging te belichamen,' beklemtoont stichter 

Karel Dillen in de inleiding van de eerste versie van de Grondbeginselen. Die erkenning is 

wederzijds. 'Het Vlaams Blok verwoordde op partijvlak onze idealen,' schrijft Voorpoststichter 

Roeland Raes in Revolte bij de twintigste verjaardag van de actiegroep in 1996. 24 

Partij en beweging vormen twee takken van dezelfde boom. Dat is vandaag nog steeds zo. 

Beide vervullen een eigen, maar complementaire rol. Voorpost-voorzitter Johan 

Vanslambrouck wijst in hetzelfde Revolte-nummer op het belang van die taakverdeling en 

dicht aan de beweging een eerder meta-politieke rol toe: 'Ook nu nog zijn er goede redenen 

om naast een radicale Vlaams-nationale partij een beweging in stand te houden. Politiek is 

immers ruimer dan partijpolitiek. [...] Hoe de mensen denken wordt ook bepaald door de 

media, het onderwijs, de boeken die men leest en de films die men bekijkt, kortom door de 

cultuur in de brede zin van het woord. Wie diepgaande politieke hervormingen wil 

doorvoeren moet eerst de geesten veroveren. En dat is bij uitstek het terrein van een nietpartijpolitieke 

beweging. [...] Een partij moet kiezers winnen en sluit om tactische redenen 

compromissen af. Dat is een onvermijdelijke consequentie van het partijpolitieke spel. [...] De 

beweging moet erover waken dat de zogenaamd tactische standpunten (= korte termijnpolitiek) 

van de partij blijven beantwoorden aan de strategische doelstellingen. En waar 

nodig moet de beweging gefundeerde kritiek leveren op het doen en laten van de partij. [...] 

Met de acties die wij voeren kunnen wij problemen aanpakken waar de partijpolitiek geen vat 

op heeft. Hier zijn wij een noodzakelijke aanvullen van de partijpolitieke strijd. Onze 

campagne waarbij we Engelstalige affiches overspuiten is hiervan een goed voorbeeld. [...] 

Partij en beweging gebruiken andere middelen, maar de uiteindelijke doelstellingen blijven 

uiteraard dezelfde. Druk uitoefenen door kiezers te winnen voor een beginselvast 

nationalistisch programma is belangrijk en levert resultaten op. Deze electorale druk moet 

ondersteund worden met weldoordachte buitenparlementaire acties. Daar ligt de kern van 

onze opdracht.' 25 

Twintig jaar na zijn oprichting onderhoudt het Vlaams Blok nog steeds bevoorrechte 

relaties met een keur aan gelijkgezinde radicale groepen die de partij destijds mee boven de 

doopvont hielden. Were Di (°1962), de VMO (°1971; inmiddels ontbonden), de actiegroep 

Voorpost (°1976) en de studentenorganisatie NSV (Nationalistische Studentenvereniging, 

°1976) zijn de belangrijkste. Een marginalere rol is weggelegd voor de jeugdbeweging VNJ 

(Vlaams Nationaal Jeugdverbond, °1960) en de oud-collaborateurs van het Sint- 

Maartensfonds (°1953), Hertog Jan van Brabant (°1980) en Broederband (°1956). 26 Het 

Vlaams Blok is als het ware hùn partij. 

Tot op de dag van vandaag rekruteert het Blok zijn politiek personeel in hoofdzaak uit deze 

kringen. De honderdduizenden kiezers van het Vlaams Blok komen uit de meest diverse 

middens, haar mandatarissen en kaderleden niet. Wie voor de partij wil werken, moet over 

de juiste geloofsbrieven beschikken. Het Blok doet daar niet moeilijk over. Partijvoorzitter en 

oud-NSV-militant Frank Vanhecke in een interview in 1998: 'Wat mandatarissen én 

personeel betreft rekruteert het Vlaams Blok bijna exclusief binnen de radicale Vlaamse 

beweging. Bijna allen waren – of zijn nog – actief in organisaties als het NSV, Voorpost, VNJ, 

24 Revolte, themanummer 1996, nr. 78. 

25 Idem. 

26 Voor een summiere beschrijving van deze groepen, zie: SPRUYT M., Grove borstels, 1995, p. 37-39. 


Were Di en andere.' 27 De Partij van het Volk, zoals het Blok zich tijdens een imagocampagne 

in 1995 omdoopt, blijft grotendeels bevolkt door kaderleden van extreem-rechtse signatuur. 

Het moet de partij radicaal houden en behoeden voor ongewenste avonturen, zoals de 

Volksunie indertijd met het Egmontpact aanging. 

Al leidt het aanzuigeffect tussen partij en beweging soms tot bloedarmoede. Het Blok deed 

de laatste jaren zo vaak beroep op haar politieke kweekvijvers, dat die stilaan uitgedroogd 

dreigen te geraken. Daarover maakte Voorpost-leider Luc Vermeulen zijn beklag in een 

gesprek met het Vlaams Blok in het voorjaar van 1996: 'Dat de verhouding tussen Voorpost 

en het Vlaams Blok zeer positief is, kan men vaststellen als men alleen al gaat kijken naar de 

tientallen mensen die momenteel in de partij actief zijn (en dit op alle niveaus: van 

medewerkers tot mandatarissen) en uit Voorpost voortgekomen zijn. Met enige ironie zou ik 

zelfs zeggen dat de onderlinge verstandhouding iets té goed is, omdat wij daardoor op een 

gegeven moment zelfs even in ademnood kwamen. Na de grote verkiezingsdoorbraak van 

de partij in 1991 heeft het Vlaams Blok immers op vrij korte tijd heel wat bekwame mensen 

uit Voorpost kunnen mobiliseren, waardoor onze rangen plots uitgedund geraakten. Let wel, 

dit is geen verwijt: de partij heeft de taak om bekwame mensen uit de beweging aan te 

trekken en ze daar te plaatsen waar ze goed werk kunnen leveren.' 28 

Het Blok zorgt voor een nooit gezien professionalisering van het extreem-rechtse kader. 

Vaak gaat dat ten koste van het onbetaalde militantenwerk. Met de bijna honderd mensen 

aan wie het Blok werk verschaft, eet de partij de room van de taart. 'Als je de ganse week 

werkt voor de Vlaamse zaak, wil je 's zondags wel eens wat anders,' merkt Dietsland-Europa 

hoofdredacteur Ludo Gerits eind 1999 op. 29 Gerits waarschuwt ervoor dat het partijwerk 

zoveel energie opslorpt dat de beweging erdoor aan kracht inboet, zelfs op hoogdagen als 

de IJzerbedevaart. 

Gerits: 'De IJzerbedevaart was een radicale manifestatie en een manifestatie van de 

radicalen. Maar dat was vroeger. Waar zitten de radicalen? Waar is de tijd dat men bijna 

spitsroeden moest lopen tussen de talloze standjes en leurders? [...] Waar zijn al die 

goedwillende vrijwilligers gebleven? Het was kaal in de straten van Diksmuide. [...] Zijn die 

verenigingen en clubjes bijna allemaal verdwenen? Of zijn ze opgeslorpt door de enige 

Vlaamse nationalistische partij en zijn dus al die enthousiaste vrijwilligers partijslaven 

geworden? Ze werken in loondienst voor hun overtuiging, maar ook voor hun partij, overdag 

en 's avonds. Velen van hen zijn mandataris geworden. Wie zal kritiek op hun werk 

uitoefenen? Ze doen het bijna allemaal goed, maar het partijpolitieke systeem knijpt stilaan 

alle bezieling dood. [...] Is het dan een wonder dat al die radicale verenigingen aan 

bloedarmoede beginnen lijden? De Belgische staatsveiligheid moet eigenlijk het Vlaams Blok 

danken. Naarmate de partij groter wordt, sterven de radicale drukkingsgroepen en 

verenigingen stilaan uit. De staatsveiligheid moet dus haar aandacht niet meer toespitsen op 

een zeer groot aantal verenigingen, maar kan die concentreren op enkele en enkelingen. 

Vergeef ons dit cynisme, we willen alleen onze zorg uitdrukken. Indien het Vlaams Blok ooit 

een beleidspartij zou worden, zal ze haar radicalisme onherroepelijk verliezen. Maar dan zal 

samen met een radicale partij ook een heel groot deel van de radicale beweging verdwijnen. 

Dat zou een ramp zijn, maar niet voor België.' 

Selbstzweck 

Wie zijn kinderen liefheeft, spaart de roede niet. Naast de rol van arbeidsbemiddelaar 

bewaken de bevriende groepen nog op een andere manier het radicale karakter van het 

Vlaams Blok. Zij kregen het recht de partij op tijd en stond op de vingers te tikken. Blokstichter 

Karel Dillen maakte daar van in het begin een erezaak van. 'Voor het Vlaams Blok 

moet het regelmatig contact en overleg met deze groepen een vanzelfsprekendheid vormen. 

Ik meen dat daar trouwens op tijd en stond een vermanende alarmbel kan weerklinken. Wij 

27 Dietsland-Europa, december 1998. 

28 Vlaams Blok, juni 1996. 

29 GERITS L., ‘Een nieuw begin’, Dietsland-Europa, oktober 1999. 


van onze kant, moeten altijd oor hebben voor deze alarmbel,' verklaarde hij in juni 1979 in 

een vraaggesprek met Dietsland-Europa. 30 

Twintig jaar na datum is Dillen zijn belofte niet vergeten. In 1995, op een feestzitting voor 

de veertigste verjaardag van Dietsland-Europa, houdt de Blok-voorzitter een uitvoerige 

toespraak waarvan het thema opnieuw de relatie tussen partij en beweging behelst. Dillen 

kent terzake het klappen van de zweep. Voor hij het Vlaams Blok in 1977 stichtte, was hij 

jarenlang voorzitter van Were Di en hoofdredacteur van haar maandblad Dietsland-Europa. 

Het rechts-radicale Vlaams-nationalisme heeft een rijk ontwikkelde debatcultuur en de 

opkomst van het Vlaams Blok verandert daar niets aan, is de teneur van Dillens speech. Hij 

bevestigt er voor een aandachtig gehoor het kritiekrecht dat aan de bevriende groepen 

toekomt: 'Een politieke partij kan niet zonder de zuurstof, kan niet zonder de zuurdesem, kan 

niet zonder de levende klank en kracht, klinkend en komend uit het bewegingsveld. En wat 

klinkt en komt uit het bewegingsveld mag niemand van de partij onverschillig laten. Mag niet 

weggelachen of weggehoond worden. Wat klinkt en komt uit het bewegingsveld verdient 

vanwege de partij alle aandacht, ook en zelfs en zeker wanneer het niet altijd even 

aangenaam en welgevallig om horen is. [...] Het is nodig dat de partijman open staat en zelfs 

dankbaar is voor waarschuwingen, voor verwittigingen welke goed bedoeld zijn en de partij 

in bescherming willen nemen tegen zichzelf. Want dat een partij vroeg of laat, of vroeg én 

laat blootgesteld wordt aan verleidingen, verlokkingen, bekoringen, staat als een paal boven 

water. 

'Ik noem van deze dagelijkse zonden en doodzonden welke dreigen, er enkele op, zonder 

op volledigheid te bogen: 

- Tot Selbstzweck te worden. Dit is: geen middel in de strijd te blijven, geen werktuig in 

dienst van Vlaanderen, doch doel op zichzelf te worden. 

- Ten prooi vallen aan zelfverheerlijking met de dreiging van op hol slaande 

personencultus. 

- De horizon telkens weer te beperken tot de volgende verkiezingen. 

- Het sloganeske en het gemakkelijke beroep op goedkope demagogie. 

- De eerzucht niet meer in dienst van de zaak, doch de zaak in dienst van de persoonlijke 

ambitie. 

'[...] Wanneer er vanuit het bewegingsveld kritische klanken komen aan het adres van de 

partij, laat deze best de lange tenen achterwege. [...] De maners en vermaners moeten op 

een rustige en positieve wijze de partijmensen aanzetten tot een even nodig als rustig 

gewetensonderzoek. [...] Eraan toevoegende dat met het gewetensonderzoek de bal in het 

kamp van de partij ligt, die zelf moet oordelen en beslissen.' 31 

2. EXTREEM-RECHTS IN HET PARLEMENT 

'Eerlijke en bekwame mensen vindt men in de politiek nog nauwelijks.' Dit zinnetje pent het 

Vlaams Blok zonder veel nadenken in zowat elk programma neer. Dat het Blok de eerste 

steen werpt, betekent niet dat het zelf zonder zonden is. Uitgerekend dit punt vormt een vaak 

terugkerende bron van kritiek op de partij. Were Di-voorzitter Bert van Boghout legde reeds 

na de parlementsverkiezingen van 1987 de vinger op de wonde: 'Wij weten en aanvaarden 

dat partijpolitiek niet door koorknapen kan doorgedrukt worden en dat iedere partij zonder 

veel kieskeurigheid een plakkersploeg aanvaardt die haar papieren boodschap op palen en 

schuttingen wil verkondigen. Toch zouden wij Vlaams-nationale partijen vragen erg 

kieskeurig te zijn met hun kandidatenlijsten. Mensen rijp voor de psychiatrie of van 

twijfelachtig moreel allooi horen er niet op thuis.' 32 

Hoe sterker het Blok wordt, hoe luider Were Di zijn waarschuwing laat weerklinken. 

Nogmaals Van Boghout, dit maal in 1996: 'Verdienstelijk propagandawerk, plaatselijke 

30 Aanvankelijk was er binnen de partijstructuren ook een waakhondfunctie weggelegd voor een 'ideologische 

adviesraad', samengesteld uit 'beproefde nationalisten'. Die Raad is echter zelden of nooit samengekomen en 

stierf aldus een stille dood. Zie: SPRUYT M., Grove borstels, 1995, p. 45. 

31 DILLEN K., ‘40 jaar Were Di en Dietsland-Europa’, Dietsland-Europa, januari 1996. 

32 VAN BOGHOUT B., ‘Na de verkiezingen’, Dietsland-Europa, januari 1988. 


militantenpopulariteit of familierelaties motiveren geen parlementair of ander mandaat. Wij 

hebben de plicht terzake voor het Vlaams Blok hogere en strengere maatstaven te hanteren 

dan voor een Tobback, een Van Hecke of een Anciaux. De taak van het Vlaams Blok reikt 

verder dan het behalen van spetterende verkiezingsuitslagen: België moet vernietigd 

worden.' 33 

De interne richtlijnen zijn ernaar. De leden waarmee het Blok kandideert voor de macht 

dienen naar eigen zeggen aan minstens drie vereisten te voldoen: 'radicaal en 

compromisloos nationalisme, menselijke sereniteit en eerbaarheid, en geestelijke 

kwaliteiten'. 34 Waarmee de partij meteen ook refereert aan de wat wazige, maar o zo 

typische extreem-rechtse begrippen in haar Grondbeginselen: 'de artistocratische idee', 'de 

fundamentele natuurlijke ongelijkheid van enkelingen' en 'geestelijke elite'. Hoeveel beter is 

het Vlaams Blok? 

Een slecht parlementslid 

Het Vlaams Blok maakt op 11 januari 1979 zijn blijde intrede in het parlement, nadat de 53jarige 

Karel Dillen (°1925) op 17 december 1978 met 2807 voorkeurstemmen tot kamerlid 

werd verkozen. De verwachtingen die extreem-rechts in hem koestert zijn hooggespannen. 

'Proficiat, vriend Dillen!' schrijft het VMO-blad Alarm. 'Gij hebt nooit uw vriendschap, uw 

waardering voor de VMO verdoezeld. Gij hebt altijd durven zeggen dat ge uitgesproken 

rechts zijt, dat ge goede betrekkingen hebt met de VMO. Het heeft u geen windeieren gelegd 

en we verheugen er ons in dat er ein-de-lijk in het Parlement iemand zal zetelen die er de 

stem van het rechtse Vlaanderen zal durven laten horen.' 35 

Zowel in 1981 als in 1985 – de twee daarop volgende parlementsverkiezingen – wordt 

Dillen probleemloos herkozen, maar van een doorbraak is er in die jaren geen sprake. Het 

Blok blijft in het parlement een marginale éénmanspartij. 'Het is héél wat belangrijker wie 

verkozen wordt, dan hoeveel mandaten er in de wacht gesleept worden,' luidt het laconieke 

commentaar van Were Di-voorzitter Bert van Boghout nadat het Blok voor de derde maal ter 

plaatse is blijven trappelen. 'Niet volkomen ten onrechte verklaarde Manu Ruys in een WIJvraaggesprek: 

"Men kan een kamerlid nooit verhinderen van te spreken. Dat vind ik zeer 

waardevol. Dat je ergens een forum hebt waar iemand kan komen vertellen wat in het volk 

leeft. Als die persoon het niet doet, dan is dit zijn fout. Maar hij krijgt de kans. De structuur 

bestaat." Zelfs één man zou in het circus van de Wetstraat als katalysator kunnen dienen 

voor de latent aanwezige revolutionaire wil in Vlaanderen,' aldus Van Boghout. 36 

Hoewel het rechts-radicale Vlaams-nationalisme al die jaren zijn vertrouwen in Dillen 

behoudt, stelt hij zijn politieke biotoop toch teleur. Het bevriende weekblad 't Pallieterke 

maande hem reeds na zijn eerste herverkiezing in 1981 aan wat meer initiatief aan de dag te 

leggen: 'Als wij in de plaats van Karel waren, zouden wij in de Kamer geregeld incidenten 

uitlokken. Dat is één van de rollen die hij daar ons inziens dient te spelen. Hij beschouwt dat 

parlement zoals het draait en waait als een circus – en dat is het ook – maar juist dat zou hij 

van op de tribune geregeld moeten onderstrepen. Hij is één van de allerbeste sprekers die 

het parlement heeft. Voor hem moet het zonder enige moeite mogelijk zijn de Belgische 

poppenkast, met zijn sarcasmen, van op de tribune te doen kraken. Wij zijn er van overtuigd 

dat die "nummers" beslist de grote pers zouden halen. Het Vlaams Blok heeft niet de nodige 

financiële middelen om zware propaganda te voeren. Dié propaganda zou geen cent kosten. 

Alleen de moeite om het woord te vragen en dan in dat vaderlandse halfrond over "den 

Belgiek" te zeggen wat hij, Karel, met zoveel brio en vuur tijdens zijn meetings en 

congressen zegt.' 37 

Maar meer dan een zeldzame keer neemt de enige volksvertegenwoordiger van het Blok 

niet het woord. Die vormt daarmee niet meteen de meest geslaagde illustratie van de Blok- 

33 VAN BOGHOUT B., ‘Frontvorming?’, Dietsland-Europa, juni 1996. Van Boghout vernoemt hier de toenmalige 

voorzitters van SP (Louis Tobback), CVP (Johan Van Hecke) en VU (Bert Anciaux). 

34 

Vlaams Blok-Kaderblad. Geciteerd in: VAN BOGHOUT B., ‘Mensen en lijsten’, Dietsland-Europa, oktober 1985. 

35 Alarm, april 1979. 

36 

VAN BOGHOUT B., ‘Mensen en lijsten’, Dietsland-Europa, oktober 1985. (WIJ is het tijdschrift van de 

Volksunie.) 

37 't Pallieterke, 03.12.1981. 


slogan Wij zeggen wat u denkt. Dillen wordt daarover in de lezersrubriek van 't Pallieterke 

geregeld op de vingers getikt. 'Wellicht kan de heer Dillen in dit blad een kroniek "Dode 

Zielen" aan zichzelf wijden. In elk geval betekent de uitoefening van een Vlaams mandaat 

wat anders,' 38 luidt het in 1984. En nog in datzelfde jaar: 'De Vlamingen die Karel Dillen zijn 

parlementair mandaat verleenden, verwachten van hem dat hij in dat parlement hun 

Vlaamse belangen verdedigt, wat ook zijn opvattingen [mogen] zijn over het functioneren van 

deze instelling.' 39 

De politiek onschendbare Dillen behoort in het parlement tot de zwijgende minderheid. Hij 

presteert er onder het gemiddelde. 40 'Door zijn stilzwijgen wilde hij zijn misprijzen voor het 

parlementaire werk uiten,' meent Dillens biograaf Pieter Jan Verstraete. 41 'Parlementariër 

klinkt afschuwelijk,' schreef Dillen ooit, 'maar ja, de vraag is of het anders kan klinken.' 42 Het 

duurt overigens tot 1983 – dus vier jaar na Dillens entree in de Kamer – alvorens het Blok in 

zijn partijblad met een parlementaire rubriek start. 'Karel Dillen heeft op de Lustrumviering 

nog maar eens herhaald dat hij een slecht parlementslid is. Ik ben er hem dankbaar voor,' 

noteert Luk van Nieuwenhuysen er in november 1983. 'Aan die praatbarak moet inderdaad 

niet te veel energie worden verspeeld, tenzij om ze te veranderen en daar moet het Vlaams 

Blok sterker voor worden.' Die parlementaire rubriek krijgt in de loop der jaren verschillende, 

even veelzeggende, namen: 'Rommelpot in 't Hanekot' (vanaf januari 1986), 'Uit de 

praatbarak' (vanaf mei 1988) en 'Het Blok aan hun been' (vanaf december 1989). 

Dillen zelf koketteert openlijk met zijn slechte kwaliteiten als parlementslid. Gedurende 

twee jaar vult hij er een maandelijkse rubriek mee in Dietsland-Europa, die hij zelf 'Kroniek 

van een slecht parlementslid' doopt. In de eerste aflevering, in mei 1980, schrijft hij: 'Ambitie? 

Hoevelen gingen eraan kapot? 't Zijn sterke benen die de weelde kunnen dragen. 't Zijn 

misschien nog sterker benen die de politieke weelde kunnen dragen. 't Zijn misschien nog 

sterker Vlaamse benen die de Belgische politieke weelde kunnen dragen. Welnu, dan wil ik 

ook één ambitie hebben: de ambitie niet ten offer te vallen aan dit "parlementair verderf". De 

ambitie dus een slecht parlementariër te zijn.' Tot 1985 blijft Dillen zijn parlementair mandaat 

overigens combineren met een job in de privé-sector. 

'In het Parlement, maar niet vàn het Parlement,' zo typeerde Dillen zichzelf in 1985 in een 

interview met 't Pallieterke. 'Er wordt in de politiek teveel gespeeld en er worden teveel 

nummertjes opgevoerd. [...] Maar toch doe ik verder omdat het moet. Totdat een nieuwe en 

jonge generatie daar is, die sterk en radicaler nationalist is, compromisloos anti-Belgisch. Die 

rechts en met gezond verstand reageert, en die het Vlaams Blok ontdekt als hààr partij.' 43 

Kort nadien maakt Dillen zijn vertrek uit de assemblee bekend. Hij is het parlement beu. 'Ik 

geloof dat Karel er al lang zijn dikte van had, van die praatbarak die hem niet ligt,' schreef 

Jan Nuyts, de hoofdredacteur van 't Pallieterke. 44 'Met Karel Dillen verdwijnt een 

merkwaardig man uit het parlement, een man die weinig aan het woord kwam, omdat zijn 

woorden aan de meeste parlementairen niet besteed waren,' merkte het rechtse weekblad 

een andere keer op. 45 

Het oordeel van Manu Ruys, die voor De Standaard het parlement jarenlang op de voet 

volgde, klonk aanzienlijk strenger. 'Een grijze nulliteit,' 46 typeerde Ruys 

volksvertegenwoordiger Dillen. 'De Vlaams Blok-voorzitter bestond niet in de Kamer. Hij zat 

er te zitten, met een gelaatsuitdrukking waarop niets te lezen viel, als een zwijgende figuur 

38 't Pallieterke, 05.04.1984 (lezersbrief van J DM., Heverlee). 'Kroniek der Dode Zielen' was de naam van de 

vaste rubriek die Karel Dillen tussen oktober 1965 en september 1978 in 't Pallieterke schreef, onder de 

pseudoniemen R. Sch., MK of KD. Daarnaast bediende Dillen zich er van 1975 tot 1978 van het pseudoniem 

Sacha voor de Franse rubriek 'Si la France m'était contée'. 

39 't Pallieterke, 09.02.1984 (lezersbrief van Juliette van Bogaert, Burcht). 

40 DE COSTER M., Het Vlaams Blok, een partijanalyse. Onuitgegeven licentiaatsverhandeling VUB, Brussel, 

1984. Geciteerd in: VERSTRAETE P.J., Karel Dillen, portret van een rebel, 1992. 

41 VERSTRAETE P.J., Karel Dillen, portret van een rebel, 1992. 


43 SAM, ‘In maar niet van het parlement. Praten met Karel Dillen’, 't Pallieterke, 08.08.1985. 

44 't Pallieterke, 30.01.1986. 

45 't Pallieterke, 09.04.1987. 

46 De Standaard, 19.01.1996. 


die aandachtig luisterde en niet verroerde. [...] Het zal wel een raadsel blijven waarom hij 

bijna tien jaren van zijn leven zo in de Wetstraat heeft willen verknoeien.' 47 

Dillen is niet rouwig om zijn (voorlopig) laatste parlementaire werkdag. 'Ik vermoed zo dat 

het voor hem een opluchting zal zijn zich niet langer aan die taak te moeten wijden,' noteert 

Luk van Nieuwenhuysen droogjes in de parlementaire rubriek in het partijblad. 48 (Al zal de 

parlementaire kwelgeest Dillen nooit meer loslaten: in december 1987 wordt hij senator, in 

juni 1989 Europees parlementslid – in dit laatste mandaat wordt hij zowel in 1994 als 68jarige 

en in 1999 als 73-jarige herkozen.) 

Onbesuisder 

Pas nadat de 61-jarige Dillen zijn Kamerzetel op 12 maart 1987 vrijwillig afstaat aan de 32 

jaar jongere Gerolf Annemans (°1958), krijgt het Vlaams Blok een klinkende stem in het 

parlement. Het Were Di-maandblad Dietsland-Europa stelde die koerswending met enige 

opluchting vast: 'Wij beschouwen Karel Dillen als een man met uitzonderlijke kwaliteiten, 

maar over zijn geschiktheid als parlementslid hoorden we heel wat kritische stemmen. Denkt 

u bij een eventuele opvolging ook op dat vlak het "dilleniaans" beleid door te trekken of is het 

uw bedoeling meer rebelse accenten te leggen?' vraagt het blad in een vraaggesprek met 

Gerolf Annemans. Waarop die antwoordt: 'Wat de kritiek op parlementslid Dillen betreft zou 

ik dat toch minstens willen relativeren. Hij staat daar voor een muur. Dat betekent natuurlijk 

niet dat ik hem zal trachten te kopiëren. Dat kan niemand verwachten. Als ik de kans krijg, ga 

ik waarschijnlijk in het parlement onbesuisder optreden. Als Vlaams Blokker kun je dat. Ik zal 

het dus uiteraard anders doen dan Karel, op de manier van een 29-jarige. Het gaat hier 

natuurlijk over uiterlijke aspecten, niet over de inhoud van het partijprogramma.' 49 

Jonge Turk Annemans laat er geen gras over groeien. Al tijdens de eedaflegging wordt de 

stijlbreuk duidelijk. Dillen maakte aan de Belgische eed van trouw doorgaans niet meer 

woorden vuil dan strikt noodzakelijk. 'Wat ons een beetje verbaasd heeft,' zo schreef 't 

Pallieterke nog in 1985, 'is dat Karel Dillen gewoon ende braaf de belofte heeft afgelegd de 

grondwet te zullen naleven. Maar ja, Karel houdt allicht niet van die té doorzichtige 

shownummertjes. Al hadden wij hém graag de woorden van Van Severen willen horen 

herhalen, "La Belgique, qu'elle crève". Of is hij van plan die over te laten aan zijn eerste 

opvolger [...]? Wij durven er echter een bakje Duvel op verwedden dat die knaap, bij zijn 

eedaflegging, wel een nummerke zal opvoeren dat hem van de eerste keer een schorsing of 

alvast een zware blaam van de voorzitter kan opleveren. Het tegendeel zou ons zwaar 

ontgoochelen.' 50 Annemans, die vijf jaar lang onder de pseudoniemen Iustinus en Dr. ius. 

Tinus van Bickschote medewerker van 't Pallieterke was, ontgoochelt zijn oude vrienden niet. 

Hij wil zijn eed als Kamerlid maar afleggen 'op voorwaarde dat er amnestie komt voor 

Vlaanderen', verklaart hij de eerste dag in het parlement. De nieuwe toon is daarmee gezet. 

De verjonging die het Vlaams Blok met Annemans inluidt, maakt een einde aan tien jaar 

politieke stagnatie. Vanaf dan gaat de partij er met bokkensprongen op vooruit (zie tabel 1 

en tabel 2). Het Blok wint verkiezing na verkiezing en doorbreekt het ene na het andere 

electorale plafond: dat van de 100.000 stemmen in 1987, de 200.000 stemmen in 1989, de 

400.000 in 1991. Een Antwerps verschijnsel is het Blok dan al lang niet meer. Nadien lijkt de 

groei eventjes te stuiten, maar de verkiezingen van 1999 beslissen er anders over en stuwen 

haar tot ver boven de kaap van het half miljoen kiezers. 

47 De Standaard, 14.03.1987. 


49 Dietsland-Europa, december 1985. 

50 't Pallieterke, 07.11.1985. 


Tabel 1: Vlaams-Blokuitslagen parlementsverkiezingen Kamer van Volksvertegenwoordigers 

1978-1999 

JAAR STEMMEN % ZETELS 

1978 76.051 1,4 % 1 

1981 66.422 -8.629 1,1 % -0,3 % 1 

1985 85.392 +18.970 1,4 % +0,3 % 1 

1987 116.410 +31.018 1,9 % +0,5 % 2 

1991 405.281 +288.871 6,6 % +4,7 % 12 

1995 475.677 +70.396 7,8 % +1,2 % 11 

1999 613.399 +137.722 9,9 % +2,1 % 15 

Percentages voor heel België. 

Tabel 2: Aantal Vlaams-Blokzetels per verkiezing (1978-1999) 

DATUM KAMER SENAAT VLAAMS 

PARLEMENT A 

EUROPEES 

PARLEMENT B 

GEMEENTE- 

RADEN 

PROVINCIE- 

RADEN C 

17 december 1978 1 0 - - - 0 

8 november 1981 1 0 - - - 0 

10 oktober 1982 - - - - 2 - 

17 juni 1984 - - - 0 - - 

13 oktober 1985 1 0 - - - 2 

13 december 1987 2 1 - - - 4 

9 oktober 1988 - - - - 23 - 

16 juni 1989 - - - 1 - - 

24 november 1991 12 6 - - - 36 

12 juni 1994 - - - 2 - - 

9 oktober 1994 - - - - 204 34 

21 mei 1995 11 5 15 - - - 

13 juni 1999 15 6 20 2 - - 

a) Enkel de rechtstreekse verkiezingen van het Vlaams Parlement (tot 1995 Vlaamse Raad) werden hier 

opgenomen. 

b) Het Vlaams Blok nam niet deel aan de Europese verkiezingen van 1979. 

c) Vanaf 1994 worden de provincieraadsverkiezingen samen gehouden met de gemeenteraadsverkiezingen. Tot 

1991 was dat samen met de parlementsverkiezingen. 

Tussen 1977, het jaar van zijn oprichting, en 1999 nam het Vlaams Blok aan 13 verkiezingen deel. Bij één 

verkiezing kwam het niet op (de Europese van 1979) en slechts één maal behaalde het geen verkozene (de 

Europese van 1984). Het Vlaams Blok deed voor het eerst zijn intrede in de Kamer in 1978, in de gemeenteraden 

in 1982, in de provincieraden in 1985, in de Senaat in 1987 en in het Europees Parlement in 1989. Op basis van 

de recentste uitslag per verkiezing telt het Vlaams Blok anno 2000 in totaal 281 mandatarissen op het gemeentelijk, 

provinciaal, nationaal en Europees niveau. 

Gebrek aan bekwaamheid 

Het Vlaams Blok is aanvankelijk niet voorbereid op zo'n snelle groei. Het lijkt wel alsof de 

partij zichzelf tien jaar lang in slaap heeft gewiegd en plots moet constateren dat het op een 

alsmaar sneller rijdende trein zit maar niet weet waar de hendels staan. Tot de 

gemeenteraadsverkiezingen van 9 oktober 1988 de alarmbel doet luiden. 

Het Blok rukt die zwarte zondag in Antwerpen op van 5,2% naar 17,7% van de stemmen 

en vervijfvoudigt in één klap haar zetelaantal in de Antwerpse gemeenteraad van twee naar 

tien. Het duizelt die dag ook eventjes in het hoofd van mening Blok-kandidaat: verkozen, en 

wat nu? De speeltijd is nu echt wel voorbij, waarschuwt NSV-praeses Thomas Covenant in 

Branding: 'Verscheidene verkozenen zijn zelf geschrokken van de feiten: zijn zij bekwaam en 

geschikt genoeg om hun mandaat op te nemen? Zij zullen nu moeten bewijzen méér te zijn 

dan louter stemmentrekker. Wat ze zeker niet zijn, is voorbereid op hun taak. Toch kunnen 

die mandatarissen daar niet, of niet alleen, aan doen: heeft hun partij het ooit nodig 

gevonden hen grondig en degelijk voor te bereiden op werken in de gemeenteraad? Bepaald 

niet. [...] Een degelijke kadervorming is geen luxe. [...] In het verleden heeft het Vlaams Blok 


in het Antwerpse reeds eerder blijk gegeven van een ontstellend gebrek aan 

bekwaamheid.' 51 

De partij weet zich echter snel aan te passen aan de gewijzigde situatie. Kort na de 

doorbraak in de gemeenteraadsverkiezingen van 1988 wordt de Vereniging van Vlaams Blok 

Mandatarissen (VVBM) opgericht. Die moet de nieuwbakken gekozenen opleiden en van de 

nodige omkadering voorzien. De VVBM fungeert vooral als steunpunt voor de snel groeiende 

maar doorgaans onervaren groep lokale Blok-mandatarissen. Ze maakt hen wegwijs in 

wetten en reglementen, onder meer tijdens de jaarlijkse mandatarissendagen (vanaf 1992), 

de plaatselijke contactavonden en de kaderdagen voor OCMW-raadsleden (vanaf 1996). In 

1997 wordt in elk arrondissement ook een aanspreekpunt aangesteld, bestaande uit de 

meest beslagen mandatarissen die zich beschikbaar houden voor hun collega's die dringend 

informatie of advies behoeven. 

Het Blok schakelt de nieuw veroverde fronten in als onderdeel van haar politieke 

campagnes. De gemeenteraadsfracties worden geregeld gemobiliseerd om bepaalde 

thema's op de agenda te plaatsen. Amnestie is één van de klassiekers. Ze ontvangen 

daartoe de nodige modeltussenkomsten. De VVBM slaat trouwens vanaf 1996 alle 

tussenkomsten van haar lokale mandatarissen op in een databank die via een 

geautomatiseerd opzoekingsprogramma thematisch raadpleegbaar is. 

Een overzicht van die tussenkomsten verschijnt vanaf juni 1992 in de tweewekelijkse 

VVBM-Nieuwsbrief, die het interne communicatiekanaal met de Blok-gekozenen vormt – een 

functie die voordien integraal via het Vlaams Blok Kaderblad verliep. Kamerlid Gerolf 

Annemans is zeven jaar lang VVBM-voorzitter; eind 1995 geeft hij de fakkel door aan 

Vlaams Parlementslid Luk van Nieuwenhuysen, die medio 1998 wordt opgevolgd door 

Kamerlid Francis van den Eynde. Het VVBM-secretariaat, dat kantoor houdt in het federale 

Huis van de Parlementsleden, telt vier professionele medewerkers. De tijd dat het Blok zijn 

gekozenen aan hun lot overliet, is met de oprichting van de VVBM definitief voorbij. Het 

Vlaams Blok is nu een partij met ervaring en die wordt gedeeld en medegedeeld. 

Naast de Vereniging van Vlaams-Blokmandatarissen doet ook het door Filip Dewinter 

geleide Nationalistisch Vormingsinstituut (NVI), de in 1987 opgerichte politieke kaderschool 

van het Blok, haar duit in het zakje. Ten behoeve van de neofieten gaat het NVI eind 1991 

van start met een, aanvankelijk nogal rommelige, brochurereeks over praktische en 

technische onderwerpen die voor de mandataris van nut kunnen zijn, zoals Spreken in het 

openbaar (door Wim Verreycken), Politieke communicatietechnieken (door Filip Dewinter) en 

Huisbezoeken en vergadertechnieken (door Wim Verreycken). Het NVI geeft ook het interne 

Vlaams Blok Kaderblad en het Vlaams Blok Politiek Zakboekje uit. 

De Blok-mandatarissen zijn niet alleen onervaren, ze zijn ook een andere manier van 

politiek voeren gewend dan in het parlement gebruikelijk is. 'Het is algemeen geweten dat ge 

van een ezel geen koerspaard kunt maken. Het parlement is het parlement en daarmee is 

alles gezegd,' schrijft militantenleider Xavier Buisseret nadat hij anderhalf jaar in het 

parlement heeft zitten rondkijken. 52 

Die nieuwe politieke realiteit vergt een hele aanpassing. 'De meeste van onze nieuwe 

mandatarissen waren tot nog toe actief in afdelingen, of in organisaties die tot de grotere 

Vlaamse Beweging kunnen gerekend worden. De opdrachten, de taken, die daar werden 

vervuld zijn niet steeds gelijklopend met de nieuwe uitdagingen, noch kunnen zij er een 

antwoord op bieden,' stelt Wim Verreycken in de brochure Solitair of solidair? Adviezen voor 

nieuwe mandatarissen. 

Verreycken schrijft met kennis van zaken. Voor hij in 1989 senator werd had hij een lange 

staat van dienst in buitenparlementaire organisaties als de VMO en het VNJ achter de rug. 

'Ik had het parlementaire werk onderschat,' bekent hij na zijn eerste senaatsjaar. 'Het vereist 

een degelijke dossierkennis en dat vergt heel wat studie. Onze tegenstrevers zouden teveel 

triomferen als zij ons konden betrappen op vaagheden of fouten. Het is wel zo dat wij via 

datzelfde parlementaire werk de Vlaamse eisen onderbouwen met wetsvoorstellen, 

interpellaties en voorstellen van decreet.' 53 

51 

COVENANT T., ‘Van stemmen en stammen’, Branding, november-december 1988. 

52 Vlaams Blok, april 1993. 

53 Vlaams Blok, oktober 1991. 


De taak van de Blok-mandatarissen bestaat er volgens Verreycken in 'een luis in de pels 

van het vermolmde apparaat te zijn'. Verreycken weet inmiddels waar het op aankomt. Het 

eerste wat nieuwe parlementsleden moeten leren, is de regels van het spel te beheersen. 

Bestudeer de reglementen en de procedures nauwgezet, luidt zijn eerste advies aan de 

nieuwkomers, 'zodanig dat u ten allen tijde met het gezag van kennis beroep kan doen op 

diezelfde reglementen'. De kiezer verwacht van ons dat we kabaal maken, voegt hij er nog 

aan toe: 'Wie stemmen kreeg moet ze ook laten horen! [...] Ons streven wordt enkel gediend 

door mandatarissen die niet op hun lauweren rusten, niet vegeteren, en die niet de ijdele 

hoop koesteren dat de kiezer ook zonder werken wel beloningen zal uitdelen.' 54 

Orde op zaken 

De groei van het Vlaams Blok maakt de spoeling dunner. Vooral tijdens de 

gemeenteraadsverkiezingen laat zich dat voelen. De partij heeft dan nood aan vele 

honderden kandidaten. In 1982 nam het Blok in amper 27 gemeenten deel, in 1988 was dat 

verdubbeld tot 58 en in 1994 verveelvoudigd tot 142 gemeenten. In 2000 treedt het Blok met 

liefst tweeduizend kandidaten in de arena. Van de circa 1400 lokale Blok-kandidaten die in 

1994 opkwamen onder de slogan Orde op zaken! werden er 204 verkozen. 

Die doorstaan echter niet allemaal de kwaliteitstest, luidt de kritiek van Voorpost-voorzitter 

Johan Vanslambrouck: 'Het Vlaams Blok doet zijn intrede in heel wat gemeenteraden en 

neemt zowat overal in Vlaanderen de rol van de vroegere Volksunie over. [...] Het kan een 

belangrijke stap zijn in de verdere uitbouw van die partij. Het gezicht van de partij wordt vaak 

gevormd door de lokale mandatarissen. [...] Maar tegelijkertijd komt een belangrijke zwakte 

van de partij tot uiting. Niet overal is men er in geslaagd om bekwame en betrouwbare kandidaten 

te vinden. Het incident Beringen - waar twee van de vijf verkozenen de partij verlaten 

hebben nog voor hun installatie als gemeenteraadslid - is hiervan een pijnlijk voorbeeld. 

Groei op zich is voor een partij uiteraard belangrijk. Maar men dient wildgroei te vermijden. 

De kandidaten moeten overtuigde en bekwame mensen zijn. Als men deze niet of nog niet 

kan vinden, is het allicht beter om in wat minder gemeenten een lijst in te dienen en de groei 

wat trager te laten verlopen.' 55 

Dat het Blok orde op zaken moet stellen in zijn interne huishouden, is ook voor de partijtop 

duidelijk. Wie kandidaat wil zijn dient voortaan het Charter van de Vlaams Blok-Mandataris te 

ondertekenen. Het Charter, dat in de aanloop van de gemeente- en 

provincieraadsverkiezingen van 1994 wordt opgesteld, laat zich lezen als een plichtenlijstje 

voor de Blok-mandataris. 'Het is niet zomaar een losse verklaring op een stukje papier. Het is 

een verbintenis ten aanzien van de partij en het is vooral een verbintenis ten aanzien van de 

kiezers,' schrijft VVBM-voorzitter Luk van Nieuwenhuysen erover. 56 Het Blok verlangt van zijn 

gekozenen niet enkel dat ze het partijprogramma grondig kennen en hartsgrondig 

verdedigen, maar ook dat ze de vuile was niet buiten hangen. 'Bij welkdanig politiek of 

persoonlijk conflict ook zal ik alle vormen van overleg uitproberen en in geen enkel geval zal 

ik publieke verklaringen afleggen zonder goedkeuring of instemming van mijn collega's in de 

fractie,' zo bepaalt de tekst. 

Het Charter schiet menig Blok-kandidaat aanvankelijk in het verkeerde keelgat. Het is een 

uiting van wantrouwen, krijgt de partij te horen. 'Kandidaten waarin het Vlaams Blok geen 

vertrouwen heeft, komen doodgewoon niet op de kandidatenlijsten voor,' luidt de repliek van 

Van Nieuwenhuysen. 'Zo eenvoudig is dat. Het Charter is dus geen laattijdige uiting van 

wantrouwen. Het Charter is vooral een verbintenis [...] dat kandidaten eens ze verkozen zijn 

niet zullen zeggen dat ze dees of geen programmapunt van het Vlaams Blok niet kennen of 

niet onderschrijven. [...] Het Vlaams Blok is altijd prat gegaan op zijn radicalisme, op zijn 

onkreukbaarheid. Met onze kandidaten en mandatarissen zetten wij die weg voort, ook nà de 

groei van 1991.' 57 

54 VERREYCKEN W., Solitair of solidair? Adviezen voor nieuwe mandatarissen, 1993. 

55 VANSLAMBROUCK J., ‘Notities bij de voorbije verkiezingen’, Revolte, 4 de kwartaal 1994. 

56 VAN NIEUWENHUYSEN L., ‘Mandataris: geen vrijblijvende bezigheid’, VVBM-Nieuwsbrief, 01.07.1994. Voor 

de tekst van het Charter van de VB-Mandataris, zie: SPRUYT M., Grove borstels, 1995, p. 58. 

57 VAN NIEUWENHUYSEN L., ‘Wantrouwen?’, VVBM-Nieuwsbrief, 15.07.1994. 


De verdediging van het Blok-programma blijkt evenwel niet altijd een koud kunstje te zijn. 

'Sinds de overwinning bij de laatste gemeente- en provincieraadsverkiezingen [in 1994] 

komen er bij VVBM vanwege de mandatarissen veel vragen binnen over de standpunten van 

het Vlaams Blok, hoe men die standpunten het best argumenteert en ondersteunt en hoe 

men best zich verdedigt tegen bepaalde beschuldigingen en dooddoeners tegen het Vlaams 

Blok,' meldt Jurgen Ceder begin 1995 in de VVBM-Nieuwsbrief. 58 

Ceder luidt de geboorte in van een nieuwe rubriek, getiteld 'Politiek en Polemiek', die aan 

deze verzuchting tegemoet moet komen. Tot mei 1996 verschijnen er zestien afleveringen 

van (in januari 1999 wordt de rubriek heropgestart onder de titel 'Woord en wederwoord, 

bouwstenen voor argumentatie'). Zowel minder gekende standpunten (dierenrechten, realitytv, 

weekendverblijven, selectieve afvalophaling, …) als de Blok-klassiekers (vreemdelingen, 

onveiligheid, …) passeren er de revue. 

Daarnaast gaat de Vlaams-Blokstudiedienst in januari 1993 van start met de reeks 

Programmaschriften, die minder gekende standpunten uitdiepen als aanvulling op de tot dan 

toe bestaande partijteksten. In totaal verschijnen hiervan tien delen: Aids: geen paniek? 

(door Filip de Man), Taalgrens wordt staatsgrens (door Luk van Nieuwenhuysen), Het 

penitentiair regime (door Roeland van Walleghem), Hebben de provincies nog een 

toekomst? (door Ignace Lowie), Oost-Europa (door Karim van Overmeire), Een dag in het 

leven van een politiek dissident (door Jurgen Ceder), Requisitoir tegen de drugprofeten (door 

Filip de Man), Vier gevallen: het intellectueel debat over het Vlaams Blok en de Vlaamse 

beweging (door Erik Arckens en Marc Joris), Grootstedelijk beleid (door Filip Dewinter e.a.) 

en Waarheen met de politiediensten? (door Filip de Man). Het laatste deel verscheen in 

november 1997. 

Rechtse revolte 

De grootste sprong voorwaarts beleeft het Vlaams Blok op zondag 24 november 1991. De 

slogan Uit zelfverdediging en de suggestieve oranje bokshandschoenen bezorgen de partij 

405.281 stemmen (een winst van 288.871) en een verzesvoudiging van haar zetels in Kamer 

en Senaat van drie naar achttien. 

De uitslag overtreft partijvoorzitter Karel Dillen zijn stoutste dromen: 'Deze overwinning was 

veel groter dan vriend of vijand had durven vermoeden of kunnen voorspellen,' 

becommentarieert hij in Dietsland-Europa. 59 Dillen waarschuwt echter voor de verdwazing 

die op de overwinning kan volgen. 'Bovenal zal het erop aankomen de nodige menselijke 

bescheidenheid en nederigheid te bewaren. Mogen de gevaren van de nederlaag scherper 

en pijnlijker zijn, de gevaren van de overwinningen kunnen verleidelijker en dodelijker zijn. 

Meer dan ooit is het koel houden van het hoofd geboden. Meer dan ooit moeten 

zelfoverschatting en talrijke menselijke tekortkomingen overwonnen worden. De strijd tegen 

de "innere Schweinhund" moet gewonnen worden. Verdere uitbouw van de partij, verdere 

verdieping van het programma, onwankelbare trouw aan dat programma en de beginselen, 

eensgezinde ploegarbeid, menselijke eenvoud en onbaatzuchtigheid, dat alles zijn de 

voorwaarden om te vermijden dat het woord van Ernst Bertram ons veroordeelt: "Und 

sterben sollst du stets an deinem Siege".' Dillens commentaar, dat niet toevallig in Dietsland- 

Europa verschijnt, is in de eerste plaats bestemd voor de extreem-rechtse achterban bij wie 

de Blok-overwinning niet enkel op applaus wordt onthaald. 

NSV-praeses Frank Staeren bedenkt de 18 Blok-gekozenen met een hoogst originele 

felicitatie: 'Het lijkt mij oneindig veel belangrijker één goede prozaregel te schrijven dan 

60.000 idioten te vertegenwoordigen,' citeert hij de Duitse conservatieve schrijver Ernst 

Jünger die met deze woorden ooit feestelijk bedankte voor een parlementszetel van de nazipartij 

NSDAP. Waarna Staeren er nog aan toevoegt: 'Zulke voorbeelden moeten ook nu tot 

nadenken stemmen, zodat de Idee, het idealisme, niet door de Macht, de particratie, kan 

worden overvleugeld.' 60 

58 

VVBM-Nieuwsbrief, 15.02.1995. 

59 

DILLEN K., ‘Overwinning van het Vlaams-nationalisme’, Dietsland-Europa, december 1991. (Correctie van het 

laatste citaat in Dietsland-Europa van januari 1992.) 

60 STAEREN F., ‘Edito’, Branding, december 1991-januari 1992. 


Het NSV-blad plaatst voor de gelegenheid een foto van Reimond Tollenaere op de 

voorpagina, de VNV-propagandaleider die op 22 januari 1942 als SS-Untersturmführer aan 

het Oostfront sneuvelde. Met een duidelijke vingerwijzing naar de vers gekozen Blokparlementairen: 

'Het is gepast om het haast onvoorstelbare idealisme van deze jonge jurist, 

oud-studentenleider en militiecommandant nog eens voor het voetlicht te brengen. Vandaar 

onze voorpagina. Maar wat is nu precies de actuele boodschap van dit offer? Tollenaere was 

doctor in de rechten en volksvertegenwoordiger. Toch was hij een politiek soldaat en later 

frontsoldaat. Die titels waren slechts middel en geen doel op zich. Zijn doel was zijn Ideaal.' 61 

Buitenparlementair extreem-rechts waggelt tussen euforie en vertwijfeling. 'We zijn blij, 

maar ook bevreesd,' verklaart het NSV zich nader. 'Het Vlaams radicalisme wordt vanaf 

vandaag vertegenwoordigd door een schare zeer onervaren heren en dames. Wanneer deze 

stoottroepen niet met vaste hand geleid worden, bestaat het gevaar dat zij in alle richtingen 

gaan kwetteren. Eendrachtigheid is dus geboden en het allereerste streefdoel moet de 

Vlaamse onafhankelijkheid blijven. Hier is de opdracht van het Vlaams Blok stukken 

zwaarder geworden dan voorheen: het Vlaams Blok mag zich niet langer vergenoegen met 

het aanklagen van de toegevingen en de perverse compromissen. [...] Dat is nu de taak van 

het Vlaams Blok: zand in het raderwerk gooien. Het Blok is nu zo groot geworden dat het tal 

van coalities kan verhinderen en een ware obstructiepolitiek kan voeren. Het Belgisch 

raderwerk moet kost wat kost geblokkeerd worden. [...] Brand stichten, dàt is onze taak. En 

zand aanbrengen, veel zand. Niet om het vuur te doven, wel om er het Belgisch raderwerk 

mee te versmachten.' 62 

Voorpost verwacht niet minder. 'Tijd voor een rechtse revolte?' titelt het hoopvol in zijn 

tijdschrift, al plaatst het daar wel een duidelijk vraagteken bij. De actiegroep, waaruit onder 

meer senator Roeland Raes en kamerlid Francis van den Eynde voortkomen, geeft 'aan de 

gekozenen des volks en meer bepaald aan zijn Voorpost-kameraden' een nadrukkelijke 

opdracht mee. 'Wij verwachten dat ze de besten in het Parlement worden, mannen en 

vrouwen met ruggegraat, die onze ideeën verspreiden en gestalte geven en elk forum 

aangrijpen om op de bres en op de voorposten te staan. Wij wensen vooral en voor alles dat 

ze het biologisch heengaan van België bespoedigen. Onze kreet 'België barst!' die op zoveel 

betogingen en manifestaties weerklonk, mag best eens in het halfrond galmen. [...] Wij 

verwachten dus ondersteuning van de parlementairen voor de straatacties. Zij geven gewicht 

aan de radicalisering en lokken ze uit. Verder hopen we dat onze kameraden nieuwe 

strategieën helpen uittekenen, zodat het rechtse volksnationalisme zijn doorbraak kan 

bevestigen. Niet alleen in Vlaanderen, maar ook in Nederland en Europa. En tenslotte 

wensen wij dat zij hun innerlijke vrijheid bewaren, dat ze geen partijslaven worden, dat hun 

nationalistisch geweten zuiver blijft. [...] Voorwaar geen eenvoudige opdracht, wij zijn er ons 

terdege van bewust. Maar onze vrienden moeten eveneens beseffen dat zij de dragers zijn 

van de radicalisering van de Vlaamse Beweging. Zij zijn het ook die zullen bepalen of de 

rechtse revolte wordt ingezet. Wij betrouwen op hun beginselvastheid en op hun 

compromisloosheid. Houzee!" 63 

De rekening 

Voor het Vlaams Blok breken na 24 november 1991 bitterzoete tijden aan. In de Kamer is de 

partij nu groter dan Agalev en de Volksunie. Eindelijk revanche! ‘Al onze verkozen 

parlementsleden (tenzij diegenen die er te jong voor waren en zijn) stonden voor het 

Egmontpact actief in de VU. Via hen is nu de eindafrekening voor het Egmontpact aan de VU 

gepresenteerd,’ sneert Blok-hoofdredacteur en kersvers Kamerlid Joris van Hauthem. 64 

'Niets zal nog hetzelfde zijn,' jubelt fractieleider Gerolf Annemans. 'Geen enkele toespraak 

van een Vlaams-Blokparlementslid zal nog worden weggelachen of met schouderophalen 

begroet. [...] Vroeger konden de andere politieke partijen ons aanhoren of niet aanhoren. 

Maar negeren konden ze hoe dan ook. Dat kan nu niet meer. [...] Men zal aandachtig 

moeten luisteren naar wat wij zeggen. Wij geven immers de toon aan van de rekening die 

61 Idem. 

62 

REDAKTIE, ‘Na de verkiezingen… Zand in het raderwerk’, Branding, oktober-november 1991. 

63 

LOGGHE P., ‘Tijd voor een rechtse revolte?’, Revolte, oktober-december 1991. 

64 Vlaams Blok, december 1991. 


gepresenteerd moet worden bij verraad van het eigen volk. Dat die rekening niet van de 

poes is als het er op aankomt, zal nu wel duidelijk zijn.' 65 

In één klap groeit de Kamerfractie van twee naar twaalf leden, de Senaatsfractie van één 

naar zes. Het Blok is niet langer een Antwerpse partij, maar telt nu parlementsleden in alle 

Vlaamse provincies behalve West-Vlaanderen. De twee oudgedienden Gerolf Annemans en 

Filip Dewinter krijgen in de Kamer het gezelschap van de tien neofieten Xavier Buisseret, 

Jan Caubergs, Filip de Man, Marijke Dillen, Luk van Nieuwenhuysen, John Spinnewyn, 

Francis van den Eynde, Joris van Hauthem, Karim van Overmeire en Frans Wymeersch. In 

de Senaatsfractie krijgt Wim Verreycken versterking van Roger Bosman, Door Buelens, 

Walter Peeters, Roeland Raes en Roeland van Walleghem. Andere tijden, andere zeden. 

‘Nu wij een bedreiging zijn voor de sleurpartijen, verdween de sympathie voor het “klein 

Blokske” die ik als alleenzetelaar ondervond. De schouderklopjes in de koffiekamer, ver weg 

van de journalisten, zijn weggevallen,’ verklapt Verreycken. 66 

Buiten het parlement scoort het Blok beter dan er binnen: in dertien jaar tijd is de partij er 

nog geen enkele keer in geslaagd een voorstel van eigen makelij aanvaard te krijgen. Pas op 

9 juli 1992 lukt haar dat voor het eerst, wanneer CVP, VLD en VU in de Vlaamse Raad 

samen met het Blok een motie van aanbeveling van Joris van Hauthem goedkeuren (Agalev 

en SP stemden tegen). De motie kant zicht tegen stemrecht voor de Franstaligen in de 

Vlaamse Rand rond Brussel voor de Franse Gemeenschapsraad. Daarmee krijgt het Blok 

toch nog een stem in de Dialoog van Gemeenschap tot Gemeenschap, waarop het niet was 

uitgenodigd. ‘Wat op 9 juli gebeurde, had nooit gekund voor 24 november,’ zet de partij zich 

een hoge borst op. 67 

Al bij al valt de oogst nogal mager uit. Het Vlaams Blok is er al dik tevreden mee dat het, na 

een aarzelende start, erin slaagt met de parlementaire mallemolen mee te draaien. In een 

tussentijdse evaluatie schrijft Luk van Nieuwenhuysen: ‘Eigen lof stinkt, maar ik meen te 

mogen zeggen dat het Vlaams Blok ten volle heeft deelgenomen aan de parlementaire 

werkzaamheden. Als er al enige schroom was tijdens het eerste werkjaar na 24 november 

1991, dan is die nu totaal zoek. Waar bij de aanvang interpellaties nog veeleer tot de 

uitzondering behoorden, zijn ze thans de regel. Het Vlaams Blok legt met andere woorden 

geregeld het vuur aan de ministeriële schenen. In de bulletins van vragen en antwoorden 

figureren telkens weer de ons bekende namen. Het Vlaams Blok is present bij de belangrijke 

debatten. [...] Hoe kan het ook anders? We beschikken over een programma waar wij met 

zijn allen volledig achterstaan en waarvoor wij met zijn allen nog aan de basis hebben 

meegestreden. Wij zijn er allemaal van doordrongen dat de taak die we nu volbrengen, in 

wezen het verlengde is van wat we vroeger deden als militanten. Het Vlaams Blok is een 

militantenpartij. Sommigen kijken daar op neer. Voor ons is dat een punt van eer.’ 68 

Voor veel militanten is het toch nog wat wennen. De parlementaire molens malen 

langzaam, en wat het Blok er ook zegt of doet, het lijkt allemaal op water naar de zee 

dragen. Het is typerend dat het Blok in die jaren een kwantitatief overzicht van haar 

parlementaire werk publiceert onder de titel ‘Doen jullie wel iets?’. 69 Initiatieven zijn er bij de 

vleet, maar dringen niet altijd door. Toch is informatiedoorstroming niet het enige probleem. 

Veel militanten willen actie die het parlement niet biedt. Tenslotte heeft het Blok het 

parlement altijd als een praatbarak naar waarde geschat. 

Aan de vooravond van de verkiezingen van 24 november 1991 voedt het partijblad die 

argwaan nog eens extra in een interview met de drie toenmalige parlementsleden. 'Ik heb 

nooit teveel illusies gekoesterd,’ zegt Filip Dewinter. ‘Ik wist dat de macht van het parlement 

slechts een schijnmacht was, en dat mijn persoonlijke bijdrage aan datgene wat in de 

praatbarak gebeurt, hoe dan ook weinig aarde aan de dijk zou brengen. Ik ben er trouwens 

van overtuigd dat de belangrijkste taak van het Vlaams Blok niet in het parlement ligt, maar 

wel in het uitoefenen van druk in het algemeen. We weten allemaal dat het parlement een 

soort democratisch alibi is voor de traditionele partijen om uiteindelijk toch te doen wat ze 

65 Vlaams Blok, januari 1992. 


67 Vlaams Blok, juli-augustus 1992. 

68 VVBM-Nieuwsbrief, 05.08.1993. 



willen. De parlementariërs zijn verworden tot stemmachines die in opdracht van een aantal 

belangengroepen stemmen en ageren.’ 70 

Rambo 

In het nieuwe parlement legt Dewinter de eed af met een provocatorisch gestrekte 

rechterarm. Het partijblad plaatst de foto ostentatief op de voorpagina. 71 Zo staat het Vlaams 

Blok na haar eclatante overwinning van 24 november 1991 voor de opdracht haar 

actiegerichte militanten te overtuigen van het nut van de parlementaire strategie. 

Het Vlaams Blok is een revolutionaire partij, maar bedient zich niet van revolutionaire 

middelen. Dat de Vlaams Blok Jongeren in december 1992 met de 28-jarige Karim van 

Overmeire (°1964) een nieuwe voorzitter krijgen die ook parlementslid is, moet het jonge 

geweld tot voorbeeld strekken. In zijn maidenspeech op het VBJ-congres Weg met de 

politiek!? laat Van Overmeire er geen gras over groeien: de VBJ kiezen voor de 

parlementaire democratie, en daarin is er geen plaats voor ‘Rambo’s, Rostock-fans en laffe 

nachtelijke brandstichters’. In een gesprek met het partijblad licht Van Overmeire zijn 

standpunt toe: ‘Een aantal mensen, vooral jongeren, geloven niet dat er door partijpolitieke 

werking iets kan veranderen. Anderen willen niet in de eerste plaats een politiek doel 

realiseren, maar hun frustraties afreageren. Wie een anonieme dreigbrief naar Paula 

D’Hondt stuurt of toejuicht wat er in Duitsland gebeurt, vindt zichzelf wellicht zeer grappig en 

dapper. Maar hierdoor schaadt hij wel het Vlaams Blok, ook al is hij geen lid van onze partij. 

Anderzijds spelen de traditionele partijen een zeer gevaarlijk spel door het Vlaams Blok te 

isoleren. Men spreekt er nu al van om het Vlaams Blok te laten verbieden en om 

verkiezingen uit te stellen. Dergelijke uitspraken zijn niet van aard om jongeren te overtuigen 

dat veranderingen via de partijpolitiek moeten en kunnen.’ 72 

Dat katje krijgt de partij wel vaker te geselen, zeker nu haar steile klim meer weerstand 

oproept dan haar lief is. Het Vlaams Blok zelf gewaagt van een regelrechte hetze en 

desinformatiecampagne. Speurneuzen Luk Dieudonné en Jurgen Ceder inventariseren zo’n 

150 anti-Blok initiatieven op twee jaar tijd, zowel uitgaande van ‘het establishment’ 

(onderwijs, media, jeugdraden, cultuurraden, het Koninklijk Commissariaat voor 

Migrantenbeleid, enzovoort) als van de zogenaamde ‘professionelen van het anti-racisme’ 

(burgerinitiatieven, campagnes, betogingen, actiegroepen, tentoonstellingen, enzovoort). 73 

Vele militanten moeten al dat vijandig wapengekletter knarsetandend en blijkbaar ook met 

jeukende vuisten laten gebeuren. De partijleiding is zich daar goed van bewust. In januari 

1993 publiceert het partijblad in één en hetzelfde nummer vier verschillende oproepen van 

partijtenoren die de militanten bezweren de vuisten in hun broekzakken te laten zitten. ‘Alle 

medewerkers zullen zich niet laten uitdagen door de leugens en de laster van de 

tegenstanders,’ schrijft voorzitter Karel Dillen als betrof het een gebod, ‘doch kalm en 

vastberaden de politieke weg verder begaan.’ 

Hoofdredacteur Joris van Hauthem brengt onder de titel ‘Hoofd koel houden’ een 

waarschuwend edito. ‘We beseffen zeer goed dat wij als Vlaams-Blokmandatarissen een 

forum hebben om te reageren, maar dat leden en sympathisanten de hetze nagelbijtend 

moeten ondergaan. Wees echter gerust: de tijd van schouderophalend toehoren is voorbij. 

Het Vlaams Blok is sedert geruime tijd bezig met passend te reageren,’ schrijft Van 

Hauthem, verwijzend naar de tientallen rechten van antwoord waarop de pers getrakteerd 

wordt en die desnoods voor de rechtbank worden afgedwongen. ‘Onze leden en 

sympathisanten mogen dus op hun twee oren slapen: het Vlaams Blok slaat “passend” terug. 

Laten we daarbij echter niet vergeten dat we het hoofd moeten koel houden. We kunnen 

onze politieke tegenstanders geen grotere dienst bewijzen dan op een dwaze manier op hun 

provocaties in te gaan en onbezonnen daden te stellen.’ 74 

Filip Dewinter windt er nog minder doekjes om. 'Wie geweld beschouwt als een legitiem 

middel om bepaalde politieke doelstellingen te verwezenlijken, hoort niet thuis bij het Vlaams 




73 CEDER J., DIEUDONNÉ L., De hetze van 24/11/91 tot 24/11/93, 1994. 



Blok. Het Vlaams Blok wil op een vreedzame manier haar doelstellingen realiseren. Het 

Vlaams Blok mag zich niet laten lokken in de val die de tegenstanders voor ons opzetten. 

Onze politieke tegenstanders willen het Vlaams Blok zodanig op stang jagen en provoceren 

tot bepaalde moegetergde militanten vertwijfeld terugslaan, letterlijk dan. Dergelijke 

onbezonnen en onverantwoorde reacties spelen alleen in de kaart van de tegenstander.' 75 

Al is die goede raad niet steeds gebaat. Op 4 september 1993 leiden Filip Dewinter en 

Karim van Overmeire een betoging van tweehonderd Blokkers door de straten van Ronse. In 

hun kielzog loopt een Duitse televisieploeg mee. Wanneer die de incidenten met een 

handvol tegenbetogers wil filmen, wordt hen dat hardhandig belet. Zowel de cameraman als 

de klankman worden neergeslagen, hun materiaal wordt vernield. Eén van de agressors is 

Blokker Patrick Spinnewyn, wiens oudere broer nota bene parlementslid is. Het partijblad 

presenteert een originele kijk op de geweldplegingen: het plaatst het Blok in de slachtofferrol 

van alweer een mediahetze. ‘Onlangs werd nog maar eens een grote hetze tegen het 

Vlaams Blok ontketend, ditmaal n.a.v. een (betreurenswaardig) incident tijdens de VBJbetoging 

in Ronse,’ stelt Philip Claeys in een interview met Karel Dillen. ‘Wat in Ronse 

gebeurde, gebiedt ons om principieel, taktisch en psychologisch een grote voorzichtigheid 

aan de dag te leggen,’ antwoordt Dillen. Het kleine incident heeft verstrekkende gevolgen. 

‘De les die we kunnen trekken, is dat betogingen ons in een kwetsbare positie brengen. In de 

toekomst zullen we vermijden dat provocateurs, infiltranten en tuchteloze elementen de kans 

krijgen om de partij schade te berokkenen.’ 76 

Een drastische ingreep is blijkbaar nodig: tot nader order schort Dillen alle 

straatmanifestaties gewoonweg op. (Pas op 1 mei 1996 wordt dat zelf opgelegde 

betogingverbod na bijna drie jaar ongedaan gemaakt.) Zeker met Europese en 

gemeenteraadsverkiezingen in 1994 in het vooruitzicht kan het Blok zich geen 

ongedisciplineerd gedrag meer veroorloven. ‘Het Vlaams Blok staat vandaag sterker dan 

ooit,’ noteert Van Overmeire begin 1994. ‘Men mag de nu uitgebouwde positie niet in het 

gedrang brengen door lichtzinnige acties, vooral niet als men de zekerheid heeft dat de pers elk 

incident breed zal uitsmeren. Wie in het Vlaams Blok wil staan, moet beseffen dat de door de 

partij gevoerde acties slechts een middel zijn om een idee uit te dragen en deel uitmaken van 

een strategie. Een actie kan nooit als bedoeling hebben om de deelnemers een dagje 

spectaculair amusement te bieden. Concreet: politieke hooligans, infiltranten en relschoppers 

moeten uit onze rangen geweerd of verwijderd worden. Van de organisaties die zij aan zij met 

het Vlaams Blok in de spits van nationalistisch Vlaanderen staan, mag minstens verwacht 

worden dat ze tijdig met ons overleg plegen over opportuniteit, doel en middelen. Er zijn in onze 

kringen genoeg grijze cellen om niet met open ogen in de val te lopen, maar door spitse en 

geslaagde acties het regime voor schut te zetten. Acties op straat kunnen en moeten een 

efficiënt middel zijn om ideeën uit te dragen. Maar het regime wordt niet op straat, maar in het 

stemhokje gebroken.' 77 

1994 en 1995 zijn wat dat betreft drukke jaren. Op een tijdsspanne van minder dan twaalf 

maanden trekt België drie maal ter stembus. Eerst op 12 juni 1994 voor het Europees 

parlement. Grote kuis! is de Blok-slogan, een bezem het daarbij horende symbool. ‘Wij zullen 

evolueren naar een afschaffing van mei ‘68 en een heropstanding van een rechtse politiek,’ 

belooft Gerolf Annemans. ‘Dàt is de inzet van deze eerste verkiezingen sinds 24 

november.’ 78 

Het Blok scoort bijna 60.000 stemmen meer dan in 1991 en stuurt met 12,6% van de 

Vlaamse stemmen naast Karel Dillen nu ook Frank Vanhecke naar het Europees parlement. 

‘Dit was het einde van het begin van het Vlaams Blok,’ concludeert Annemans. ‘Wij hebben 

mensen overtuigd aan de fabriekspoort. Wij hebben kleine en grote volksvergaderingen 

gehouden. In alle grote en middelgrote centra hebben wij secretariaten geopend en bemand. 

Wij hebben een netwerk geweven van afdelingen en leden in heel Vlaanderen. Wij hebben 

nieuwe mensen bezocht en VU-mandatarissen overhaald om voor het Vlaams Blok op te 

komen. Wij hebben drie zittende schepencolleges uit hun meerderheid gelicht. Wij hebben 

75 Idem. 


77 Vlaams Blok, februari 1994. 



met 18 parlementsleden de arbeid verricht die nodig was om onszelf een gedegen 

parlementair imago te bezorgen.’ 79 

Op 9 oktober 1994 vertaalt die evolutie zich ook op gemeentelijk vlak. Van 23 

gemeenteraadsleden in 10 gemeenten klimt het Blok naar 204 vertegenwoordigers in 86 

gemeenten. In 55 gemeenten diende het zonder succes een lijst in. De partij springt van 19 

naar 117 zetels in gemeenten in de provincie Antwerpen, van 4 naar 35 zetels in Oost- 

Vlaanderen, van 0 naar 20 in Brabant, van 0 naar 15 in Limburg, van 0 naar 13 in West- 

Vlaanderen en van 0 naar 4 in het hoofdstedelijk gewest Brussel. ‘Onze bescheiden 

doelstellingen werden verwezenlijkt. Opdracht is vervuld. Het Vlaams Blok is nu een in heel 

Vlaanderen verankerde partij,’ registreert Annemans. ‘Het komt er nu op aan onze vijanden 

te omsingelen en onze standpunten overal te doen opduiken. Tot ze er gek van worden.’ 80 

3. DE GREEP NAAST DE MACHT 

Keer op keer wint het Vlaams Blok de verkiezingen. Keer op keer verdwijnt het naar de 

oppositiebanken. ‘Het beste zou natuurlijk zijn dat we de absolute meerderheid halen, zodat 

we onmiddellijk de onafhankelijkheid kunnen uitroepen,’ droomt senator Wim Verreycken 

wanneer het partijblad hem polst naar zijn verwachtingen voor de verkiezingen. 81 

Vlaanderen beeft 

Die uitspraak is zo gek nog niet. Het cordon sanitaire verhindert het Vlaams Blok immers van 

de macht te proeven in een coalitie met andere partijen. Dat cordon is er niet altijd geweest. 

Zeven keer neemt het Vlaams Blok aan verkiezingen deel zonder cordon. De 

gemeenteraadsverkiezingen van 9 oktober 1988 zijn de laatste. Ze luiden de definitieve 

doorbraak van het Blok in, nu de partij in Antwerpen opklimt tot 17,7% en 10 van de 55 

gemeenteraadszetels – naast de drie parlementszetels die het er het jaar voordien behaalde. 

‘s Anderendaags verschijnt de krant De Morgen met een inktzwarte voorpagina en de 

woorden ‘Antwerpen: een zwarte zondag’. Het zijn de eerste verkiezingen die als dusdanig 

bestempeld worden. 

Voor het Vlaams Blok kan het niet zwart genoeg zijn. ‘Beeft politiek Vlaanderen? Goed zo! 

Dat was de bedoeling. De klassieke politieke partijen hebben slaag gekregen en zij zullen 

nog slaag krijgen,’ voorspelt Gerolf Annemans in een reactie. De groei van 4 naar 23 

gemeenteraadszetels (10 in Antwerpen; 3 in Mechelen; 2 in Schoten en Gent; 1 in 

Brasschaat, Edegem, Mortsel, Lier, Lokeren en Sint-Niklaas) maakt het Blok grootsprakerig. 

Een meer dan zelfzekere Annemans: ‘De klassieke politiek heeft een stevige stamp nodig. 

Die stamp is door de grote massa Vlaams-Blokkiezers op 9 oktober hernieuwd. Het mag dus 

geen wonder heten dat de manitoes, de pasha’s van de grote politiek, zo eensgezind zijn in 

hun – met menig scheldwoord gestoffeerde – tirade tégen dat Vlaams Blok. Wie de 

televisiedebatten na de verkiezingen heeft gezien, wie de kranten leest en de politieke 

concurrenten bezig hoort, weet dat het gevecht van het Vlaams Blok een gevecht van één 

tegen allen is. Wij schuwen die strijd niet en wij nemen de handschoen op. Wij zijn de 

bromvlieg die de politieke pasha’s van CVP, SP en Volksunie uit hun slaap zal houden. Wij 

zullen hun harems op straat gooien, hun vuile politieke nesten uiteenrukken. [...] Laat ons het 

ijzer smeden waarmee wij de ketenen zullen maken. De ketenen waarin wij de politiek zullen 

slaan zoals die in Vlaanderen wordt bedreven. In de plaats komt een nieuwe politiek. Een 

nieuwe politiek, wars van de aids waarmee de politiek in Vlaanderen besmet is. Wij willen 

een nieuwe politiek, waarmee Vlaanderen, vrij van vreemde drang en vreemde meesters, 

met geheven hoofd de 21 ste eeuw aankan.’ 82 

Tot die eerste zwarte zondag dacht geen van de andere partijen erover met het Vlaams 

Blok in zee te gaan. De kwestie stelde zich ook niet: het Blok legde nauwelijks electoraal 

gewicht in de schaal. Toch duurt het nog een half jaar voor het veto tegen het Vlaams Blok 


80 Vlaams Blok, november 1994. 




geformaliseerd wordt. Op 10 mei 1989 spreken tenoren van Agalev, SP, CVP, PVV en VU af 

niet met het Vlaams Blok rond de onderhandelingstafel te gaan zitten. Meer dan tien jaar na 

de oprichting van het Vlaams Blok wordt het cordon sanitaire geboren – lang dus voor er van 

het 70-puntenplan sprake is, dat pas van 1992 dateert. De letterlijke tekst van het protocol: 

‘Omwille van het feit dat het Vlaams Blok fundamentele democratische uitgangspunten en 

mensenrechten miskent, verbinden ondergetekenden hun partij ertoe geen politieke 

akkoorden af te sluiten of afspraken te maken met het Vlaams Blok, noch in het kader van 

democratisch verkozen raden op gemeentelijk, provinciaal, gewestelijk, nationaal en 

Europees niveau, noch in het kader van verkiezingen voor de genoemde niveaus.’ 83 Naast 

initiatiefnemer Jos Geysels (Agalev) plaatsen CVP-voorzitter Herman van Rompuy, SPvoorzitter 

Frank Vandenbroucke, PVV-voorzitster Annemie Neyts en algemeen VU-secretaris 

Paul Van Grembergen hun handtekening. 

Blok-voorzitter Karel Dillen doopt het meteen om tot ‘het protocol van de haat’. Met de 

soepelheid van een repeteergeweer schrijft Dillen aan de vooravond van de Europese 

verkiezingen van 16 juni 1989: ‘Eén tegen allen. Het protocol van de politicastersmaffia, het 

protocol van het politiek profitariaat biedt tenminste één voordeel: duidelijkheid. Zo is er 

duidelijkheid in deze verkiezingscampagne. Het front werd nu scherp afgebakend. Aan de 

ene kant het Vlaams Blok, aan de andere kant het blok van de corrupten. Aan de ene kant 

het Vlaams Blok voor Vlaanderen, aan de andere kant het blok tegen Vlaanderen. Aan de 

ene kant het Vlaams Blok voor het eigen volk, aan de andere kant het blok tegen de 

Vlamingen. Aan de ene kant het Vlaams Blok van alle nationalisten, aan de andere kant het 

blok van de islamisten. Aan de ene kant het Vlaams Blok met een programma, met waarden, 

met de waarheid, aan de andere kant het blok van de tafelspringers, de elleboogwringers, de 

arrivisten. Aan de ene kant het Vlaams Blok van de toekomst, aan de andere kant het blok 

van het verleden. Wij rapen de handschoen op. Wij laten ons niet doen. Wij weten dat we 

gelijk hebben. Wij zullen deze laatste dagen voor de verkiezingen en de jaren na de 

verkiezingen nog beslister, nog krachtdadiger, nog vastberadener ons programma, heel ons 

programma, onverkort en onversneden verkondigen en blijven verkondigen. [...] Wij zullen 

nog harder werken en blijven werken want nog luider moet weerklinken “Eigen volk eerst” tot 

eigen volk heerst!’ 84 

Een zweep 

Daarmee is alles gezegd. Lange tijd maakt het Vlaams Blok verder geen woorden meer vuil 

aan het cordon sanitaire. De partij is toch niet geïnteresseerd in 

bestuursverantwoordelijkheid, maar stelt zich tevreden met haar oppositierol van 

zweeppartij. Zo dient ze zich ook steeds bij de Vlaamse kiezer aan. Karel Dillen in 1981: ‘Het 

Vlaams Blok belooft niets. Het vraagt u alleen het op 8 november sterker te maken, om het in 

staat te stellen te protesteren en te strijden tegen het politiek profitariaat, de politieke 

knoeiboel, de politieke ongeloofwaardigheid, de politieke woordbrekers.’ 85 En: ‘Wij moeten 

een zweep zijn op al degenen voor wie politiek koehandel, volksbedrog en 

programmaverloochening is.’ 86 

Karel Dillen tien jaar later in 1991: ‘De verkiezingen staan voor de deur. De politieke 

schuimers haten ons. Radio, pers en televisie zwijgen ons dood. Men liegt over ons. Men 

belastert ons. Maar wij hebben gelijk. Wij hebben de waarheid aan onze zijde. Wij weigeren 

elke Vlaamse toegeving. Wij weigeren water in onze wijn te doen. Wij weigeren ons 

programma te verkopen voor een ministerportefeuille. Wij weigeren onze beginselen te 

verkopen voor wat dan ook. Wil u een echte oppositie op elk gebied? Stem dan voor het 

Vlaams Blok.’ 87 

83 Later werd het cordon sanitaire, opnieuw zonder dat die term zelf in de mond werd genomen, bevestigd in twee 

resoluties van het Vlaams Parlement: Stuk 246 (1992-1993) van 19.11.1992 en Stuk 580 (1996-1997) van 

14.03.1997. 


85 Vlaams Blok, extra verkiezingsnummer 8 november 1981. 

86 Vlaams Blok, oktober-november 1981. 



De jonge parlementsleden Gerolf Annemans en Filip Dewinter denken er net zo over. 

Annemans: ‘Wij zijn inderdaad geen beleidspartij maar een politieke partij die “overtuiging 

schept”, die de tijdgeest in een nieuwe richting beïnvloedt. Wij hebben van de stemmen die 

de kiezers ons in 1987 hebben gegeven, maximaal gebruik gemaakt om nieuwe thema’s aan 

de orde te brengen en oude met meer kracht dan vroeger onder de aandacht te brengen. 

“Vreemdelingen” is een thema dat volledig is doodgezwegen tot op de dag van onze grote 

overwinningen.’ Dewinter: ‘Uiteindelijk is dit de opdracht van een zweeppartij als de onze: 

ervoor zorgen dat andere partijen onze standpunten overnemen en dat zo het politiek 

programma van het Vlaams Blok verwezenlijkt wordt.’ 88 

Na de parlementsverkiezingen van 1991 is het Blok niet zo gek te krijgen om de 

ministerportefeuille te aanvaarden waarop het in de proportioneel samengestelde Vlaamse 

regering recht heeft (PVV en VU laten die kelk ook aan zich voorbijgaan). Een zweeppartij 

laat de anderen zweten. Zelf blijft ze met gekruiste armen aan de kant staan. 

Van die houding begint het Blok langzaam afstand te nemen na 24 november 1991. Als 

vierde grootste partij van Vlaanderen, met meer kiezers dan de Volksunie en Agalev, beseft 

het Blok dat het van tactiek moet veranderen wil het nog geloofwaardig overkomen. Zeker in 

een stad als Antwerpen, waar één op vier Vlaams Blok stemt, en het de grootste partij is. 

Met gemeenteraadsverkiezingen in oktober 1994 voor de deur start het Blok anderhalf jaar 

voordien een propaganda-offensief om de Antwerpenaren ervan te overtuigen dat het bereid 

is tot machtsdeelname. ‘De kiezer verwacht van het Vlaams Blok een alternatief voor het 

gescleroseerde Antwerpse stadsbestuur,’ weet Dewinter. ‘Het Vlaams Blok heeft in 

Vlaanderen en zeker in Antwerpen altijd het profiel gehad van een radicale oppositie- en 

zweeppartij. Het Vlaams Blok heeft zeker op nationaal vlak niet de intentie om een 

ingrijpende koerswijziging door de te voeren. Wel beseft het Vlaams Blok dat het als grootste 

Antwerpse partij onmogelijk vanuit de oppositie zijn programma zal kunnen doordrukken. Via 

een aantal concrete initiatieven en activiteiten kan het Vlaams Blok erin slagen om de 

Antwerpse publieke opinie te overtuigen van het feit dat het Vlaams Blok bekwaam en bereid 

is om deze stad te leiden.’ 89 

Eens het idee wortel geschoten heeft, rijpen de geesten verrassend snel. Telkens er 

nieuwe verkiezingen in het verschiet liggen, draait het Blok haar standpunt bij. Na de 

gemeenteraden in 1994 volgen de regeringen in 1995. Niet de federale Belgische regering, 

wel te verstaan. ‘Het Vlaams Blok is en blijft een compromisloze, non-conformistische, anti- 

Belgische partij die niet wil collaboreren met de Belgische staat,’ zegt Dewinter daarover. 90 

En voorzitter Frank Vanhecke herinnert aan de woorden van zijn voorganger: ‘Op nationaal 

vlak heeft Karel Dillen altijd gezegd dat wij bereid zijn deel te nemen aan “de laatste 

Belgische regering”: om de definitieve boedelscheiding te regelen.’ 91 

Bij de eerste rechtstreekse verkiezing van het Vlaamse parlement in mei 1995 stelt het Blok 

zich wel kandidaat voor een rechtse, anti-socialistische regeringscoalitie. Dewinter: ‘De 

strategie van het Vlaams Blok bestaat er in om verkiezing na verkiezing te winnen zodanig 

dat uiteindelijk de kiezers de andere partijen zullen verplichten om het Vlaams Blok toe te 

laten tot het beleid. Zo is in Antwerpen momenteel reeds een monstercoalitie van zes 

verschillende partijen nodig om het Vlaams Blok uit het stadhuis te weren. Een soortgelijke 

strategie dient het Vlaams Blok ook op andere niveaus te voeren. Voor wat het Vlaams 

Parlement betreft, aarzelt het Vlaams Blok niet om zich als een alternatief voor het beleid op 

te werpen. [...] Het Vlaams Blok wil aan iedereen duidelijk maken dat het niet a priori een 

oppositiepartij is die weigert haar verantwoordelijkheid op te nemen.’ 92 Al staat de partij nu 

ook weer niet echt te popelen. ‘Liever gevreesd dan bemind’ is Dewinters lijfspreuk tijdens de 

campagne. 93 






93 Vlaams Blok Kaderblad, maart-april 1995. 


Het kwijl loopt niet van ons bakkes 

Dat het Blok zich kandidaat stelt voor de regering is meer een kwestie van electorale 

strategie dan van tomeloze ambitie. Nogmaals Dewinter: ‘Wat we vooral niet mogen doen, is 

in de val trappen die de traditionele partijen voor ons open gezet hebben. Zij beweren dat het 

Vlaams Blok weigert zijn verantwoordelijkheid op te nemen en dat het zich veel te radicaal 

opstelt om ooit deel te kunnen nemen aan het beleid. [...] Zij hopen dat het Vlaams Blok zijn 

radicaliteit en rechtlijnigheid laat vallen en dat de partij zich verbrandt aan allerlei oneerbare 

compromissen die een deelname aan het beleid – op basis van de voorwaarden gesteld 

door de traditionele partijen – met zich zou meebrengen.’ 94 

Het Vlaams Blok legt de lat zo hoog dat het, ook zonder cordon sanitaire, voor niemand 

een aanvaardbare regeringspartner kan zijn. Annemans: ‘Het enige compromis dat wij als 

Vlaams Blok kunnen aanvaarden is het feit dat wij de gehele realisatie van ons volledige 

programma uitstellen. Een regeerprogramma kan dus enkel eerbaar zijn als het stukken van 

ons programma realiseert en andere niet, terwijl het tegelijk geen enkel programmapunt van 

het Vlaams Blok met de voeten treedt. Op die voorwaarden en binnen dat kader kan er 

gepraat worden. Een gesprek met onze tegenstanders over een coalitie met hen, zal 

bovendien plaats vinden met een aantal breekpunten als leidraad. Zo’n 

breekpuntenprogramma is een minimum, een te nemen of te laten. Voor minder dan dat 

breekpuntenprogramma hoeft het niet voor ons. [...] Avonturen à la Volksunie moeten niet 

gevreesd worden. [...] Wij staan niet te springen. Om met de woorden van Karel Dillen te 

spreken: het kwijl loopt niet van ons bakkes. Blijven wij in de oppositie dan is dat geen ramp 

voor ons. Het is dan aan de anderen om uit te leggen waarom zij ons uitsluiten. Wij gaan in 

dat geval rustig door met het propageren van de nieuwe tijden die in ons programma zitten 

vervat.’ 95 

Het Volksunietrauma weegt zwaar op de Blok-schouders. Frank Vanhecke: ‘De feiten leren 

ons dat partijen zichzelf terdoodveroordelen wanneer zij deelnemen aan de macht zonder de 

essentiële stukken van hun programma te verwezenlijken. We hebben dat gezien bij de 

Volksunie en ook bij Agalev. De kiezer keert zich terecht af van deze partijen die dan immers 

alleen “omwille van het smeer” (benoemingen, kabinetten, ministerzetels, ridderordes…) aan 

de macht deelnemen en ipso facto verworden tot partijen zoals alle andere en bijgevolg 

overbodig.’ 96 

De gemeentepolitiek vormt het laboratorium om uit te testen hoe ver het Blok kan gaan in 

het afzwakken van zijn programma zonder van woordbreuk beticht te worden. In oktober 

2000 is Filip Dewinter kandidaat burgemeester in de stad Antwerpen. ‘Ik ben ervan overtuigd 

dat wij in Antwerpen in het jaar 2000 mee de lakens zullen uitdelen,’ vertelde Frank 

Vanhecke al in 1997. ‘En dan komt de grootste uitdaging voor het Vlaams Blok want dan 

zullen wij moeten bewijzen dat wij niet een partij zijn zoals de anderen en dat kiezen voor het 

Vlaams Blok nut heeft. Dat zal ongetwijfeld een moeilijke uitdaging zijn maar ik ben ervan 

overtuigd dat wij in Antwerpen over een ploeg beschikken die dat kan verwezenlijken.’ 97 

Er zal nog heel wat water door de Schelde moeten vloeien voor het zover is. In het 

gemeentelijk kiesstelsel volstaat 42% van de stemmen om een meerderheid van de zetels te 

behalen, maar daar zit het Blok zelfs in Antwerpen nog ver van verwijderd. Bij de vorige 

gemeenteraadsverkiezingen scoorde het niet meer dan 28%. Op zijn eentje redt de partij het 

dus nooit. Als het Blok er niet in slaagt het op een akkoord te gooien met genoeg verkozenen 

van andere partijen, dondert het nogmaals voor zes jaar de oppositie in. Of daarmee het nu 

of nooit een nooit wordt, valt nog te bezien: de rechtstreekse verkiezing van de 

burgemeester, die er mogelijk in 2006 aankomt, opent ongetwijfeld nieuwe perspectieven. 

Dan krijgt de rechtse frontvorming waar het Blok op hoopt er een duwtje in de rug bij. 

Op het hoofdkwartier op de Amerikalei ligt het lijstje met verkiezingsbeloftes voor 2000 al 

ruim op voorhand klaar. Die vormen slechts een summiere greep uit het hele Vlaams- 

Blokprogramma. ‘Bij het Vlaams Blok koopt u geen kat in een zak,’ belooft Dewinter, die 

besluit met een smekend ‘Geef ons een kans!’. De lat wordt opvallend laag gelegd. Het 


95 Vlaams Blok, mei 1995. 




zogenaamde contract met de Antwerpenaar bevat niet meer dan vijf plechtige beloftes: 1. 

meer veiligheid via een harde aanpak van de straatcriminaliteit (zero tolerantie, 600 

politieagenten extra), 2. een immigratiestop (vooral dan in de statistieken: nieuwe 

vreemdelingen worden niet meer ingeschreven in de bevolkingsregisters), 3. propere straten 

(tweemaal per week huisvuilophaling, gratis GFT-zakken, goedkopere restafvalzakken, 

strenge straffen voor sluikstorters), 4. de blanke stadsvlucht stoppen (jonge Vlaamse 

gezinnen aantrekken via een geboortepremie van 30.000 frank, meer particuliere 

kinderopvang, aparte islamitische scholen voor migrantenkinderen, meer steun voor de 

traditionele jeugdbewegingen en de jeugdsport, gratis openbaar stadsvervoer voor Vlaamse 

gezinnen), 5. de aanvullende personenbelasting verlagen (‘door het mes te zetten in de vele 

geldverslindende multiculturele en linkse projecten’). 98 

Het allesbehalve ambitieuze programma laat heel wat oningevuld. ‘Men kan niet alles 

oplossen door burgemeester te worden,’ besefte Frank Vanhecke al in 1997. ‘Maar ik kan u 

verzekeren dat men in een stad de sfeer, de mentaliteit, de prioriteiten van een beleid 

zodanig kan leggen dat het wel duidelijk zal worden dat er een Vlaams-Blokbestuur aan de 

macht is.’ 99 

Op slechts enkele maanden verwijderd van het moment suprème mildert het Vlaams Blok 

zijn ambities aanzienlijk. Een burgemeesterszetel in Antwerpen is niet langer het doel. Die 

race kan de partij niet winnen, beseft ze. Met één gemeenteraadszetel erbij, bovenop de 18 

(van de 55) die het er al bezet, is het Blok ook dik tevreden, laat het in juni 2000 weten. Met 

één derde van de zetels kan de partij dan immers de gemeenteraad bijeen roepen zoveel ze 

wil. Als oppositiepartij wekt het dan toch nog de illusie een klein beetje de lakens te mogen 

uitdelen. Met 30 procent van de stemmen moet dat opzet lukken. Het Blok is daar niet zo ver 

meer van verwijderd. In juni 1999 scoorde de Vlaamse parlementslijst, met Dewinter op kop, 

29,6 % in het kanton Antwerpen. Een paar honderd nieuwe kiezers erbij en de buit is binnen. 

Links of rechts vallen er nog wel enkele stemmen te rapen (vooral rechts, want de SP-vijver 

is zo goed als leeggevist). Het Blok rekent op de komst van ontevreden CVP- en VLDkiezers. 

Die wil het niet afschrikken met agressieve slogans. Na de gezinsvriendelijke Baas 

in eigen land-affiche van 1999 presenteert het zich in oktober 2000 met het gematigde 

klinkende Thuis zijn. Evenzeer een extreem-rechtse slogan, alleen valt het niet meer zo op. 

De stinkende beerputten 

In de nationale politieke arena zit het Vlaams Blok gevangen in een dilemma dat haar belet 

op democratische wijze aan de macht te komen (behalve indien het de absolute meerderheid 

zou halen, maar in dat scenario gelooft de partij zelf niet). Dat heeft het minder aan het 

cordon sanitaire dan aan haar eigen halsstarrige houding te wijten. Aan de ene kant 

verwachten haar kiezers dat het Blok voor verandering zal zorgen. De radicaliteit van haar 

programma sluit een snelle deelname aan de macht echter uit. Wie te veel water in de wijn 

doet, houdt geen wijn meer over. Maar wie geen water in de wijn wil doen, houdt op den duur 

slechts zure wijn over. Mildert het Vlaams Blok haar eisen om aan een coalitiepartner 

tegemoet te komen, dan verraadt het haar beloftes. Houdt het daarentegen ten allen prijze 

het been stijf, dan veroordeelt het zichzelf tot een eeuwige oppositiekuur. In beide situaties is 

het resultaat hetzelfde: ontevreden kiezers die vroeg of laat zullen afhaken. 

Het cordon sanitaire komt het Blok hier goed van pas als bliksemafleider: zelf willen we wel, 

maar van de anderen mogen we niet, luidt het excuus. Die anderen moeten dan maar 

uitleggen waarom. ‘Wie heeft het “cordon sanitaire”, de “schutskring” rond het Vlaams Blok 

ingesteld? Dat zijn de anderen, de zelfbenoemde “democratische” partijen geweest, vooral 

onder impuls van de socialisten en de groenen, bijgestaan door de handen spandiensten 

van hun verlichte propagandisten in de media,’ maakt Guido Tastenhoye zich voor de 

parlementsverkiezingen van 1999 boos. 100 

Zo behoudt het Vlaams Blok zijn politieke maagdelijkheid en sust het zijn kiezers. 

Vanhecke: ‘Als ik moet kiezen tussen dat cordon en het verloochenen van onze beginselen, 

98 Antwerps Nieuws, januari 2000. 


100 Vlaams Blok Magazine, mei-juni 1999. 


dan heb ik vlug gekozen: leve het cordon!’ 101 Gerolf Annemans: ‘Wij voelen ons goed in dat 

jasje van de oppositie.’ 102 Karel Dillen in zijn afscheidsinterview met het partijblad: ‘Wat telt 

zijn niet de bestuursmeerderheden. Wat telt is het programma van onze partij. Wij zijn een 

programmapartij. Als zodanig zijn wij in de gegeven omstandigheden een oppositiepartij. 

Maar wij behoren niet tot de schijnoppositie. Wij zitten niet te gluurogen naar postjes en 

ambten. Wij kwijlen niet van verlangen naar een schepen-, burgemeester- en ministerplaats. 

Wij verkopen onszelf niet. [...] Wij zijn een zweeppartij. In het goed en krachtig en krachtiger 

hanteren van de zweep lag gisteren en ligt vandaag en morgen onze taak en opdracht. Dat 

is helemaal geen ijdel en machteloos werk. Integendeel. Laat de zweep knallen. Wees de 

gist in het brood. Wees de hete adem in de nek der vadsigaards. Laat de zweep knallen en 

jaag de politici op die de zweep vrezen.’ 103 

De partij beseft maar al te best wat er op het spel staat. Hoe meer kiezers, hoe groter de 

druk wordt om het nu maar eens te bewijzen. Sinds ook Agalev in 1999 tot de regering 

toetrad, is het Blok nog de enige Vlaamse partij zonder bestuurservaring. Maar geen nood. 

De partijstrategen weten daar wel een mouw aan te passen. We nemen weliswaar niet deel 

aan het beleid, maar we wegen er wel op, zeggen ze dan. Of dat het gewicht van een olifant 

is, dan wel van een mug, wordt er nooit bij verteld. Vanhecke: ‘Tactisch kunnen we 

vaststellen dat onze zweeppartij-strategie hoe dan ook de afgelopen jaren lonend is 

gebleken. Niemand kan bijvoorbeeld ontkennen dat wij grote vooruitgang geboekt hebben in 

twee dossiers die ons zeer nauw aan het hart liggen: de strijd voor de Vlaamse 

onafhankelijkheid en het vreemdelingendossier.’ 104 

Over één cordon sanitaire wordt nooit als dusdanig gesproken: de schutskring die het 

Vlaams Blok tussen zichzelf en de andere partijen optrekt. ‘Laat ons niet vergeten dat het 

“cordon sanitaire” voor ons ook positieve aspecten heeft,’ zegt Wim Verreycken. ‘Het 

bevestigt immers voor de kiezer de duidelijke scheidingslijn die er bestaat tussen de 

sleurpartijen en het Vlaams Blok.’ 105 Frank Vanhecke: ‘Hoe meer cordon, hoe liever. Hoe 

duidelijker de scheidingslijn tussen het Vlaams Blok enerzijds en de stinkende beerputten 

anderzijds, hoe liever.’ 106 Filip Dewinter: ‘Het Vlaams Blok heeft er alle belang bij om zoveel 

mogelijk afstand te bewaren van de traditionele partijen. Op een moment dat de burger de 

politiek uitspuwt, zou het strategisch weinig verstandig zijn voor wat het nationale niveau 

betreft, toenadering te zoeken tot welke partij van de “Bende van Vier” dan ook.’ 107 

De Blok-lijfspreek Eén tegen allen draagt de kiemen van de éénpartijstaat in zich. Als alle 

andere partijen met de grove borstel op de mestvaalt worden gekeerd, blijft er nog maar één 

over om de klus te klaren. Op de nationalistische conventie Recht door zee, die de 

festiviteiten rond 20 jaar Vlaams Blok op 15 november 1997 afsluit, drijft Dewinter die 

polarisering voor een gehoor van 1600 Blok-leden op de spits. ‘Dewinter stelde dat onze 

partij de bevolking duidelijk moet maken dat er in Vlaanderen geen zes of zeven partijen zijn, 

maar slechts twee,’ noteert het partijblad: “Er is de partij van de propere handen en er zijn de 

partijen van het profitariaat. Er is de partij van het volk en er zijn de partijen van het 

establishment. Er is de partij van het Eigen volk eerst en er zijn de partijen van en voor de 

vreemdelingen. Er is de partij van de toekomst en er is de partij van het verleden. Er is een 

volkse, strijdbare en radicaal-nationalistische beweging en er is de Bende van Vijf” 108 

Het Vlaams Blok is er nu ook al van overtuigd de stem van de moral majority te vormen. 

‘Het “cordon” zal breken. Het zal niet breken omdat wij het hoofd buigen, maar omdat de 

anderen dat zullen moeten doen door de kracht van ons electoraal succes. Vergeet immers 

niet dat wij helemaal geen extremistische standpunten innemen, maar standpunten die in 

Vlaanderen meerderheidsstandpunten zijn. Denk aan onze standpunten over de 

miljardenstroom naar Wallonië, de aanpak van de criminaliteit, het vreemdelingenstemrecht, 

101 Vlaams Blok Magazine, oktober 1998. 



104 Idem. 




108 Vlaams Blok Magazine, december 1997. 


de fiscale discriminatie van de gezinnen, en ga zo maar door. Waarom zouden wij buigen, 

als de meerderheid van de Vlamingen denkt zoals wij?’ 109 

De parlementaire methode 

Het cordon sanitaire kan niet verhinderen dat het Vlaams Blok aan verkiezingen deelneemt 

en opeist wat haar volgens de democratische spelregels toekomt: parlementszetels, 

beheersmandaten, zendtijd op radio en televisie, overheidssubsidies... 

Op 21 mei 1995 haalt het Vlaams Blok voor Kamer, Senaat en Vlaamse Raad nog meer 

stemmen dan in 1991. De verkiezingscampagne met de bonkende vuist en de slogan Nu 

afrekenen bezorgt het Vlaams Blok niet bepaald een bloedneus. ‘Er zijn gemakkelijker 

bezigheden dan mandataris zijn van het Vlaams Blok,’ stak Gerolf Annemans aan de 

vooravond van deze verkiezingen een klaagzang af. ‘Het is niet prettig om voor vuile vis te 

worden uitgescholden door de spraakmakers van de samenleving. Het is niet prettig om 

systematisch in de goot getrapt te worden. Het is niet prettig om bestendig onder spervuur 

van journalisten te liggen, om uw zinnen niet te mogen afmaken zonder onderbroken te 

worden. [...] Niet de vreemdelingen zijn uitgesloten, niet de vreemdelingen worden 

achtervolgd, niet de vreemdelingen worden van alles en nog wat beschuldigd: het zijn de 

mandatarissen van het Vlaams Blok die deze droeve eer te beurt valt. Het is soms 

ontmoedigend om zo in de contramine te leven met de weldenkende stukken van onze 

samenleving. Wij zijn de hedendaagse joden.’ 110 

Het belet het Vlaams Blok niet er overal zetels bij te winnen. Voor de drie parlementen 

tezamen klimt de partij van 18 naar 35 zetels. De helft van de 32 mandatarissen (3 vervullen 

een dubbelmandaat) zijn nieuwkomers. Al deze parlementsleden zijn verder de 

hoofdrolspelers in dit boek. 

In de Senaat beschikt het Blok na 1995 over 5 leden met een gemiddelde leeftijd van 47 

jaar (2 dertigers, 2 vijftigers en 1 zestiger). Fractieleider Wim Verreycken (52) en de 

senatoren Roeland Raes (60) en Jurgen Ceder (31) werden rechtstreeks verkozen. Door 

Buelens (59) werd gecoöpteerd. Vlaams Parlementslid Joris van Hauthem (31) werd als 

gemeenschapssenator aangeduid. Verreycken zetelt sinds 1989 (als opvolger van Karel 

Dillen die naar het Europees parlement vertrok); Raes, Van Hauthem en Buelens zijn er 

sedert 1991 bij. Van de ploeg van 1991 vielen enkel de senatoren Roger Bosman en Walter 

Peeters buiten de prijzen. Roeland van Walleghem (45) verhuisde naar de Brusselse 

Hoofdstedelijke Raad, waar hij in het gezelschap vertoeft van Dominiek Lootens (30). 

Tabel 3: VB-uitslag Senaat, 21 mei 1995 (% van de Vlaamse stemmen) 

Provincie Aandeel in VB Stemmenaantal 

% in provincie 

Antwerpen 39,7 % 184.365 17,9 % 

Oost-Vlaanderen 21,0 % 97.526 10,9 % 

West-Vlaanderen 12,6 % 58.288 8,1 % 

Kieskring Brussel-Halle-Vilvoorde 11,5 % 53.438 7,3 % 

Limburg 10,1 % 46.644 10,0 % 

Vlaams-Brabant 5,1 % 23.635 8,1 % 

Totaal 100 % 463.896 12,4 % 

In de Kamer van Volksvertegenwoordigers telt het Vlaams Blok na 1995 11 leden met een 

gemiddelde leeftijd van 42 jaar (1 twintiger, 5 dertigers, 3 veertigers en 2 vijftigers). De 36jarige 

Gerolf Annemans is fractieleider. Hij is één van de vijf Blok-vertegenwoordigers met 

parlementaire ervaring. Filip de Man (39), John Spinnewyn (42), Francis van den Eynde (49) 

en Xavier Buisseret (54) waren er in 1991 ook al bij; Annemans als enige al sedert 1987. De 

zes andere leden van de fractie beleven hun parlementaire doop: Bart Laeremans (29), 

Ignace Lowie (36), Joris Huysentruyt (36), Alexandra Colen (39), Jean Geraerts (47) en Jaak 

van den Broeck (50). 




In zeven van de elf kieskringen beschikt het Blok nu over minstens één Kamerlid. 

Antwerpen (4) en Brussel-Halle-Vilvoorde (2) scoren beter. In de Vlaamse kieskringen (incl. 

Halle-Vilvoorde) haalt de Kamerlijst gemiddeld 12,2 procent, in Brussel 3,7 procent. In 

Antwerpen, Sint-Niklaas-Dendermonde en Mechelen-Turnhout scoort het Blok boven zijn 

Vlaamse gemiddelde. 

Tabel 4: VB-uitslag Kamer van Volksvertegenwoordigers, 21 mei 1995 

Kieskring Stemmen- % in kieskring Aandeel in VB Verkozenen Voorkeuraantalstemmen 

Antwerpen 128.724 22,2 % 27,1 % Gerolf Annemans 41.343 

Xavier Buisseret* 4.467 

+Alexandra Colen+ 4.997 

+Ignace Lowie+ 3.405 

Mechelen-Turnhout 60.969 13,4 % 12,8 % John Spinnewyn 6.671 

Limburg 46.130 9,7 % 11,5 % +Jean Geraerts+ 8.995 

Brussel-Halle-Vilvoorde 54.581 7,2 % 9,7 % Filip de Man 9.276 

+Bart Laeremans+ 3.322 

Gent-Eeklo 38.932 10,3 % 8,2 % Francis van den 

Eynde 

6.801 

Sint-Niklaas-Dendermonde 38.040 14,0 % 8,0 % +Jaak van den 

Broeck+ 

5.258 

Kortrijk-Roeselare-Tielt 25.203 7,6 % 5,3 % +Joris Huysentruyt+ 3.008 

Leuven 24.577 8,4 % 5,2 % Niemand 

Aalst-Oudenaarde 24.491 9,7 % 5,1 % Niemand 

Oostende-Veurne-Ieper-Diksmuide 17.407 7,7 % 3,7 % Niemand 

Brugge 16.623 9,4 % 3,5 % Niemand 

Totaal 475.677 7,8 % 100 % 11 zetels 

De kolom Aandeel geeft het relatieve aandeel weer van elk van de elf kieskringen in de totale VB-uitslag. 

De verkozenen die met een + zijn aangeduid, zijn nieuwkomers. 

*Xavier Buisseret werd op 6 november 1997 vervangen door Luc Sevenhans (zie hoofdstuk 6). 

Alle heisa rond het electorale blitzoffensief van het Vlaams Blok doet wel eens vergeten dat 

de partij in de Kamer van Volksvertegenwoordigers pas de zevende grootste fractie is van de 

tien die er zetelen. Met haar 11 verkozenen bezet het Blok niet meer dan 7% van alle 150 

Kamerzetels. 

De partij zit er oog in oog met de Waalse erfvijand, en dat bevalt Gerolf Annemans wel. ‘In 

de Kamer zit het op zichzelf interessante aspect van de ontmoeting met een ander volk, dat 

in een andere taal spreekt en dat ons – Vlamingen – behandelt als voetmat, of minstens als 

opstapje voor de realisatie van hun belangen. De confrontatie waart altijd rond in de Kamer. 

Daar kunnen wij als radicale Vlamingen, als Vlaams-nationalisten in de voorlijn, de ergernis 

van de Walen aanwakkeren en de Belgische staat op zijn einde voorbereiden door de Walen 

op te jutten tot de haat die zij altijd klaar hebben zitten als het over Vlaams-nationalisme 

gaat,’ vertelt Annemans over de rol van het Vlaams Blok in de Kamer. ‘Wij moeten het 

separatisme aanwakkeren, ervoor zorgen dat de CVP en consoorten de confrontatie met de 

Walen niet uit de weg blijven gaan. Wij moeten het verraad en de lafheid van de Vlaamse 

partijen op dat vlak aan de kaak stellen. Wij moeten het bedrog blootleggen, de 

achteruitstelling en de diefstal ontmaskeren. Daar ligt een belangrijke taak. De Walen 

moeten te horen krijgen wat er leeft in de Vlaamse Beweging. Dat krijgen ze alleen te horen 

in het parlement en van het Vlaams Blok. Kortom, wij moeten het Belgisch schip ordentelijk 

naar de haaien jagen.’ 111 

Kort daarvoor herinnerde Annemans aan het voorbeeld van Joris van Severen (1894- 

1940), die voor hij het Verdinaso oprichtte eveneens in het Belgische parlement had 

gezeteld. Naar aanleiding van diens honderdste geboortedag publiceert Annemans in 

Dietsland-Europa het herdenkingsartikel ‘Joris van Severen: zijn actualiteit voor Vlaamsnationalisten’. 

Annemans citeert er Van Severen uit een brief uit 1930 daterend: 'De tijd is 



nog niet gekomen om de parlementaire methode volledig uit te schakelen, maar de Vlaamsnationale 

gekozenen zouden alleen dan in het Parlement moeten verschijnen en optreden 

wanneer een vraagstuk van zuiver nationale aard op de dagorde komt of om herrie te 

schoppen. Anders lopen zij groot gevaar zich allengerhand en zonder dat zij het zelf 

gewaarworden, in te schakelen in het Belgisch parlementaire partijensysteem. Vroeger 

reeds, wanneer ik er was, zag ik de intoxicatie dag aan dag voortschrijden; ik voelde er al het 

voze en belachelijke van en geen enkele dag heb ik me in de Kamer op mijn gemak 

gevoeld.' 

Waarna beroepspoliticus Annemans eraan toevoegt: ‘Het gevaar waar Van Severen op 

wijst, dat Vlaams-nationale volksvertegenwoordigers en partijen door deelname aan de 

macht ingekapseld en geïntoxiceerd kunnen worden door het Belgische politiek 

establishment, is eveneens zeer actueel. In dat opzicht getuigt zijn waarschuwing van een 

bijna profetische visie." 112 

Het Vlaams Blok is ondertussen zo groot dat het in het najaar van 1995 voor eerst mag 

deelnemen aan een vervolgingscommissie: de Bijzondere Kamercommissie die het 

corruptiedossier tegen ex-minister Willy Claes (SP) onderzoekt. ‘Een interessante periode 

voor het Vlaams Blok,’ blikt Gerolf Annemans vooruit. 113 De lijn die Annemans hier voor het 

eerst uitstippelt, zal hij ook later aanhouden in de andere commissies. ‘Terzake had het 

Vlaams Blok twee mogelijkheden: ofwel gedegen achter de schermen meewerken aan het 

dossier Willy Claes, ofwel een paar nummertjes opvoeren en daardoor het risico lopen dat 

de behandeling van het dossier een keuze voor of tegen het Vlaams Blok zou zijn geweest. 

Wij hebben gekozen voor de eerste mogelijkheid,' beklemtoont Annemans. 114 

Met de parlementaire onderzoekscommissie naar de zaak Dutroux, die tussen oktober 

1996 en februari 1998 alle aandacht naar zich toetrekt, beleeft Annemans een politiek 

hoogtepunt (zie ook hoofdstuk 6). 'De commissie-Dutroux was zeer belangrijk voor het 

Vlaams Blok zelf. Doordat er nogal partijoverschrijdend gewerkt werd, was er in 

verschillende gevallen ook vaak geen sprake meer van het cordon sanitaire. Vele Vlaams- 

Blokvoorstellen werden dan ook in het eindrapport van de commissie opgenomen. Een 

ander voordeel aan die commissie waren de rechtstreekse uitzendingen op tv. Zo konden de 

media het aandeel dat het Vlaams Blok in de werkzaamheden had niet meer voor de 

publieke opinie verdoezelen. Iedereen wist nu wat het Vlaams Blok was en waard was,' slaat 

Annemans zich op de borst in het Vlaams Blok Magazine. 115 

Overal waar het Blok zijn neus mag insteken, probeert het zijn slag te slaan. Het werk in de 

commissies dient niet enkel de waarheid, maar ook het eigen gelijk. Tijdens het 

actualiteitscongres Stop corruptie, propere handen! op zondag 8 juni 1997 worden de 

commissie-ervaringen omgezet in politieke eisen. Heel het congres draait rond het 

partijbelang in de vier commissies: Gerolf Annemans in de commissie Dutroux, Francis van 

den Eynde in de Abos-commissie, senator Wim Verreycken in de commissie georganiseerde 

misdaad en senator Jurgen Ceder in de Ruanda-commissie. 

Het Blok speelt het spel mee, maar er is een grens. Zo neemt de Kamerfractie bijvoorbeeld 

nooit deel aan de stemmingen over rechters bij de Raad van State (‘Wij weigeren rechters te 

laten benomen door politieke organen’, dixit Annemans 116 ). De Dillen-leuze In het parlement, 

niet van het parlement staat diep in menig Blok-hoofd gegrift – de partij investeert trouwens 

meer dan ooit in directe communicatie met de kiezer via buitenparlementaire campagnes, 

massakranten en pamflettenacties. 

Wie het desondanks allemaal de strot uitkomt, is kaderlid Wim van Dijck. ‘Het parlement is 

een slachtbank. Een slachtbank voor het politieke ideaal. Ik vrees dat dat de conclusie moet 

zijn van anderhalf jaar werkzaamheden in en rond het “Paleis der Natie", schrijft Van Dijck 

eind 1996 in Revolte, het Voorpost-blad waarvan hij de hoofdredacteur is. Van Dijck kent de 

parlementaire Blok-keuken van binnenuit, want hij verdient er zelf zijn boterham als 

112 Dietsland-Europa, oktober 1994. 



115 Vlaams Blok Magazine, september 1998. 



universitair medewerker van de Kamerfractie. Het belet hem niet zeer fel uit de hoek te 

komen. 

Van Dijck: ‘Ik zou de waarheid geweld aandoen als ik zou schrijven dat het Vlaams Blok 

reeds meedrijft met de stroom, maar ook zou ik liegen als ik zou schrijven dat het Blok nog 

steeds zijn vroegere elan behouden heeft. Want dat is overduidelijk niet het geval. [...] Ook 

bij het Vlaams Blok houdt men zich te dikwijls bezig met trivialiteiten. Ook bij het Blok 

klampen er zich vast aan hun post. Ook bij het Blok zijn er die per se met hun kop (en alleen 

met hùn kop) in de pers willen komen. Ook bij het Blok wil men er soms al te graag 

"bijhoren". Ook bij het Blok gaat het cliënteel (dat zich stilaan opbouwt) soms voor op het 

belangrijke werk. En ook bij het Blok verloochent men soms standpunten, doet men 

ongehoorde toegevingen. Er zijn concrete voorbeelden, er zijn namen. Het is niet nodig ze te 

noemen. Nog niet. Maar de waarschuwing is pertinent. 

‘De tempels van de democratie zitten vol farizeeërs: het is niet het moment om lief te zijn 

tegen hen. Keihard zijn, dat is de boodschap. Het Blok mag dus zijn energie niet verspillen 

aan formalismen, aan initiatieven die het niet waard zijn om genomen te worden. Het moet 

koers houden, geen water in de wijn! Het moet maken dat zijn stem klinkt, en dat het volk ze 

hoort. 

‘Als het Blok wil dat België barst, of dat het systeem verandert, welnu, dan zijn een beleefd 

vraagje aan de minister in de commissie X of Y of "constructrief oppositie-voeren" daartoe 

niet bepaald de juiste middelen. België zou kunnen barsten onder het voortdurende 

provocatieve optreden van een partij die een half miljoen Vlamingen vertegenwoordigt. Het 

systeem zou kunnen veranderen onder de impuls van volksvertegenwoordigers die niet te 

bekakt zijn om revolutionair te zijn... en te blijven. De honden zullen altijd blaffen – ze zullen 

harder blaffen dan ooit – maar dat kan toch geen reden zijn voor de karavaan om niet 

onverstoorbaar verder te trekken? Bij het Blok moeten ze daar maar eens over nadenken. 

Maar niet te lang, want 't is tijd...’ 117 

Zij streden en leden voor Vlaanderen 

In tegenstelling tot in de Kamer maakt het Vlaams Blok in het Vlaams Parlement wel deel uit 

van het Bureau, dat instaat voor het beheer van de assemblee. Als vierde grootste partij 

heeft het Blok recht op één van de acht zitjes (naast 3 CVP-, 2 VLD- en 2 SP-leden; 

parlementsvoorzitter Norbert de Batselier (SP) zit ook het Bureau voor). 

Luk van Nieuwenhuysen is de gelukkige die als enige Blokker mee zijn zegje mag doen 

over de administratieve en politieke leiding van het Vlaams Parlement. Als vierde 

ondervoorzitter moet hij gebeurlijk parlementsvoorzitter De Batselier vervangen om de 

plenaire vergadering ordentelijk te laten verlopen. Uitgerekend tijdens het debat over het 

gelijke-kansenbeleid op 23 mei 1996 viel Van Nieuwenhuyzen die symbolische eer te beurt. 

In het Uitgebreid Bureau krijgt Van Nieuwenhuyzen het gezelschap van Filip Dewinter, die er 

net als de andere fractieleiders in zetelt. Het Uitgebreid Bureau bepaalt onder meer de 

agenda van de plenaire vergaderingen. Het Legislatuurverslag 1995-1999 van het Vlaams 

Parlement drukt op pagina 17 een groepsfoto af van de veertien leden. Dewinter en Van 

Nieuwenhuysen zijn de enigen die niet lachen. 

Veel van de parlementaire werkzaamheden gebeuren in de commissies – mini-parlementen 

die gespecialiseerd zijn in bepaalde beleidsthema’s. Met 17 zetels op 124 mag het Blok naar 

elke commissie twee leden sturen. Blijkens het Legislatuurverslag 1995-1999 schommelt de 

deelname van de Blok-leden tussen de 64 en de 89%. Sommige commissieleden sturen dus 

geregeld hun kat. VB-lid Marijke Dillen zit de commissie Mediabeleid voor. Dat zorgde even 

voor wat ongerustheid, maar stelde al bij al niet veel voor. Op Dillens voorzitterschap viel 

weinig aan te merken. Mediabeleid bleek bovendien niet echt een top-item te zijn in de 

werking van het Vlaams Blok. 

Van alle Vlaamse bevoegdheden besteedde de partij tussen 1995 en 1999 in het parlement 

de meeste aandacht aan de communautaire verhoudingen: de staatshervorming, Brussel, de 

Rand, de taalgrens- en faciliteitengemeenten, Voeren, … (zie Grafiek 1). 

117 Revolte, 4de kwartaal 1996, nr. 79. 


Grafiek 1: De aandacht van het Vlaams Blok per Vlaams bevoegdheidsdomein, Vlaams 

Parlement 1995-1999 (procenten). 

Bron: Jaarverslagen Vlaams Parlement, eigen berekeningen. 

Op basis van het aantal voorstellen van decreet, resoluties, interpellaties, moties en mondelinge vragen. 

Verhoudingen in de Belgische 

federale staat 

Ruimtelijke Ordening, 

Openbare Werken en Ver- 

Welzijn, Gezin en Gezondheid 

Binnenlandse Aangelegenheden 

Werkgelegenheid en Economische 

Aangelegenhe- 

Onderwijs, Vorming en Wetenschapsbeleid 

Leefmilieu en Natuurbehoud 

Cultuur en Sport 

Buitenlandse en Europese 

Aangelegenheden 

Mediabeleid 

Financiën en Begroting 

Constitutionele Autonomie en 

werking Vlaams Parlement 

3% 

3% 

0% 5% 10% 15% 20% 25% 

Het toeval wil dat de openingszitting van het eerste rechtstreeks verkozen Vlaams parlement 

op 13 juni 1995 wordt voorgezeten door een Vlaams Blokker. Vermits de 69-jarige Wilfried 

Aers het oudste parlementslid is, komt hem volgens de gangbare gebruiken de eer toe het 

parlement officieel te openen. 

Aers (°1925) is een nobele onbekende bij het grote publiek, maar niet bij extreem-rechts. 

De gepensioneerde commercieel directeur van General Biscuits België is de enige Blokverkozene 

in de kieskring Gent-Eeklo. Geen nieuwkomer in het veld: tijdens de tweede 

wereldoorlog was Aers lid van de Nationaal-Socialistische Jeugd Vlaanderen (NSJV) en van 

de geheime dissidente Groot-Nederlandse groep Nederland Eén. Na de oorlog werd hij 

vrijgesproken, maar verloor wel tijdelijk zijn burgerrechten. Aers bleef actief in talloze filialen 

van de radicale Vlaamse beweging en behoort tot de oprichters van het Vlaams Blok. 118 

In het parlement mist hij zijn entree niet. Als ondervoorzitter van Were Di en secretaris van 

Broederband, de vriendenkring van oud-leden van het collaborerende Vlaamsch Nationaal 

Verbond (VNV), weet Aers zijn eigen accenten te leggen. De ouderdomsdeken maakt van de 

geboden gelegenheid dankbaar gebruik om een pleidooi voor amnestie af te steken. Aers: 

‘Men zegt dat wij vandaag een historische dag beleven, een belangrijke start na meer dan 

160 jaar Vlaamse ontvoogdingsstrijd. Dames en heren, ik hoop van harte dat deze uitspraak 

juist is. Laten wij echter niet vergeten dat wij hier vandaag niet zouden samenzijn zonder de 

118 DE WEVER B., ‘Aers, Wilfried’, Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging, 1998. 

4% 

5% 

5% 

7% 

© Marc Spruyt (2000) 'Wat het Vlaams Blok verzwijgt'' [Download op www.blokwatch.be] 36 

8% 

8% 

8% 

9% 

17%

flaminganten die generaties lang het beste van zichzelf hebben gegeven voor Vlaanderen. Ik 

wil hulde brengen aan deze Vlamingen die ons de weg hebben gewezen! Zij streden echter 

niet alleen voor Vlaanderen, zij leden ook voor Vlaanderen! Daarom stemt het mij bitter dat 

Vlaanderen nog steeds geen amnestie kan verlenen. Laten wij, leden van de eerste Vlaamse 

Raad ons in alle omstandigheden als zelfbewuste Vlamingen gedragen. Op die manier zullen 

wij in de komende jaren, alle Waalse en Belgische stiefmoeders kunnen afschudden en zal 

onze Vlaamse Raad de hefboom en het breekijzer worden tot het bereiken van het einddoel 

van de Vlaamse beweging, een onafhankelijke Vlaamse staat.’ 119 De toespraak ontlokt enkel 

bij de Vlaams-Blokfractie applaus. 

Minder fortuinlijk vergaat het de partij tijdens de officiële opening van het splinternieuwe 

Vlaamse parlementsgebouw op zondag 17 maart 1996. Dat gebeuren wordt rechtstreeks 

uitgezonden door de openbare omroep. Tekenaar Gal, één van de genodigden, neemt er 

geen blad voor de mond. Gespuis noemt hij de Blokkers voor het oog van de camera. Die 

laten zich dat niet welgevallen en verlaten woedend het parlementaire halfrond. De maand 

daarop veegt voorzitter Karel Dillen Gal de mantel uit. Gal en gespuis beginnen met dezelfde 

letter, wijst hij er fijntjes op. ‘Een oude volkswijsheid doet er geen doekjes om: "Hoe groter 

geest, hoe groter beest." Gal heeft blijkbaar de trefzekerheid van deze volkswijsheid nog 

maar eens willen aantonen de dag van de plechtige opening van het Vlaams Parlement-datgeen-volwaardig-Parlement-is-en-dat-niet-volwaardig-Vlaams-is. 

Maar, met alle nodige 

kritiek op dit Parlement-met-zijn-tekort-aan-bevoegdheden, men mocht toch verwachten dat 

de uitgenodigden met vork en mes konden eten. Hun soep niet met veel lawaai zouden 

binnenslurpen. Geen winden zou laten. Of erger. Gal heeft willen bewijzen dat erger nog 

altijd mogelijk is.’ 120 

Het nieuwe Vlaamse parlementsgebouw is overigens gezien en goedgekeurd door het 

Blok. Wanneer de Vlaamse onafhankelijkheid daar is kan het fraaie gebouw, waaraan voor 

1,7 miljard frank restauratie- en renovatiewerken werden uitgevoerd, zijn rol ten volle 

vervullen. De Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers en de Senaat krijgen na hun 

opdoeking een andere bestemming. ‘Als dit het gebouw wordt van het verkozen parlement 

van de onafhankelijke Vlaamse staat, dan is de uitgave de moeite waard geweest,’ noteert 

het Vlaams Blok Magazine. ‘Het Belgisch parlementsgebouw kan dan worden omgevormd 

tot een museum waarin het verhaal wordt verteld van anderhalve eeuw kolonisering van 

Vlaanderen.’ 121 

In het Vlaams Parlement staat het Vlaams Blok numeriek het sterkst, zowel in absolute als in 

relatieve cijfers. In de Senaat telt het Blok 5 leden op een totaal van 71 (7% van de zetels), in 

de Kamer 11 op 150 (7,3% van de zetels), in het Vlaams Parlement 17 op 124 (13,7% van 

de zetels). In het Vlaams Parlement zijn slechts drie partijen groter dan het Vlaams Blok. In 

de Kamer en de Senaat zijn dat er vijf en zes. 

De VB-fractie in het Vlaams Parlement telt 17 leden met een gemiddelde leeftijd van 42 

jaar (8 dertigers, 5 veertigers, 1 vijftiger en 3 zestigers). De 32-jarige Filip Dewinter is de 

aanvoerder. Hij is één van de acht Blok-vertegenwoordigers met parlementaire ervaring. 

Karim van Overmeire (30), Joris van Hauthem (31), Marijke Dillen (34), Luk van 

Nieuwenhuysen (42), Frans Wymeersch (42), Roeland van Walleghem (45) en Jan 

Caubergs (64) waren er in 1991 ook al bij; Dewinter als enige ook al in 1987. De negen 

andere leden van de fractie zijn nieuwkomers in het vak (al deden verschillenden onder hen 

al ervaring op in gemeente- of provincieraden): Dominiek Lootens (30), Jan Penris (31), 

Frank Creyelman (33), Pieter Huybrechts (38), Felix Strackx (40), Christian Verougstraete 

(44), Herman de Reuse (51), Emiel Verrijken (63) en Wilfried Aers (69). Lootens en Van 

Walleghem zijn afgevaardigd vanuit de Brusselse Hoofdstedelijke Raad (12.507 stemmen). 

In alle kieskringen behalve Brugge beschikt het Blok nu over minstens één Vlaamse- 

Raadslid. Antwerpen en Mechelen-Turnhout steken er met kop en schouders bovenuit met 

respectievelijk 4 en 3 verkozenen (al scoort het Blok ook in Sint-Niklaas-Dendermonde 

boven zijn gemiddelde stempercentage van 12,3%). 

119 Vlaamse Raad, Handelingen, 13.06.1995. 


121 Idem. 


Tabel 5: VB-uitslag Vlaamse Raad (Vlaams Parlement), 21 mei 1995 

Kieskring Stemmen- % in kieskring Aandeel Verkozenen Voorkeuraantal 

in VB 

stemmen 

Antwerpen 133.231 23,1 % 28,6 % Filip Dewinter 69.268 

Marijke Dillen 12.033 

+Emiel Verrijken+ 2.678 

+Jan Penris+ 2.151 

Mechelen-Turnhout 60.557 13,3 % 13,0 % Luk van Nieuwenhuysen 7.094 

+Pieter Huybrechts+ 1.655 

+Frank Creyelman+ 1.223 

Limburg 45.592 9,6 % 9,8 % Jan Caubergs 10.791 

Halle-Vilvoorde 40.895 12,0 % 8,8 % Joris van Hauthem 5.517 

Gent-Eeklo 38.023 10,1 % 8,2 % +Wilfried Aers+ 5.356 

Sint-Niklaas-Dendermonde 37.501 13,8 % 8,1 % Frans Wymeersch 5.699 

Kortrijk-Roeselare-Tielt 26.046 7,9 % 5,6 % +Herman de Reuse+ 3.505 

Leuven 24.803 8,5 % 5,3 % +Felix Strackx+ 3.405 

Aalst-Oudenaarde 24.493 9,7 % 5,3 % Karim van Overmeire 3.893 

Oostende-Veurne-Ieper-Diksmuide 17.823 8,0 % 3,8 % +Christian 

Verougstraete+ 

2.727 

Brugge 16.295 9,2 % 3,5 % Niemand 

Totaal 465.259 12,3 % 100 % 15 + 2 zetels 

De kolom Aandeel geeft het relatieve aandeel weer van elk van de elf kieskringen in de totale VB-uitslag (de 

kolom ∑ geeft de gecumuleerde aandelen). De verkozenen die met een + zijn aangeduid, zijn nieuwkomers. 

Met 17 leden is de Blok-fractie de vierde grootste van het Vlaams Parlement. Volksunie (9 

zetels) en Agalev (7) zijn half zo klein; SP (26 zetels), VLD (27) en CVP (37) tot dubbel zo 

groot. De regeringscoalitie CVP-SP beschikt over een nipte meerderheid: 63 zetels op 124. 

Jan Caubergs nam op 11 juli 1996 ontslag op de VB-fractie omwille van de door het Blok 

uitgelokte incidenten op de IJzerbedevaart in Diksmuide. Caubergs bleef evenwel zetelen als 

onafhankelijke, waardoor de VB-fractie vanaf dan nog 16 leden telde. 

2336 initiatieven 

Hoe actief is het Vlaams Blok in het democratisch verkozen parlement? In tegenstelling tot 

de Kamer en de Senaat verschaffen de jaarverslagen van het Vlaams Parlement daarover 

gedetailleerde informatie. Tussen 1995 en 1999 hield het eerste rechtstreeks verkozen 

Vlaams Parlement 247 plenaire vergaderingen (met een tijdsduur van 831 uren) en 1870 

commissievergaderingen (4466 uren). 122 In die lange tijdsspanne nam het Vlaams Blok 

volgens de cijfers in het Legislatuurverslag 1995-1999 in totaal 2336 initiatieven. In absolute 

122 De legislatuur tussen de verkiezingen van 21 mei 1995 en 13 juni 1999 valt uiteen in vijf zittingen. 

A. Plenaire vergaderingen: 

• Buitengewone zitting 1995 (13 juni 1995-27 september 1995): 12 plenaire vergaderingen, 28 uur 

• Zitting 1995-1996 (17 oktober 1995-10 juli 1996): 66 plenaire vergaderingen, 269 u. 

• Zitting 1996-1997 (23 september 1996-10 juli 1997): 56 plenaire vergaderingen, 204 u. 

• Zitting 1997-1998 (22 september 1997-9 juli 1998): 56 plenaire vergaderingen, 180 u. 

• Zitting 1998-1999 (28 september 1998-6 mei 1999): 57 plenaire vergaderingen, 150 u 

• Totaal 1995-1999: 247 plenaire vergaderingen, 831 uur. 

B. Openbare commissievergaderingen (van 23 commissies, subcommissies, commissies ad hoc en 

werkgroepen): 

• Buitengewone zitting 1995: 18 commissievergaderingen, 23 u. 

• Zitting 1995-1996: 393 commissievergaderingen, 1003 u. 




• Totaal 1995-1999: 1870 commissievergaderingen, 4466 uur. 

(Bron: Vlaams Parlement: Jaarverslag BZ 1995 / 1995-1996 / 1996-1997, Jaarverslag 1997-1998, 

Legislatuurverslag 1995-1999.) 


cijfers presteert enkel de CVP-fractie beter (3602 initiatieven). De VLD (1809), de Volksunie 

(1818), Agalev (1658) en de SP (809) doen het slechter. 

Dat globale beeld verdient meer dan één bijstelling. Niet elke fractie beschikt over evenveel 

paardenkracht. Een grote fractie kan in theorie meer werk verzetten dan een kleine. In 

realiteit doet zich net het omgekeerde voor: hoe kleiner hoe actiever, zo blijkt. Met 17 van de 

124 Vlaamse volksvertegenwoordigers neemt het Blok 13% van het aantal parlementszetels 

in, maar daarmee verricht het wel 20% van de totale parlementaire arbeid. De VB-fractie 

werkt enerzijds harder dan de grotere fracties van SP, VLD en SP, maar moet terzelfdertijd 

de duimen leggen voor de veel kleinere fracties van VU en Agalev (zie Grafiek 2). De 

oppositiepartijen VU en Agalev nemen een dubbel zo groot aandeel in de parlementaire 

arbeid in dan ze zetels bezetten (VU: 7% van de zetels, 16% van de arbeid; Agalev: 6% 

zetels, 14% arbeid). De grootste regeringspartij CVP presteert naar verhouding (30% zetels, 

31% arbeid), terwijl er bij de grootste oppositiepartij VLD (22% zetels, 16% arbeid) en vooral 

de tweede regeringspartij SP (21% zetels, 7% arbeid) meer gezeteld dan gewerkt wordt. 

In absolute cijfers staat het Vlaams Blok dus op de tweede plaats, na de dubbel zo grote 

CVP-fractie (37 zetels). In verhouding tot haar getalsterkte ziet het Blok-rapport er echter 

minder fraai uit en is het pas de derde actiefste partij, na de slechts half zo grote VU- (9 

zetels) en Agalev-fractie (7 zetels). 

Grafiek 2: Verhouding tussen het aantal zetels en het totaal aantal initiatieven per partij, 

Vlaams Parlement 1995-1999 (in procenten) 123 

Bron: Vlaams Parlement, Legislatuurverslag 1995-1999. Eigen berekeningen. 

35% 

30% 

25% 

20% 

15% 

10% 

5% 

0% 

-5% 

-10% 

-15% 

CVP VLD SP VB VU Agalev 

Een optelsom van alle parlementaire initiatieven veegt alles ten onrechte op één hoop. Een 

simpele schriftelijke vraag krijgt dan hetzelfde gewicht als een veel complexer voorstel van 

decreet. Een vertekening die nogal zwaar doorweegt: op een totaal van 11.546 initiatieven 

werden door alle 124 Vlaamse parlementsleden tezamen 7892 schriftelijke vragen gesteld, 

dat is 68% van het totaal; bij het Vlaams Blok neemt dit zelfs toe tot 73% (1694 schriftelijke 

vragen op 2327 initiatieven). Zonder dat grote aandeel schriftelijke vragen komt het Vlaams 

Blok er bekaaider vanaf. Van de in absolute cijfers op één na actiefste partij zakt het Blok 

dan naar de voorlaatste plaats met 642 initiatieven, nog steeds beter dan de SP (497), maar 

123 Het aantal VB-zetels werd gecorrigeerd van 17 (13,7%) naar 16,3 op 124 (13,1%), vermits 1 parlementslid 

(Jan Caubergs) na 11 juli 1996 als onafhankelijke ging zetelen. 


nu ook zwakker dan de VU (719), Agalev (763) en de VLD (803), naast de CVP die koploper 

blijft (931 initiatieven). 

Een verdere opsplitsing naar het soort initiatieven stelt het plaatje nog meer bij. De 17 

leden van de Vlaams-Blokfractie dienden volgens het Legislatuurverslag 1995-1999 26 

voorstellen van decreet in, 68 voorstellen van resolutie en 70 met redenen omklede moties, 

hielden 136 interpellaties, stelden 342 mondelinge vragen en 1694 schriftelijke vragen (over 

het aantal amendementen en tussenkomsten in commissies en plenaire vergaderingen bevat 

het verslag helaas geen cijfers). 

Op geen enkel initiatief is het Vlaams Blok de koploper. Inzake het aantal voorstellen van 

decreet (zeg maar de Vlaamse wetten) en resolutie (aanbevelingen aan de Vlaamse 

regering zonder kracht van wet) bengelt het zelfs helemaal achteraan. Met de interpellaties 

(waarbij ministers aan de tand worden gevoeld over hun beleid), moties (aanbevelingen aan 

de Vlaamse regering, volgend op een interpellatie) en mondelinge vragen (een soort miniinterpellaties 

die kort op de bal van de actualiteit spelen) haalt het niet meer dan een vierde 

plaats. Het beste scoort het Blok met haar grote hoeveelheid schriftelijke vragen (die eerder 

informatief maar daarom nog niet minder onschuldig zijn): een tweede plaats, alweer na de 

CVP. 

In relatieve cijfers uitgedrukt is het Blok betrokken bij 26% van de voorstellen van resolutie, 

23% van de moties, 21% van de schriftelijke vragen (SV), 17% van de interpellaties, 16% 

van de mondelinge vragen (MV) en 12% van de voorstellen van decreet (zie Grafiek 3). 

Behalve voor de decreten neemt de Blok-fractie dus een groter deel van de koek op zich dan 

het zetels inneemt. 

Grafiek 3: Verhouding tussen het aantal zetels en het aantal initiatieven van het Vlaams 

Blok, Vlaams Parlement 1995-1999 (in procenten) 


28% 

26% 

24% 

22% 

20% 

18% 

16% 

14% 

12% 

10% 

8% 

6% 

4% 

2% 

0% 

% zetels % decreten % resoluties 

% interpell. % moties % MV % SV 


Dat het Vlaams Blok, ondanks haar meer dan gemiddelde prestaties, in vergelijking met de 

andere fracties toch nog zo slecht uit de verf komt, heeft alles te maken met het isolement 

van de partij. Op geen enkel moment zorgt de Blok-fractie voor het mooie weer in het 

Vlaams Parlement. Niet één van de 22 decreten, 52 resoluties en 70 moties die het Vlaams 

Blok op eigen houtje indient, wordt goedgekeurd (zie tabel 6). Wat het Blok ook voorstelt, het 

blijft allemaal dode letter. Geen enkele andere partij speelt zo’n marginale rol in het 

parlement. 

Tabel 6: Aantal ingediende en aangenomen voorstellen van het Vlaams Blok, Vlaams 

Parlement 1995-1999 (absolute aantallen) 

1 FRACTIE MET ANDERE FRACTIES TOTAAL VB 

ingediend aangenomen ingediend aangenomen ingediend aangenomen 

Decreten 22 

0 

4 

4 

26 

4 

(op 136) 

Resoluties 52 

(op 141) 

Moties 70 

(op 184) 

Totaal VB 144 

(op 16) 

0 

(op 21) 

0 

(op 0) 

0 

(op 88) 

16 

(op 117) 

0 

(op 114) 

20 

(op 68) 

15 

(op 97) 

0 

(op 72) 

19 

(op 224) 

68 

(op 258) 

70 

(op 298) 

164 

(op 461) (op 37) (op 319) (op 237) (op 780) 

De getallen tussen haakjes slaan op het totaal voor heel het Vlaams Parlement. 


(op 84) 

15 

(op 118) 

0 

(op 72) 

19 

(op 274) 

Enkel die voorstellen waar ook andere fracties voor tekenen maken een kans, maar 

vergeleken met de andere partijen is het Vlaams Blok hier zelden bij betrokken. Alle 4 

decreten 124 en 15 van de 16 resoluties 125 waar het Blok mede-indiener van is, kregen wel het 

124 De 4 mee door het Vlaams Blok ingediende voorstellen van decreet zijn: 

• 229 (1995-1996), Voorstel van bijzonder decreet van de heer Herman Suykerbuyk c.s. betreffende de 

benaming van de Vlaamse Raad. 

• 1386 (1998-1999), Voorstel van decreet van de heer Jos Geysels c.s. houdende wijziging van sommige 

decreten betreffende de raadpleging van adviesorganen door het Vlaams Parlement. 

• 1387 (1998-1999), Voorstel van decreet van de heer Jos Geysels c.s. houdende oprichting van een Vlaamse 

Land- en Tuinbouwraad. 

• 1388 (1998-1999), Voorstel van bijzonder decreet van de heren André Denys, Gilbert Bossuyt, Luk Van 

Nieuwenhuysen, Paul Van Grembergen en Jos Geysels houdende opheffing van artikelen 46, 47 en 48 van 

de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen. 

125 Van de 16 mee door het Vlaams Blok ingediende voorstellen van resolutie zijn er 14 unanieme, 2 met alle 

partijen behalve Agalev en 2 met alle partijen minus Agalev en SP: 

• 250 (19951996), 6 maart 1996: Voorstel van resolutie van Ward Beysen, Herman Suykerbuyk, Filip 

Dewinter, Paul van Grembergen betreffende de aanslagen in Israël. 

• 376 (1995-1996), dag maand 1996: Voorstel van resolutie van Stefaan Platteau, John Taylor, Carlos 

Lisabeth, Herman De Reuse, Jean-Marie Bogaert en Jos Geysels betreffende de bespreking van het Boek 

van het Rekenhof 1995 - 7e boek met opmerkingen en informatie voorgelegd aan het Vlaams Parlement. 

• 560 (1996-1997), 5 maart 1997: Voorstel van resolutie van Johan de Roo, Francis Vermeiren, Robert 

Voorhamme, Joris van Hauthem, Jean-Marie Bogaert en Jos Stassen betreffende de sluiting van Renault 

België te Vilvoorde. 

• 644 (1996-1997), 23 april 1997: Voorstel van resolutie van John Taylor, Stefaan Platteau, Carlos Lisabeth, 

Herman de Reuse, Jean-Marie Bogaert en Jos Geysels betreffende het juridisch kader, het financieel belang 

en de audit van het controlesysteem van de Vlaamse Openbare Instellingen. 

• 655 (1996-1997), 6 mei 1997: Voorstel van resolutie van John Taylor, Stefaan Platteau, Carlos Lisabeth, 

Herman de Reuse, Jean-Marie Bogaert en Jos Geysels betreffende het thesauriebeheer van de Vlaamse 

Huisvestingsmaatschappij. 

• 673 (1996-1997), 26 mei 1997: Voorstel van resolutie van Paul Dumez, Jaak Gabriels, Robert Voorhamme, 

Jan Penris, Herman Lauwers en Patrick Lachaert betreffende het Vlaams zeehavenbeleid. 

• 718 (1996-1997), 24 juni 1997: Voorstel van resolutie van Joachim Coens, Jaak Gabriels, Robert 

Voorhamme, Jan Penris, Herman Lauwers en Didier Ramoudt betreffende de IJzeren Rijn. 

• 836 (1997-1998), 21 november 1997: Voorstel van resolutie van John Taylor, Stefaan Platteau, Carlos 

Lisabeth, Herman de Reuse, Jean-Marie Bogaert en Jos Geysels betreffende de aanwending van de 

vastleggingsmachtiging van het FEERR-MGO. 


licht op groen. Daar moet geen overdreven belang aan gehecht worden. Het gaat bijna altijd 

om voorstellen die unaniem werden ingediend en ook goedgekeurd, en waarvoor de zegen 

van het Vlaams Blok dus niet van levensbelang was. Doorgaans betreft het voorstellen die 

gegroeid zijn uit een consensus in een of andere commissie, en waar het Blok zich bij 

aansluit. Meer dan het vijfde wiel aan de wagen is de partij niet. 

Een zeldzame keer ligt dit anders, zoals op 10 juni 1998 wanneer het Vlaams Blok het 

zogenaamde decreet-Suykerbuyk erdoor sleurt in een nooit vertoonde wisselmeerderheid 

met de CVP en de Volksunie. Herman Suykerbuyk (CVP) diende op 2 mei 1996 een voorstel 

in om de gevolgen van de tweede wereldoorlog te milderen. Zowel behoeftige ‘getroffenen 

van de repressie’ als oorlogsslachtoffers en vrijwilligers van de Spaanse burgeroorlog 

zouden maandelijks een extraatje van 1666 frank krijgen. Het voorstel draagt aanvankelijk de 

goedkeuring weg van alle partijen, behalve het Vlaams Blok. ‘Een maatregel van twee keer 

niks,’ meent Joris van Hauthem. 126 Het Blok vindt het allemaal wat minnetjes en is niet van 

plan het voorstel te steunen. Pas wanneer SP, VLD en Agalev hun steun intrekken, is het 

Blok graag bereid de andere partijen een neus te zetten. Op 10 juni 1998 wordt het voorstel 

met de hakken over de sloot goedgekeurd. Met niet één stem teveel, want slechts 60 van de 

119 aanwezige parlementsleden drukken op het ja-knopje: de 16 ja-stemmen van het Blok 

maakten voor één keer het verschil. (Zonder veel gevolg overigens: het decreet-Suykerbuyk 

werd later door het Arbitragehof vernietigd.) 

De gemiddelde Vlaams-Blokker 

‘In de politieke fracties van het Blok zitten een aantal heren die veel nuttiger werk leveren in 

hun moestuin dan in het parlement.’ Die straffe woorden schreef ’t Pallieterke in de zomer 

van 1998. 127 Dat sloeg wellicht niet op de gepensioneerde tuinier Jan Caubergs, want die 

stapte twee jaar eerder al op. 

Gemiddeld nam een Vlaams Blokker tussen 1995 en 1999 zo’n 145 initiatieven in het 

Vlaams Parlement. Dat is 56% meer dan de gemiddelde activiteitsgraad voor heel het 

parlement, die 93 initiatieven per lid bedraagt. 128 Een gemiddelde Blokker komt met 2 

• 843 (1997-1998), 27 november 1997: Voorstel van resolutie van Jos de Meyer, Marleen Vanderpoorten, 

René Swinnen, Pieter Huybrechts, Chris Vandenbroeke en Ludo Sannen betreffende de studietoelagen. 

• 910 (1997-1998), 4 februari 1998: Voorstel van resolutie van Herman Suykerbuyk, André Denys, Joris van 

Hauthem en Etienne van Vaerenbergh betreffende de situatie van de Vlamingen in Brussel in het algemeen. 

• 1082 (1997-1998), 5 juni 1998: Voorstel van resolutie van John Taylor, Stefaan Platteau, Carlos Lisabeth, 

Herman de Reuse, Jean-Marie Bogaert en Jos Geysels houdende regeling van het statuut van de 

commissarissen van de Vlaamse regering aan de Vlaamse universiteiten. 


Herman de Reuse, Jean-Marie Bogaert en Jos Geysels betreffende toepassing en evaluatie van de 

regelgeving inzake de universiteiten in de Vlaamse Gemeenschap. 


Herman de Reuse, Jean-Marie Bogaert en Jos Geysels betreffende de vergoeding van het Vlaamse Gewest 

aan de NV Aquafin voor het rendement op het eigen vermogen. 

• 1170 (1998-1998), 14 oktober 1998: Voorstel van resolutie van John Taylor, Stefaan Platteau, Carlos 

Lisabeth, Herman de Reuse, Jean-Marie Bogaert en Cecile Verwimp-Sillis betreffende de procedures met 

betrekking tot de oprichting van serviceflats voor bejaarden langs de Bevak NS Serviceflats Invest. 

• 1259 (1998-1999), 15 december 1998: Voorstel van resolutie van John Taylor, Stefaan Platteau, Carlos 

Lisabeth, Herman de Reuse, Jean-Marie Bogaert en Cecile Verwimp-Sillis betreffende de 

beheersovereenkomst 1997-2001 met de Vlaamse Vervoermaatschappij De Lijn (VVM). 

• 1336 (1998-1999), 2 maart 1999: Voorstel van resolutie van John Taylor, Stefaan Platteau, Carlos Lisabeth, 

Herman de Reuse, Jean-Marie Bogaert en Cecile Verwimp-Sillis betreffende de geïntegreerde economische 

boekhouding en budgettaire rapportering van de Vlaamse openbare instellingen. 


127 

’t Pallieterke, 12.08.1998. 

128 Vlaams Parlement, Legislatuurverslag 1995-1999; eigen berekeningen. Het legislatuurverslag bevat enkel 

cijfers voor de fracties, niet voor de individuele parlementsleden. Die laatste cijfers berekende ik op basis van de 

documentendatabank op de website van het Vlaams Parlement (www.vlaamsparlement.be). Vermits het 

legislatuurverslag de ingetrokken voorstellen niet meerekent, terwijl de databank die wel bevat, verschillen de 

totalen lichtjes. De initiatieven van Jan Caubergs, die na 11 juli 1995 als onafhankelijke ging zetelen, werden hier 

niet meegerekend in de berekening van de VB-fractiegemiddelden. 


decreten, 5 resoluties en 5 moties op de proppen, houdt 9 interpellaties, stelt 22 mondelinge 

vragen en 104 schriftelijke vragen. De controlerende activiteit (interpellaties en moties, 

mondelinge en schriftelijke vragen) weegt zwaarder dan het wetgevende en 

beleidsvoorbereidende werk (decreten en resoluties). 

De gemiddelde Vlaams Blokker bestaat evenwel niet. In werkelijkheid wordt het werk in de 

Blok-fractie slechts door een kleine minderheid gedragen (zie tabel 7). Elf van de zestien 

parlementsleden scoren lager dan het fractiegemiddelde van 145 initiatieven. Acht 

parlementsleden presteren onder het algemene parlementsgemiddelde van 93 initiatieven, 

zes stellen zich tevreden met minder dan 50, drie met minder dan 30 en één parlementslid 

komt op vier jaar tijd zelfs niet aan 20 initiatieven. 

Tabel 7: Aantal initiatieven per VB-lid, Vlaams Parlement 1995-1999 (absolute aantallen) 

Decreten 

Resoluties 

L. van Nieuwenhuysen 9 29 24 20 86 738 906 (168) 

+P. Huybrechts+ 3 7 12 14 75 130 241 (111) 

M. Dillen 5 6 3 4 21 186 225 (39) 

F. Dewinter 6 15 23 8 31 124 207 (83) 

+D. Lootens+ 1 10 16 6 24 118 175 (57) 

+J. Penris+ 3 11 15 22 33 52 136 (84) 

+W. Aers+ 1 2 0 11 1 105 120 (15) 

+F. Strackx+ 4 9 10 14 18 65 120 (55) 

J. van Hauthem 3 9 13 9 23 8 65 (57) 

+F. Creyelman+ 2 6 0 5 3 49 65 (16) 

+E. Verrijken+ 0 6 7 9 17 10 49 (39) 

R. van Walleghem 1 2 0 0 0 40 43 (3) 

F. Wymeersch 1 4 9 12 8 7 41 (34) 

K. van Overmeire 0 1 4 3 2 12 22 (10) 

+C. Verougstraete+ 0 1 0 4 2 14 21 (7) 

+H. de Reuse+ 1 10 0 2 1 5 19 (14) 

Totaal 25 81 136 77 345 1663 2327 (668) 

Fractiegemiddelde 1,6 5,0 8,5 4,8 21,6 103,9 145,4 (41,75) 

Bron: Documentendatabank website Vlaams Parlement, eigen berekeningen. 

+ + = parlementaire nieuwkomers. Zonder Jan Caubergs. 

Dertien van de zestien parlementsleden scoren in één of meer categorieën onder het VBfractiegemiddelde. 

Enkel Luk van Nieuwenhuysen, Pieter Huybrechts en Filip Dewinter doen 

het telkens beter dan het gemiddelde. Dominiek Lootens, Jan Penris en Joris van Hauthem 

halen 1 maal het gemiddelde niet, Felix Strackx 2 maal, Marijke Dillen, Frank Creyelman en 

Emiel Verrijken in de helft van de gevallen, Wilfried Aers en Frans Wymeersch 4 maal, Karim 

van Overmeire en Herman de Reuse 5 maal, en Roeland van Walleghem en Christian 

Verougstraete in alle 6 categorieën. 

Zeven parlementsleden slagen er op vier jaar tijd in nul initiatieven te nemen in één of meer 

categorieën. Emiel Verrijken, Karim van Overmeire en Christian Verougstraete dienden geen 

enkel voorstel van decreet in. Verougstraete plaatste eveneens geen enkele interpellatie op 

de agenda, net zoals Wilfried Aers en Frank Creyelman. Roeland van Walleghem speelde 

het spel het minste mee: nul interpellaties, nul moties, nul mondelinge vragen. Enkel de nonactiviteit 

van Van Walleghem is nog begrijpelijk: hij zetelt in geen enkele commissie, terwijl 

interpellaties, moties en mondelinge vragen net de instrumenten van de commissies zijn. 


Interpellaties 

Moties 

MV 

SV 

Totaal 

(Totaal –SV)

Voor de helft van het aantal Blok-initiatieven zijn niet meer dan 2 parlementsleden 

verantwoordelijk. Zij nemen evenveel werk op de schouders als de 14 andere (zie Grafiek 3). 

Eén parlementslid tekent in zijn eentje voor bijna 40% van alle Blok-werk. Zijn naam is Luk 

van Nieuwenhuysen. Fractieleider Filip Dewinter staat op de vierde plaats met bijna 9%. 

Politieke onervarenheid is geen factor van belang. Van de negen nieuwkomers – 

aangeduid tussen plustekens of sterretjes – prijken er twee in de top 5 en zes in de top 10. 

Van de Blokkers die reeds politieke ervaring opdeden tijdens de legislatuur 1991-1995 scoort 

Karim van Overmeire het belabberdst: een derde laatste plaats met een zielige 22 

initiatieven in totaal. 

Grafiek 4: Aandeel van elk VB-parlementslid in het totale aantal fractie-initiatieven, Vlaams 

Parlement 1995-1999 (in %) 

Bron: documentenbank website Vlaams Parlement, eigen berekeningen. 

Berekeningen zonder Jan Caubergs. 

0 

% 

3 

% 

5 

% 

*J. Penris* 

*W. Aers* 5% 

*F. Strackx* 5% 

J. van Hauthem 3% 

*F. Creyelman* 3% 

*E. Verrijken* 2% 

R. van Walleghem 2% 

F. Wymeersch 2% 

K. van Overmeire 1% 

*C. Verougstraete* 1% 

*H. de Reuse* 

8 

% 10 

% 

*P. Huybrechts* 10% 

M. Dillen 10% 

F. Dewinter 9% 

*D. Lootens* 

13 

% 

15 

% 

18 

% 

20 

% 

23 

% 

Zonder het grote aandeel schriftelijke vragen (71% van alle initiatieven) zien de 

verhoudingen er lichtjes anders uit (zie tabel 7 en grafiek 5). Vier parlementsleden leveren 

tweederde van alle prestaties. Luk van Nieuwenhuysen blijft de onbetwiste nummer één met 

een kwart van alle initiatieven (of 168 in aantal), op ruime afstand gevolgd door drie 

parlementsleden die meer dan één tiende op zich nemen: Pieter Huybrechts (16,6% of 111), 

Jan Penris (12,6% of 84) en fractieleider Filip Dewinter (12,4% of 83 initiatieven). Onderaan 

het staartje verwisselen enkele parlementsleden van plaats. Christian Verougstraete blijft 

voorlaatste (1% of 7 initiatieven), Roeland van Walleghem doet het nog slechter met nog 

geen halve procent (of zegge en schrijve 3 initiatieven). VBJ-voorzitter Karim van Overmeire 

blijft nauwelijks een rol van betekenis spelen op de derde laatste plaats met welgeteld 10 

initiatieven. 


25 

% 

28 

% 

30 

% 

33 

% 

35 

% 

38 

% 

L. van Nieuwenhuysen 39% 

40 

%

Grafiek 5: Aandeel van elk VB-parlementslid in het totale aantal fractie-initiatieven zonder de 

schriftelijke vragen, Vlaams Parlement 1995-1999 (in %) 


Berekeningen zonder Jan Caubergs. 

*F. Creyelman* 2% 

*W. Aers* 2% 

*H. de Reuse* 

K. van Overmeire 1% 

*C. Verougstraete* 1% 

R. van Walleghem 0% 

M. Dillen 6% 

*E. Verrijken* 6% 

F. Wymeersch 5% 

J. van Hauthem 9% 

*D. Lootens* 

*F. Strackx* 8% 

*J. Penris* 

F. Dewinter 12% 

*P. Huybrechts* 17% 

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 

Interpellaties, mondelinge vragen en schriftelijke vragen zijn per definitie solo-initiatieven. 

Voorstellen van decreet, resoluties en moties kunnen door meerdere parlementsleden 

worden ingediend. Bij het Vlaams Blok gaat slechts een minderheid solo: 48% van de 

decreten, 37% van de resoluties en 32% van de moties dragen de naam van maar één 

parlementslid. Sommige parlementsleden treden nooit alleen op: Dominiek Lootens, Herman 

de Reuse, Karim van Overmeire, Roeland van Walleghem en Christian Verougstraete doen 

het altijd met collega’s – als ze het al doen, want de vier laatste zijn ook de vier luisten. 

Tabel 8: Aantal solo-initiatieven per VB-lid, Vlaams Parlement 1995-1999 (absolute 

aantallen). 

decreten resoluties moties totaal 

Luk van Nieuwenhuysen 4 14 8 26 

Jan Penris 2 4 5 11 

Filip Dewinter 1 4 1 6 

Joris van Hauthem 0 0 6 6 

Marijke Dillen 3 1 1 5 

Pieter Huybrechts 1 2 2 5 

Frank Creyelman 0 2 0 2 

Felix Strackx 1 1 0 2 

Frans Wymeersch 0 1 1 2 

Wilfried Aers 0 0 1 1 

Emiel Verrijken 0 1 0 1 

Dominiek Lootens 0 0 0 0 

Herman de Reuse 0 0 0 0 

Karim van Overmeire 0 0 0 0 

Roeland van Walleghem 0 0 0 0 

Christian Verougstraete 0 0 0 0 


L. van Nieuwenhuysen 25% 

Slecht presteren in het Vlaams Parlement leidt niet tot een electorale afstraffing voor het 

betrokken parlementslid. Van de 8 parlementsleden met een slechter rapport dan het 

parlementaire gemiddelde (en dus ook dan het Blok-gemiddelde) werd enkel Roeland van 

Walleghem gewraakt (de onafhankelijke ex-Blokker Jan Caubergs stond sowieso al 

buitenspel). Alle andere gebuisden werden door het partijbestuur beloond met een 


verkiesbare plaats, en dus ook met een goed betaalde job voor de volgende vier jaar. Ook 

rode lantaarn Herman de Reuse (lijsttrekker Kortrijk-Roeselare-Tielt) en de drie andere 

hekkensluiters vallen in de prijzen: Christian Verougstraete (lijsttrekker Veurne-Diksmuide- 

Ieper-Oostende), Karim van Overmeire (lijsttrekker Aalst-Oudenaarde) en Frans Wymeersch 

(lijsttrekker Sint-Niklaas-Dendermonde). 

De Vlaams Parlementsfractie (zie bijlage 1) komt versterkt uit de stembusgang van 13 juni 

1999 en wint er 3 zetels bij: van 17 naar 20 (+ 2 Brusselse verkozenen) (zie bijlage 1). 

Behalve Van Walleghem en Caubergs maken alle leden opnieuw hun opwachting (de niet 

verkozen Frank Creyelman wordt gecoöpteerd voor de Senaat). Het Vlaams Blok is nu de 

derde grootste partij in Vlaanderen. Met 603.340 stemmen (+ 138.101) en 15,5% steekt ze 

nipt de SP voorbij die van 19,4% naar 15,0% donderde. 

In de Kamer (zie bijlage 2) stijgt het Blok van 11 naar 15 zetels, in de Senaat (zie bijlage 3) 

van 3 naar 6 zetels. De campagne voor de Kamer kostte 38,3 miljoen frank, die voor de 

Senaat 6,5 miljoen. Het is echter vooral uitkijken naar de uitslag voor de Brusselse 

Hoofdstedelijke Raad, waar de ontslagen Schaarbeekse politiecommissaris Johan Demol de 

Blok-lijst trekt (zie ook hoofdstuk 4). Het Blok hoopt heimelijk minstens de helft van de 

Vlaamse zetels binnen te rijven zodat een Brusselse regering zonder haar onmogelijk wordt 

en er een politieke impasse in de hoofdstad ontstaat. Zover laat de kiezer het niet komen. 

Het Vlaams Blok verdubbelt weliswaar zijn zetelaantal in de Brusselse Raad van 2 naar 4 

(niet zijn stemmenaantal: van 12.507 naar 19.310), maar omdat het totale aantal Vlaamse 

zetels stijgt van 10 naar 11 is het Blok-dreigement geneutraliseerd. De Brusselse 

kiescampagne kostte het Blok 10,2 miljoen frank, waarvan 2,2 miljoen voor lijsttrekker 

Demol. 

Toch mag die uitslag niet geminimaliseerd worden. De 32% die het Vlaams Blok onder de 

Brusselse Vlamingen scoort, is het dubbel van de 15,5% die de partij in Vlaanderen bereikt. 

Zelfs in haar bastion Antwerpen komt het Vlaams Blok niet boven de 29,6%. 

Johan Demol zelf (12.421 voorkeurstemmen of 64% van alle Brusselse Blok-stemmen) 

verdedigt voortaan de Blok-kleuren in de Brusselse Hoofdstedelijke Raad en het Vlaams 

Parlement. 129 Hij vertoeft er in het gezelschap van drie andere Blok-verkozenen: 

oudgediende Dominiek Lootens (1133 voorkeurstemmen), ex-NSV’er, ex-Trends-journalist 

en ex-studiedienstmedewerker Erik Arckens (894 voorkeurstemmen) en tenslotte de liberale 

vakbondssecretaris Jos van Assche (707 voorkeurstemmen). 

Voor Demol is het maar een tussenstap naar de volgende faze: de burgemeesterssjerp van 

Schaarbeek. Het Blok likt ondertussen zijn wonden en kijkt reikhalzend uit naar de volgende 

kans. ‘De tijd van het Vlaams Blok komt nog,’ schrijft Guido Tastenhoye bemoedigend. ‘De 

toestand van verloedering en criminaliteit zal nog verergeren in Brussel. Er is nog een groot 

stemmenpotentieel. [...] Het komt er nu op aan in de diepte te werken, even weg van de 

confrontaties en het gewoel, om in Brussel een goed netwerk uit te bouwen, ingebed in het 

verenigingsleven, de bejaardenwerking, het onderwijs enz. Johan Demol is intussen 

bevorderd tot algemeen voorzitter van de gehele Vlaams-Blokwerking in Brussel, een nieuwe 

speciaal voor hem gecreëerde functie.’ 130 

In totaal telt het Vlaams Blok nu 48 zetels (45 mandatarissen) in de vier assemblees. Om 

wat te doen? Geen hond ligt ervan wakker. Het Vlaams Blok is het parlementair systeem 

dankbaar voor de vele voordelen die het haar biedt. 

Onderdanen 

Elke stem is geld waard. Daar zorgt de partijfinanciering voor: 50 frank per stem voor Kamer 

en Senaat, aangevuld met een vast basisbedrag van 5 miljoen frank. Zoveel brengen de 

verkiezingen in het laatje, elk jaar opnieuw. De verkiezingscampagne van 1999 voor Kamer 

en Senaat kostte het Vlaams Blok exact 44.738.412 frank, de verkiezingsuitslag levert haar 

de volgende vier jaar een bedrag van bijna 50 procent meer op, te weten 64.830.350 frank. 

Sedert de overheid in 1989 dotaties begon toe te kennen aan politieke partijen, heeft het 

Vlaams Blok de miljonairsstatus bereikt. ‘Politiek profitariaat’ noemde het Blok die 

overheidsdotaties ooit in een officieel standpunt. ‘Honderden miljoenen worden nog maar 

129 Als lijstduwer voor de Senaat haalde Demol 65.918 voorkeurstemmen, 6101 meer dan Filip Dewinter. 

130 Vlaams Blok Magazine, juli 1999. 


eens over de balk gegooid, louter om de macht van de partijen te vergroten.’ 131 Meer dan een 

retorisch protest pleegt het Blok evenwel niet. In de daden passeert het even gretig elk jaar 

netjes langs de kassa. Het zou wel gek zijn om dat niet te doen, want de Belgische staat 

betoelaagt de partijen nu eenmaal met gulle hand. Aanvankelijk ontving het Blok jaarlijks 

circa 5,5 miljoen frank. Na een wetswijziging en twee electorale successen steeg dat bedrag 

tot 11,5 miljoen frank in 1992, 46 miljoen frank in 1993 en 1994, en 52,3 miljoen frank vanaf 

1995. De door het Blok daartoe speciaal opgerichte vzw Vlaamse Concentratie beheert de 

partijdotaties. Frank Vanhecke is voorzitter van de vzw, Roeland Raes secretaris en Patsy 

Vatlet penningmeester. 

De partij weet wel wat aan te vangen met dat geld. In een mum van tijd wordt een 

professioneel apparaat uit de grond gestampt waarvoor tientallen medewerkers worden 

aangeworven. 'De gegadigden staan al te dringen,' schreef Ludo Gerits in Dietsland-Europa. 

na de electorale sprong voorwaarts van 24 november 1991. 'Het is geen toeval dat het aantal 

partijleden met sprongen stijgt. Het Vlaams Blok draaide vooral op het idealisme van enkele 

goedmenenden. Door de electorale groei mag de partij meer mensen in dienst nemen, zo wil 

het Belgische systeem. Een partijbureaucratie met bijhorende betaalde medewerkers gaat 

een eigen leven leiden, onvermijdelijk. Het risico bestaat dat ook het Vlaams Blok als structuur 

gaat zweven, los van en hoog boven wat zijn kiezers willen en wat bij de "onderdanen" 

leeft. Een betaalde medewerker verdedigt belangen eerder dan ideeën. Dan zal het Blok een 

partij worden als de andere. De partij zal dan zijn eigen structuur willen beschermen en een 

eigen leven beginnen leiden.' 132 

De Vereniging van Vlaams Blok Mandatarissen (VVBM), het Nationalistisch 

Vormingsinstituut (NVI), de Dienst Organisatie, de Dienst Propaganda, de Studiedienst, de 

Persdienst, de Mediacel, de Juridische Dienst, de Nationalistische Omroepstichting (NOS), 

het Nationaal Secretariaat en de 13 arrondissementele secretariaten werken allemaal met 

betaald personeel. De medewerkers van de vijf parlementsfracties staan bovendien op de 

loonlijsten van respectievelijk de Kamer, de Senaat, het Vlaams Parlement, de Brusselse 

Hoofdstedelijke Raad en het Europees Parlement. 

De samenstelling van het Partijbestuur, de echte top van het Blok, volgt die evolutie naar 

professionalisering met vaste tred. Aanvankelijk mocht die voor hooguit éénderde uit 

mandatarissen bestaan, zodat 'er altijd een overwicht van niet-politiekers zal blijven', luidde 

het bij de oprichting van de partij. 133 Al in 1991 schuift het Vlaams Blok die belofte opzij. Van 

de dertien leden die het Partijbestuur dan telt, zetelt drievierde in het parlement. 

Anno 2000 zijn elf van de vijftien leden van het Partijbestuur beroepspoliticus: de Europese 

parlementsleden Frank Vanhecke (partijvoorzitter) en Karel Dillen (ere-voorzitter); de 

senatoren Roeland Raes (ondervoorzitter), Wim Verreycken (fractieleider Senaat) en Jurgen 

Ceder (juridische dienst en mediacel); de kamerleden Gerolf Annemans (fractieleider Kamer 

en studiedienst) en Francis Van den Eynde (VVBM-voorzitter); de Vlaamse parlementsleden 

Filip Dewinter (fractieleider Vlaams parlement en dienst organisatie), Luk van 

Nieuwenhuysen (voorzitter partijraad), Karim van Overmeire (NOS en dienst vorming) en 

Joris van Hauthem (hoofdredacteur partijblad en perswoordvoerder). Enkel Jürgen 

Branckaert (voorzitter Vlaams Blok Jongeren), Philip Claeys (verslaggever), Walter Peeters 

(financieel adviseur) en Patsy Vatlet (penningmeester) verdienen hun boterham niet in een of 

ander parlement, al werken Vatlet, Claeys en Branckaert wel in loondienst van het Blok en 

was de bejaarde Peeters (°1925) tussen 1991 en 1995 senator. 

Naast haar partijapparaat laat het Blok ook haar propagandamachine op volle toeren 

draaien met overheidsgeld. In 1995 nam de post reclame en propaganda nog 9,8 miljoen 

frank voor zijn rekening. In 1996 was dat al 24 miljoen, in 1997 60 miljoen en in 1998 79 

miljoen frank. Het nationale secretariaat sponsort onder meer de twee miljoen lokale 

partijbladen, waardoor de partij zich verzekert van eigen communicatiekanalen in alle 

uithoeken van Vlaanderen. 

131 

Gazet van Antwerpen, 01.01.1993. 

132 

GERITS L., ‘Proteststemmen’, Dietsland-Europa, februari 1992. VB-ondervoorzitter Roeland Raes dient Gerits 

in het nummer van mei 1992 van repliek. 

133 ‘Interview met Karel Dillen en Piet Bocken’, Dietsland-Europa, juni 1979. 


Slapjanussen 

Geen wonder dus dat het Vlaams Blok als een duivel in een wijwatervat tekeer gaat tegen 

eenieder die een vinger durft uitsteken naar het overheidsmanna. Het bezorgde de partij de 

voorbije jaren heel wat kopzorgen en woeste uithalen. 

Eerst werd ze verplicht de aanvaarding van het Europees Verdrag voor de Rechten van de 

Mens (EVRM) in haar statuten in te schrijven. Dat was in 1995. Het Blok deed dat, maar met 

veel tegenzin. 134 Op het democatiecongres van juni 1996 werd die voorwaarde nog als een 

onaanvaardbare bemoeienis gekapitteld. 'Financiering van politieke partijen mag enkel 

afhankelijk zijn van het voldoen aan een aantal formele voorwaarden. Geen enkele 

inhoudelijke eis mag gesteld worden,' luidde het in een resolutie. Maar met enkele woorden 

aan haar statuten toe te voegen, had het zich toch in regel kunnen brengen. 

Vervolgens dienen de PS’ers Claude Eerdekens en Charles Janssens op 23 juni 1997 in de 

Kamer een wetsvoorstel in om partijen die het EVRM effectief niet naleven van een deel van 

hun subsidies te beroven. Dat voorstel kent een lange parlementaire lijdensweg maar wordt 

op 10 december 1998 uiteindelijk door 109 Kamerleden goedgekeurd; de Blok-fractie stemt 

zoals verwacht tegen, 21 VU- en VLD-leden onthouden zich. Bij de eindstemming binden de 

Blokkers als stil protest een rode doek voor hun mond. 

Maar eerst haalde de partij nog het zwaar geschut boven water. 'Het Vlaams Blok zag zich 

verplicht te vechten voor zijn leven,' dramatiseert Francis van den Eynde. 135 De medewerkers 

van de studiedienst mochten overuren draaien om een nooit geziene massa amendementen 

uit hun duim te zuigen. Uiteindelijk verzonnen ze er 4043, waarvan er 1746 op 14 juli en 

1302 op 17 november 1998 werden ingediend – symbolische aantallen, zelfs daar had het 

Vlaams Blok oog voor. Om die hele handel op alleen maar één exemplaar te drukken 

hadden de diensten van de Kamer bijna zevenhonderd bladzijden nodig. 

De vertragingsmanoeuvres van het Blok resulteren in een 27 uren durende marathonzitting 

van 23 op 24 november 1998 waarop de Blok-kamerleden de hele rits amendementen één 

voor één mogen komen toelichten. De slaapverwekkende vertoning brengt niemand op 

andere gedachten. De partij deed dan ook uitstekend haar best om een destructieve 

oppositie te voeren tegen het bewuste wetsvoorstel. Alleen al om het opschrift (de titel van 

het wetsvoorstel) te wijzigen worden er honderd amendementen ingediend volgens hetzelfde 

refreintje: Wetsvoorstel ter bestrijding van het politieke Vlaamse nationalisme, Wetsvoorstel 

ter bestrijding van het Vlaams-nationalisme, Wetsvoorstel ter bestrijding van de Vlaamse 

gedachte, Wetsvoorstel ter bestrijding van de Vlaamse aanwezigheid in Brussel, 

Wetsvoorstel ter bevordering van een etnische zuivering ten opzichte van de Vlamingen in 

Brussel, Wetsvoorstel ter bestrijding van een Vlaamse republikeinse partij, Wetsvoorstel ter 

bestrijding van een anti-monarchistische partij, Wetsvoorstel ter bestrijding van een Vlaamse 

staatsgevaarlijke partij, Wetsvoorstel ter bestrijding van een partij die naar Vlaamse 

onafhankelijkheid streeft, Wetsvoorstel ter bestrijding van een partij die tegen het Verdrag 

van Maastricht gestemd heeft, Wetsvoorstel ter bestrijding van een partij die tegen abortus 

is, Wetsvoorstel ter bestrijding van een separatistische partij, Wetsvoorstel ter bestrijding van 

een Vlaamse partij die de waarden van het gezin verdedigt, Wetsvoorstel ter bestrijding van 

een partij die de financiële transfers van Vlaanderen naar Wallonië aankaart, Wetsvoorstel 

ter bestrijding een partij die voor amnestie opkomt, … En nog meer van dat. Aan een haast 

waanzinnige inspiratie geen gebrek. 

Toch is het Vlaams Blok wel degelijk bevreesd voor wat haar mogelijks boven het hoofd 

hangt. Vergelijkingen met de naoorlogse repressie zijn niet uit de lucht. ‘Een 

geprogrammeerde moordpoging op het Vlaams Blok,’ noemt voorzitter Frank Vanhecke 

het. 136 De Vlaamse Kamerleden die het voorstel steunen, worden door Bart Laeremans voor 

134 De VB-statuten bepalen sindsdien: 'Als partij voor de vrijheid verbindt het Vlaams Blok zich er toe om in haar 

politieke actie ten minste de rechten en vrijheden, zoals gewaarborgd door het bij de wet van 13 mei bekrachtigd 

Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden van 4 november 1950 en 

door de in België van kracht zijnde aanvullende protocollen bij dit Verdrag en het principe van het 

zelfbeschikkingsrecht der volkeren in acht te nemen en door haar diverse geledingen en verkozen mandatarissen 

te doen in acht nemen.' 


136 Vlaams Blok Magazine, juli-augustus 1998. 


‘collaborateurs en slapjanussen’ uitgescholden – omdat twee Waalse politici er de 

initiatiefnemers van zijn. 137 Bij de eindstemming in de Senaat bedient Wim Verreycken zich 

van dezelfde inspiratiebron: ‘'Wie zich vandaag akkoord verklaart met dit ontwerp, verklaart 

zich akkoord met de boekverbranding bij drukpersmisdrijven, met de gedachtenpolitie van 

pater Leman en met de DDR-volksdemocratie, die rebelse tegenstrevers trachtte uit te 

schakelen. Wie voor dit ontwerp stemt, verkoopt dus de hogere ideeën van de echte 

democratie voor de lagere doelen van partijpolitieke berekeningen. Cyriel Verschaeve 

omschreef deze werkwijze als verraad.' 138 

Heksenjacht 

Het Blok wil niets aan het toeval overlaten. Een speciale lectuurcommissie wordt aan het 

werk gezet om alle publicaties op mogelijke racistische uitschuivers uit te pluizen, want 

vooral dat kantje van het Vlaams Blok wordt met de nieuwe wet op de partijfinanciering 

geviseerd. Alle mandatarissen ontvangen op hun beurt een nota van de Juridische Dienst 

met tips om een overtreding van de anti-racismewet te voorkomen. Het Vlaams Blok is meer 

dan op zijn hoede. 'Er zijn aanwijzingen dat onze tegenstanders binnen en buiten het 

gerechtelijk apparaat volop dossiers tegen het Vlaams Blok en zijn mandatarissen 

samenstellen. Daartoe behoren ook echte spionagepraktijken zoals het registreren van 

toespraken met audiovisuele middelen,’ stelt de nota die getiteld is Heksenjacht op 

‘vermeende’ racisten. ‘Enige waakzaamheid is nuttig om onze tegenstanders niet meer 

informatie te geven dan strikt noodzakelijk.' 

Een reeks praktische raadgevingen moet de Blok-mandatarissen wapenen tegen mogelijk 

onheil en hen leren net niet over de schreef te gaan: 

- 'Bij elke melding die u van een klacht wegens vermeend "racisme" krijgt, moet u 

onmiddellijk de Juridische Dienst van het Vlaams Blok op de hoogte brengen, liefst nog 

vóór dat er een verklaring over wordt afgelegd. [...] 

- Indien u onverwacht om een verklaring wordt gevraagd, heeft u steeds het recht dit op 

beleefde wijze te weigeren. [...] 

- Men vernoemt in verklaringen principieel nooit namen van andere Vlaams-Blokleden. 

- Pamfletten, tijdschriften en ander drukwerk worden pas verspreid na goedkeuring door 

de nationale lectuurcommissie, of (voor plaatselijke zaken tijdens de kiescampagne) de 

arrondissementele voorzitters. 

- Hou tijdens toespraken en redevoeringen steeds rekening met de mogelijkheid van de 

opname ervan met behulp van audiovisuele middelen. 

- Let op voor provocaties: bijvoorbeeld voor onbekenden die u telefonisch kunnen 

proberen te verleiden tot krasse uitspraken over niet-Europese vreemdelingen. [...] 

- Of een gesproken of geschreven tekst als dan niet "racistisch" is, kan niet altijd zo 

eenduidig beantwoord worden, want de rechters zullen uiteindelijk oordelen. Als 

algemene richtlijn geldt echter dat elk artikel en elke toespraak waarin sprake is van niet- 

Europese vreemdelingen steeds moet bekeken worden vanuit de vraag: wat is het doel 

van de bijdrage in kwestie? De verdediging tegen een eventuele aanklacht wegens 

racisme moet kunnen uitgaan van de stelling dat de geviseerde tekst of uitspraak wel 

degelijk een politiek discours over een politiek probleem is, met name over immigratie of 

over thema's die ermee verband houden. Een dergelijk discours mag het probleem 

omschrijven en een alternatief voorstellen, zonder taboes. De redenering mag scherp 

gesteld zijn, maar mag geen opeenstapeling van beledigingen worden. Als er twijfels zijn 

of een tekst eventueel als "racistisch" zou kunnen aangemerkt worden, dient u steeds 

vooraf contact op te nemen met de Juridische Dienst.'' 139 

Met de nieuwe wet op de partijfinanciering riskeert het Blok maximaal zijn hele jaardotatie te 

moeten inleveren. De kleinste sanctie bedraagt een verlies van drie maanden (met 65 

miljoen frank subsidies per jaar toch nog een slordige 16 miljoen frank), de grootste een 

verlies van de volledige jaardotatie. 'Als wij geen centen meer hebben, dan zullen wij 


138 Belgische Senaat, Parlementaire Handelingen, 04.02.1999. 

139 VVBM-Nieuwsbrief, maart-april 1999. 


desnoods op straat met de pet rondgaan om geld te verzamelen,’ kondigt Van den Eynde in 

de Kamer aan. 140 

Zonder een deel van haar overheidssubsidies kan het Vlaams Blok het nochtans een hele 

poos probleemloos uitzingen. De partij legt al jaren een spaarpotje aan dat als oorlogsschat 

moet dienen om financiële aderlatingen te overleven. Dat vette spaarvarken telde in 1998 

een noodvoorraad van 136 miljoen frank (in 1997 nog 144 miljoen, in 1996 139 miljoen, in 

1995 87 miljoen frank). 

Een kleine veroordeling zal het Vlaams Blok nauwelijks voelen. Zelfs met de zwaarste 

sanctie kan de partij nog enkele jaren probleemloos het hoofd boven water houden. Maar dat 

valt natuurlijk niet eeuwig vol te houden. Het Blok is creatief genoeg om het ook zonder de 

Belgische miljoenen uit te zingen. Giften van privé-personen zijn trouwens nog steeds 

toegelaten tot 80.000 frank. Als het Blok jaarlijks zo’n 800 grote geldschieters weet aan te 

spreken, heeft het genoeg om de zwaarste sanctie te compenseren. 

Bovendien maken de overheidsdotaties minder dan de helft uit van de totale inkomsten van 

de partij. Alle mandatarissen doen ook hun duit in het zakje door maandelijks 15% van hun 

niet-geringe bruto-inkomen aan de nationale kas af te staan. En ook de subsidies die de 

parlementsfracties voor hun werking ontvangen, komen daar terecht. De verkoop van 

lidkaarten (waarvan minder dan de helft naar de nationale partijkas doorvloeit; zie bijlage 5) 

en van publicaties levert eveneens enkele miljoenen op. Het Vlaams Blok moet niet 

onmiddellijk kijken op een frank meer of minder. 

Tabel 9: De inkomsten van het Vlaams Blok (1995-1998) 141 

1 9 9 5 1 9 9 6 1 9 9 7 1 9 9 8 

Overheidsdotaties 49.863.869 52.250.044 52.311.255 52.390.788 

Bijdragen van de parlementsfracties 46.205.382 61.099.019 62.614.400 61.636.888 

Lidgelden 2.082.846 1.157.104 1.650.515 1.654.577 

Giften, schenkingen of legaten 1.414.810 39.473 503.055 1.051.032 

Opbrengsten van manifestaties, publicaties en reclame 607.160 2.436.564 2.678.651 4.054.645 

Totaal 100.247.951 116.982.204 119.757.876 120.787.930 

Bedragen in Belgische frank. Gedetailleerde uitsplitsing in bijlage 4. 


141 Controlecommissie betreffende de verkiezingsuitgaven en de boekhouding van de politieke partijen, Belgische 

Kamer van Volksvertegenwoordigers, Stuk -1008/1-96/97, Stuk -1558/1-97/98, Stuk -2171/1-98/99. De cijfers 

voor 1999 waren nog niet gepubliceerd bij het afronden van dit boek. 


HOOFDSTUK 2 

DE ZOGENAAMDE DEMOCRATIE 

Alles voor Vlaanderen 

Indien het waar is dat elk volk de politici krijgt die het verdient, dan is er een serieus 

iets mis met ons volk. 

FRANK VANHECKE, 1997 142 

Als extreem-rechts over democratie spreekt, dan doet het dat met opgerolde hemdsmouwen. 

'Alles van de tafel vegen en nieuwe wegen inslaan, is in de hele geschiedenis een legitiem 

middel gebleken voor de totstandkoming van een betere samenleving.' Die woorden schrijft 

Gerolf Annemans in januari 1996 in het maandblad van het Vlaams Blok bij de aankondiging 

van het ideologisch congres over democratie. 

Zo’n tabula rasa ziet Wim Verreycken ook wel zitten. De Blok-senator wil alle 198 artikels 

van de Belgische Grondwet ‘voor herziening of afschaffing’ vacant verklaren. Het hele 

arsenaal aan grondwetsartikels wordt samen met de Belgische staat in één pennetrek 

geliquideerd. Dus ook die artikels die de burgerrechten garanderen, motiveert Verreycken, 

‘teneinde de Vlaamse soevereine natie toe te laten om, eventueel binnen het raam van de 

bestaande internationale verdragen, de fundamentele rechten en plichten van de Vlamingen 

te omschrijven.’ 143 

Het democratiecongres moet over één en ander meer duidelijkheid scheppen. Dat congres 

vindt op zaterdag 8 juni 1996 plaats onder de titel Het volk beslist. Meer democratie in een 

vrij Vlaanderen. De verwachtingen zijn hooggespannen bij de 150 kaderleden die om tien uur 

's morgens naar het Cultureel Centrum van Dilbeek komen afgezakt om één van de acht 

werkgroepen bij te wonen. Het Blok heeft vriend en vijand al meermaals laten verstaan dat 

het flink haar strot uitkomt om keer op keer anti-democratisch en extremistisch genoemd te 

worden. Dit congres moet die beschuldiging voor eens en voor altijd de wereld uit helpen. 

Nog nooit heeft het Vlaams Blok bij de voorbereiding van een congres zoveel mensen 

denkwerk laten verrichten. Wekenlang houden zeven parlementsleden en elf 

wetenschappelijke medewerkers zich bezig met het opstellen van de congresteksten. De 

ploeg wordt geleid door de parlementsleden Gerolf Annemans, Filip Dewinter, Jurgen Ceder, 

Bart Laeremans, Francis van den Eynde, Joris van Hauthem en Karim van Overmeire, en 

wordt bijgestaan door de medewerkers Erik Arckens, Dirk Bollen, Philip Claeys, Dirk Crols, 

Luk Dieudonné, Marc Joris, Bart Maréchal, Paul Meeus, Wim van Dijck, Johan 

Vanslambrouck en Rob Verreycken. Ze pennen 70 resoluties en 160 bladzijden 

congresteksten samen, verdeeld over acht grote thema's. 144 Het zijn vaak haast academisch 

aandoende teksten, waarin de universitaire vorming van heel wat medewerkers 

doorschemert. Dat alles moet na het congres in boekvorm verschijnen. 'Een must voor elke 

militant en sympathisant die op de hoogte wil blijven van het denkwerk van onze partij,' 


143 VERREYCKEN W., Voorstel van verklaring tot herziening van de Grondwet, Belgische Senaat, 1-1325/1, 

24.03.1999. 

144 'Het volk beslist, meer democratie in een vrij Vlaanderen' (08.06.1996) telt acht congreswerkgroepen: (1) 

Rechten en Vrijheden, voorzitter: Bart Laeremans, andere auteurs: Rob Verreycken, Jurgen Ceder; (2) 

Schemerzone van de democratie, voorzitter: Francis van den Eynde, andere auteurs: Erik Arckens, Bart 

Maréchal, Dirk Bollen; (3) Neutrale overheid, voorzitter: Gerolf Annemans, andere auteurs: Paul Meeus, Luk 

Dieudonné, Francis van den Eynde, Johan Vanslambrouck, Dirk Bollen, Wim van Dijck; (4) De vierde macht, 

voorzitter: Jurgen Ceder, andere auteurs: Bart Laeremans, Philip Claeys, Francis van den Eynde; (5) 

Multiculturalisme versus democratie, voorzitter: Karim van Overmeire, andere auteurs: Jurgen Ceder, Erik 

Arckens, Marc Joris; (6) België als gevaar voor de democratie, voorzitter: Joris van Hauthem; (7) De Europese 

Unie als gevaar voor de democratie, auteur: Dirk Crols; (8) De spelregels, voorzitter: Filip Dewinter. En verder: 

een inleidend referaat Democratie en vrije meningsuiting: een nooit voleindigd project (auteur: Erik Arckens); een 

bundel met 21 blz. resoluties; een bundel Teksten ter begeleiding van de resoluties (door congresvoorzitter 

Francis van den Eynde en congressecretaris Jurgen Ceder). 


elooft Erik Arckens in zijn verslag in het partijblad. 145 Maar dat voornemen wordt nooit 

uitgevoerd. 

Het democratiecongres is van groot strategisch belang. Het Blok hoopt ermee twijfel te 

zaaien in de geesten van haar tegenstanders. 'Het congres over democratie is als het ware 

de aanzet tot de rest van onze politieke werking,' beklemtoont Annemans. 'Het is de repliek, 

het is het antwoord op de verwijten. Het is het loswrikken van het Vlaams Blok uit het hoekje 

waarin de andere partijen het hebben weggedrumd. Eens dat gebeurd is, kunnen ook andere 

thema's worden aangekaart.' 146 

1. FRANK VANHECKE, DE NIEUWE KAREL DILLEN 

Op het democratiecongres speelt voorzitter-voor-het-leven Karel Dillen voor het laatst een 

prominente rol: hij tovert zichzelf weg. De bijna 71-jarige stichter-voorzitter (°1925) leidt de 

partij onafgebroken sinds haar oprichting op 2 oktober 1977 (toen nog als de Vlaams 

Nationale Partij, sedert 28 mei 1979 officieel onder de benaming Vlaams Blok) en bereidt al 

enige tijd in alle stilte zijn troonsafstand voor. 

Pitbull 

In januari 1996 bracht Gerolf Annemans in een interview met Gazet van Antwerpen de 

kwestie al eens voorzichtig ter sprake. 'Ik sluit dat inderdaad niet uit,' antwoordde Annemans 

op de vraag of hij 'gebeurlijk' kandidaat zou zijn om Dillen op te volgen. 147 Annemans was 

door Dillen in 1987 al eens aangezocht om zijn Kamerzetel over te nemen, wat toen ook al 

de nodige speculaties voedde over de toekomst van het voorzitterschap. Filip Dewinter, die 

te pas en te onpas als Annemans' concurrent wordt afgeschilderd, komt pas vier maanden 

later met een reactie naar buiten. Alweer in een interview met Gazet van Antwerpen laat 

Dewinter op 11 mei 1996 weten niet geïnteresseerd te zijn in de job van Blok-voorzitter. 

Dewinter wil zich volledig op Antwerpen concentreren. 'Annemans kan zich zoals iedereen 

kandidaat stellen, maar ik blijf erbij dat we die discussie niet op het marktplein moeten 

voeren,' zegt Dewinter nog. 148 

Ongetwijfeld wist Dewinter op dat moment al dat de kogel reeds door de kerk was. Al in zijn 

editie van 15 mei 1996 meldt het rechtse weekblad 't Pallieterke wie Dillen zal opvolgen. Veel 

discussie wordt daar niet over gevoerd. Volgens de partijstatuten komt Dillen immers het 

alleenrecht toe zelf zijn opvolger aan te duiden. Tot velers verrassing valt zijn keuze op het 

37-jarige Europese parlementslid Frank Vanhecke (°1959), een trouwe medewerker uit zijn 

persoonlijke entourage die nog maar twee jaar een politiek mandaat bekleedt. 

Een paar dagen voor het democratiecongres van 8 juni 1996 wordt dat nieuws naar de pers 

gelekt. Nogal wat journalisten zien in de benoeming van Vanhecke de voorbode van een 

koerswijziging. Of beter gezegd: ze hopen dat. Echte harde aanwijzingen daarvoor hebben 

er nochtans nooit bestaan. 

Zo schrijft de editorialist van De Standaard: 'De voorbije weken groeide even de hoop dat 

het Vlaams Blok, bij de verandering van voorzitter, de kans zou openlaten dat het zou 

evolueren naar een normale conservatieve partij. Een partij die op een rustige wijze gestalte 

geeft aan de eerbare behoudsgezinde opvattingen die leven bij een deel van de kiezers. Of 

dat het Blok weer zou evolueren naar een radicale Vlaams-nationale partij, zonder 

racistische uitwassen' 149 – terwijl het Blok dat ook onder Dillen nooit geweest is. 

De hoofdredacteur van De Morgen zit op dezelfde golflengte: 'Het was even afwachten 

geblazen welke richting het Blok zou uitgaan met de nieuwe voorzitter en of de fractie van de 

partij die aanstuurt op een salonfähige coalitie tussen beschaafd en wat extremer rechts, in 

hem een medestander zou hebben gevonden.' 150 



147 Gazet van Antwerpen, 11.01.1996. 


149 Tegenbos G., Geen nieuw Blok, De Standaard, 10.06.1996. 

150 Desmet Y., Muilkorf, De Morgen, 11.06.1996. 


De nieuwbakken voorzitter laat weinig heel van die illusies. Het Vlaams Blok zal het Vlaams 

Blok blijven, benadrukt Vanhecke: 'Journalisten en politieke concurrenten hadden zeker wat 

graag gezien dat het Vlaams Blok een "gematigde koers" zou gaan varen, wat dat dan ook 

zou mogen betekenen. Wij zijn er echter niet om onze politieke tegenstanders plezier te 

doen, maar wel om ons programma en onze kiezers naar best vermogen te verdedigen en te 

vertegenwoordigen. [...] Onze politieke tegenstanders weten onderhand dat wij geen 

duimbreed van onze standpunten zullen afwijken.' 151 

Vanhecke is er als de kippen bij om vriend en vijand duidelijk te maken dat met hem het 

Vlaams Blok niet het geweer van schouder zal veranderen. 'De zweeppartij-strategie die het 

Vlaams Blok sinds de stichting van de partij voert, is zondermeer politiek lonend gebleken. 

[...] Er is dus geen reden om deze strategie te verlaten,' stelt hij in zijn eerste standpunt als 

Blok-voorzitter. 'We moeten niet verhelen dat ons tot de verkiezingsmarathon van juni '99 

nog drie moeilijke jaren te wachten staan. Als strijdpartij missen wij immers de uitdaging van 

verkiezingscampagnes. Het zal er dus op aankomen nù de voorwaarden te scheppen om 

dan een nieuwe verkiezingsoverwinning mogelijk te maken. Dat betekent naast een dynamisering 

van het werk in de parlementen (waar nodig althans), een verhoogde strijdbaarheid en 

een verhoogde aanwezigheid in het straatbeeld.' 152 

In de coulissen kijkt Karel Dillen goedkeurend toe. 'Dwingt het lot u ooit tot de keuze tussen 

schoothondje of pitbull, wees dan pitbull,' richtte Dillen zich in zijn afscheidsspeech tot 

Vanhecke. 'Neem de vriendelijke schouderklopjes met een glimlach in ontvangst, maar laat u 

er niet door doen. [...] Als voorzitter van het Vlaams Blok heeft u een dubbele rol. U is de 

goede herder die de kudde verder moet leiden. Maar de goede herder kan de waakzame en 

wanneer nodig bijtensklare herdershond worden, bijtend naar wie de kudde belaagt, van 

buiten af of van binnen.' 153 

De oude en de nieuwe voorzitter blijven ondertussen een eerste lijnscontact met mekaar 

behouden. 'Ik verlaat het Vlaams Blok niet,' zegt Dillen, 'en ik hoop dat het Vlaams Blok mij 

nooit zal verlaten.' 154 Net zoals Vanhecke blijft Dillen in het Europees parlement zetelen – 

beiden worden in 1999 herkozen – en houdt hij als erevoorzitter een stem in de partijraad. 

Andere oude getrouwen blijven eveneens op post. De 61-jarige Roeland Raes (°1934) 

bijvoorbeeld blijft de onopvallende ondervoorzitter-voor-het-leven, die Vanhecke tijdens diens 

afwezigheid vervangt en de vergaderingen van de partijraad leidt. 

De voorzitterswissel wordt binnen het Vlaams Blok goed verteerd. Dillens keuze als 

opvolger wordt door niemand gecontesteerd, want dat zou als een kritiek op Dillen zelf 

worden aangevoeld. 'We kunnen Karel Dillen geen grotere dank toezeggen voor wat hij voor 

ons, voor het Vlaams Blok, voor het Vlaams-nationalisme betekend heeft dan met als één 

man achter Frank Vanhecke te staan, en verder met hem, schouder aan schouder, rij aan rij, 

arm in arm de strijd verder te zetten,' beklemtoont hoofdredacteur Joris van Hauthem, die 

eveneens als opvolger werd getipt, in zijn dankwoord aan Dillen in het partijblad. 155 

Het West-Vlaamse ras 

Hoewel hij in het verleden veel minder op het voorplan trad, speelt Frank Vanhecke al langer 

een rol van betekenis in het Vlaams Blok dan bijvoorbeeld Filip Dewinter of Gerolf 

Annemans. Als tiener militeert Vanhecke, die op 30 mei 1959 in Brugge geboren wordt, in 

het Taal-Actie-Komitee (TAK) en in de Volksuniejongeren. Hij maakt er een erezaak van 

telkens present te zijn op de beruchte TAK-wandelingen. Nadat de Volksunie in mei 1977 het 

Egmontpact ondertekende en in een Belgische regering stapte, verscheurt de 18-jarige 

Vanhecke woedend zijn VU-lidkaart. 'Niet zozeer omwille van het Egmontpact zélf, maar 

omdat het ondraaglijk was dat de VU in een regering stapte zonder amnestie te eisen,' 

verklaart hij zijn besluit in een interview. 156 


152 Idem. 






Ter vervanging schaft hij zich onmiddellijk een lidkaart aan van Karel Dillens Vlaams 

Nationale Partij (VNP) en meldt hij zich als contactpersoon voor Brugge. In september 1977 

schrijft Frank Vanhecke zich in aan de Vrije Universiteit van Brussel (VUB). Hij studeert er 

communicatiewetenschappen. In 1981 studeert hij af met een eindverhandeling over de 

Franse Nouvelle Droite, een ideologische stroming die extreem-rechts van nieuwe munitie 

wil voorzien. 157 Vanheckes 112 bladzijden tellende thesis is getiteld Metapolitieke strategie, 

organisatie en ideeën van cultureel Nieuw Rechts in Frankrijk: Groupement de Recherche et 

d'Etudes pour la Civilisation Européenne (GRECE), 1967-1981. Professor Herman Balthazar 

is zijn promotor. In de inleiding van zijn thesis noemt Vanhecke Nieuw Rechts 'een 

interessant verschijnsel, zowel op het vlak van de ideeën als op het algemeenorganisatorische 

vlak (dus op het vlak van de aangewende strategie om die ideeën ingang te 

doen vinden).' 

Al tijdens zijn studentenjaren wordt Vanhecke medewerker van het partijblad. In maart 1979 

verschijnt zijn allereerste artikel, dat handelt over het Egmontpact en het verraad van de 

Volksunie. Vanhecke pleit er ook voor dat het Blok initiatieven neemt om de verdeelde 

Vlaams-nationale jongerenorganisaties tot eenheid te bewegen. 'We kunnen immers niet 

blijven toezien hoe links en uiterst-links de traditionele jeugdbewegingen ondergraaft, zonder 

dat wij daar een geldig alternatief kunnen tegenover stellen,' schrijft hij in juni 1979. 'Een 

eengemaakte Vlaams-nationale jeugdbeweging moet het alternatief worden op het vlak van 

de jongerenwerking. Want de traditionele jeugdbewegingen zijn inderdaad grotendeels 

verloederd. [...] Misschien is daar wel een taak weggelegd voor de leiding en de militanten 

van het Vlaams Blok: alles in het werk stellen opdat die eenheid er zou komen, een eenheid 

boven en buiten alle partijpolitiek. Een eenheid ook zonder zotte buitenlandse ideologieën of 

symbolen, maar op basis van een gezond en compromisloos Vlaams, Nederlands 

nationalisme.' 

Zonder Vanhecke geen Dewinter: aan zijn drie jaar jongere stadsgenoot (°1962) verkoopt 

hij diens eerste lidkaart. Dewinter was aanvankelijk lid geworden van de Vlaamse Volkspartij 

(VVP) van Lode Claes, een tweede anti-Egmontpartijtje naast de VNP van Dillen. 158 Beide 

Bruggelingen bouwen een stevige vriendschap op. Samen militeren ze in de Vlaamse 

Scholieren Actiegroepen (VSAG), de voorloper van het Nationalistisch Jongstudenten 

Verbond (NJSV). Dat is de scholierenafdeling van de Nationalistische Studentenvereniging 

(NSV), waarin het Brugse duo eveneens zijn sporen verdient. 

In tegenstelling tot Dewinter keert Vanhecke na zijn studententijd terug naar Brugge. 

Vanhecke vergeet zijn West-Vlaamse wortels niet. 'Sinds de Franse invasie in 1830, 

waaraan slechts een paar verfranste adellijke families uit onze contreien hebben 

meegewerkt, is West-Vlaanderen een van de grootste slachtoffers geweest van het tot stand 

komen van de onheilsstaat België. Alleen de taaiheid van het West-Vlaamse ras en de 

noeste arbeid van de West-Vlaamse bevolking heeft ervoor gezorgd dat er nu ook in West- 

Vlaanderen een grote mate van welvaart is gekomen. [...] In de heropstanding van de 

Vlamingen en in onze nationale strijd hebben de West-Vlamingen een zeer grote rol 

gespeeld en namen zijn er teveel om genoemd te worden,' schrijft hij in het partijblad van 

november 1979. 

Na zijn studies wordt Vanhecke al gauw toegelaten tot de hoogste partijorganen van het 

Vlaams Blok. De jonge licentiaat in de communicatiewetenschappen komt in het partijbestuur 

terecht als persverantwoordelijke (en blijft dat tot hij in 1996 voorzitter wordt). Het Blok is dan 

nog een amateuristisch georganiseerd partijtje met weinig armslag en dito ambitie. De partij 

beheerst de fijne kneepjes van de massacommunicatie nog niet zo goed als nu. Vanhecke 

die, zoals zijn thesisonderwerp getuigt, weet dat de politieke strijd niet kan gewonnen worden 

zonder een culturele strijd, wees zijn partijgenoten eerder al op het belang van de metapolitieke 

kanalen. Onder de titel 'Voor een nationalistische mediapolitiek' schrijft hij in april 

1981: 'Heel wat nationalisten zien nog niet waarom wij als Vlaams-nationale partij op al die 

vlakken standpunten dienen in te nemen. Het gaat nochtans uiteindelijk om het voortbestaan 

157 Zie: SPRUYT M., Grove borstels, 1995, p. 162 e.v.; Antonio Gramsci, leermeester van het Vlaams Blok, in: De 

Hoogste Tijd, februari 1995; Le Vlaams Blok et la Nouvelle Droite, in: LE PAIGE H. (dir.), Le désarroi 

démocratique: L'extrême droite en Belgique, 1995. 

158 VERSTRAETE P.J., Karel Dillen, portret van een rebel, 1992, p. 143. 


van het nationalistisch en rechts ideeëngoed zelf, zoals dat vandaag wordt aangetast door 

bijvoorbeeld de publicitaire wildgroei of de oververtegenwoordiging van prulliteratuur en 

ronduit idiote strips op de lectuurmarkt voor jongeren.' 

Thema's die later ook aan bod zullen komen bij de Vlaams Blok-Jongeren, die Vanhecke in 

1987 opricht samen met o.a. Filip Dewinter. Dewinter wordt voorzitter, Vanhecke 

persverantwoordelijke. Samen reizen ze hun geestesgenoten in het buitenland af om een 

Europese extreem-rechtse jongerenbeweging op te richten. Met het Front National de la 

Jeunesse (FNJ), de jongerenafdeling van het FN van Jean-Marie Le Pen, verlopen de 

contacten het innigst. Vanhecke specialiseert zich meer en meer in buitenlandse politiek. 

Vanaf 1986 krijgt hij een vaste buitenlandrubriek in het partijblad waarin hij zich ten volle kan 

uitleven (zie hoofdstuk 6). Gelijkaardige onderwerpen behandelt hij in drie referaten op de 

VBJ-congressen van 1987, 1989 en 1990. Andere congresteksten schrijft Vanhecke niet, ook 

niet als voorzitter – Karel Dillen deed dat trouwens ook nooit. 

In april 1988 wordt Frank Vanhecke geïnterviewd door de Deutsche National Zeitung, het 

extreem-rechtse weekblad van Gerhard Frey dat op 150.000 exemplaren verschijnt. Het kost 

Vanhecke weinig moeite zich bij de lezers van dit blad bijzonder geliefd te maken. Zo noemt 

hij 'de bevrijding van Mussolini' de meest bewonderenswaardige militaire prestatie uit de 

geschiedenis. De Spaanse burgeroorlog in 1936 had hij ook graag van dichtbij meegemaakt, 

beaamt Vanhecke. Zeker toen de fascistische troepen van generaal Franco de overwinning 

op het linkse volksleger behaalden. Vanhecke kent de extreem-rechtse klassiekers, zoveel is 

zeker. Hij noemt onder meer Jean Raspail en Robert Brasillach zijn lievelingsauteurs. 

Vandaar ook dat hem politiek iets zwaar op de maag ligt. 'De geschiedenisvervalsing over de 

tweede wereldoorlog,' antwoordt hij rechtuit wanneer hem gevraagd wordt wat hem het 

meest met afschuw vervult. 159 

Wanneer Dillen hem in juni 1989 vraagt zijn secretaris in het Europees parlement te 

worden, geeft Vanhecke zijn job in de privé-sector graag op. Vanheckes droom wordt 

eindelijk werkelijkheid: een leven ten dienste van zijn politieke idealen. Vanhecke neemt zijn 

nieuwe job ter harte: hij vergezelt Dillen overal waar die maar gaat, als was hij zijn persoonlijke 

lijfwacht. Zelfs wanneer Dillen tijdens verkiezingen in zijn woonplaats Deurne moet gaan 

stemmen, komt Vanhecke helemaal vanuit Brugge naar Antwerpen afgezakt. Vanhecke leidt 

in 1989 ook de besprekingen met het Franse Front National en de Duitse Republikaner, met 

wie het Vlaams Blok een Eurorechtse fractie zal vormen (zie hoofdstuk 6). 

Op 12 juni 1994 sleept Vanhecke voor het eerst zelf een verkozen mandaat in de wacht. 

Met 23.371 voorkeurstemmen wordt hij dan, naast Karel Dillen, het tweede Europese parlementslid 

van het Vlaams Blok. Vijf jaar later zijn de rollen omgekeerd. Als Europese 

lijsttrekker krijgt Vanhecke 160.117 voorkeurstemmen (op een lijsttotaal van 584.392). Dillen, 

die op twee staat, tikt af op 37.514 voorkeurstemmen. Dat zijn er een pak minder dan de 

45.869 voorkeurstemmen waarmee lijstduwer Gerolf Annemans gaat lopen. In 1994 kreeg 

Dillen als Europese lijsttrekker nog 87.009 voorkeurstemmen achter zijn naam (op een 

lijsttotaal van 463.919). Daarmee doorstaat Frank Vanhecke zijn eerste electorale test sedert 

hij in 1996 voorzitter werd. 

2. HOE HET VLAAMS BLOK OVER DEMOCRATIE PRAAT 

'Karel Dillen zal de geschiedenis ingaan als de enige Vlaming sinds het einde van de tweede 

wereldoorlog die met succes een revolutionaire partij uit de grond heeft gestampt.' Zo luidt 

het lovende eindoordeel van het bevriende weekblad 't Pallieterke. 160 Opmerkelijk is dat 

Dillen in zijn afscheidsrede met geen woord rept over democratie, wat toch het feitelijke 

onderwerp is van het congres waarop de voorzitterswissel officieel wordt gemaakt. De inzet 

van het congres Het volk beslist. Meer democratie in een vrij Vlaanderen wordt daarmee 

overschaduwd door de ondemocratische interne werking van het Vlaams Blok. 

159 Deutsche National Zeitung, 22.04.1988 (in: AFF-Info Verzet, maart 1989). 

160 't Pallieterke, 12.06.1996. 


'Democratie is een staatsvorm, geen partij- of verenigingsvorm,' snoert de kersverse 

voorzitter potentiële critici de mond. 161 Die critici zijn er wel, maar vinden geen gehoor. 'Dat 

een voorzitter-voor-het-leven zijn opvolger aanduidt op een congres over democratie, is op 

zijn zachtst gezegd ongelukkig gepland. Men verwijt het Vlaams Blok dat het niet 

democratisch is, wel, een beter argument kunnen we onze tegenstanders niet cadeau doen,' 

schrijft het Brasschaatse VB-gemeenteraadslid Luc Sevenhans in een kwade lezersbrief aan 

't Pallieterke. 'Frank Vanhecke is zeker een goede keuze, maar wiens keuze? Verleden jaar 

ben ik bijna 100 avonden voor het Vlaams Blok bezig geweest. Kan iemand van de partijtop 

aan mijn gezin komen uitleggen dat ik geen recht heb om de voorzitter te kiezen?' 162 Een 

kopietje van de partijstatuten volstond als antwoord. 

Praatbarak 

Op het democratiecongres komt de interne werking van het Vlaams Blok niet ter sprake. Het 

congres handelt uitsluitend over de politieke inrichting van de maatschappij. Voor het Blok 

staat het daarbij als een paal boven water en in hun inleiding staan congresvoorzitter Francis 

Van den Eynde en congressecretaris Jurgen Ceder er maar één zin bij stil: 'Voor onszelf 

weten wij dat wij democraten zijn.' Punt aan de lijn. 

Tot het congres van 1996 maakte de partij er niet veel woorden aan vuil, laat staan dat het 

er een eigen programma over ontwikkelde. De enkele keren dat er wel over democratie werd 

gesproken, ging dat vaak met een vieze smaak in de mond gepaard. 'De politiek moet 

onttrokken worden aan de sfeer van kleinheid, kliekjesgeest en lage berekening, waarin zij 

vandaag verzand is geraakt door het democratisme en de verzieking van het parlementarisme,' 

klinkt het denigrerend in de Grondbeginselen. 

Dat basisprogramma bevat ook enkele zinnen over de politieke structuren van de 

samenleving. De parlementaire democratie komt daar niet in voor, de aristocratie wel. Het 

Blok zegt namelijk 'een hiërarchisch gestructureerde natuur- en volksverbonden gemeenschap' 

te willen opbouwen. Die hiërarchie moet steunen op 'de aristocratische idee', waarbij 

Vlaanderen niet geleid wordt door de eerste de beste, maar door een Vlaamse 'geestelijke 

elite'. Niet elke Vlaming is daartoe geschikt, want zo vervolgen de Grondbeginselen, 'het is 

onmogelijk geen rekening te houden met de fundamentele natuurlijke ongelijkheid van 

enkelingen.' 

Het democratiecongres van 1996 houdt de geest van het antiparlementarisme in de fles. 

Over een aristocratie wordt niet langer gesproken. 'Het Vlaams Blok is voorstander van de 

parlementaire democratie. Daaronder begrijpen wij een staatsvorm waarbij het volk wordt 

geregeerd door gekozen vertegenwoordigers uit eigen gelederen.' Dat zegt het allereerste 

van de 58 principes die de resoluties van het democratiecongres vergezellen. Meteen moet 

ook het Belgisch koningshuis eraan geloven. ‘Het bestaan van een monarchie, op erfelijkheid 

gestoeld, moet elke rechtgeaarde democraat tegen de borst stoten,’ stelt Joris van Hauthem 

in de werkgroep België als gevaar voor de democratie. Van Hauthem noemt het koningshuis 

‘een ondemocratisch gedrocht’. Daaraan wordt resolutiegewijs een einde gesteld: ‘Het 

Vlaams Blok eist de afschaffing van de Belgische monarchie. De Belgische monarchie 

beïnvloedt in grote mate de politieke besluitvorming en dit zonder enige democratische 

legitimatie. Ze dient bijgevolg als ondemocratisch afgewezen te worden.’ 

Het Blok bepleit een duidelijke scheiding der machten en legt het zwaartepunt bij de 

wetgevende macht, het parlement, 'de enige macht die rechtstreeks verkozen wordt door het 

volk.' De regering, de uitvoerende macht, mag dat parlement niet via één of andere vorm van 

volmachten aan de leiband houden. 'Het parlement kan geen afstand doen van zijn 

bevoegdheden, zelfs niet voorlopig, zelfs niet vrijwillig,' bepaalt resolutie 12 van het 

hoofdstuk De spelregels van de democratie. 'Het verlenen van "bijzondere machten" aan de 

regering, in welke wettelijke vorm dan ook, is onaanvaardbaar, tenzij in zeer uitzonderlijke 

161 't Pallieterke, 03.07.1996. Stefan Sintobin, een VB-kaderlid uit Izegem, haalt Vanheckes woorden instemmend 

aan. Het betreft een reactie op de brief van Luc Sevenhans (zie volgende voetnoot). Vanhecke herhaalt deze 

woorden in een interview met het KVHV-tijdschrift Ons Leven, mei 1997. 

162 't Pallieterke, 19.06.1996. 


crisisomstandigheden.' De kaderwetten die de regering tussen 1996 en 1997 laat 

goedkeuren, omschrijft Gerolf Annemans als ‘euthanasie op het parlement’. 163 

Daar deed het Blok in het verleden minder moeilijk over. Toenmalig hoofdredacteur van het 

partijblad Hans Carpels wist begin 1986 zijn waardering voor het parlement treffend te 

verwoorden naar aanleiding van het nieuwe regeerakkoord: 'Het parlement is buitenspel 

gezet. Weer zal met volmachten worden geregeerd. Nu heeft nog nooit iemand mij terdege 

kunnen overtuigen van de effectieve politieke bijdrage van het parlement tot het beleid van 

ons land, vooral wetende hoeveel politieke onbenullen er in de praatbarak zitten. Niettemin 

wordt hier weer een eventuele concrete oppositie monddood gemaakt. Daarom zal het 

Vlaams Blok in de toekomst vooral de weg moeten opgaan van de buitenparlementaire 

oppositie, met andere woorden: keiharde acties dringen zich op!' 164 Het enige parlementslid 

dat het Vlaams Blok in die dagen telde, partijvoorzitter en Carpels' schoonvader Karel Dillen, 

keek en zag dat het goed was. 

De macht der dwazen 

Het parlement moet via vrije verkiezingen worden samengesteld. De Blok-democratie is 

mono-etnisch: enkel Vlamingen kunnen er aan deelnemen. Maar kunnen is niet moeten. 

'Afschaffing van de stemplicht,' luidt kort en bondig de tweede resolutie van de door Filip 

Dewinter geleide werkgroep De spelregels van de democratie – een eis die de partij al van 

oudsher verdedigt en ook in de Grondbeginselen staat. Maar op het democratiecongres 

gebeurt dat zonder veel motivatie. 'Het is een feit dat sommige burgers de stemplicht van 

langsom meer als een last beginnen. (sic, nvda) Het heeft weinig zin deze mensen toch te 

verplichten hun stem uit te brengen.' 

Dat klinkt een heel stuk vriendelijker dan vroeger, toen het Blok deze eis met een elitaire, 

anti-egalitaire motivatie omkaderde. 'Men noemt het stemplicht, maar het is kiesdwang. Deze 

vorm van democratie is absurd,' schreef Eric de Lobel, toenmalig hoofd van de studiedienst, 

in de loop van 1984 in het partijblad. 165 'Men eist door middel van de kiesdwang dat slagers, 

landbouwers, voetballers, metselaars en alle anderen, ongeacht hun scholing en hun 

interessevlakken, uitspraak doen over het landsbestuur. Dat is even logisch als iemand te 

verplichten zich te laten opereren door een kruidenier of zijn verwarming te laten aanleggen 

door een psychiater. Wie echter ongetwijfeld een psychiater nodig heeft, is diegene die een 

dergelijk systeem bedacht of verdedigt. [...] Vakkennis wordt in de politiek helemaal niet 

gevraagd. Stationschefs die premier worden, sociale assistenten die plots ministeriële 

onderwijsbevoegdheden krijgen, slagers als minister van defensie, ... alles is mogelijk. [...] 

Hieraan zien we maar dat het belangrijkste in ons systeem niet is dat de bevolking goed 

bestuurd wordt. [...] Plato rekende al met het waanzinnige van een gelijkaardige situatie af.' 

De Lobel, een leraar geschiedenis, weet hoe korte metten te maken met dat democratisme. 

'Door een grondige aanpassing van ons kiessysteem zou de zaak er nochtans heel wat 

normaler kunnen uitzien. Het volstaat de stemdwang te vervangen door stemrecht opdat er 

al een grote natuurlijke selectie in het kiezerskorps zou plaatsvinden. Wie interesse voor 

noch weet heeft van het politieke gebeuren – en dat is wellicht de meerderheid van de 

bevolking – [...] zou dan het gemakkelijkst thuisblijven. Het gevaar is daarmee echter nog 

niet geweken, zoals ons uit de buitenlandse voorbeelden duidelijk wordt, maar de invoering 

van een bekwaamheidsminimum voor het ambiëren van de respectieve politieke 

verantwoordelijkheden (en ook stemmen is er zo één) ware één van de mogelijkheden tot 

verbetering. [...] Het alombekende "Schoenmaker blijf bij je leest" moet met andere woorden 

ook op politiek vlak toegepast worden.' 166 

Het elitaire pleidooi dat het Vlaams Blok in 1984 in zijn partijblad afdrukt, is wel degelijk 

bittere ernst. Een jaar later waarschuwt Eric de Lobel er opnieuw voor dat met de stemplicht 

'de politieke weg openligt voor de persiflage op de democratie: het is de stultocratie of de 

macht der dwazen, waarin iedereen ongeacht zijn bekwaamheden over een gelijke stem 

beschikt voor de bepaling van het beleid, terwijl een grote meerderheid van de 






stemgerechtigden nauwelijks de ontwikkelingsgraad van een gemiddelde chimpansee weet 

te overstijgen.' 167 Bij de daarop volgende parlementsverkiezingen in december 1985 haalt het 

Vlaams Blok 85.392 stemmen. 

Meervoudig stemrecht 

Het door De Lobel gehekelde one man one vote-principe behoort ook op het 

democratiecongres van 1996 tot de gespreksonderwerpen. Het congres belooft meervoudig 

stemrecht voor ouders van minderjarige kinderen, hoewel het dat niet zo genoemd wil 

hebben. Het Blok stelt het zo voor alsof het juist een uitbreiding van het algemeen stemrecht 

betreft. 'Het stemrecht is in dit land nog niet algemeen. Deze uitspraak kan op het eerste 

zicht paradoxaal klinken, maar zij is nochtans waar. Meer dan twee miljoen minderjarigen 

zijn op geen enkele wijze in onze politieke instellingen vertegenwoordigd', poneert Filip 

Dewinter in De spelregels van de democratie. 

In een resolutie stelt die werkgroep als antwoord: 'De definitieve veralgemening van het 

principe "één persoon, één stem" dient ingevoerd te worden door toekenning van stemrecht 

aan de minderjarigen. Dit stemrecht wordt uitgeoefend door hun ouders.' Daarmee voert het 

Blok een onderscheid in tussen het individuele bezit van politieke rechten en de uitoefening 

ervan. Zo zou de vader een extra stem krijgen per zoon en de moeder per dochter, 

bijvoorbeeld. 

Het is het Blok er helemaal niet om te doen de stem van minderjarige jongeren te laten 

weerklinken. Het wil er enkel het politieke gewicht van de kroostrijke gezinnen mee 

verhogen. 'Momenteel worden de samenstellingen van de rechtstreeks verkozen organen 

immers vertekend ten nadele van de gezinnen,' heet het in krakkemikkig Nederlands. 

Daar valt verder niet kinderachtig over te doen: het gaat om het etnisch overleven van 

Vlaanderen. Zegt het Vlaams Blok: 'Het stemrecht voor kinderen, uitgeoefend door de 

ouders, is een verfijning van de democratie: 1) Politiek is per definitie gericht op de toekomst. 

Politiek vandaag brengt mee in welke maatschappij de huidige kinderen morgen als 

volwassenen zullen leven. Gezinnen met kinderen zijn dus meer betrokken bij de 

maatschappij van morgen. 2) Zij die gekozen hebben voor kinderen dragen op bijzonder 

positieve wijze bij tot de samenleving en het voortbestaan ervan. Deze bijdrage kan zeer 

concrete vormen aannemen: het zijn de kinderen van nu die later de pensioenen zullen 

betalen van de volwassenen van vandaag, ook die van de kinderloze volwassenen.' Het 

bekende woordje profitariaat valt nog net niet. 

Het Blok herneemt hiermee een eis die het ook al op het gezinscongres van mei 1991 de 

verwonderde wereld had ingestuurd. Aanvankelijk was er helemaal geen sprake van dit 

stemrecht voor elke minderjarige te reserveren. Enkel 'aan ouders van meer dan twee 

kinderen', liet congresvoorzitter Gerolf Annemans in het partijblad van februari 1991 

verstaan, want 'hun inbreng in het ontwerp van de toekomst van ons volk moet en mag 

groter zijn dan die van anderen.' Wat later had diezelfde Annemans de grens dan weer 

verlaagd tot 'ouders van twee of meer kinderen'. 168 Na veel vijven en zessen nam het congres 

van mei 1991 ten slotte het voorstel aan van 'een bijkomende stem per kind', dus ook 

voor één kind. 169 

Dat het Vlaams Blok hiermee op de keper beschouwd een vorm van meervoudig stemrecht 

invoert, doet het nogal lichtvoetig af als 'een misverstand'. De teksten van het 

democratiecongres van 1996 haspelen de discussie in één zinnetje af: 'Het Vlaams Blok is 

geen voorstander van een nieuwe vorm van meervoudig stemrecht, maar wel voor een meer 

consequente toepassing van het enkelvoudig stemrecht.' 

Als het hier al een misverstand betreft, dan wel één dat het Blok zelf geschapen heeft. Aan 

de vooravond van het gezinscongres van 1991 publiceert Gerolf Annemans in het partijblad 

een artikel waarin hij dat congres voor een laatste maal toelicht. Het bewuste voorstel heeft 

wel degelijk de bedoeling opnieuw het meervoudig stemrecht in te voeren, zegt Annemans 

met even zoveel woorden: 'Historisch en sociologisch heeft de democratie steeds bepaalde 

prioritaire waarden gewaardeerd via het systeem van het meervoudig stemrecht. Algemeen 



169 ANNEMANS G., 'Grondslagen van een gezinspolitiek', Referaat VB-congres De Gezinspartij, mei 1991. 


enkelvoudig stemrecht is slechts van zeer recente datum. Waar het mannelijk stemrecht of 

het cijnskiesstelsel geen actuele grond meer hebben of zelfs negatief gekwoteerd moeten 

worden, is er een waarde die het zou verdienen om in de culturele en demografische context 

extra beloond te worden. Wie een gezin sticht met meer dan één kind, zou een grotere 

inbreng moeten hebben in het toekomstproject.' 170 

Volksrechten 

Het congres over democratie doet wat extreem-rechts altijd al gelaten heeft: met respect 

over mensenrechten praten. 'Het Vlaams Blok bepleit de eerbiediging van de mensenrechten 

zoals die hier geldingskracht hebben. Het Europees Verdrag voor de bescherming van de 

Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden (EVRM) maakt een deel uit van onze 

rechtsstaat.' 

Maar verder dan dat wil het Blok niet gaan. De Universele Verklaring van de Rechten van 

de Mens valt nog steeds in ongenade precies omwille van dat universele, dus particuliere 

volkeren overstijgende karakter. Daarom weigert het Vlaams Blok de universele 

vrouwenrechten, die in 1995 tijdens de internationale vrouwenrechtenconferentie in Peking 

worden vastgelegd, in het parlement goed te keuren. 'Wij achten het als volksnationalisten 

volkomen verkeerd om "dwingende" wereldnormen te formuleren m.b.t. zulk een delicaat 

onderwerp. Als er één problematiek bestaat die sterk cultuurgebonden is en waarrond met 

de nodige omzichtigheid en respect moet worden omgesprongen, dan is het toch wel de 

relationele verhoudingen in het gezin. In Peking wenste men hiermee geen rekening te 

houden. Men creëerde integendeel een kunstmatig soort mens dat buiten elk rollenpatroon 

staat en in alle situaties onderling verwisselbaar moet zijn. [...] Deze waarden moeten 

evenwel eerst aanvaard en ingebed zijn in de waarden- en rechtssystemen van de 

verschillende volkeren, vooraleer men ze tot mensenrecht wil uitroepen,' zo stelt de 

werkgroep Rechten en Vrijheden. 

Het Blok-congres legt nog andere accenten. 'Niet alleen individuen hebben rechten, ook 

volkeren,' stelt dezelfde werkgroep. Het vernoemt er twee. 'Voor alle volkeren moet het vaste 

recht gelden om te beschikken over een vast territorium en om binnen dat territorium de 

eigen identiteit te beschermen, o.a. door het aantal inwijkelingen te beperken.' De partij voegt 

er nog aan toe dat dit een beperking met zich meebrengt van het vrij verkeer van personen 

binnen de Europese Unie. 'Het gaat hier in wezen om het overleven van volkeren en we 

kunnen hier dan ook spreken van het eerste fundamentele volkerenrecht. Het tweede 

belangrijkste collectieve recht van elk volk is het recht op zelfbeschikking, niet anders te 

interpreteren dan het recht om een eigen staat uit te bouwen volgens eigen inzicht. Dit 

impliceert dat elk volk het recht heeft te streven naar afscheiding van een staat die het 

samendwingt met een ander volk. Het is volstrekt onaanvaardbaar dat dit principe enkel zou 

gelden voor ontwikkelingslanden…' 

Die volksnationalistische visie heeft ook onvermijdelijke consequenties voor het politieke 

doen en laten van de Vlamingen, gaat de werkgroep Rechten en Vrijheden verder. De 

rechten van het volk vertalen zich ook in plichten voor het volk. 'Het zijn niet de individuen, 

doch het volk dat regeert. Alle macht gaat uit van de natie. Daaruit volgt dat aan het volk en 

de natie bepaalde collectiviteitsrechten moeten geschonken worden. Naast de verplichtingen 

van de burger t.a.v. de officiële staat (belastingen, legerdienst, naleving wetten, …) mag 

verwacht worden dat de burger een zekere loyauteit betoont t.a.v. de volksgemeenschap 

waarin hij woont. Minstens moet worden toegestaan dat die gemeenschap kan blijven 

overleven op zijn eigen grondgebied, zijn eigen taal en cultuur kan handhaven en daartoe de 

nodige voorzieningen treft.' 

Totalitaire techniek 

Op het democratiecongres haalt het Blok hevig uit naar 'de irritante dominicanenpater Johan 

Leman', zoals Erik Arckens de directeur van het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en 

Racismebestrijding noemt. Vooral met zijn uitspraak dat de discussie over de multiculturele 

samenleving voorbij is, haalt Leman zich de razernij van het Blok op de hals. 'Intellectueel 



een leugen,' tiert Arckens. 'Geen enkele discussie is ooit afgesloten [...]. Het is een 

Vlaanderen waar discussies en debatten over bepaalde onderwerpen verboden worden. 

Beangstigend...' En voegt Annemans er in de werkgroep Neutrale overheid aan toe: 'Het is 

een totalitaire techniek die geen plaats heeft in een democratisch bestel.' 

Annemans kent die gewraakte techniek als geen ander. Hij is er zelf nog een warm pleitbezorger 

van geweest ten tijde van het abortusdebat. Dat werd in 1989 zwaar tegen de zin 

van het Vlaams Blok gevoerd. 'Het meest ontstellende rond het abortusdebat is het feit dat 

het überhaupt moet gevoerd worden,' schreef Annemans toen misnoegd. 'Er zou zelfs geen 

sprake mogen zijn van een abortusdebat.' 171 

Als het van het Vlaams Blok afhangt, moeten sommige discussies eeuwig taboe blijven. De 

werkgroep Neutrale overheid, met Annemans als voorzitter, spreekt zich daar duidelijk voor 

uit. 'De overheid moét normen opleggen zoals de strafrechtelijke norm van het abortusverbod 

of het verbod inzake drugs. [...] Bepaalde waarden zijn dermate innig vervlochten 

met ons cultuurweefsel dat zij niet zomaar aan de vrijheid kunnen uitgeleverd worden. Men 

handelt niet lichtzinnig met ethische gevoeligheden die ons doorheen onze traditie, de 

geschiedenis van dit volk en dit waardenpatroon zijn toevertrouwd.' 

In één adem veroordeelt het Blok de 'politieke correctheid' en bepleit het, alsof er geen 

vuiltje aan de lucht is, een 'ethische correctheid' – zonder dat het die term in de mond neemt 

(zie ook hoofdstuk 4). 'Schroom en trouw aan het overgeleverde' zijn de conservatieve 

directieven. 'De staat heeft als dusdanig niet enkel het recht om deze schroom te eisen, zij 

heeft hier ook de plicht toe, en wel vanuit de idee dat men niet te grabbel gooit wat is toevertrouwd. 

De ethische grondnormen van deze samenleving zijn niet het bezit van deze 

generatie, zij zijn de erfenis die deze generatie aan de volgende generaties dient door te 

geven. [...] De overheid heeft tot taak een zekere continuïteit in de waardenbeleving te 

waarborgen, een waardencontinuïteit die niet louter afhankelijk kan gesteld worden van 

wisselende en eerder toevallige meerderheden.' 

Daarmee wordt de democratische procedure van besluitvorming opzij geschoven ter wille 

van een conservatieve revolutie. Voor levensbeschouwelijk pluralisme is er in dit model 

weinig plaats. Het Vlaams Blok heeft de term verdraagzaamheid nochtans ingeschreven in 

zijn Grondbeginselen. Dat doet het niet om modebewust te zijn. De partij geeft er een hoogst 

exclusieve betekenis aan, in meer dan één zin. 'De verdraagzaamheid waarborgt de waarde 

van elke persoon in de onaantastbaarheid van zijn persoonlijkheid en in zijn recht op het 

gestalte geven aan zijn eigen leven. De verdraagzaamheid betekent niet het verdoezelen, 

uitwissen en opgeven van de eigen overtuiging, doch de eerbied voor alle andere levenstheorieën 

in zover deze de ontplooiing van een constructieve volksverbondenheid niet 

dwarsbomen.' 

Met die laatste zin is meteen ook een grens gesteld aan de verdraagzaamheid en het 

pluralisme. Dit begrensde pluralisme is in feite een monisme: het volk is één en ondeelbaar, 

tegenstellingen binnen het volk worden niet geaccepteerd. Nogmaals de Grondbeginselen: 

'De gemeenschap van ons eigen volk mag geen slagveld worden waarop vijanden elkaar 

willen vernietigen of uitschakelen. Rechtvaardige, soms moeilijk te realiseren belangen 

mogen nooit het streven naar harmonie, naar echte volkse eenheid doen vergeten.' 

Het Blok zegt op zijn democratiecongres dan ook te zullen afrekenen met 'de creatie van 

allerlei subjectieve groepsrechten', die natuurlijk ook niet met een monistische visie op de 

maatschappij te verzoenen zijn. 'Belangengroepen worden a.h.w. aangespoord om aan te 

tonen dat ze achteruitgesteld zijn en gediscrimineerd worden. [...] Het principe van de 

bescherming van minderheden wordt uitgehold door het creëren van een maatschappij die 

louter uit minderheden is samengesteld. Wie als buitenstaander onze westerse samenleving 

bekijkt, zou inderdaad de indruk krijgen dat in deze samenleving slechts vrouwen, 

vreemdelingen, gehandicapten, homo's, kinderen, jongeren of combinaties van voorgaande 

omschrijvingen leven. Verbazingwekkend dat er überhaupt nog mensen overblijven om al 

deze groepen te discrimineren. Het hoeft weinig betoog dat zulks uiteindelijk moet leiden tot 

een volkomen gebalkaniseerde samenleving, waarbij individuen en groepen zich tot anderen 

171 ANNEMANS G., Dit leven is in gevaar, 1989. 


verhouden, maar er niet langer mee samenleven. Democratie verwordt hierdoor tot een 

strijdtoneel van belangengroepen,' stelt de werkgroep Rechten en Vrijheden. 

Dieven, leugenaars en onbekwamen 

In zijn jaaroverzicht van 1996 blikt het Vlaams Blok als volgt terug op het democratiecongres: 

'Het was inhoudelijk één van de betere congressen. De zogenaamde "democraten" werden 

de mantel uitgeveegd.' 172 

Met de Nieuwe Politieke Cultuur (NPC) doet het Blok niet mee. Op de NPC-besprekingen 

die Kamervoorzitter Langendries eind 1996 aanvangt met een 'Staten-generaal voor de 

democratie' is het Vlaams Blok niet uitgenodigd. Voorzitter Frank Vanhecke ligt niet wakker 

van wat hij noemt 'de gezellige theekransjes van de tien kleine negertjes-partijvoorzitters'. 

Vanhecke heeft geen goed woord over voor de NPC, die hij omdoopt tot Nep Politieke 

Cultuur. 'Als voorzitter van het Vlaams Blok heb ik mij niet bijster uitgebreid willen uitlaten 

over dat ding. We leven immers in een Belgische staat die zo door en door rot is dat men het 

inmiddels in de hele beschaafde wereld ook wéét. Behoorlijke buitenlanders durven hun 

kinderen niet eens meer op vakantie naar Belgenland sturen. En dàn gaan zogenaamd 

ernstige politici het voorstellen alsof enkele details (die effectief wel eens moeten geregeld 

worden) tot de grond van de zaak behoren. [...] Het hele debat over manieren om de 

democratie te optimaliseren is volstrekt verloren moeite indien er geen totale ommekeer 

komt, indien er geen herstel komt van de traditionele morele waarden in de samenleving én 

in de politiek.' 173 

Het partijblad omschrijft de NPC achtereenvolgens als 'nieuwe politieke fopspeen… nieuwe 

politieke karikatuur… een politieke kosmetica-operatie die elke geloofwaardigheid mist… een 

lege doos… een mistgordijn om het terechte ongenoegen van de bevolking over de politieke 

gang van zaken kunstmatig in te tomen.' 174 

In het Vlaams Parlement is het Blok wel uitgenodigd tot de Werkgroep Nieuwe Politieke 

Cultuur. Die heeft als opdracht een Deontologische code van de Vlaamse 

volksvertegenwoordigers inzake dienstverlening aan de bevolking op te stellen. Filip 

Dewinter, Luk van Nieuwenhuysen en Frank Creyelman gaan er 'met een gezonde portie 

argwaan' naartoe. 175 Ze nemen vooral deel voor de show. Het Blok is er uiteraard niet op uit 

het vel van de traditionele partijen te redden. Maar het wil de kans die het hier in haar schoot 

geworpen krijgt niet laten voorbij gaan zonder de NPC een hak te zetten. Nog voor de 

besprekingen goed en wel zijn afgerond zegt het Vlaams Blok ze vaarwel. Al in december 

1996 had hoofdredacteur Joris van Hauthem over de NPC-besprekingen geschreven: 'Van 

die boer geen eieren! Wij willen verkiezingen, want de etterbuil die opengebarsten is, 

verbergt nog teveel stinkende etter. Die etter moet eruit. Het Vlaams Blok is er in elk geval 

klaar voor.' 

Bij de stemming over de deontologische code onthoudt het Blok zich. 'De code is een stap 

in de goede richting, maar reikt helaas niet ver genoeg omdat er een aantal achterpoortjes 

worden opengelaten,' zegt Dewinter, die voorts wel belooft de code te zullen naleven. 'Als 

iets echter beter is dan niets, dan had men er beter aan gedaan het mes in het abces te 

zetten in plaats van slechts een deel van het gezwel weg te snijden.' 176 

Om het doen en laten van de traditionele politiek door de mangel te halen, kijkt het Blok niet 

op een scheldwoord meer of minder. Er is overigens geen kat die daarover struikelt, want het 

gefoeter wordt van generatie op generatie doorgegeven. Links en rechts vallen er steeds wel 

enkele ferme trappen uit te delen. 'Een bende profiteurs en dieven, corrupte schurken en 

fraudeurs, politieke valsemunters en zakkewassers.' 177 Met die woorden omschrijft Gerolf 

Annemans de SP, maar het had even goed één van de andere partijen kunnen zijn. Het Blok 

weet de traditionele partijen op onnavolgbare wijze te minachten. 'De viezerikken van de 

BTW-, villa-, smeerpijp-, obussen-, prostitutie- en pedofilieschandalen,' kaffert Blok-voorzitter 

172 Vlaams Blok Kaderblad, april-mei 1997. 


174 Idem. 

175 Idem. 

176 Vlaams Parlement, Handelingen, 22.10.1997. 



Frank Vanhecke hen collectief uit. 178 Een andere keer heeft Vanhecke het over 'een regering 

van dieven, leugenaars en onbekwamen'. 179 Of nogmaals Gerolf Annemans: 'Een stelletje 

parasieten die zich hebben vastgezogen op de geldkranen van het regime. Een troep 

hyena's die het belastinggeld in de staatskas zijn gaan verwarren met de ruif van hun eigen 

inkomsten,' zo omschrijft hij opnieuw de SP. 180 'Een stille vetgemeste patser, een drijvend 

nijlpaard,' noemt hij de CVP-fractie dan weer. 181 En Bert Anciaux en Paul Staes die mee 

opstappen in de Witte Mars zijn volgens Annemans 'de klassieke zotskappen van het 

regime'. 182 

Op het Vlaams Blok Jongeren-congres Weg met de corruptie in februari 1997 doet 

Emmanuël Sustronck daar vrij en vrolijk mee. Enkele van zijn beste typeringen: 'een lompe 

boer, de vadsigste man van het land, een kwabbige ex-ACW'er' (over CVP-premier Jean-Luc 

Dehaene), 'een arrogante machtswellusteling' (SP-voorzitter Louis Tobback), 'zijn rommelig 

voorkomen' (SP-minister Johan vande Lanotte) en 'een emotionele Chiroknaap' (VU-voorzitter 

Bert Anciaux). Blok-voorzitter Frank Vanhecke noemt PS-vicepremier Elio di Rupo 'een 

vulgaire maniak'. 183 En over CVP-voorzitter Johan Vanhecke tiert hoofdredacteur Joris van 

Hauthem: 'het prototype van de baas Ganzendonk, van de blaaskaak, de dief, de paljas, de 

vleesgeworden leugen'. 184 

Maar dit populisme is enkel de verpakking van een kritiek die veel fundamenteler gaat. Het 

Vlaams Blok wil de politieke macht van de kleurpartijen – het extreem-rechtse koosnaampje 

voor de traditionele politieke families – fors inkrimpen. Politieke partijen verdelen het volk. 

Het referendum vormt een oplossing, bepaalt de werkgroep De spelregels van de democratie 

in zijn eerste eis. 'Het principe van een beslissend referendum dient ingevoerd te worden 

voor belangrijke vraagstukken, zodat bepaalde problemen die de partijgrenzen overstijgen, 

rechtstreeks door de burger en niet door de partijen zouden worden beslecht. Het initiatief 

kan zowel van de overheid als van de burger uitgaan.' 

Hoe dan ook hoopt het Vlaams Blok op die manier de band tussen de Vlaming en de 

kleurpartijen te verzwakken. In tegenstelling tot algemene verkiezingen doet een referendum 

immers geen beroep op een algemene partijloyauteit. Niet het hele partijprogramma, maar 

slechts één programmapunt staat op de agenda. 'Verkiezingen geven de bevolking de kans 

om te kiezen tussen meerdere partijen die elk een programma voorleggen. Bij een 

referendum moet de burger zich uitspreken over één enkel punt. De band tussen de burger 

en de partijen is bij een referendum veel zwakker,' schrijft Dewinter in zijn congrestekst. Het 

Blok wil met andere woorden een parlementaire democratie met minder macht voor het 

parlement. 

Ook de invloed van het maatschappelijk middenveld, dat zich tussen de burger en de staat 

bevindt, wil het Blok reduceren. De werkgroep waarin dit thema ter sprake komt draagt de 

betekenisvolle naam Schemerzone van de democratie. 'Tussen volk en staat bevindt zich 

een "schemerzone", eufemistisch soms het "middenveld" genoemd. Die vertroebelt en 

bezwaart de klare, democratische en eerlijke verhouding tussen volk en staat,' stellen 

Francis van den Eynde en co. in hun congrestekst. 

De vakbonden en de mutualiteiten, die als representatieve organisaties aan het sociaaleconomisch 

overleg deelnemen, krijgen er het hardst van langs. '"Overlegdemocratie" is 

verre van synoniem met democratie tout court!,' stelt de congrestekst dat daaraan 

vervolgens meteen een einde wil maken. 'Het is de overheid niet toegelaten een deel van 

haar macht te delegeren naar private verenigingen of instellingen (hieronder dienen verstaan 

te worden alle organisaties die niet tot de overheid zelf behoren) die buiten de controle van 

de verkozen mandatarissen vallen,' zet deze werkgroep als eerste principe voorop. 




181 Idem. 





Superdemocraat 

Op het democratiecongres erkent het Vlaams Blok voor het eerst in zijn geschiedenis 

nadrukkelijk dat elke Vlaming over een aantal fundamentele vrijheden beschikt. Van de bij 

het hoofdstuk Rechten en vrijheden horende principes luidt het allereerste: 'Vrijheid van 

gedachte, meningsuiting, vergadering en vereniging zijn fundamentele regels van elke 

democratie en moeten dus maximaal gerespecteerd worden.' 

Bij dat principe hoort natuurlijk onmiddellijk een maar. Het Vlaams Blok is tenslotte geen 

bende anarchisten. Soms kan die vrijheid worden ingeperkt. 'In zoverre noodzakelijk is voor 

de bescherming van evenwaardige of hogere belangen.' Elke grondwet bevat gelijkaardige 

bepalingen. Elk land verbiedt militaire geheimen aan de grote klok te hangen. En laster en 

eerroof zijn ook nergens straffeloze bezigheden. Tot zover dus niets nieuws onder de zon. 

Al weet het Vlaams Blok ook origineel uit de hoek te komen. In de Kamer stelt Xavier 

Buisseret voor de wet af te schaffen die beledigingen aan de koning bestraft. 'Een nodeloze 

inperking van het recht op vrije meningsuiting,' schrijft Buisseret in zijn toelichting. 'Een 

staatshoofd behoeft geen uitzonderlijke privileges.' 185 Het Blok wil hier overigens niet 

discrimineren: het heeft eveneens een gelijkaardig voorstel ten aanzien van buitenlandse 

staatshoofden. 186 Op het democratiecongres ontpopt de werkgroep Rechten en vrijheden 

zich tot de grote voorvechter van meer vrijheid. 'De vrijheid is een teer plantje dat dagelijkse 

verzorging nodig heeft,' weet het Blok. Dat betekent zoal: op tijd en stond het onkruid 

wieden. 

De wet op het racisme moet er als eerste aan geloven. 'De wet op het racisme is een 

inbreuk op de vrijheid van gedachte en meningsuiting,' heet het onder meer. 'In de mate dat 

de racismewet toegepast wordt op politieke voorstellen, is ze een flagrante overtreding van 

de vrijheid van gedachte en dus onverenigbaar met de democratie.' Dat standpunt sleept het 

Vlaams Blok al jaren met zich mee. Al op het gastarbeiderscongres van 1984 beklaagde het 

partijbestuur er zich over: 'Deze wet is noch min noch meer een aantasting van onze meest 

elementaire vrijheden: zij verbiedt opinies te uiten over rassenintegratie, -inwijking en 

-ongelijkheid, en schendt aldus de vrijheid van mening.' 

Maar het gaat het Blok hier niet enkel om woorden. Ook discriminerende daden wil het 

straffeloos stellen, zoals uit volgende resolutie blijkt: 'De wet op het racisme dient te worden 

afgeschaft omdat ze zware aantastingen van de vrijheid inhoudt: het is vanuit democratisch 

oogpunt onaanvaardbaar dat deze wet op politieke activiteiten kan toegepast worden; het 

moet aan werkgevers toegelaten zijn om bij aanwerving voorkeur te geven aan eigen volk; 

verhuurders moeten volledig vrij zijn in de keuze van hun huurders.' Daarmee geeft het 

Vlaams Blok een vrijgeleide voor racistisch gedrag op de arbeids- en de huisvestingsmarkt. 

Ook de vrijheid van vergaderen heeft zijn consequenties. 'Het recht op vergaderen moet 

worden verdedigd: niet de vergaderingen maar de tegenbetogingen moeten worden 

verboden,' schrijft het Blok in zijn verkiezingsprogramma Nu afrekenen! van 1995. Het 

democratiecongres herneemt diezelfde eis. Hoewel de partij zelf jarenlang een andere praktijk 

aan de dag heeft gelegd. Dat blijft merkwaardig genoeg ook zo na het democratiecongres 

van juni 1996. 

Dat congres beloofde nochtans beterschap: 'De algemene principes gelden voor àlle 

strekkingen en partijen. [...] Het spreekt voor zich dat het onze bedoeling is dat de principes 

die wij vandaag opsommen in het onafhankelijke Vlaanderen van morgen consequent toegepast 

worden. Met andere woorden: wij willen hier ook een afbeelding brengen van het vrije 

en onafhankelijke Vlaanderen dat ons uiteindelijke doel is.' 

Maar de inkt is amper droog of het Blok vervalt alweer in een oude zonde. Wanneer in 

november 1996 in Brussel een betoging wordt gehouden voor de legalisering van soft drugs, 

reageert het Blok geëxalteerd. 'Dit zootje konden we niet zomaar laten begaan en het 

Vlaams Blok vroeg derhalve de toelating aan burgemeester De Donnéa om diezelfde dag te 

mogen betogen tegen de legalisering van drugs en voor het behoud van de bestaande 

185 BUISSERET X., Wetsvoorstel strekkende tot opheffing van de wet van 6 april 1847 tot bestraffing van de 

beledigingen aan den Koning, Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers, Stuk -853/1–96/97, 18.12.1996. 

186 BUISSERET X., Wetsvoorstel strekkende tot opheffing van de wet van 20 december 1852 tot bestraffing van 

de beledigingen aan de hoofden van vreemde staatsbesturen, Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers, 

Stuk -852/1–96/97, 18.12.1996. 


drugwet,' schrijft een opgewonden Filip de Man in het partijblad. 187 De Brusselse burgemeester 

De Donnéa doet daarop wat het Blok-programma voorschrijft: hij verbiedt de 

tegenbetoging. Waarop het Blok de burgemeester voor 'superdemocraat' uitscheldt, zijn 

'ondemocratische beslissing' naast zich neerlegt en toch nog zijn tegenbetoging houdt. De 

pas benoemde Blok-voorzitter Frank Vanhecke wandelt helemaal vooraan. 

Komedie 

Zowat een kwart van zijn aandacht besteedt de werkgroep Rechten en Vrijheden aan de 

bewijsvoering dat de wet op het racisme de vrije meningsuiting beknot. Maar over de wet op 

het negationisme, die de ontkenning van de holocaust bestraft, zwijgt het Vlaams Blok in alle 

toonaarden. Dat wil zeggen: het noemt die anti-negationismewet noch een terechte noch een 

onterechte rem op de vrije meningsuiting. Het vernoemt die wet gewoon niet, alsof hij niet 

bestaat. 

Dat is opmerkelijk. Toen het Vlaams Blok die wet een dik jaar eerder, in 1995, mee 

goedkeurde, zorgde dat voor een nooit geziene storm van protest binnen het extreemrechtse 

kamp. Ook bij organisaties die doorgaans beste maatjes zijn met het Blok. 'Van uw 

vrienden moet ge het hebben!' klonk het sarcastisch in de nieuwsbrief van de Vlaamse 

holocaustontkenners van het zogenaamde Vrij Historisch Onderzoek (VHO). 'Vanaf nu mag 

met recht en rede gezegd worden dat het Vlaams Blok een anti-democratische partij is, 

aangezien zij mee een wet heeft gestemd die de vrije meningsuiting ondergraaft.' 188 

'Deze goedkeuring door het Vlaams Blok is dom en ondoordacht,' klaagde Were Di-voorzitter 

Bert van Boghout in Dietsland-Europa. 'Ik betreur dat uit de grond van mijn hart en hoop 

dat dit in de toekomst op een of andere wijze zal rechtgezet worden door een of andere Vlaams 

Blok-volksvertegenwoordiger die, naar een vroeger woord van Karel Dillen, "zijn geweten boven 

zijn mandaat" kan stellen.' 189 

Dat het Blok die wet goedkeurde om geen andere reden dan om zijn vege lijf te redden, kon 

op weinig begrip rekenen. De partij was er als de dood voor zwaar te moeten boeten als ze 

tegen de wet zou stemmen. Ze riskeerde dan als sanctie haar miljoenensubsidies kwijt te 

spelen. Daarmee zou ze grotendeels op droog zaad komen te zitten en haar werking zwaar 

moeten inkrimpen. Die prijs was te zwaar om te betalen. Het oude principiële standpunt 

tégen een anti-negationismewet moest daarom wijken. 

Het Vlaams Blok had zich dan maar moeten onthouden, schreef de leiding van Voorpost in 

een misnoegde brief aan het partijbestuur. 'De goedkeuring door het Vlaams Blok van de 

zogenaamde anti-negationismewet heeft ons verbaasd en ontgoocheld. [...] Vandaag wordt 

het negationisme verboden. Straks wordt elke discussie over het Europees Verdrag voor de 

Rechten van de Mens allicht wettelijk onmogelijk gemaakt. [...] Een partij die de vrijheid van 

meningsuiting hoog in het vaandel voert, had elke medewerking aan deze komedie moeten 

weigeren.' 190 

Die harde woorden liggen op het democratiecongres van 8 juni 1996 nog vers in het 

geheugen en zwaar op de maag. In die mate zelfs dat Karel Dillen er in zijn afscheidsrede 

wél op terugkomt. Dillen heeft het over een nog steeds knagende gewetensvraag, een 

betreurenswaardige beslissing, een geheim dat hij vroeg of laat hoopt te ontbloten 'ontdaan 

van de passies van het ogenblik waarop zo'n beslissing viel'. Terugblikkend op zijn laatste 

voorzittersjaren spreekt Dillen de volgende woorden: 'Wanneer wij in het verleden al eens 

een enkele keer met een gewetensvraag geconfronteerd werden, dan moest een beslissing 

hoe dan ook genomen worden. Ook die beslissing was dan mijn verantwoordelijkheid en de 

mijne alleen. Ik wil dan wel degenen die te goeder trouw zijn, maar dan hen alleen, erop 

wijzen dat dergelijke uitzonderlijke partijbeslissingen bepaald werden door andere 

maatstaven en overwegingen dan degene die gelden voor de Einzelgänger. Wat niet 

wegneemt dat zulke uitzonderlijke partijbeslissing me tot het einde van mijn dagen zal blijven 


188 VHO-Nieuwsbrief, jg. 6, nr. 1, 1995. 

189 Dietsland-Europa, mei 1995. 

190 Revolte, 2 de kwartaal 1995. 


achtervolgen en kwellen. Was ze goed? Was ze juist? Kon en mocht het wel anders? En het 

zijn niet de harde woorden, mondeling of schriftelijk, die de gewetensvraag lichter maken.' 191 

Volgens het goed ingelichte weekblad 't Pallieterke leidde het geen twijfel wat Dillen 

bedoelde: 'Iedereen die ietwat met politiek bezig is, voelde natuurlijk met de ellebogen aan 

dat Dillen de schandalige "wet op het revisionisme" bedoelde, die in onze zogenaamde 

democratische rechtsstaat het opiniedelict heeft ingevoerd.' 192 

De wet op het negationisme legt straffen op aan eenieder die 'de genocide die tijdens de 

tweede wereldoorlog door het Duitse nationaal-socialistische regime is gepleegd, ontkent, 

schromelijk minimaliseert, poogt te rechtvaardigen of goedkeurt,' aldus de wettekst van 23 

maart 1995. Het negationisme of de ontkenning van de holocaust (soms verkeerdelijk ook 

revisionisme genoemd, wat niets anders betekent dan herziening van de geschiedenis – een 

normale wetenschappelijke bezigheid) 193 wordt daarmee wettelijk de mond gesnoerd. 

Het taboe 

Jarenlang had het Vlaams Blok zijn achterban beloofd zo'n wet nooit te laten passeren. Al 

van in de beginjaren maakte het daar in zijn maandblad, waarvan Karel Dillen steeds de 

verantwoordelijke uitgever was, een punt van. 194 

Eind 1981, met Karel Maurissen als hoofdredacteur en op een oplage van 10.000 

exemplaren, verschenen op bladzijde 3 en 5 twee niet ondertekende stukjes: 'We weten niet 

precies of het ondertussen door de uitzonderingswetgeving van Moureaux (bedoeld wordt de 

wet op het racisme, nvda) strafbaar is geworden nog een vraagteken te zetten achter het 

taboe van de zes miljoen door de nazi's omgebrachte Joden. Wél weten we dat dreigen met 

gerechtelijke vervolging om de juistheid van een historische zienswijze te bewijzen, het allerpoverste 

argument is dat kan gevonden worden. Wij zullen ons door dat soort argumenten 

nooit laten overtuigen, integendeel. [...] Dat geen andere argumenten overblijven, danken 

deze heren alleen aan de systematische geschiedenisvervalsing die na 1945 werd doorgevoerd. 

Een repressieve wet is het argument van de wanhoop. Maar het zal niet kunnen 

voorkomen dat steeds meer eerlijke mensen zich vragen gaan stellen bij het taboe van de 

zes miljoen door de nazi's omgebrachte joden.' 195 

Dat is geen eenmalige uitschuiver. Begin 1982 drukt het partijblad opnieuw een stukje af 

met een gelijkaardige visie: 'Voor sommige oorlogsmisdaden wil het goed fatsoen dat je eens 

een cijfertje laat vallen, voor een andere doe je er dan een cijfertje bij.' 196 In datzelfde jaar 

laakt Eric de Lobel de aangrijpende Amerikaanse televisiereeks Holocaust omdat die 

jongeren zou beladen met 'schuldcomplexen' en 'haat tegen alles wat Duits is'. 197 

Hoofdredacteur Karel Maurissen bindt twee jaar later de kat opnieuw de bel aan. 'Waarom 

met alle geweld willen vasthouden aan het magisch getal van 6 miljoen, als er zoveel 

aanwijzingen zijn dat dit getal niet juist is,' schrijft hij eind 1984. Maurissen verdedigt er ook 

het recht op vrije meningsuiting van de negationisten Robert Faurisson en Paul Rassinier. 198 

Omdat die zogenaamde vrije meningsuiting, ook voor wie de uitroeiing van zes miljoen 

joden door de nazi's ontkent, toch ergens aan bod moest komen, zette het Vlaams Blok in 

het midden van de jaren tachtig, op het moment dat Karel Dillen het hoofdredacteurschap 

waarneemt, er zelfs even zijn lezersrubriek voor open. In april 1985 drukt het partijblad een 

brief af van 'uw genegen W.D.' uit Tienen: 'Het is tijd dat de geschiedenis van de twintigste 

eeuw wordt herschreven en de gangstermethoden van de zogenaamde overwinnaars uit de 

doeken worden gedaan, alsook de legende van de zes miljoen joden.' 199 Wat een andere 

lezer vervolgens verontwaardigd in de pen doet klimmen: 'Wanneer W.D. zonder blozen durft 

schrijven over de legende van de zes miljoen joden, dan meen ik te mogen zeggen dat deze 


192 't Pallieterke, 03.07.1996. 

193 VAN DEN BERGHE G., De uitbuiting van de Holocaust, 1990. 

194 In tegenstelling tot wat Stijn Vanermen beweert in De ontkenning van de jodenuitroeiing, 1996, p. 123. 

195 Vlaams Blok, september 1981. 



198 Vlaams Blok, augustus-september 1984. 



persoon niet thuis hoort in het Vlaams-nationale kamp.' 200 Daar was de partijleiding het 

evenwel niet mee eens. In een commentaar liet ze weten dat 'alle meningen in deze rubriek 

aan bod moeten komen' – dus ook diegene die de holocaust ontkennen of minimaliseren. 

Meteen werd de discussie echter voor gesloten verklaard. 'Het is niet de bedoeling eindeloze 

polemieken over geschiedkundige onderwerpen aan te gaan.' Dat laat het Blok liever aan 

anderen over. 

Al kunnen sommigen het toch niet laten. Zo breekt Frank Vanhecke in 1989 in het partijblad 

tot tweemaal toe een lans voor de beruchte Franse negationist Robert Faurisson. Duidelijk 

vertrouwd met diens oeuvre schrijft Vanhecke onder de titel Salman Faurisson: 'Zijn misdaad: 

het verkondigen van de mening dat de vergassing van miljoenen joden tijdens de 

tweede wereldoorlog nooit heeft plaatsgevonden, omwille van het feit dat de gaskamers niet 

hebben bestaan en materieel ook niet konden functioneren. Men kan hierover denken wat 

men wil . [...] Het gaat er dan ook niet om hier een oordeel te vellen. Of Faurisson nu al of 

niet gelijk heeft, is een zaak die van weinig belang is, vergeleken met de problemen waar 

Europa vandaag mee te kampen heeft. Maar gelijk of ongelijk, feit is dat hier een man, 

uitsluitend om het verkondigen van zijn mening, wordt gebroodroofd en gerechterlijk 

vervolgd. [...] We kunnen de professor slechts de goede raad geven zich in het vervolg te 

specialiseren in kinderporno en pedofilie. Dat is véél veiliger en kan bovendien rekenen op 

medewerking van de jet-set der vrije meningsuiting.' 201 

Eerder had Vanhecke Jean-Marie Le Pen als 'slachtoffer van een heksenjacht' voorgesteld, 

nadat die eind 1987 zwaar bekritisieerd werd omdat hij de gaskamers 'een detail in de 

geschiedenis' had genoemd. 202 Nog in de jaren negentig hanteert het Blok verschillende 

malen de titel 'Aids: de échte holocaust', tot op de cover van het partijblad in koeien van 

letters toe. 203 Daarmee wordt op zijn minst geïnsinueerd dat er ook een valse holocaust 

bestaat. 

Uitbuiters 

Het is partijvoorzitter Karel Dillen zelf, en enkel en alleen hij, die in het partijblad van februari 

1995 komt uitleggen waarom het Vlaams Blok dan toch de wet op het negationisme heeft 

goedgekeurd. Dat is een uitzonderlijk en daardoor betekenisvol initiatief, want buiten zijn 

maandelijkse rubriek De Voorzitter publiceert Dillen geen artikels meer. 'Antwoord aan de 

politieke uitbuiters van menselijk leed' is zijn reactie van nauwelijks éénvierde pagina 

getiteld. Het is een merkwaardig stukje proza, waarin elk woord weloverwogen is, en wat er 

niet staat nog veelzeggender is dan wat er wel staat. 

Dillen betuigt er om te beginnen 'ons diep medeleven met de verschrikkelijke tragedie 

welke de Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog gekend hebben.' Dat betekent evenwel niet 

dat hij de officiële geschiedschrijving bijtreedt. Wélke tragedie, de omvang ervan, de manier 

waarop, … Dillen houdt het allemaal vaag. Voor de hand liggende begrippen als gaskamers, 

uitroeiingskampen, zes miljoen joden, holocaust, … Dillen mijdt ze opvallend. Daarmee laat 

hij in het midden of die nu wel of niet realiteit waren. 

Dillens stukje is ook absoluut niet bedoeld om de negationisten als geschiedenisvervalsers 

te brandmerken. Met de politieke uitbuiters uit de titel blijkt hij helemaal niet de holocaustontkenners 

te bedoelen, maar wel hun tegenstanders. Een half artikel lang wordt eenieder 

die het Vlaams Blok met het negationisme in verband durft te brengen de mantel uitgeveegd. 

Dillen: 'Wij kunnen slechts onze verachting uiten voor dit stel rekels uit Vlaanderen of elders 

die zelf op een schandelijke, ja weerzinwekkende wijze zich te buiten gaan aan een politiek 

misbruik van het onnoemelijk leed der joden om een politieke partij – het Vlaams Blok – aan 

te vallen en in een kwalijk daglicht trachten te stellen. Zij horen aan de schandpaal, niet de 

mensen van het Vlaams Blok. Ik klaag derhalve scherp de politieke hyena's van de 

linkerzijde en van de beschaamde rechterzijde én hun soortgenoten van de mediawereld 

aan.' 

200 Vlaams Blok, juni-juli 1985. 

201 Vlaams Blok, april 1989 en november 1989. 




De goedkeuring van de anti-negationismewet is niet meer dan een afleidingsmanoeuvre, 

bedoeld om de buitenwacht in verwarring te brengen. Want het betekent niet dat het Blok de 

ontkenners van de holocaust het zwijgen wil opleggen. Dillen: 'Met menselijk leed mag niet 

en nooit de spot gedreven worden. Dàt is de zin van onze goedkeuring van een voorstel dat 

in hoofde van de voorsteller zelf niet die bekommernis kent. Wie iets anders in dit voorstel 

zoekt, komt bedrogen uit. Het kan noch mag de bedoeling hebben de meningsvrijheid te 

beknotten of ernstige geschiedenisvorsing in de weg te staan.' 204 In een context waarin de 

negationisten rechtstreeks noch onrechtstreeks met de vinger worden gewezen, maar hun 

tegenstanders wel, is dit geen dubbelzinnige boodschap meer. 

Partijtucht 

Over de houding van het Vlaams Blok ten aanzien van de holocaust is het laatste woord nog 

niet gezegd. Zeker is dat verschillende parlementsleden zwaar tegen hun zin de antinegationismewet 

goedkeurden. 'Uit goede bron vernemen we dat de meningen in het 

Vlaams Blok nogal verdeeld waren, maar de partijtucht vereiste dat er een gezamenlijk 

standpunt ingenomen werd,' meldde de Antwerpse NSV-praeses Roeland Buisseret, zoon 

van parlementslid Xavier Buisseret, in het NSV-blad Branding. 205 

'Zo zou men het kunnen stellen,' bevestigt Blok-ondervoorzitter en senator Roeland Raes in 

een interview dat ik een half jaar na datum met hem had. 206 'Maar eenmaal men gezegd 

heeft: we gaan die houding innemen, heeft iedereen zich daar bij neergelegd.' Roeland Raes 

(°1934) is een bevoorrecht getuige. Samen met de zonet vermelde Xavier Buisseret behoort 

hij tot de eerste promotoren van het negationisme binnen het Vlaamse rechts-radicale 

wereldje. Al deed hij dat steeds via andere kanalen dan het Vlaams Blok, zoals de 

tijdschriften Dietsland-Europa van Were Di of (in mindere mate) Revolte van Voorpost, 

waarvan Raes tot 1989 de hoofdredacteur was. 'In een publicatie die geen Vlaams- 

Blokpublicatie is, kan ik iets ruimer mijn mening verkondigen dan ik dat als parlementair kan. 

Misschien zit daar een zekere schizofrenie in,' geeft Raes toe. 

Xavier Buisseret komt de bedenkelijke eer toe uiterst-rechts Vlaanderen voor het eerst 

sinds de gruwelen van de holocaust massaal in contact te hebben gebracht met de ontkenners 

ervan. Toen Buisseret in 1976 de onbetwiste leider van de VMO werd, bracht de 

organisatie prompt een Nederlandse vertaling op de markt van het boekje Stierven er 

werkelijk zes miljoen? Eindelijk de waarheid van Richard Harwood, waarin de holocaust 

botweg ontkend wordt. De zaak bleek voor Vlaanderens toekomst wel erg belangrijk, want 

'alle Alarm-lezers en VMO-militanten' werden aangepord 'aan de verspreiding van deze 

brochure mee te werken'. 207 Ook alle abonnees kregen een exemplaar toegestuurd. 

Het initiatief was blijkbaar zo'n succes dat toen Buisseret eind 1977 met het tijdschrift Haro 

begon, de publikatie van negationistische brochures werd voortgezet. In de lente van 1979 

bracht Haro een dubbeldik themanummer Holocaust... hoe lang nog? uit, samengesteld door 

Siegfried Verbeke, maar met Buisseret als verantwoordelijke uitgever, die toen reeds propagandaleider 

van het Vlaams Blok was. De holocaust wordt daarin respectievelijk ontkend, 

schromelijk geminimaliseerd en gerechtvaardigd. 

'Ook voor ons taalgebied was er wel nood aan een revisionistische uitgave,' wist Vlaams- 

Blokondervoorzitter Roeland Raes in Dietsland-Europa erover te melden. 'Zeker sinds sluwe 

zakenlui met de holocaust-zwendel weer eens klassieke thema's aanroeren zoals de zes 

miljoen verdwenen joden.' De Haro-brochure, aldus nog Raes, is 'het passende antwoord op 

de door links én israëlitische kringen geïnspireerde anti-Duitse en anti-rechtse hetze!" 208 

De uitgave bleek een schot in de roos. Hoewel Haro nooit meer dan tweehonderd 

betalende abonnees telde, raakte de eerste oplage van zomaar eventjes tweeduizend 

exemplaren al na drie luttele maanden uitverkocht. Siegfried Verbeke zou er tot op de dag 


205 Branding, januari-februari 1994. 

206 Interview Roeland Raes, 15.09.1995. Dit interview nam ik oorspronkelijk af voor een artikel in Humo, dat echter 

niet gepubliceerd werd. 

207 Alarm, september 1976. 

208 Dietsland-Europa, augustus 1979. 


van vandaag de verbetenheid uit putten om via het zogeheten Vrij Historisch Onderzoek 

(VHO) van de holocaustontkenning zijn levenswerk te maken. 

De anti-negationismewet maakt dergelijke publicaties voortaan strafbaar, maar verandert 

niets aan wat een deel van extreem-rechts over het onderwerp denkt. Desgevraagd geeft 

Raes vlakaf toe dat de officiële geschiedschrijving over de judeocide zijn voorkeur niet 

wegdraagt. 'Wij menen dat men elk historisch gegeven of elke historische theorie steeds 

moet kunnen toetsen aan nieuwe gegevens. Men moet dat niet op een beledigende of een 

domme manier doen door bijvoorbeeld te zeggen dat er helemaal geen vervolging is geweest 

of dat de concentratiekampen eigenlijk grote speeltuinen waren. Er is een vervolging 

geweest, dat is duidelijk. Over het aantal slachtoffers ga ik mij nu niet uitspreken, daar is 

discussie over mogelijk.' 

De nuances van Raes zijn sluw en veelzeggend. Als een volleerd discipel van de 

negationistische grootmeesters in de misleiding spreekt Raes wel over concentratiekampen, 

maar niet over uitroeiingskampen. Dat onderscheid is belangrijk: de negationisten erkennen 

dat er joden zijn opgesloten in concentratiekampen, maar ontkennen het bestaan van 

uitroeiingskampen. De negationisten wijten de dood van joden aan ziektes en aan de slechte 

levensomstandigheden in de kampen, niet aan een massale vergassing. 

Op mijn vraag of hij erkent dat er uitroeiingskampen hebben bestaan waarin massa's joden 

zijn vergast, antwoordt Raes behoedzaam ontwijkend. 'Er zijn alleszins massa's joden omgekomen, 

zoals er ook zigeuners en politieke gevangenen zijn omgekomen. Of dit nu ten 

gevolge van vergassing is of van ziekten die in de kampen zijn uitgebroken, daar ga ik me nu 

vandaag tegenover u niet over uitspreken.' 

Toch hield ook Raes zich aan de door Karel Dillen opgelegde richtlijn. Met pijn in het hart 

stemde hij voor de negationismewet. 'Ik ga u toch niet verbazen met te zeggen dat ik die wet 

liever niet had gehad. Dan hadden we ons eigen gewetensprobleem niet gehad.' De ja-stem 

van de Blok-fracties kwam er niet van harte. Raes: 'Wij hebben louter om redenen van partijpolitieke 

opportuniteit ervoor geopteerd die houding aan te nemen. Wij wensen ons niet 

van het politieke slagveld te laten verwijderen op grond van beschouwingen rond deze wet 

alsof dat voor het Vlaams Blok het belangrijkste thema is. Terwijl wij andere thema's hebben, 

wij zijn voortdurend bezig met de politiek van vandaag en met die voor morgen. En als 

politieke partij besteden wij liever geen energie aan het voortdurend oprakelen van zaken uit 

het verleden. Wat niet wegneemt dat mensen die daar tijd en aanleg voor hebben daar wel 

rond bezig kunnen zijn.' 

Een nieuwe repressie 

Negen maanden na de anti-negationismewet weigert Roeland Raes samen met de andere 

leden van de VB-senaatsfractie een voorstel goed te keuren betreffende de instelling van 

een dag ter herdenking van de door nazi-Duitsland gepleegd genocide. De senatoren 

Buelens, Ceder, Raes, Van Hauthem en Verreycken onthouden zich. De Blokkers zijn niet te 

vinden voor een herdenkingsdag die exclusief aandacht besteedt aan de misdaden van het 

nazi-regime. Ze willen zo'n dag verruimen tot ook alle andere volkerenmoorden, ook diegene 

waarbij (een deel van) Vlaanderen of Europa geen betrokken partij was. 'Wij menen dat het 

selectief aanwijzen van één volkerenmoord als afschrikwekkende gebeurtenis kan leiden tot 

de onbewuste bedenking dat slechts die ene volkerenmoord als negatief moet worden 

beschouwd en dat alle andere volkerenmoorden getolereerd kunnen worden,' verdedigt 

fractieleider Wim Verreycken zich. 'Het Vlaams Blok meent dat de nagedachtenis van alle 

slachtoffers van alle volkerenmoorden te waardevol is om deze te misbruiken voor politieke 

momentopnames.' 209 

In één ruk kondigt Verreycken een tegenzet aan. In plaats van een herdenkingsdag van de 

nazi-genocide stelt hij voor elk jaar op 21 december een Dag van de verzoening te 

organiseren. Daarbij verwijst hij toch weer expliciet naar de tweede wereldoorlog en de 

naweeën daarvan. 'Ik meen dat deze Kersttijd veel meer geschikt is als dag van de 

verzoening, dan als een dag die enkel één dramatische episode uit onze recente 

geschiedenis benadrukt. Wij zouden beter de gemeenschapsministers oproepen om in het 



geschiedenisonderricht te doen wijzen op het historische fenomeen van verzoening, dat altijd 

en overal op strijd is gevolgd. Ik ben er mij van bewust dat de geesten in België nog niet rijp 

zijn voor het verwerken van dit historische fenomeen en dat de onderlinge verstandhouding 

nog enkele generaties gehypothekeerd zal blijven door de tegenstellingen van vijftig jaar 

geleden.' 210 

Vier jaar na de goedkeuring ervan staat de anti-negationismewet opnieuw op de politieke 

agenda. In het voorjaar van 1999 stemmen Kamer en Senaat over de uitbreiding met een 

nieuw artikel. Dat moet het mogelijk maken politieke rechten te ontzeggen aan wie 

veroordeeld wordt wegens ontkenning, minimalisering of goedkeuring van de door nazi- 

Duitsland gepleegde genocide. Als enige politieke fractie stemt het Vlaams Blok tegen. Enige 

uitleg geeft het daarbij niet. De partij verbergt zich achter haar verzet tegen de antiracismewet 

die tegelijkertijd met eenzelfde artikel wordt uitgebreid. 211 'Een onwaardig ding,' 

noemt senator Wim Verreycken dat. 212 In de Kamer gewaagt Bart Laeremans van 'een 

nieuwe repressie [...] een gelijkaardige situatie als vijftig jaar geleden.' 213 'Een slechte dag 

voor de democratie,' besluit Gerolf Annemans. 214 

Geestesgestoorde 

Als er één kwestie uit het verleden extreem-rechts blijft bezighouden, dan is het de repressie. 

‘Wij eisen algehele en onvoorwaardelijke amnestie voor alle repressieslachtoffers van de 

Tweede Wereldoorlog,’ luidt het in de Grondbeginselen. Van dat radicale standpunt – 

algeheel, onvoorwaardelijk en voor alle – is het Vlaams Blok nog geen millimeter afgeweken. 

Niet de collaboratie, wel de bestraffing daarvan vormt voor extreem-rechts een steen des 

aanstoots. Amnestie is ‘dé ethische kwestie nummer één’, stelt Gerolf Annemans. 215 ‘De 

vonnissen van de uitzonderingsrechtbanken blijven rechtsgeldig tot op de dag van vandaag. 

Wat dat betreft is de oorlog nooit geëindigd,’ schrijft hij in een wetsvoorstel voor algemene 

amnestie. 216 De ernst van de collaboratie met het nazisme, die aan de repressie voorafging, 

minimaliseert het Vlaams Blok. ‘De kern van het repressiedrama,’ schrijft Annemans in zijn 

toelichting, is dat ‘duizenden mensen werden gedood, gevangengezet, mishandeld, 

benadeeld en gebroodroofd alleen omwille van een opinie. Niet omwille van iets dat ze 

hadden gedaan. [...] Welke fouten en politieke dwalingen men de slachtoffers van de 

repressie ook kan aanwrijven, op enkele heel schaarse uitzonderingen na waren zij geen 

oorlogsmisdadigers, geen kampbeulen, geen folteraars, geen verklikkers.’ 

In de ogen van extreem-rechts waren de Vlaamse politieke collaborateurs in de eerste 

plaats zuivere idealisten die het beste voorhadden met hun eigen volk. Over het kader 

waarin dat gebeurde, de door nazi-Duitsland gewapenderhand geleide Nieuwe Orde, vraagt 

Luk van Nieuwenhuysen alle begrip. 'Deze staat en al wie ervan leeft en/of profiteert, is niet 

bij machte de grootmoedigheid op te brengen om begrip te tonen voor diegenen die haar 

meer dan vijftig jaar geleden bestreden, in de omstandigheden die eigen waren aan die tijd 

en in de ijdel gebleken hoop op een nieuwe en betere samenleving,’ schrijft hij in het 

tijdschrift van de Vlaams-Blokmandatarissen. 217 

Het Vlaams Blok wil automatisch een streep trekken door alle veroordelingen wegens 

collaboratie, zonder dat er individuele processen moeten worden overgedaan. Toch vervult 

de heropening van het dossier Laplasse de partij met verse hoop. De West-Vlaamse boerin 

Irma Laplasse (eigenlijk Swertvaeger) werd op 30 mei 1945 terechtgesteld wegens verraad 

210 Idem. Zie ook: VERREYCKEN W., Wetsvoorstel tot invoering van een Dag van de verzoening, Belgische 

Senaat, , Stuk 1-241/1, 31.01.1996. 

211 Wetsvoorstel tot wijziging van de wet van 30 juli 1981 tot bestraffing van bepaalde door racisme of xenofobie 

ingegeven daden alsmede van de wet van 23 maart 1995 tot bestraffing van het ontkennen, minimaliseren, 

rechtvaardigen of goedkeuren van de genocide die tijdens de tweede wereldoorlog door het Duitse nationaalsocialistische 

regime is gepleegd, Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers, Stuk -1934/1-98/99, 

19.01.1999. 





216 ANNEMANS G., Wetsvoorstel strekkende tot het verlenen van amnestie aan repressieslachtoffers, Belgische 

Kamer van Volksvertegenwoordigers, Stuk 302/1-95/96, 21.12.1995. 

217 

VVBM-Nieuwsbrief, 15.12.1996. 


en verklikking. Ze zou onrechtstreeks verantwoordelijk zijn geweest voor de dood van zeven 

verzetslieden. Op 7 december 1995 heropent het Militair Gerechtshof in Brussel het proces 

Laplasse, nadat het vonnis van 1945 vernietigd werd. Extreem-rechts hoopt op een 

symbolische overwinning. In haar ogen staat niet Laplasse, maar wel de Belgische staat in 

het beklaagdenbankje. Annemans hoeft de uitspraak van de rechtbank niet af te wachten om 

Laplasse wit te wassen. 'Een herneming van het proces zal eerstdaags aantonen dat zij 

onschuldig was,’ schrijft hij overtuigd. 218 

De rechtbank deelt die mening niet. Op 14 februari 1996 valt het vonnis: levenslang 

wegens verraad en verklikking. Joris van Hauthem, die het proces samen met Wim 

Verreycken bijwoont, weet niet wat hij hoort. 'Een oorlogsverklaring,' schrijft hij woedend in 

het partijblad. 'Is dit dan het einde van het amnestiedebat? Het is integendeel het begin 

ervan. Amnestie moet nu in zijn globaliteit aan de orde gesteld worden en niet meer via 

individuele dossiers. Gedaan dus met "stamelend bidden en bedelen bij de poort", maar met 

volle geweld de poort inbeuken. Gedaan met beleefd vragen, maar eisen. Gedaan ook met 

de verzoening die men niet wil, maar op naar de compromisloze confrontatie. Indien de 

bedoeling van dit hele politiek maneuver was de wrok van de nabestaanden van de 

repressieslachtoffers tegenover deze staat te laten overslaan op nog een generatie, dan is 

deze staat daar wonderwel in geslaagd. De boodschap van onverzoenlijkheid die de 

Belgische staat vandaag de wereld heeft ingestuurd, zal morgen als een boemerang in het 

gezicht van diezelfde Belgische staat ontploffen.' 219 

In de Kamer van Volksvertegenwoordigers betwist jurist Bart Laeremans de 

onafhankelijkheid van de rechtbank. Hij weigert het vonnis te aanvaarden. 'Vlaanderen werd 

gisteren verbijsterd door de uitspraak van het Krijgshof van Brussel in de zaak Laplasse,' 

meent hij zelfs namens alle Vlamingen te kunnen spreken. 220 

Vlamingen met een afwijkende mening terzake verklaart het Blok net niet rijp voor de 

psychiatrie. Dat is het lot dat Johan Anthierens te beurt valt, die in zijn boek Zonder 

vlagvertoon een andere klok laat luiden over de zaak Laplasse. In het partijblad van het 

Vlaams Blok noemt Luk van Nieuwenhuysen Anthierens een geestesgestoorde: ‘Anthierens 

is een kind van een "zwarte" familie en heeft dat duidelijk niet verwerkt. Dat is menselijk en 

het lijkt evident dat een psychiater daaromtrent zonder al te veel moeilijkheden een 

aanneembare uitleg zou kunnen verstrekken. Ver van ons om te suggereren dat deze 

overjaarse puber beter in een instelling zou worden ondergebracht. Hij is immers 

ongevaarlijk. Maar hij zou wel tegen zichzelf moeten worden beschermd. Eigenlijk moet niet 

de geestesgestoorde houder van de pen met de vinger worden gewezen, maar wel diegenen 

die hem de kans bieden zijn ziekelijke hersenspinsels te verspreiden in boekvorm, diegenen 

ook die hem een forum bieden om dat boek bovendien uitvoerig aan te prijzen.' 221 

Misdaad 

Niet alleen de kleine garnalen, ook de grote vissen krijgen zonder pardon amnestie van het 

Blok. Vijftig jaar na het einde van de tweede wereldoorlog ontvangen de Vlaams-nationale 

collaboratieleiders nog steeds de nodige huldeblijken in het Blok-maandblad. 'Een nationale 

beweging heeft maar levenskansen als ze oog heeft voor het heden, een klare kijk heeft op 

de toekomst én haar verleden niet vergeet,' placht Roeland Raes te zeggen. 222 Hun niet te 

ontkennen nazistische Nieuwe Orde-ideologie vormt daarvoor geen beletsel. De Vlaamse 

voormannen worden daarbij zonder uitzondering voorgesteld als grote idealisten in dienst 

van hun volk. 

‘Voor Vlaanderen was niets hem teveel,' schrijft Luk Dieudonné over August Borms (1878- 

1946), die zowel tijdens de Eerste als de Tweede Wereldoorlog met de Duitsers 

collaboreerde en daarvoor op 12 april 1946 werd terechtgesteld. Borms was een enthousiast 

verdediger van het nationaal-socialisme, maar dat stoort Dieudonné niet. ‘De enige misdaad 

van Dr. August Borms was zijn liefde voor zijn volk en zijn land,' schrijft hij in een paginagroot 

218 

Vlaams Blok, december 1995. 

219 

Vlaams Blok, maart 1996. 





artikel vijftig jaar na Borms’ executie. 223 Elk jaar herdenkt het Vlaams Blok, samen met een 

schare gelijkgezinden, de inzet van Borms. ‘Met recht en reden wordt Dr. August Borms 

blijvend herdacht. Meer zelfs, het is onze Vlaams-nationale plicht,’ schrijft Ignace Lowie. ‘Dr. 

Borms is én blijft ons symbool van het onverzettelijke Vlaanderen dat zonder omwegen voor 

onafhankelijkheid strijdt.’ 224 

Ook voor Reimond Tollenaere wordt de rode loper uitgelegd. ‘Een bezieler van velen’ en 

‘beslist een grote persoonlijkheid uit ons Vlaams-nationaal verleden,' luidt Roeland Raes’ 

sympathieke eindoordeel over Tollenaere (1909-1942), de eerste commandant-generaal van 

de Dietsche Militie / Zwarte Brigade, zowat het partijleger van het Vlaamsch Nationaal 

Verbond (VNV). Dat Tollenaere een uitgesproken anti-democraat en nationaal-socialist was, 

beseft Raes wel – hij wijst er zelfs even op dat Tollenaere ‘de negatieve kanten van het 

nationaal-socialisme en het Duits imperialisme van toen niet heeft ingezien’ – maar ‘even 

onbetwistbaar is echter zijn idealisme, zijn onverschilligheid voor geld en gewin,’ aldus 

Raes. 225 Tollenaere sneuvelde op 22 januari 1942 aan het Oostfront als SS-Untersturmführer 

van het Vlaamsch Legioen. 226 

Tollenaeres wapenbroeder Jef François (1901-1996) keert in 1942 wel levend van het 

Oostfront terug. François is na Tollenaere de hoogste in rang bij de Dietsche Militie / Zwarte 

Brigade. Dat is een samenvoeging van de Zwarte Brigade van het VNV en de Dinaso 

Militanten Orde (DMO) van het Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen (Verdinaso), 

waarvan François de commandant was. Deze DMO spiegelde zich aan de Duitse 

Sturmabteiling (SA). Later kreeg François de leiding in handen van de tot Germaansche-SS 

omgevormde Algemene SS-Vlaanderen. Na de oorlog werd François tweemaal ter dood 

veroordeeld. In 1952 komt hij vrij. 227 ‘Zijn voorbeeld, zijn onverbiddelijke trouw aan zijn 

beginselen, is ook nu nog actueel,’ schrijft Roeland Raes naar aanleiding van het 

verscheiden van François op 30 juni 1996 in zijn 'In memoriam commandant Jef François’ 

(‘commandant voor de goede vrienden’, aldus Raes). 228 

Ook de minder fortuinlijke Verdinaso-leider Joris van Severen (1894-1940) kan nog steeds 

op een levendige belangstelling rekenen. De jaarlijkse bedevaart – in 2000 voor de 50 ste 

maal – naar Van Severens graf in het Franse stadje Abbeville, waar hij op 20 mei 1940 door 

Franse soldaten werd omgebracht, wordt door het Vlaams Blok traditiegetrouw in een 

opvallend kadertje in het partijblad aangekondigd. Het Jaarboek Joris van Severen wordt er 

eveneens uitvoerig besproken. 'Een verdienstelijke poging om een markant man uit de 

Vlaamse en Heelnederlandse Beweging blijvend actueel en relevant te houden.' 229 

Belgisch ondermijningswerk 

Op 22 december 1917, in volle oorlogstijd, roept de Raad van Vlaanderen de zelfstandigheid 

van de staat Vlaanderen uit. Het is niet meer dan een symbolische beslissing die noch door 

de meerderheid van de Vlamingen noch door de Duitse bezetter, die hier op dat moment de 

lakens uitdeelt, wordt gedragen. De Raad van Vlaanderen is een niet-democratisch verkozen 

orgaan waarin 81 vertegenwoordigers zetelen van activistische organisaties, die een actieve 

politieke samenwerking met de Duitse bezetter voorstaan. 

Tachtig jaar later herdenkt het Vlaams Blok die hoogst ondemocratische beslissing als ‘een 

mijlpaal in de Vlaamse ontvoogdingsstrijd’. 230 De Vereniging van Vlaams Blok Mandatarissen 

doet dat tijdens zijn jaardag op 13 december 1997, die voor de gelegenheid in het Vlaams 

Parlement doorgaat. 'Voor de Vlaams-nationalisten – en dus principiële vijanden van de 

Belgische staat – is dit gegeven een blijvende spoorslag om ons Belgisch ondermijningswerk 

en onze Vlaamse staatsbouw in de Nederlanden niet aflatend verder te zetten. [...] Het 

Vlaams Blok is de logische erfgenaam van het Vlaams-radicale Activisme. Onze toenmalige 




226 VERSTRAETE P.J., Reimond Tollenaere. Biografie, 1996. 

227 CREVE J., Jef François, Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging, 1998. 





Vlaamse voormannen hebben zich niet voor niets voor hun ideaal uitgesloofd,' beklemtoont 

VVBM-ondervoorzitter Ignace Lowie. 231 

Als Vlaams-nationalistische partij is het Vlaams Blok principieel anti-Belgisch. Het is niet 

onlogisch dat een partij die de Belgische staat wil doen verdwijnen op de officieuze lijst van 

staatsgevaarlijke organisaties prijkt die de Belgische staatsveiligheid erop nahoudt. Toch is 

het Blok daar allerminst mee opgezet. Een ongezonde belemmering van de vrijheid van 

vereniging, oordeelt het congres over democratie. 

Er was een tijd dat het Vlaams Blok daar nog anders over dacht. In april 1990 oogste 

senator Wim Verreycken nog een stormachtig applaus toen hij op het ideologisch congres 

Onafhankelijkheid moet en kan vrijmoedig uitriep: 'Het Vlaams Blok is er fier op dat het fungeert 

op de lijst van de Belgische subversieve organisaties, want dat wil zeggen dat wij echt 

gevaarlijk zijn voor het voortbestaan van België. De inschrijving op die bewuste erelijst 

betekent dat onze vrije republiek geen droombeeld is, maar een dreigende werkelijkheid voor 

onze tegenstanders.' 

Maar zie. Wat eens een oprechte fierheid was, ruimt enkele jaren later plaats voor een gespeelde 

verbazing. Eind 1995 schrijft een jurist van het Blok: 'Ondanks het feit dat het 

Vlaams Blok een partij is met democratisch verkozen mandatarissen en geen illegale 

middelen gebruikt, prijkt de partij merkwaardig genoeg toch op de lijst van de subversieve 

groeperingen. [...] Het Vlaams Blok wendt bij het nastreven van zijn programma enkel 

democratische middelen aan die zonder gevaar zijn voor de openbare orde.' 232 

Het argument van het Blok is doordacht, zoveel is zeker. Het spreekt enkel over de 

middelen waarvan het zich bedient, niet over de doelstellingen die het daarmee nastreeft. 

Dat is niet zomaar een vergetelheid. De partij kent immers de criteria die de staatsveiligheid 

erop nahoudt bij de samenstelling van de lijst van subversieve organisaties. In 1993 werden 

ze nog netjes afgedrukt in het partijblad. Volgens die criteria is een subversieve organisatie: 

'Elke georganiseerde groepering die ingevolge haar uiteindelijke doelstelling, door haar 

actiemethodes en acties die zij voert, er naar streeft, door middel van illegale procédés, de 

structuur van de wettelijk gevestigde staat omver te werpen, te vernietigen of te wijzigen, 

hetzij de werking ervan te verlammen.' 233 

En dus redeneert het Vlaams Blok: vermits wij – een spijtig incidentje zo nu en dan niet te 

na gesproken – geen gewelddadige of andere illegale middelen gebruiken, zijn wij niet 

subversief. Zo simpel is dat, daar hoeft Filip Dewinter helemaal niet voor uitgeslapen te zijn 

om dat verkocht te krijgen in het zoveelste bereidwillig toegestane interview. Bijvoorbeeld 

aan het weekblad Humo dat eind 1995 in een vlaag van naïviteit volgende vraag aan 

Dewinter voorlegt: 'Bart van Lijsebeth, het hoofd van de staatsveiligheid, zei dat hij Vlaams 

Blokkers in de gaten houdt omdat ze een bedreiging zijn voor de democratie en de 

rechtsstaat. Klopt dat dan niet?' Waarop Dewinter blijtjes antwoordt: 'Wat bedoelt hij 

daarmee? Denkt hij dat wij morgen met onze tanks Brussel binnen rijden? Of dat we 

bommen gaan leggen onder het Koninklijk Paleis?' 234 En daarmee was de kous af. 

Kaakslag 

De uitleg van Dewinter doet eigenlijk niet zoveel terzake. Democratische middelen kunnen 

evengoed worden aangewend om subversieve doelstellingen na te streven, en dààr gaat het 

uiteindelijk om. Vandaar dat de staatsveiligheid er nog een tweede definitie op nahoudt: 'De 

groepering die gewoonlijk extremistische of subversieve ideeën aankleeft zonder echter 

klaarblijkelijk illegale procédés te gebruiken [...], moet als potentieel subversief worden beschouwd 

en verdient bijgevolg dezelfde aandacht.' 

Die tweede definitie is het Vlaams Blok genoegzaam bekend, het partijblad drukte ze eveneens 

af, maar de partij doet alsof haar neus bloedt. Het Blok heeft dan ook een goede reden 

om zijn handen in onschuld te wassen in de hoop zo van de subversievenlijst geschrapt te 

worden. Filip Dewinter komt daar flink voor uit: 'De consequenties daarvan zijn verregaand 

voor onze leden. Het is heel moeilijk voor leden van het Vlaams Blok om een job te vinden bij 




234 Humo, 07.11.1995. 


de politiediensten of in de ambtenarij. Zij zitten met een veiligheidsdossier en worden dus uit 

die jobs geweerd.' 

Dat werpt een heel ander licht op de bekommernissen van het Blok, zeker als de partij haar 

leden en militanten dan nog aanspoort om deel te nemen aan de publieke examens die het 

Vast Wervingssecretariaat uitschrijft voor betrekkingen bij de overheid. In de tweewekelijkse 

nieuwsbrief voor de Vlaams-Blokmandatarissen worden die geregeld gesignaleerd. 

Dan verbaast het misschien niet meer zo dat sommige ambtenaren bijvoorbeeld het integratiebeleid 

opzettelijk dwarsbomen. Vlaams minister Luc Martens (CVP) drukte daarover 

eind 1995 in de Commissie voor Welzijn en Gezondheid zijn ongerustheid uit: 'Sommige 

mensen in onze administratie proberen de goede werking ervan te bemoeilijken omdat ze 

vinden dat ze migrantendossiers moeten laten verdwijnen zodat ze niet afgehandeld kunnen 

worden. [...] Binnen de administratie verdwijnen soms correct ingediende dossiers van bepaalde 

organisaties.' 235 

De sympathie in sommige politiekorpsen voor het Vlaams Blok is ook al langer bekend. 

Parlementslid Karim van Overmeire schrijft daarover: 'Steeds meer politiemensen steunen 

het Vlaams Blok en spelen in het geheim informatie aan ons door. Net als Ceaucescu en 

Honecker kunnen Tobback (minister van Binnenlandse Zaken, nvda) en vrienden niet meer 

op hun eigen politieapparaat rekenen.' 236 En politie-expert Filip de Man beweert: ‘Honderden 

agenten en officieren zijn trouwens lid van het Vlaams Blok (al dan niet via hun echtgenote of 

een ander familielid).’ 237 

Ondertussen blijft het Vlaams Blok de minister van Justitie bestoken met parlementaire 

vragen over de werking van de staatsveiligheid. Welke organisaties en mensen er in het oog 

gehouden worden, of hun post wordt geopend of hun telefoon afgetapt, maar ook hoe 

aspirant-agenten gescreend worden, wil Francis van den Eynde bijvoorbeeld weten. 238 Zijn 

collega Bart Laeremans vraagt dan weer of er journalisten als informant op de payrol van de 

staatsveiligheid staan. 239 

Het Blok houdt het niet bij brave parlementaire vragen. Eind 1995 daagt de partij daagt de 

staatsveiligheid voor de rechtbank. Haar juristen hebben immers ontdekt dat die 

persoonsgegevens verzamelt zonder dat daar een wettelijke basis voor bestaat. De drie 

fractieleiders Gerolf Annemans, Filip Dewinter en Wim Verreycken – ‘de club van verdachte 

verkozenen' dixit Verreycken 240 - eisen daarop een verbod voor de staatsveiligheid om hen 

nog langer in de gaten te houden. ‘Ik was van oordeel dat de Staatsveiligheid mijn 

activiteiten niet mag naspeuren en me niet mag volgen,' verklaart Verreycken. 241 

Het vonnis dat de rechtbank op 5 december 1997 velt, gaat in op de eisen van de Blokkers. 

‘Een stevige kaakslag voor de Belgische schijndemocratie' jubelt jurist Rob Verreycken in het 

partijblad. 242 De Blokkers willen eveneens dat alle gegevens die reeds over hen werden 

ingewonnen onverwijld door de papierversnipperaar gaan. 

Het Blok wint wel een veldslag maar niet de oorlog. Een jaar later keuren Kamer en Senaat 

een wetsontwerp goed dat het inlichtingenwerk van de staatsveiligheid wettelijk regelt. Het 

Vlaams Blok stemt tegen. Het Blok-amendement dat de staatsveiligheid verbiedt politieke 

partijen in het oog te houden die in het parlement zetelen, werd niet aangenomen. 'Partijen 

met vertegenwoordiging in één van de parlementen kunnen nooit op deze lijst geplaatst 

worden,' eiste het democratiecongres van 1996 al. 'De lijst der subversieve verenigingen 

mag enkel verenigingen bevatten die systematisch geweld gebruiken, oproepen om geweld 

te gebruiken of de intentie hebben om geweld te gebruiken.' 

De mol 

Het Vlaams Blok hoeft niet aan de macht te zijn om er zelf reeds een inlichtingendienst op na 

te houden. Al sedert de jaren tachtig registreert KOSMOS, de Kring voor het Onderzoek naar 

235 Vlaams Raad, Commissie voor Welzijn en Gezondheid, 05.10.1995. 


237 DE MAN F., De zaak Demol. Een commissaris geflikt, 1998. 

238 Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers, Vragen en Antwoorden, 08.09.1997. 

239 Ibidem, 12.01.1998. 


241 Ibidem, 12.02.1998. 

242 Vlaams Blok Magazine, januari 1998. 


de Socialistische en Marxistische (later: Multiculturele) Ondermijning van onze Samenleving 

gegevens over tientallen organisaties en honderden individuen. Het Vlaams Blok is de enige 

partij in het parlement die zich met dergelijk inlichtenwerk over haar tegenstanders 

bezighoudt. 

De drijvende kracht achter KOSMOS is de Antwerpenaar Luk Dieudonné (°1955). 

Dieudonné verkeert in zijn tienerjaren een tijdlang in extreem-linkse vaarwateren, maar 

bekeert zich eind jaren zeventig tot het extreem-rechtse kamp. Dat doet hij met volle 

overtuiging. Op 2 februari 1980 bestormt een achtkoppig commando de linkse boekhandel 

De Rode Mol in Mechelen. Ze slaan de inboedel kort en klein en geven de aanwezigen van 

hetzelfde laken een pak. De 24 jarige Dieudonné, die lid is van het rechtse Delta- 

Scoutsverbond en te oud is om nog jeugdzonden te begaan, is één van de commandoleden. 

Voor deze heldendaad wordt Dieudonné op 2 maart 1980 door de correctionele rechtbank 

van Mechelen veroordeeld tot 6 maanden gevangenisstraf, waarvan de helft effectief. 

Daarnaast moeten de acht een schadevergoeding van 100.000 fr. betalen, en zoals dat gaat 

kent men in tijden van nood zijn vrienden. Vandaar dat Alarm, het maandblad van de VMO, 

vervolgens een oproep tot financiële steun publiceert en daarbij terloops de veroordeelde 

kameraden, onder wie zich vier VMO-ers bevinden, als helden bejubelt: 'Vlaamse vrienden, 

Zoals u weet werd in de maand februari de Rode Mol te Mechelen bestormd. Men kan 

discussiëren over de methode die gebruikt werd door het nationalistisch commando, maar 

over één ding zijn we het toch allemaal eens: rode mollen horen niet thuis in onze Vlaamse 

gemeenschap. Dit commando heeft dan ook niets anders willen doen dan datgene wat ons 

gerecht reeds jaren zou moeten gedaan hebben, namelijk kordaat ingrijpen tegen deze rode 

drug- en pornoverspreiders! Deze roden waren met niets anders bezig dan onze Vlaamse 

jeugd naar de hel te helpen! Acht vrienden werden spijtig genoeg gearresteerd...' 243 

Een jaar nadat Dieudonné de gevangenispoort achter zich dichtslaat, ziet hij zijn naam 

verschijnen in het boek Extreem-rechts en de staat (1981), een soort who is who van 

extreem-rechts in België. 244 Dieudonné spelt het boek van voor naar achter uit. ‘Het staat vol 

met halve waarheden en een hoop baarlijke nonsens. Wat bewijst dat sommige van die 

linkse snuffelaars wel het klokje hebben horen luiden, maar (moedwillig of niet) te blind zijn 

om de klepel te zien,’ concludeert hij in het Voorpost-tijdschrift Revolte. ‘Tiens, tiens,’ voegt 

hij er subtiel aan toe, ‘welk diertje was dat ook weer dat blind was? … Juist, goed geraden, 

de mol, het ondermijnertje bij uitstek.’ 245 

De lectuur van het boek Extreem-rechts en de staat werkt louterend op Dieudonné, die 

besluit de linkse mollen voortaan anders te lijf te gaan. ‘Na lezing van dat boek besloot ik om 

“links” in kaart te brengen, maar dan wel op een eerlijke en juiste manier. [...] Zo begon ik 

met het systematisch doornemen van De Rode Vaan, Solidair, Humo, De Morgen, 

enzovoort, maar ook het doornemen van artikels en tijdschriften, van het parochieblad tot 

een of ander obscuur reclameblaadje. [...] Hoofdzaak blijft het dikwijls saaie registreren van 

namen, data, kleine brokjes informatie,’ verklaart Dieudonné in een zeldzaam interview met 

Revolte. 246 

In dat driemaandelijkse Voorpost-tijdschrift, waarvan Vlaams-Blokondervoorzitter Roeland 

Raes hoofdredacteur en verantwoordelijke uitgever is (tot 1989), brengt Dieudonné vanaf 

oktober 1982 verslag uit van zijn speurtocht naar ‘alles waar ook maar een vleugje “links” 

aan is,’ zoals hij zelf schrijft. 247 Hij doet dat onder de vaste titel De Augiasstal. Rubriek voor 

mensen die zien. ‘Het terrein dat wij onderzoeken is zeer breed en behelst alle linkse partijen 

en dito figuren in niet-uitgesproken linkse partijen. Ook de vakbonden, de extreem-linkse 

splintergroepen, de zogenaamde “nieuwe sociale bewegingen” zoals de vredes-, de milieu- 

en de kraakbeweging, de anti-racistische en anti-fascistische beweging, solidariteitsgroepen 

met de derde wereld, groepen die ijveren voor het aanvaarden van allerlei seksuele 

243 Alarm, september 1980. 

244 CAPPELLE J., De zwarte schaduw van de Vlaamse burgerij, in: DE BOCK W. e.a., Extreem-rechts en de 

staat, 1981, p. 112. 

245 Revolte, april 1983. 

246 Revolte, oktober-november-december 1998. 

247 Revolte, april 1983. 


abberaties, enzovoort dragen onze interesse weg. Net als alles wat betrekking heeft op de 

invloed van linkse figuren en ideeën in de media, cultuur, kerken, onderwijs, …’ 248 

Oorlog 

Dieudonné – naar eigen zeggen ‘een fiere blanke man’ 249 – verschuilt zich twaalf jaar lang 

achter de pseudoniemen Herakles en Jan Stalmans; pas vanaf 1993 opereert hij onder zijn 

eigen naam. Hoewel KOSMOS binnen de schoot van Voorpost ontstaat, omarmt het Vlaams 

Blok al snel het initiatief. Naast zijn rubriek in Revolte krijgt Dieudonné vanaf november 1984 

eveneens een vaste stek in het maandblad van het Vlaams Blok. Daar heet de KOSMOSrubriek 

Open dossier. 

Al in zijn eerste artikel ontmaskert Dieudonné alias Herakles er een links complot: ‘Een 

duivels pakt werd afgesloten tussen bepaalde kringen in de VU enerzijds en in de SP en de 

KP anderzijds. Dit pakt heeft als hoofddoel het Vlaams-nationalisme te misbruiken voor 

linkse doeleinden en op het linkse pad te brengen. Aan een dergelijke doorbraakpoging om 

het Vlaams-nationalisme uit te verkopen, kunnen wij als rechtgeaarde Vlaams-nationalisten 

dan ook niet anders dan de oorlog verklaren.’ 250 

Het is niet de laatste samenzwering die Dieudonné bespeurt. Steeds weer ontwaart hij 

dezelfde vijand. Alle wegen leiden naar… de studentenrevolte van mei ’68. ‘Wij vallen hier 

steeds in herhaling maar wij kunnen niet anders,’ schrijft hij op een keer. ‘De destabilisatie en 

ondermijning van onze cultuur en samenleving wordt planmatig en gecoördineerd uitgevoerd 

door de revolutionairen van mei ’68, die zich gedekt voelen door prominente SPverantwoordelijken.’ 

251 

Dieudonné bedient zich vaak van een regelrecht oorlogs- en untermenschen jargon. Vooral 

homo’s jagen hem de stuipen op het lijf. ‘Kleverige tuinkabouters, viespeuken, een stinkend 

zootje linkse reetkevers,’ noemt hij ze wel eens. 252 Schrijver Tom Lanoye typeert hij met de 

woorden ‘homo én letterverkrachter’ 253 of gewoon ‘de zogenaamde auteur.’ 254 De 

vrouwendag is ‘een verzameling extremen van extravagant tot militant lesbisch’ en het 

inrichtende Vrouwen Overleg Komitee (VOK) ‘een clubje overtuigden die voor hun frustraties 

een uitweg hebben gevonden.’ 255 Journalisten zijn ‘perskoelies van diverse pluimage’ 256 , 

‘journaille’ 257 of ‘linkse huurlingen van het systeem’. 258 De linkerzijde ‘van rood-groen tot 

bloed-rood’ 259 krijgt in het algemeen het koosnaampje ‘de extreem-linkse fauna en flora’. 260 

De militanten van de maoïstische Partij van de Arbeid (PvdA) worden verdierlijkt tot ‘de 

pekinezen’. 261 Agalev is ‘het rode bastaardjong’. 262 De duizenden Vlamingen die aan 11.11.11 

deelnemen zijn ‘naïeve schooiers’ die ‘land en dorp afdweilen met hun steunkaarten ten bate 

van die arme zwartjes en andere exemplaren van de gekleurde medemens.’ 263 Een betoging 

van Youth Against Racism in Europe (YRE) wordt afgeschilderd als ‘eens te meer het 

zoveelste samenscholinkje van punkers, leeglopers, beroepsbetogers en volksmisleiders.’ 264 

En omdat er ook migranten deelnemen aan manifestaties van het Anti-Fascistisch Front 

(AFF) spreekt Dieudonné voortaan over ‘het Afrikaans Fascistisch Front’. 265 De Liga voor 

Mensenrechten zijn ‘aanbidders van de nieuwe heilige koe, die de mensenrechten inmiddels 

248 Revolte, oktober-december 1990. 

249 Revolte, extra themanummer 1993. 


















geworden zijn.’ Ze ‘ijveren niet voor een veilige en ordentelijke samenleving, maar scharen 

zich daarentegen in het kamp van diegenen die onze Europese maatschappijordening willen 

ondermijnen.’ 266 

Dieudonné doet aan politiek inlichtingenwerk pur et dur. Niet de inhoud van een bepaald 

ideeëngoed, wel de aanhangers ervan dragen zijn interesse weg. In plaats van op de bal 

speelt hij op de man. Hij registreert, ficheert en rapporteert. Hij noemt namen van individuen, 

verbindt die met organisaties, legt linken met andere individuen uit diezelfde of nog andere 

organisaties. Zo ontmaskert hij aan de lopende band fantastische samenzweringen, 

complotten en netwerken waarbij alles met alles en iedereen met iedereen in verband staat. 

Zelf zegt hij: ‘In de honderden artikels die door KOSMOS werden gepubliceerd, behandelden 

wij diverse malen uitgebreid het wijdvertakte netwerk van linkse organisaties en personen die 

onze samenleving uithollen en de traditionele waarden op hun kop zetten door desinformatie 

en agitatie. Het ontstaan van die “Operatie Ondermijning” ligt aan de Leuvense universiteit. 

[...] De vernietigende ideeën van “Mei ‘68” hebben juist te Leuven hun grootste expansie 

gekend.’ 267 

Profeten 

Het Vlaams Blok weet Dieudonnés spit- en graafwerk wel te waarderen. Filip Dewinter doet 

geregeld een beroep op hem. In Dewinters boek Eigen volk eerst. Antwoord op het 

vreemdelingenprobleem (1989) bijvoorbeeld mag Dieudonné het hoofdstuk leveren over ‘de 

pro-gastarbeiderslobby in Vlaanderen’. Over amper negen bladzijden verspreid vermeldt hij 

liefst 38 ‘vreemdelingenvrienden’ met naam en functie. In het boek Immigratie: de tijdbom 

tikt! (1996) doet Dieudonné dat nog eens dunnetjes over. Daar is het bewuste hoofdstuk 

getiteld ‘De multiculturele lobby: de profeten van een nieuwe godsdienst’. Ook Gerolf 

Annemans schakelt Dieudonné in. Op het democratiecongres van 1996 mag hij een bijdrage 

leveren voor de congrestekst van de werkgroep ‘Neutrale overheid’, waarvan Annemans 

voorzitter is. 

Nog in 1996 bedenkt het Vlaams Blok Luk Dieudonné, die al jaren een trouw militant is en 

in de Antwerpse districtsraad zetelt, met een vaste job als redactiemedewerker van het 

nationale partijblad. Na een jaar stapt hij over naar de Vereniging van Vlaams Blok 

Mandatarissen (VVBM), waarvan Luk van Nieuwenhuysen op dat moment de voorzitter is. 

Vanaf april 1997 verzorgt Dieudonné de eindredactie en de vormgeving van de 

tweewekelijkse VVBM-Nieuwsbrief. 

Meteen kan hij zijn anti-linkse kruistocht verderzetten vanuit het federale 

parlementsgebouw, waar de VVBM kantoor houdt. KOSMOS wordt geïntegreerd in de 

VVBM-dienstverlening aan de Vlaams-Blokmandatarissen. Die worden daar medio 1997 op 

gewezen middels volgende aankondiging, onder de titel 'Vragen over links en multikul?’, in 

de VVBM-Nieuwsbrief. ‘Eén van de voornaamste taken van de VVBM bestaat erin de 

plaatselijke mandatarissen te begeleiden en te helpen bij hun vragen. Wat vele 

mandatarissen echter nog niet weten, is dat zij voor specifieke vragen betreffende linkse en 

multiculturele initiatieven terecht kunnen bij de organisatie KOSMOS. [...] Diverse nationale 

en plaatselijke mandatarissen deden in de loop der jaren reeds ettelijke malen beroep op 

KOSMOS bij de voorbereiding van hun vragen en interpellaties en het vervolledigen van hun 

dossiers. Daarbij werd informatie gevraagd over thema's als Oxfam-Wereldwinkels, de 

Belgische Cannabis Consumentenbond en andere drugsorganisaties, Agalev, de Partij van 

de Arbeid en Objectief 479.917, de zogenaamde antiracistische en de migrantenwerkingen, 

Jongeren Adviescentra en honderden andere gesubsidieerde initiatieven van linkse en 

multiculturele inslag. Mandatarissen die deze dienstverlening van KOSMOS nog niet kenden 

– en uiteraard ook de vaste klanten – kunnen met hun duidelijk omlijnde vragen steeds 

terecht bij KOSMOS.’ 268 Ook de VVBM-telefoon staat ter beschikking. 

Filip Dewinter engageert Luk Dieudonné na de parlementsverkiezingen van juni 1999 om 

ook de eindredactie van het Vlaams Blok Kaderblad op zich te nemen, dat wordt uitgegeven 

door Dewinters Dienst Organisatie. ‘Nog een tijdschrift erbij,’ maakt Dieudonné zich vrolijk, 





die daarmee op alle echelons van het Vlaams Blok aanwezig is. 269 In 1993 springt Dewinters 

Dienst Organisatie de documentatiebank van KOSMOS al eens ter hulp. ‘De 

noodzakelijkheid en het belang van het werk van KOSMOS kan niet genoeg onderlijnd 

worden,’ schrijft hij in het Kaderblad, dat een paar duizend Blok-kaderleden verspreid over 

heel Vlaanderen ontvangen. ‘Alle nationalisten hebben baat bij het optimaal functioneren van 

deze studiekring. Want KOSMOS bestudeert juist die maatschappelijke krachten die 

dagelijks ageren tegen het nationalisme en tegen het Vlaams Blok. [...] Wij vragen dan ook 

aan alle kaderleden KOSMOS te helpen bij haar zoektocht naar documentatie en informatie 

van en over alle linkse activiteiten. Wij vragen u dan ook alle persknipsels alsook alle linkse 

propaganda, zoals pamfletten, affiches en brochures die in uw bezit zijn of komen te zenden 

naar postbus 69 van KOSMOS in 2140 Borgerhout. Uiteraard kan deze documentatie ook 

bezorgd worden via één van onze secretariaten, wij zorgen dat het ter plaatse komt.’ 

Dewinter eindigt zijn oproep met een bede om financiële steun voor KOSMOS. 270 

Geheime agenten 

Daarmee moeten onder meer de talloze tijdschriften betaald worden waarop Dieudonné zich, 

al dan niet via tussenpersonen, abonneert. De meeste informatie haalt hij uit de lectuur van 

min of meer publieke bronnen. Zelf maakt hij de volgende opsomming: ‘Wij zoeken àlle 

mogelijke informatie en documentatie over al deze organisaties en de personen die er in 

actief zijn of waren. Dit wil zeggen: alle mogelijke tijdschriften, pamfletten, posters, folders, 

zelfklevers, krantjes, boeken, audio-visueel materiaal (film, foto, klankband) geschreven of 

uitgegeven door linkse personen, organisaties of uitgeverijen, naast kranten- en 

tijdschriftenartikels, boeken en ander mogelijk bewijsmateriaal over linkse activiteiten. Het 

meest onooglijke papiertje dat voor u waardeloos lijkt, kan voor ons van enorm belang 

zijn.’ 271 

Maar KOSMOS schuwt ook andere, meer duistere, werkwijzen niet om aan informatie te 

komen. Soms worden er regelrechte spionage- en infiltratietechnieken gebruikt. Zo beschikt 

KOSMOS over een eigen fotodatabank met wellicht enkele duizenden kiekjes die onder 

meer tijdens anti-Blokmanifestaties worden geschoten. Dat soort werkwijzen hangt extreemrechts 

niet aan de grote klok. Dewinter bijvoorbeeld houdt de schijn hoog wanneer hij schrijft: 

‘Zonder zich een wetenschappelijk aureool aan te meten blijkt Stalmans meer blijk te geven 

van een deontologische code dan heel wat van de linkse journalisten die menen het Vlaams 

Blok en het nationalisme te moeten bezwadderen.’ 272 

Niet alleen bezoeken allerhande vrijwilligers in opdracht van KOSMOS linkse manifestaties, 

debatavonden en infobeurzen op zoek naar nuttige informatie, sommigen gaan nog een stap 

verder. Zo drukt Dieudonné in 1996 zeer vertrouwelijke inside informatie af van de 

trotskistische organisatie Militant Links, vergezeld van volgende uitleg: ‘KOSMOS ontving 

een anoniem schrijven van "een ontgoochelde linkse student" uit Gent. [...] Bij deze brief had 

de afzender interne documenten gevoegd van de extreem-linkse organisatie Militant Links, 

beter bekend door haar mantelorganisatie Blokbuster. [...] Normaal gaan wij niet in op 

anonieme zendingen, maar deze maal maken wij toch een uitzondering, daar er na 

zorgvuldig onderzoek over de authenciteit van de documenten geen twijfel kan bestaan.' 273 

In werkelijkheid is de informatie afkomstig van ene Jeroen Mol, niet bepaald een ‘linkse 

student’. Mol (°1974) is een rechts-extremist en ex-para die tot 1995 in Hasselt woont. Daar 

militeert hij onder meer in het Vlaams Blok en in Voorpost. In 1996 duikt Mol op in Brugge. 

Niemand kent daar zijn verleden zodat hij probleemloos onder een schuilnaam kan infiltreren 

in de plaatselijke Blokbusterkern. Blokbuster is een kleine organisatie met een grote 

dadendrang. Ze organiseert tientallen protestacties tegen Blok-bijeenkomsten en groeit op 

korte tijd uit tot de militantste anti-fascistische organisatie. Extreem-rechts kan het bloed van 

de Blokbusters wel drinken. Geen wonder dus dat Jeroen Mol in april 1996 net daar 

infiltreert. Hij wint er allerlei interne informatie in en legt verschillende militanten op de 

269 VVBM-Nieuwsbrief, september-oktober 1999. 

270 Vlaams Blok Kaderblad, april 1993. 

271 Revolte, oktober-december 1990. 

272 Vlaams Blok Kaderblad, april 1993. 



gevoelige plaat vast. Of Mol op eigen houtje handelde, dan wel in opdracht werd nooit 

uitgemaakt. Feit is wel dat die informatie later in de kolommen van KOSMOS opduikt. 

Dieudonnés aversie voor alles wat naar links ruikt, neemt soms rare vormen aan. Bij de 

bespreking van de officieuze lijst van subversieve organisaties constateert Dieudonné alias 

Jan Stalmans dat er enkele linkse Vlaams-nationalistische groeperingen niet op voorkomen. 

Onder de suggestieve titel ‘Voorstel tot uitbreiding van de lijst’ drukt hij vervolgens hun 

namen af. Daartussen prijkt onder andere Meervoud, het tijdschrift van de linksnationalistische 

Werkgroep Arbeid, waarvan voorts nog de solidariteitscomités met de 

Basken en de Ieren worden vermeld. Dieudonnés aanbevelingen vallen niet in dovemansoren. 

In de KOSMOS-nieuwsbrief Doorzicht schrijft hij een tijdje later tevreden: 'Of het nu 

toeval is of niet, maar enkele van die organisaties die merkwaardig genoeg toen niet op de 

lijst van subversieve organisaties voorkwamen, staan er nu wél in. Is KOSMOS dan toch 

beter geïnformeerd dan de Belgische staatsveiligheid? En dan nog wel zonder geheime 

agenten!' 274 

Lekken 

In het najaar van 1998 verdwijnt de KOSMOS-rubriek ‘Open dossier’ plotsklaps uit het 

partijblad. De lezers van het Vlaams Blok Magazine vernemen niet waarom. Het Voorpostblad 

Revolte, waaraan Dieudonné ook al die tijd is blijven meewerken, licht in zijn laatste 

nummer van 1998 wel een tipje van de sluier. KOSMOS blijkt het onderwerp uit te maken 

van een diepgaand onderzoek door de Commissie voor de bescherming van de persoonlijke 

levenssfeer, die de naleving van de Privacywet van 1992 controleert. ‘Dit onderzoek,’ zo licht 

Dieudonné in een afscheidsbrief toe, ‘had na een klacht vanuit extreem-linkse hoek dermate 

vorm aangenomen dat per 4 augustus 1998 beslist werd om de werking van KOSMOS te 

staken. KOSMOS kon het zich namelijk niet veroorloven zijn medewerkers bloot te stellen 

aan vervolging wegens een “al dan niet vermeende” inbreuk op de Privacywet, noch dat de 

goede naam en reputatie van de steunende Vrienden van KOSMOS in de pers door het slijk 

zou worden gesleept. Het zou trouwens niet volledig uit te sluiten zijn dat een vervolging van 

één of meerdere KOSMOS-medewerkers alsnog zou volgen wat in het slechtste geval zou 

kunnen leiden tot een maximum boete van 20 miljoen frank!’ 275 

Dieudonné kiest het zekere voor het onzekere. Alle publieke acitiviteiten worden stopgezet, 

postbussen opgezegd en bankrekeningen afgesloten. Het KOSMOS-tijdschrift Doorzicht (in 

1996 nog zwaar gepromoot in het Blok-maandblad 276 ) houdt op te verschijnen, de nog prille 

KOSMOS-website wordt van het Internet gehaald en de Vrienden van KOSMOS worden 

ontbonden. Officieel bestaat KOSMOS dus niet meer, maar Dieudonné heeft zijn inmiddels 

zeer omvangrijke archief, dat hij de voorbije achttien jaar minutieus heeft opgebouwd, wel in 

veiligheid gebracht. De Nederlandse tak van KOSMOS, die opereert onder de naam KOLOM 

(Kritisch Onderzoek Linkse Ondermijning) blijft wel openlijk actief, onder meer via Revolte. 

Dat meldt voorts nog dat ‘zij (KOLOM) voorlopig ook de werkzaamheden in Vlaanderen 

waarnemen’. 277 

Dieudonné zelf houdt zich voorlopig op de achtergrond. Al blijft hij wel ‘ten persoonlijke titel’ 

en ‘met het volle respect voor de bestaande wetgeving’ het onderwerp op de voet volgen. 

‘Het eindsaldo van de KOSMOS-financies zal deels worden besteed om de uitgebreide 

linkse en multiculturele lectuur van Luk Dieudonné op peil te houden,‘ weet Revolte nog te 

melden. ‘Wij hopen dan ook eerlang opnieuw van kosmonaut Dieudonné te horen,’ besluit 

het blad. 278 Op 25 maart 2000 spreekt Dieudonné op een vormingsavond van de Vlaamse 

Jongeren Mechelen (VJM). Het onderwerp: ‘De Multicul, erfenis van Mei ‘68’. 279 

Dieudonné blijft zijn werkgever, het Vlaams Blok, voorts met raad en daad bijstaan op het 

vertrouwde terrein. Begin 1999 publiceert hij in de VVBM-Nieuwsbrief een artikel dat de Blokmandatarissen 

moet waarschuwen tegen al te nieuwsgierige blikken. 'Lekken in het Vlaams 

274 Doorzicht, december 1995. 

275 de Revolte, 4 kwartaal 1998. 


277 de Revolte, 4 kwartaal 1998. 

278 Idem. 

279 Vlaams Blok Magazine, maart 2000. 


Blok?’ luidt de titel van het bewuste artikel, dat Dieudonné als volgt inleidt: 'Omdat het 

Vlaams Blok een Vlaams-nationalistische partij is die streeft naar de onafhankelijkheid van 

Vlaanderen en daardoor de verdwijning van België beoogt, is onze partij niet erg geliefd in 

overheids- en overheidsgetrouwe kringen. Dit heeft tot gevolg dat onze mandatarissen en 

kaderleden en soms zelfs gewone leden niet enkel op een ongezonde aandacht mogen 

rekenen van een bepaalde soort sensatiejournalisten en extreemlinks tuig, maar ook van 

allerlei veiligheidsdiensten. Vooral onze mandatarissen moeten zich daar bewust van zijn en 

er steeds mee rekening houden. Zonder spionagetoestanden te willen oproepen, is het 

beslist geen overbodige luxe even in te gaan op een aantal eenvoudige middelen om het 

politieke tegenstanders zo moeilijk mogelijk te maken bij hun zoektocht naar "informatie" 

over het Vlaams Blok.’ 

Dieudonné raadt aan steeds de grootste discretie aan de dag te leggen en altijd op de 

hoede te zijn voor het afluisteren van vergaderingen, maar ook van cafégesprekken na een 

vergadering. ‘Ook wat partijen fractiedocumenten betreft dient men de nodige maatregelen 

te treffen tegen inbraak of tegen onbevoegde ogen. [...] Vanzelfsprekend worden gegevens 

betreffende de interne partij- of fractiewerking (bv. ledenlijsten, verslagen e.d.) nooit aan 

derden doorgegeven. [...] Personen die betrapt worden op het doorspelen van interne 

partijgegevens aan buitenstaanders (pers, veiligheidsdiensten of politieke tegenstanders, ...) 

plaatsen zichzelf onherroepelijk buiten de partij. [...] Ook met het weggooien van papieren 

dient men de nodige omzichtigheid aan de dag te leggen. Oude publicaties van de partij en 

uitnodigingen voor etentjes of feestjes kunnen met de oudpapierophaling worden 

meegegeven, maar handgeschreven en getypte notities, verslagen, oude ledenlijsten en dito 

financiële bewijsstukken, of gelijk welk intern partij- of fractiemateriaal wordt best vernietigd. 

Men kan deze documenten bijvoorbeeld verbranden in de open haard of een 

papierversnipperaar benutten.’ 

En alsof hij van het tegendeel verdacht zou kunnen worden, eindigt Dieudonné met de 

woorden: ‘Wij hebben niets te verbergen, maar we moeten de heren beroeps- en 

amateursnuffelaars ook niet wijzer maken dan ze eventueel al zijn.' 280 

Were Di-voorzitter Bert van Boghout schudt meewarig het hoofd bij het lezen van 

Dieudonnés raadgevingen. ‘Met al onze verontschuldigingen: dit artikel is beledigend voor de 

plaatselijke VB-functionarissen, waarvan l.d. veronderstelt dat het idioten zijn. En dat 

inderdaad de indruk geeft dat het Vlaams Blok heel wat te verbergen heeft.’ 281 

3. SYMBOLEN VAN NATIONALE TROTS 

Een deftig Vlaams-Blokcongres is niet geslaagd zonder dat op het einde De Vlaamse Leeuw 

uit volle borst wordt meegezonden. Maar het Blok doet dat op geheel eigen wijze. ‘Wij 

starten het lied – zonder aanloop – met de radicale tweede strofe met daarin “geen tronen 

blijven staan”. Dit drukt ons afwijzen van de on-Vlaamse Saksen-Coburg-kliek en onze 

republikeinse overtuiging uit,’ verduidelijkt Ignace Lowie. 282 Het Vlaamse volkslied wordt 

overigens steeds voorafgegaan door Die Stem van Suid-Afrika en het Wilhelmus, uit 

solidariteit met twee andere loten aan de Dietse volksstam. 

Ook de leeuw die op de Vlaamse vlag wappert, ondergaat een gedaanteverwisseling. De 

rode tong en klauwen worden bijgeschilderd zodat er enkel nog een zwarte leeuw overblijft. 

‘De zwarte leeuw op een gele achtergrond is spontaan gegroeid vanuit het volk en de 

Vlaamse beweging. Alle volkse organisaties gebruiken die vlag,’ zegt Felix Strackx. ‘Wij 

stellen dan ook voor ze in te stellen als officiële vlag van de Vlaamse Gemeenschap.’ 283 

280 VVBM-Nieuwsbrief, januari 1999. 

281 Dietsland-Europa, april 1999. 

282 LOWIE I., Wie en wat zijn wij?, 1996. De brochure bundelt de rede die Lowie uitsprak voor een gehoor van VBmandatarissen 

op de VVBM-jaardag van 3 september 1995. 

283 STRACKX F., Voorstel van decreet houdende wijziging van het decreet van 7 november 1990 houdende 

vaststelling van het wapen, de vlag, het volkslied en de feestdag van de Vlaamse Gemeenschap, Vlaams 

Parlement, Stuk 412 (1996-1997) – Nr. 1, 30.09.1996. 


Daarmee wil het Blok dat een ganse volksgemeenschap zich vereenzelvigt met een symbool 

van extreem-rechts. 

Boerenkrijg 

Tussen 1995 en 1999 publiceert het Vlaams Blok in zijn partijblad niet één artikel over het 

cultuurbeleid van minister Luc Martens (CVP). In Baas in eigen land, het 194 bladzijden 

dikke verkiezingsprogramma van 1999, neemt het luik Cultuurpolitiek amper twee bladzijden 

in beslag. Enkel voor het Felix-Timmermansjaar – in 1997 is Timmermans (1886-1947) vijftig 

jaar dood – heeft het partijblad enige belangstelling. Het Blok formuleert vooral kritiek op de 

officiële vieringen, die Timmermans’ Vlaamse karakter te weinig in het daglicht zouden 

zetten. 'Zijn liefde voor het eigen volk wordt hardnekkig geloochend en verzwegen, terwijl dàt 

precies de drijvende kracht was die hem als kunstenaar bewoog en bezielde,' heet het. 284 

Opvallend is dat de dertigste verjaardag van Mei '68, een begrip waarover het Blok met 

afgrijzen spreekt, dan weer wel een artikel in het partijblad oplevert. 'Een ondraaglijke 

opiniedwang van een stel wansmakelijke poesjenellen die elke wérkelijke dissidentie, die 

alleen maar rechts kan zijn, tegenhoudt.' Zo omschrijft Erik Arckens wat hij noemt 'de geest 

van mei '68'. 285 Een jaar eerder schreef Luk Dieudonné: ‘Mei ’68 is niet langer een spook dat 

door de wereld waard. Het is een realiteit van elke dag. Luister naar uw radio, kijk naar uw tv, 

lees uw krant, bekijk de theaterprogramma’s, de mode, de jeugd-”cultuur”, de films, de 

lesprogramma’s op school of wat dan ook. Mei ’68 is niet langer een spook dat doelloos 

rondwaart, maar is machtig én alomtegenwoordig. De barricadestrijders van ’68 hebben zich 

nu genesteld in de comfortabele zetels van de opiniemakers én in de fluwelen zetels van de 

politieke macht.’ 286 

De enkele keer dat het Blok de aandacht vestigt op een toneelstuk is de afrekening met mei 

'68 opnieuw niet veraf. 'Eindelijk ook politiek niet correct toneel' schrijft Francis van den 

Eynde over de bijna 2000 jaar oude satires van Juvenalis die in 1997 in het Gentse Arcatheater 

in première gaan. Het stuk Weg met de stad! Weg met het huwelijk! is een monoloog 

van Jo de Meyere in een regie van Jules Croiset. Niet bepaald Blok-sympathisanten, maar 

dat deert Van den Eynde allerminst. 'In deze tijd lachen met bijvoorbeeld het modern toneel, 

de abortusproblematiek aankaarten én daarenboven op de scène de overtalrijke 

aanwezigheid van vreemdelingen in de stad aanklagen… men moet het maar durven.' 287 

Sedert het Vlaams Blok er de voordelen voor eigen gebruik van ontdekt heeft, is het 

voorstander van het Cultuurpact, dat het ideologisch en filosofisch pluralisme grondwettelijk 

verankert. Luidde het standpunt eind jaren tachtig nog onomwonden 'de afschaffing van het 

Cultuurpact' 288 , dan buigt het democratiecongres van 1996 dat om. 'Het Cultuurpact dient niet 

afgeschaft maar herzien te worden om betere waarborgen te bieden voor ideologische 

minderheden. [...] Bij subsidiëring door de overheid moet elke discriminatie om politieke of 

levensbeschouwelijke redenen absoluut vermeden worden. Enkel formele criteria kunnen 

opgelegd worden voor het verkrijgen van subsidies.' 

Dat laatste is niet meer dan een papieren standpunt. In praktijk beschouwt het Blok cultuur 

in de eerste plaats als een hulpmiddel om een Vlaams identiteitsbewustzijn aan te wakkeren. 

De overheid mag enkel nog dat soort volksverbonden projecten ondersteunen. 'In het kader 

van de promotie van de eigen cultuur moeten de openbare besturen in Vlaanderen een 

groter budget vrijmaken, in plaats van het te verkwanselen aan allerlei multiculturele of 

nihilistische projecten,' stelt Baas in eigen land. 

De culturele centra moeten hun aanbod daarnaar schikken. 'De eigen programma's van de 

culturele centra mogen niet aan financieel ongezonde of marginale projecten voorrang 

geven. In deze eigen programmatie moet in de eerste plaats ruimte geboden worden voor de 

bevordering van cultuur van eigen bodem en bovendien op voorwaarde dat zij voldoende 

voeling houdt met de culturele werkelijkheid binnen Europa.' 289 


285 Vlaams Blok Magazine, mei 1998. 




289 VLAAMS BLOK, Een programma voor de toekomst van Vlaanderen, 1997. 


Cultuur van eigen bodem? Het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika in Tervuren 

beantwoordt daar volgens het Blok allerminst aan. Het zal dan ook de deuren moeten 

sluiten. Wat er in de plaats moet komen van de uit de Congolese kolonie geroofde 

Afrikaanse kunst? 'Dat gebouw is ideaal geschikt als Museum van de Vlaamse 

Onderdrukking, de Vlaamse strijd en de voorspiegeling van de Vlaamse onafhankelijkheid,' 

antwoorden Pieter Huybrechts en Wilfried Aers. 290 

In het Vlaams Parlement krijgt minister Eric van Rompuy (CVP) applaus van het Vlaams 

Blok omdat hij weigert de film Camping Cosmos van Jan Bucquoy te subsidiëren, hoewel de 

filmcommissie een gunstig advies had uitgesproken. 'Men kan zich de vraag stellen of elke 

gefrustreerde die de behoefte heeft zijn allerindividueelste emoties en fantasieën op 

beeldband te vereeuwigen daartoe ook de kans moet krijgen,' zegt Wilfried Aers. 'Ik geef toe 

dat ik niet de behoefte heb de film – Camping Cosmos – te bekijken. Meer nog. Zelfs indien 

men zou beweren dat de film handelt over het leven van Franciscus van Assisi, heb ik er 

geen centiem gemeenschapsgeld voor over! Behalve de bedenkelijke kwaliteit, ontbreekt het 

de film eveneens aan een Vlaams karakter. [...] Het is onbegrijpelijk dat de filmcommissie, 

die verondersteld wordt uit wijze lieden te bestaan, een dergelijk project heeft goedgekeurd. 

Tenzij de beslissing werd genomen in een eenmalige vlaag van zinsverbijstering, dring ik 

erop aan de samenstelling van de filmcommissie te onderzoeken.' 291 

Een film over de Boerenkrijg, een anti-Franse opstand uit 1798, past eerder in het kraam 

van het Blok. Tijdens de bespreking van de beleidsnota Cultuur in Vlaanderen lanceert Emiel 

Verrijken het voorstel. 'De echte heldenstrijd van het Vlaamse volk was de Boerenkrijg, de 

kleine arbeider en boer die met riek en zeis opstonden tegen het Franse geweld, [...] tegen 

de Franse revolutie en de Napoleaanse overheersing. [...] Er zou misschien een grote 

epische film kunnen worden gemaakt over die Boerenkrijg. Het is de krijg die ons allemaal 

verenigt. Het was de Boerenkrijg van de kleine man, die Vlaams wilde zijn en zijn God wilde 

bidden in zijn taal tegen de overheersing van een imperium. Daarin vindt het Vlaamse volk 

zich volledig terug.' 292 

De Ronde van Vlaanderen 

Meer dan aan cultuur besteedt het Vlaams Blok aandacht aan sport. Dat is op de keper 

beschouwd niet zo vreemd. Niets is zo populair als sport. Een ideologische beweging die van 

sport haar verlengstuk kan maken, scoort dubbel. Ignace Lowie, de ondervoorzitter van de 

Vereniging van Vlaams Blok Mandatarissen, legt de kaarten open op tafel: 'Vlaamse 

onafhankelijkheid is ons voornaamste streefdoel en is een duidelijke, politieke eis. Te vaak 

wordt bij dit streven alles wat buiten het strikt politieke beweegt, als irrelevant afgedaan. Ten 

onrechte. Zo kan onder meer topsport een hulpmiddel zijn voor nationale bewustwording en 

uiteindelijk voor politiek zelfbeschikkingsrecht. Symbolen – niet alleen historische symbolen – 

zijn belangrijk voor een volk. Sportieve topprestaties van eigen bodem kunnen de nationale 

trots aanwakkeren. [...] Er is echter één voorwaarde: de atleten moeten hun prestaties 

leveren onder de vlag en de identiteit van hun volk.' 293 

In de zomer van 1998 vraagt het Blok in het Vlaams Parlement de oprichting van een 

Vlaams Sportcentrum 'gelet op de noodzaak van een eigen Vlaams uithangbord voor 

topsport ten aanzien van de bevolking en de buitenwereld.' 294 Sport moet het paradepaardje 

worden van het Vlaamse volksbewustzijn. Nogmaals Ignace Lowie: 'Topsport draagt bij tot 

het nationalistische wijgevoel, "het is één van de onzen". Het wordt tijd dat Fredje 

Deburghgraeve, Luc van Lierde, Ulla Werbrouck, Gella Vandecaveye en andere Johan 

Musseeuws niet langer als "Belgen" worden omschreven, maar als Vlamingen. De Ronde 

van Vlaanderen, die door talrijke internationale zenders werd uitgezonden, heeft Vlaanderen 

in al zijn pracht aan de rest van de wereld getoond. Deze uitstraling draagt ongetwijfeld ook 

290 HUYBRECHTS P., AERS W., Met redenen omklede motie [...] over het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika 

in Tervuren, Vlaams Parlement, Stuk 1242 (1998-1999) – Nr. 1, 26.11.1998. 




294 CREYELMAN F., Voorstel van resolutie betreffende de oprichting van een Vlaams Sportcentrum, Vlaams 

Parlement, Stuk 1117 (1997-1998) – Nr. 1, 08.07.1998. 


ij tot de bewustwording in onze eigen veel te tamme volksgemeenschap. Laat ons eerlijk 

zijn, en met alle respect, veel meer dan Zangfeest, Bormsherdenking en IJzerbedevaart 

samen, die alleen het kleine volksbewuste deel bereiken.' 295 

Het Vlaams Blok geeft zelf alvast het voorbeeld. Militanten vatten al enkele jaren post langs 

het parcours van de Ronde van Vlaanderen met leeuwenvlaggetjes in de hand. En de partij 

mobiliseert sinds 1997 haar achterban om in groep aan De Gordel deel te nemen, de 

Vlaamse fiets- en wandelhappening in de rand rond Brussel. Tijdens De Gordel van 6 

september 1998 deelt ze enkele honderden truitjes uit met de slogan Euro-stemrecht? Neen, 

bedankt! om haar standpunt ook op deze manier kracht bij te zetten. 296 

Het is het Vlaams Verbond voor Ontspanningssporten vzw (VVOS) dat daarvoor zorgt. Het 

VVOS is de sportafdeling van het Vlaams Blok, waarvoor op 4 maart 1997 de officiële aftrap 

werd gegeven. Voorzitter is de 57-jarige gewezen judokampioen Valère Steegmans, die nog 

steeds nationaal en internationaal judoscheidsrechter is en het Blok al enkele jaren in het 

BLOSO vertegenwoordigt. Het VVOS wil op termijn uitgroeien tot een nationalistische 

sportkoepel met Vlaams-nationale ploegen in alle disciplines, van voetbal over kegelen en 

biljarten tot gevechtssporten. 'Op die manier brengt VVOS mensen met hetzelfde 

nationalistische ideaal op een gezonde en sportieve manier dichter bij elkaar,' luidt het bij de 

aankondiging in het partijblad. 297 Tijdens partijfeesten en andere -manifestaties organiseert 

de VVOS volksspelen voor klein en groot. 

Het VVOS is ook een actief pleitbezorger van wat het noemt de vervlaamsing van de 

sport. 298 In het Antwerpse Cultureel Centrum Luchtbal organiseert de vereniging op 26 

oktober 1997 haar eerste congres over 'Federalisering in de sport'. Het doet dat samen met 

de Nationalistische Sportraad van het Vlaams Blok, een interne adviesraad die uit alle 

sportieve of in sportbeleid geïnteresseerde mandatarissen bestaat. 299 Nationaal judocoach 

Jean-Marie Dedecker is uitgenodigd als gastspreker, maar geeft forfait. Dedecker wordt 

vervangen door de secretaris-generaal van de Vlaamse zwemfederatie, Van Haeneghem. 300 

Eveneens aanwezig is Jules Bosmans, die staat aangekondigd als halve finalist op de 400 

meter horden tijdens de Olympische Spelen in Berlijn. 301 Dat waren de Spelen die in 1936 

onder nazi-vlag werden gehouden. Dedecker geeft later wel een interview aan het 

maandblad van het Blok, waarin hij voor de splitsing van de Belgische sportfederaties pleit, 

en zich zowel distantieert van het Blok-racisme als van het cordon sanitaire. 302 

Vooral spelers van buitenlandse origine zullen na de vervlaamsing van de sport nauwelijks 

nog aan de bak komen. Na het wereldkampioenschap voetbal van 1998 schrijft Ludo Leen in 

het Vlaams Blok Magazine: 'Het nationale elftal heeft, rekening houdend met de 

communautaire gevoeligheden en onder druk van de Franstalige pers, uiteindelijk ook Scifo 

en enkele andere Waalse caféshotters meegenomen. Naast natuurlijk de even snel 

genaturaliseerde als geïmporteerde "voetbalgoden" Oliveira, Vidovic en andere Mpenza's. 

En dus traden Noord- en Zuid-Belgen, oude en nieuwe Belgen, samen aan in het truitje van 

de rode duivels. [...] Heeft Vlaanderen in het voetbal niet genoeg talent in huis om zélf een 

elftal op de grasmat te zetten, zonder bemoeienissen van het Hof of Leman?' 303 

Sportploegen met bijna uitsluitend Vlaamse spelers, daar wil het Blok op termijn toe komen. 

Maximum 25 procent buitenlandse spelers per competitiewedstrijd, dus 2 à 3 per elftal, stelt 

Felix Strackx in het Vlaams Parlement voor. 304 Maar die moeten dan liefst uit landen van de 

Europese Unie komen. 'Het is niet meer dan logisch dat de sportwereld aan dezelfde regels 

wordt onderworpen als de andere economische sectoren voor het uitreiken van 

arbeidsvergunningen. [...] Dit houdt onder meer in dat men slechts een beroep mag doen op 





299 VVBM-Nieuwsbrief, 1 februari 1995. 



302 Vlaams Blok Magazine, april 1998. 




niet-EU-werknemers wanneer men geen eigen werkzoekenden vindt die aan de kwalificaties 

voldoen,' aldus Strackx die hierover samen met Dewinter een resolutie indient. 305 

Desinformatie 

Tot haar eigen grote verbazing wordt Marijke Dillen in juni 1995 voorzitter van de 

Mediacommissie van het Vlaams Parlement. Een symbolische overwinning voor het Vlaams 

Blok, dat met de media op gespannen voet leeft. 'Van de verschillende bevoegdheden is 

Media toch wel één van de topbevoegdheden waar de Vlaamse Gemeenschap de volledige 

zeggenschap over heeft,' zegt Marijke Dillen. 'Het Vlaams Blok hoopt toch invloed te hebben, 

al was het maar door bepaalde dossiers in de actualiteit te plaatsen of door een aantal van 

onze bekommernissen in het daglicht te zetten. Maar om echt iets te kunnen hervormen, 

heeft men in een parlementaire democratie natuurlijk een meerderheid nodig. De rol van de 

media is zeker en vast belangrijk. Denk maar aan de recente discussie tussen gerecht en 

media. De media kunnen een belangrijke invloed hebben op de politiek en op het leven van 

mensen. Media maken soms mensen, maken soms bepaalde partijen groot, maar kunnen ze 

ook kraken. Met uitzondering van enkele individuen heb ik trouwens niemand horen protesteren 

tegen het feit dat het Vlaams Blok een voorzitterschap kreeg.' 306 

De progressieve Antwerpse vrije radio Centraal wil uit protest zijn zendvergunning 

terugsturen naar de Mediaraad, zonder evenwel zijn uitzendingen op te schorten. 'We 

moeten niet wachten tot het oorlog is om de illegaliteit te verkiezen boven de collaboratie,' 

stelt Centraal, dat nog het enige niet-commerciële radiostation in Antwerpen is. Jan Penris 

gniffelt om de actie van 'dit zendertje van anarcho-trotskisten en homoseksuelen', zoals hij 

radio Centraal in het partijblad noemt. 'Op zich geen drama uiteraard. Geen Antwerpenaar 

die er zijn rust voor zou laten mocht Centraal eindelijk uit de ether worden geplukt. Voor de 

vrijgekomen frequentie staan genoeg degelijke radioamateurs te wachten die het 

radiolandschap in de metropool alleen maar kunnen verrijken.' 307 

Van zodra het parlementaire werkingsjaar opnieuw gestart is, staat Penris te popelen om 

mediaminister Eric van Rompuy over de zaak aan de mouw te trekken. 'Of er maatregelen 

getroffen worden tegen de nu eventueel in de illegaliteit verkerende zender radio Centraal?' 

wil Penris weten. Het antwoord van de minister is ontnuchterend: Centraal heeft haar 

zendvergunning niet ingeleverd, van illegaliteit is dus geen sprake. 308 

Het is vooral de openbare omroep die de grootste belangstelling van het Vlaams Blok 

wegdraagt. Op enkele jaren tijd is de partij geëvolueerd tot grote verdediger van de openbare 

omroep. Dat is wel eventjes anders geweest. 'Wij eisen objectieve voorlichting op radio en 

televisie, wat het breken van het BRT-monopolie noodzakelijk maakt,' schreef de partij 

oorspronkelijk in haar Grondbeginselen. Maar de komst van de commerciële televisiezender 

VTM in 1989 deed het Blok beseffen dat een openbare omroep vanuit politiek oogpunt 

interessanter is dan een commercieel station. Privé media zijn niet gebonden aan politieke 

neutraliteit, openbare media wel. 'Een openbare omroep is nodig,' stelt Jurgen Ceder in de 

werkgroep De vierde macht op het democratiecongres van 1996. 'Aangezien het verspreiden 

van correcte en objectieve informatie niet de eerste opdracht van de commerciële zenders is, 

blijft bijgevolg een openbare omroep een noodzaak voor een degelijk functionerende 

democratie.' 

Veel voorstellen van het Vlaams Blok zijn ingegeven uit onvrede met de manier waarop de 

partij zelf in de media aan bod komt. Te weinig en te kritisch, luidt de Blok-klacht. Dat wordt 

met cijfers ondersteund: als enige politieke partij laat het Blok elk seizoen uitrekenen hoe 

vaak het aan bod kwam in de nieuwsprogramma's van de openbare omroep. Dat gebeurt via 

een reeks schriftelijke vragen aan de mediaminister. Hoeveel keer een politicus aan het 

woord mag komen, moet volgens het Blok door een politieke verdeelsleutel worden bepaald. 

Het aantal zetels in het Vlaams Parlement geldt daarbij als basis. Dat moet wettelijk worden 

vastgelegd, stellen Marijke Dillen en Jan Penris voor: 'In alle programma's van informatieve 

305 STRACKX F., DEWINTER F., Voorstel van resolutie betreffende het terugdringen van de mensenhandel in de 

sport, Vlaams Parlement, Stuk 1016 (1997-1998) – Nr. 1, 21.04.1998. 

306 SPRUYT M., Sluipend gif, Humo, 27.07.1995. 




aard dient op jaarbasis rekening te worden gehouden met alle politieke stromingen in 

Vlaanderen zoals vertegenwoordigd in het Vlaams Parlement en dit op evenredige basis. 

Iedere vorm van discriminatie of ongelijke behandeling dient te worden uitgesloten.' 309 Als 

sanctie voorziet het Blok de inhouding van een deel van de overheidsdotatie. Overigens laat 

het Blok niet alleen de informatieve programma's navlooien. De partij liet ook al de 

amusementsprogramma's, quizzen en spelprogramma's onder de loep nemen op deelname 

van politici. 

Zo'n formele, kwantitatieve regeling volstaat echter niet. Het is niet meer dan een begin. 

Het Blok beweert wel dat het zich niet wil moeien met de programmatie, toch is het de enige 

partij die ook daarover de mediaminister geregeld aanspreekt. Dat gaat niet enkel over 

nieuwsberichten waarvan ze zelf het onderwerp uitmaakt. De partij stelt ook heel wat 

schriftelijke vragen over de berichtgeving rond thema's waarmee ze ideologisch verwant is. 

Waarom het VRT-televisienieuws geen beeldverslag bracht van de begrafenis van Anton van 

Wilderode, maar wel van een betoging tegen de vluchtelingpolitiek, bijvoorbeeld. Of waarom 

de VRT het over 'collaborateurs' had in plaats van over 'repressieslachtoffers'… Of over 

'deportatie' van illegalen in plaats van over 'uitwijzing'… Of waarom Johan de Mol, van wie 

net was uitgelekt dat hij lid was geweest van het extreem-rechtse Front de la Jeunesse, werd 

voorgesteld als de 'omstreden politiecommissaris van Schaarbeek'… Of waarom een 

betoging pro-De Mol geen aandacht kreeg in het televisiejournaal… 310 

Een belangrijke reden waarom het Vlaams Blok, ondanks al haar misbaar over de 

nieuwsberichtgeving, toch een sterke openbare omroep wil behouden, zijn de uitzendingen 

door politieke derden. Voor het Blok worden die verzorgd door de Nationalistische 

Omroepstichting (NOS). Daar kan het Blok ongeremd haar kijk op de wereld brengen. Die 

uitzendingen vormen een niet te onderschatten propagandakanaal, beseft de partij. 'De 

politieke derden hebben hun nut,' beaamt Marijke Dillen in het Vlaams Parlement. 'Een 

aantal politici en een aantal onderwerpen komen zelden of nooit aan bod binnen de 

programmatie van de openbare omroep. In de uitzendingen van de politieke derden kunnen 

deze wel de nodige aandacht krijgen. Politiek belangrijke gebeurtenissen zoals een congres, 

worden in het journaal bijvoorbeeld beknopt belicht. De politieke derden kunnen hier een 

aanvullende duiding geven.' 311 De televisie-uitzendingen van het Vlaams Blok halen met 

gemak 90 tot 120.000 kijkers. Dat is een veelvoud van de oplage van het maandblad van de 

partij, dat op 26.000 exemplaren wordt gedrukt. Verschillende uitzendingen worden nadien 

trouwens als videofilm gesleten. 

De naamsverandering die de openbare omroep in 1996 ondergaat in Vlaamse Radio en 

Televisie (VRT) ligt het Blok wel. Een principiële kwestie, zegt Marijke Dillen: 'Reeds 

jarenlang pleit het Vlaams Blok voor een naamsverandering waardoor het Vlaamse karakter 

wordt benadrukt. De openbare omroep is immers de omroep van de Vlaamse 

Gemeenschap. We mogen hier terecht fier op zijn en dit ook duidelijk in de naam tot uiting 

laten komen. Als we pleiten voor het eigen cultureel patrimonium en voor de Vlaamse 

eigenheid, mogen we niet beschaamd zijn dit ook in de naam duidelijk te vertolken. Eindelijk 

nemen we afstand van de Belgische naamgeving. [...] Hopelijk is deze naamswijziging meer 

dan een loutere juridisch-theoretische ingreep, die alleen de bedoeling zou hebben het kind 

een vennootschapsnaam te geven. Die naam mag immers geen dode letter blijven.' 312 

De Vlaamse aard moet ook uit de programmatie blijken. 'Meer aandacht voor de eigen 

authentieke cultuur', wenst het Blok volgens Baas in eigen land, het verkiezingsprogramma 

van 1999. Op de televisie moeten er meer Nederlandstalige programma's komen, op de 

radio meer Nederlandstalige muziek. Toch stemt het Blok tegen het zogenaamde 

maxidecreet dat de openbare omroep tot een naamloze vennootschap van publiek recht 

omvormt. De partij struikelt ondermeer over de grote autonomie die de VRT krijgt. 'Met dit 

maxidecreet verliest het Vlaams Parlement elke vorm van controle,' zegt Marijke Dillen. 


310 Vlaams Parlement, Bulletin van Vragen en Antwoorden, resp. 09.10.1998, 09.10.1998, 04.12.1998, 

04.03.1996, 15.04.1996. 


312 Idem. 


Ook andere media ontsnappen niet aan controle. In de Senaat stellen Wim Verreycken en 

Jurgen Ceder een resolutie op inzake de journalistieke rechten en plichten. Een 

gedragscode die voor alle journalisten moet gelden, zowel die van de openbare als van de 

privé-media zoals kranten en weekbladen. 313 'Onderhavig voorstel van resolutie mag 

allerminst worden geïnterpreteerd als een poging tot beperking van de journalistieke 

vrijheden. Toch kan houvast-biedende normgeving aangewezen zijn om inpalming van 

nieuwsduiding te voorkomen,' luidt het op zijn Verreyckens in de toelichting. Niettemin bevat 

de resolutie in zijn artikel 10 een nauwelijks verholen dreigement: 'Vrijheid van pers is een 

gewaarborgd recht, kenmerkend voor de democratie. Enkel een deontologisch verantwoorde 

opstelling vanwege beroepsjournalisten kan mogelijke aanslagen op de persvrijheid 

voorkomen. Onjuiste, misleidende, zelfs leugenachtige desinformatie zal dus door hen 

angstvallig worden geweerd.' 

Het is journalisten niet toegestaan een standpunt in te nemen, ze mogen het nieuws enkel 

duiden zonder enige stellingname. 'Het opiniëren kan enkel gebeuren door degenen die in 

hun subjectiviteit herkenbaar zijn voor de nieuwsontvanger' (art. 2). Artikel 7, schrijft 

Verreycken in zijn toelichting, 'moet gelezen worden als een oproep tot volledigheid bij de 

informatie.' Dat betekent dat de journalist 'gegevens over o.m. geslacht, ras, sociale status, 

geloof of politieke overtuiging' niet 'systematisch zal verzwijgen om ideologisch-politieke 

redenen' – wat onder meer raciale berichtgeving over migranten toelaat. Niet verwonderlijk 

dus dat het Blok de persprijs voor de harmonieuze samenleving wil afschaffen. De 

gedragscode wil ook het recht op antwoord uitbreiden, 'zonder ontwijkingsmaneuvers en 

zonder belerende replieken'. 

Het Blok houdt nog een stok achter de deur. De partij wil de overheidssteun aan de pers 

afhankelijk maken van het naleven van deze gedragscode. Op het democratiecongres 

koppelt de werkgroep over de media daar nog een voorwaarde aan. 'Kranten die subsidies of 

voordelen ontvangen van de overheid, dienen betaalde advertenties van alle politieke 

formaties die vertegenwoordigd zijn in minstens één van de nationale of regionale 

parlementen, ongecensureerd op te nemen. Bij niet-naleving van dit principe komt de 

subsidiëring te vervallen,' luidt het in een congresresolutie. De pers moet het Vlaams Blok 

met andere woorden laten zeggen wat het wil. 

313 VERREYCKEN W., CEDER J., Voorstel van resolutie inzake de journalistieke rechten en plichten, Belgische 

Senaat, Stuk 1-88/1, 02.08.1995. 


HOOFDSTUK 4 

(EIGEN) KAPITAAL EERST 

Een bedrijfsvriendelijk Vlaanderen 

Wij willen een economisch systeem zonder syndicale complexen. 

GEROLF ANNEMANS, 1996 314 

In 1996 verlegt het Vlaams Blok de bakens. In maart lanceert de partij een grootse 

campagne onder het motto Werk voor eigen volk eerst. Die moet haar een sociaal imago 

aanmeten en het gras voor de voeten van de socialistische partij wegmaaien. 

Dat de campagne er enkele maanden na de parlementsverkiezingen van mei 1995 komt, is 

geen toeval. In tegenstelling tot wat toen algemeen verwacht werd, ging de zwaar door 

omkoopschandalen geteisterde SP er niet op achteruit, maar won ze enkele tienduizenden 

stemmen bij. Het Vlaams Blok, dat met de slogan Nu afrekenen! gehoopt had de socialisten 

een kopje kleiner te maken, bleef 300.000 stemmen achter op de SP. 315 'Een deel van ons 

volk is zo slaafs en onderdanig gebleven dat een corrupte partij en dat diegenen die deze 

corrupten blijven gedogen, niet echt werden afgestraft,' noteert Luk van Nieuwenhuysen 

teleurgesteld in de nieuwsbrief voor VB-mandatarissen. 316 'Een aantal linkse kiezers hebben 

zich uit medelijden geschaard achter de gedachte dat de SP nodig is,' schrijft Gerolf 

Annemans in een analyse. 317 

Het Vlaams Blok trekt er zijn lessen uit. 'Vele politieke waarnemers en journalisten hebben 

naar aanleiding van de verkiezingsuitslag van 21 mei 1995 gesteld dat de SP zich tegen alle 

verwachtingen in heeft kunnen handhaven doordat ze het sociale thema (werkgelegenheid, 

pensioenen, sociale zekerheid, …) naar voor heeft geschoven. De SP biedt zich bij het 

publiek nog steeds aan als de enige partij die omtrent dit onderwerp iets te vertellen heeft,' 

stelt Filip Dewinter in het partijblad van maart 1996. 'Met de campagne Werk voor eigen volk 

eerst wil het Vlaams Blok in het offensief gaan tegen de hypocrisie en de dubbelzinnigheid 

die de politiek van de SP en ook de andere partijen kenmerkt. Het Vlaams Blok betwist 

daarbij formeel dat de SP het monopolie op het sociale thema voor zich mag opeisen.' 318 

De partij heeft er een slordige 6,5 miljoen frank voor over – een recordbedrag voor een 

campagne buiten verkiezingstijden. Daarmee financiert ze de aanmaak van 250.000 

geluidscassettes, 100.000 zelfklevers en 25.000 affiches, en huurt ze 150 reclamepanelen 

van 20 m² af. Het Blok roept zaterdag 13 april 1996 tot actiedag uit. Alle beschikbare 

militanten, kaderleden en mandatarissen worden dan ingezet om de duizenden cassettes, 

die een tien minuten durende boodschap bevatten, aan de supermarkten, in drukke 

winkelstraten en op markten en pleinen in de handen van winkelend Vlaanderen te stoppen. 

Op hun beurt zorgen de Vlaams Blok-Jongeren voor de verspreiding van 60.000 

scholierenpamfletten rond de jeugdwerkloosheid. 'Deze campagne is van wezenlijk belang, 

en het dagelijks bestuur van VBJ roept dan ook op tot een algemene mobilisatie van de 

militanten,' laat VBJ-voorzitter Philip Claeys weten. 319 

Maar de stunt van het jaar volgt een maand later. 


315 In 1991 behaalde de SP 737.976 stemmen voor de Kamer, in 1995 762.444 of een stijging met 24.468. (Het 

Vlaams Blok kreeg in 1995 475.677 stemmen, of 286.767 minder dan de SP; in 1991 behaalde het Vlaams Blok 

met 405.247 stemmen er 332.729 minder dan de SP.) Voor de Senaat, waar het Tobback-effect ten volle 

speelde, was het verschil nog groter: de SP steeg er van 730.274 stemmen in 1991 naar 792.941 in 1995 

(+62.667). 


317 Idem. 


319 Vrij Vlaanderen, maart 1996. 


1. ÉÉN MEI: DE STRIJD TEGEN EEN SYMBOOL 

1 mei 1996. Wat niemand tot dan toe voor mogelijk heeft gehouden, gebeurt. Voor het eerst 

in zijn twintigjarig bestaan grijpt het Blok de dag van de Arbeid aan om de straat op te 

komen. 'Het Vlaams Blok roept al zijn militanten, sympathisanten en mandatarissen op om 

aanwezig te zijn,' laat het partijblad twee maanden van tevoren al met aandrang weten. 'Het 

is van groot belang dat deze manifestatie een absoluut succes wordt. Het Vlaams Blok wil 

immers het socialistische 1-meimonopolie ongedaan maken.' 320 

Adolf 

De plaats van het gebeuren is even welgekozen als de datum: in Aalst aan het standbeeld 

van de sociaal bewogen (maar anti-socialistische) katholieke priester Adolf Daens (1839- 

1907). Daarmee formuleert het Blok aan zowel de socialistische als de christelijke 

arbeidersbeweging een oorlogsverklaring. 

Het is in 1996 niet de eerste maal dat het Blok het Daens-monument bezoekt. Twee jaar 

voordien, op 1 mei 1994, legde de plaatselijke partijafdeling onder aanvoering van VBJvoorzitter 

Karim van Overmeire ook al bloemen neer aan het Daensbeeld. 'Net als wij had 

priester Daens last met de socialisten, met het regime, met de kerkelijke overheid. Ook hem 

trachtte men het zwijgen op te leggen. Vandaag zou Daens niet, zoals pater Leman, aan de 

kant van het regime staan. Hij zou een lidkaart hebben van het Vlaams Blok,' verklaart Van 

Overmeire tijdens een korte toespraak. 321 (Ook op Rerum Novarum, de feestdag van de 

christelijke werknemersbeweging, op 8 mei 1996 voert het Blok actie, dit maal in Sint-Niklaas 

waar de partij een kleine bloemenhulde houdt aan de beelden van De Wever en Reinaert De 

Vos. 322 ) 

De Vlaams Blok-Jongeren organiseerden eerder reeds enkele bescheiden 1-meivieringen. 

Dat gebeurde voor het eerst in 1992 in Mechelen (in 1990 werd een meeting in Willebroek 

nog verboden) en kreeg een vervolg in 1993 in Lier en in 1994 in Roeselare. (In 1995 

hebben ze het te druk met de verkiezingen.) Ook enkele Blok-afdelingen tastten het terrein al 

af. Zowel VB-Oostende als VB-Denderleeuw organiseerden in 1994 kleine 1-meifeesten. 

Een opvallende gastspreker is daar telkens het Antwerpse gemeenteraadslid Staf Neel. Die 

speelt in de Blok-aanval op het socialistische symbool van de eerste mei een al even 

symbolische rol. 

Staf Neel was sinds 1971 gemeenteraadslid voor de Antwerpse SP, maar liep in november 

1992 over naar het Vlaams Blok. Daar wordt hij met open armen ontvangen. De partij 

bedenkt hem meteen met een paginagroot interview in haar maandblad. Neel ziet er geen 

graten in dat hij een biefstuksocialist genoemd wordt. 'Als men daarmee bedoelt dat ik 

opkom voor de kleine man, dan ben en blijf ik socialist,' antwoordt hij gevat. 323 Bij het Vlaams 

Blok voelt Neel zich onmiddellijk thuis. Een jaar na zijn overstap verleent het partijblad hem 

nogmaals het woord. 'Ik beklaag mij dat ik geen tien jaar eerder ben opgestapt,' laat Neel 

zich in het hart kijken. 324 

Het Blok verkondigt graag dat het met Neel een vette vis gevangen heeft. Zo beweert de 

partij dat Neel de op twee na grootste stemmentrekker van de Antwerpse SP was, 325 wat niet 

meer dan een fabeltje is. Met 1751 voorkeurstemmen neemt hij bij de 

gemeenteraadsverkiezingen van 1988 op de hitlijst van de Antwerpse SP pas de negende 

plaats in. 326 Neel - 'Ik ben gewoon mijn kiezers gevolgd' 327 - scoort bij het Vlaams Blok ook 

niet beduidend beter dan bij de SP. Tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van 1994 

behaalt hij op de Blok-lijst 133 stemmen meer dan op de SP-lijst van 1988. Nadien verliest hij 


321 

Vlaams Blok, juni 1994. Voor een reactie op de Blok-recuperatie, zie: HUMBEECK K., Het ontaarde 

daensisme van het Vlaams Blok, Gazet van Antwerpen, 30.04.1996 (vrije tribune). 





326 Na Bob Cools (19.234 voorkeurstemmen), Joz Wijninckx (6827), John Mangelschots (5236), Ivonne Julliams 

(4076), Jan Claes (3867), Jos van Elewyck (3090), Alfons Geeraerts (2884) en Lode Hancké (2348). 



wat van zijn pluimen, ondanks stemmenwinst voor het Blok in zijn geheel. Als lijstduwer voor 

de Vlaamse Raad is hij in 1995 nog goed voor 1677 naamstemmen in het kanton Antwerpen 

(op een totaal van 68.096 Blok-stemmen). Op exact dezelfde plek haalt hij vier jaar later nog 

1513 voorkeurstemmen (op 71.667). Daarmee weegt Neel als Vlaams Blokker electoraal 

veertien procent lichter dan toen hij de SP de rug toekeerde. 

Als ex-socialist moet Neel niets hebben van de klassenstrijd. Hij houdt het voortaan liever 

sportief. Al op 1 mei 1993 richt Neel een vriendenmatch in tussen twee ploegen met VBmandatarissen. 

Dat doet hij op de voetbalvelden die hij van het Merksemse OCMW huurt. 

Aan de toog in de kantine worden achteraf drukke plannen gesmeed. Karel Dillen en Filip 

Dewinter zijn daar ook bij. Ook de daarop volgende jaren gaat het Blok voetballen op de 

eerste mei. Er dagen 150 supporters op. 

Ruk naar links 

De Blok-aandacht voor de eerste mei komt niet uit de lucht vallen. Ze is ingegeven door een 

grondige, maar met opportunisme omladen kennis van haar kiezerskorps. De SP is op 24 

november 1991 de grootste stemmenleverancier van extreem-rechts: het Blok neemt dan 

82.500 socialistische kiezers over. 328 Met die wetenschap in het achterhoofd schrijft Were Divoorzitter 

Bert van Boghout in Dietsland-Europa van juni 1992: 'Wij beschouwen het als 

uitermate belangrijk dat het Vlaams Blok er vandaag in lukt ruime delen van de zogenaamde 

arbeidersbevolking in onze Vlaams-nationale strijd te betrekken. Het is dringend nodig deze 

verworvenheid te consolideren door eigen sociale initiatieven en een eigen sociale en erg 

concrete leer - ongeacht het mogelijk verwijt aldus een nieuwe zuil op te bouwen.' 

Van Boghouts woorden hebben geen onmiddellijke uitwerking, maar drie jaar later komt de 

extreem-rechtse militantengroep Voorpost met een concreet voorstel op de proppen. Het 

doet dat, alweer niet toevallig, in een evaluatie van de parlementsverkiezingen van 21 mei 

1995. Die verkiezingen waren volgens Wim van Dyck, de hoofdredacteur van het Voorpostvormingsblad 

Revolte, een teleurstelling voor het Vlaams Blok. Van Dyck, die tevens VBgemeenteraadslid 

en universitair medewerker van de Kamerfractie is – en dus de interne 

partijkeuken van nabij kent – maakt er geen geheim van: het Blok had in 1995 gehoopt op 

minstens 15% van de Vlaamse stemmen, maar bleef steken op 12,3%. 

'Heeft het Vlaams Blok dan geen groeikansen meer?,' vraagt Van Dyck zich vervolgens af. 

En hij antwoordt ontluisterend: 'Natuurlijk wel, maar men moet goed beseffen waar die 

kansen liggen, wie de rechtstreekse concurrenten zijn. Om de belangrijkste te noemen, de 

SP: we erfden reeds een pak arbeiders, velen kunnen nog volgen. Al deze mensen hebben 

grosso modo één ding gemeen: een conservatief waardenpatroon (dat aansluit bij dat van 

het Blok), gekoppeld aan een sociaal-economisch linkse opstelling. En in dat laatste zit de 

uitdaging voor het Blok. Men geeft toe dat het sociaal-economisch programma rammelt, daar 

moet dus wat aan gedaan worden. Ik zie maar één mogelijkheid: de sociaal-economische 

ruk naar "links", weg van elke neo-liberale stellingname, maar zonder te vervallen in een 

egalitair socialisme natuurlijk, dat andere segmenten in de samenleving zou afstoten. De SP 

is een machtsgeile Belgische beleidspartij, zij is slechts in schijn een volkse partij. Indien het 

Blok erin slaagt thema's, methodiek (volkshuizen, verenigingsleven, ...) en symboliek van het 

verkalkte socialisme over te nemen, te vertalen en te verzoenen met het nationalisme, dan 

bindt men blijvend de nu verworven mensen en ligt de weg open voor een explosieve groei.' 

Waarna Van Dyck een voorstel doet dat inslaat als een bom: 'Laat men eens beginnen met 

een nationale 1-meiviering, compleet met optocht en vlaggengezwaai (geen rode uiteraard): 

ik ben ervan overtuigd dat de respons groot zal zijn en het chagrijn bij de SP nog veel groter. 

Wil het Vlaams Blok de "partij van het volk" zijn, dan dient hierover ernstig te worden 

nagedacht.' 329 

Schot in de roos 

In 1996 weet het Blok duizend manifestanten te mobiliseren op haar eerste 1-meimeeting 

onder het motto Werk voor eigen volk eerst. Dat is niet veel voor een nationale manifestatie 

328 SWYNGEDOUW M., BILLIET J., CARTON A., Van waar komen ze, wie zijn ze? Stemgedrag en verschuivingen 

op 24 november 1991, 1992. 

329 de VAN DIJCK W., Verkiezingen, een maat voor niets?, Revolte, 2 kwartaal 1995. 


van een partij met een half miljoen kiezers en tienduizend leden. Zelfs die ene socialistische 

stoet in Aalst lokte dubbel zoveel volk. En toch weet het Vlaams Blok die ogenschijnlijke 

nederlaag om te buigen tot een overwinning. Want zelfs al zijn ze maar met duizend, ze 

staan er toch maar mooi. Niets of niemand heeft hen kunnen tegenhouden. 

De arbeidersbeweging was erdoor verrast geweest, wist er niet goed raad mee en 

mopperde dan maar wat. Ze liet gebeuren wat extreem-rechts op eigen terrein nooit zonder 

slag of stoot zou toelaten: dat anderen het trachten in te palmen. 'Zondermeer een schot in 

de roos,' blokletterde het partijblad de maand daarop toepasselijk. 'Het Vlaams Blok heeft 

met deze eerste nationale 1-meimanifestatie duidelijk aangetoond dat de SP niet het alleenrecht 

heeft op de verdediging van de belangen van de werknemers.' 330 

Het enthousiasme bij extreem-rechts is groot. 'Een zeker te herhalen initiatief,' 

becommentarieert Dietsland-Europa. 331 Het extreem-rechtse kamp staat als één man achter 

de 1-meivieringen van het Vlaams Blok. Enkel de eigenwijze Alexandra Colen laat een 

afwijkende mening horen. In een interview met het weekblad Knack vertelt het Antwerpse 

VB-kamerlid liever thuis bij haar kinderen te blijven dan de richtlijn van de partijtop op te 

volgen. 'We moeten opletten om de socialisten niet na te praten en hun slogans niet over te 

nemen,' waarschuwt Colen, die de 1-meimanifestatie links laat liggen. 332 

Het Blok houdt voet bij stuk. In 1997 viert het de feestdag van de Arbeid in Temse, in 1998 

in Vilvoorde, in 1999 in Gent en in 2000 in Antwerpen. Er dagen telkens duizend à 

tweeduizend deelnemers op. (Enkel in haar bastion Antwerpen brengt het Blok iets meer 

volk op de been, maar nog altijd minder dan de socialisten, hoewel het er dubbel zo groot is 

als de SP en nationaal mobiliseerde. 333 ) 

De Blok-manifestanten worden vanuit meer dan vijftig verschillende plaatsen uit heel het 

land met bussen aangevoerd. Dat getal stemt netjes overeen met het aantal militanten dat 

het Blok telt en ligt zelfs onder de mobilisatiekracht die de partij op andere momenten 

tentoonspreidt: naar het tweedaagse partijfeest in juli 1997 in Antwerpen bijvoorbeeld komen 

4000 bezoekers. 334 

Het wijst er voornamelijk op dat het Blok er op de eerste mei niet in slaagt te mobiliseren 

buiten haar traditionele Vlaams-nationale achterban. Enkel in het stemhokje lukt dat de partij: 

dan is ze bij arbeiders inmiddels populairder dan de SP (doch de grootste arbeiderspartij is 

de CVP). 335 De 1-meishow van het Vlaams Blok vormt daarentegen geen spek naar de bek 

van de Vlaamse arbeider. Die staat wel op de affiche – duidelijk herkenbaar met helm en 

overall – maar weinig of niet tussen het publiek. Al doet de partij nog zo haar best om een 

ander beeld te tonen. Het handjevol Blok-leden dat in arbeidersplunje mag opdraven op haar 

1-meipodium, als bewijs van de inplanting van de partij onder het werkvolk, blijkt allemaal 

van gesloten bedrijven te komen: Antwerp Shiprepair, de Boelwerf Temse, de Kempische 

Steenkoolmijnen en Renault Vilvoorde. 

Maar het Vlaams Blok wil meer dan het 1-meifeest voor zijn eigen kar spannen. Het wil aan 

de feestdag van de Arbeid een compleet andere betekenis toekennen: in plaats van een 

hoogdag van socialistische klassenstrijdretoriek, moet het een hoogdag van solidaristische 

klassenverzoening worden. De 1 mei van het Vlaams Blok is niet enkel het feest van de 

(Vlaamse) arbeider, het is ook het feest van het (Vlaamse) patronaat. Al maakt het over dat 

laatste niet veel drukte. 

In zijn 1-meiboodschap van 1996 legt voorzitter Karel Dillen op verbloemende wijze de 

solidaristische, klassenverzoenende en patroonsvriendelijke ideologie van het Vlaams Blok 


331 Dietsland-Europa, mei 1996. 

332 Knack, 03.04.1996. 

333 Volgens politiecijfers: 2800 Blokkers vs. 4000 socialisten; volgens de organisatoren: 5000 Blokkers vs. 8000 

socialisten (De Standaard, 02.05.2000). In het Vlaams Blok Magazine (juni 2000) is er dan weer sprake van 3500 

manifestanten. De VVBM-Nieuwsbrief (mei-juni 2000) spreekt over ‘wellicht de grootste manifestatie uit de 

geschiedenis van de partij’. 


335 In 1999 stemde 18% van de arbeiders VB tegenover 14% SP. De grootste arbeiderspartij blijft de CVP met 

25%. Bij de bedienden is de SP (14,9%) nog net iets groter dan het VB (14,6%). De CVP is ook hier de grootste 

partij (20%) op de voet gevolgd door de VLD (19%). Bron: SWYNGEDOUW M., BEERTEN R., KAMPEN J., De 

veranderingen in de samenstellingen van de kiezerskorpsen 1995-1999, Bulletin nr. 1999/35 van het ISPO. 


loot: '1 mei en het verleden dat het symboliseert, hebben recht op een noodzakelijke 

herwaardering. Dan wordt 1 mei niet meer de dag van enige afgunst. Dan wordt 1 mei niet 

meer de dag van enig profitariaat. [...] Dan wordt 1 mei de hoogdag van een volk, het Vlaamse. 

Dan wordt 1 mei de hoogdag van alle volksgenoten, van alle Vlamingen. En echt vieren 

zal Vlaanderen die 1-meihoogdag eerst dan wanneer Vlaanderen, wanneer de Vlamingen 

hun onafhankelijkheid afgedwongen hebben. [...] Pas dan immers kan de grondslag gelegd 

worden voor een 1 mei dat zijn volle betekenis put uit een volk waarvan alle kinderen elkaar 

de hand reiken.' 336 

Niet het klassegebonden werkvolk van de socialisten, wel het via hun nationaliteit 

verbonden Vlaamse volk van werknemers én werkgevers staat centraal. Niet de sociaaleconomische 

verschillen, wel de volksnationale gelijkenissen tellen voor het Blok. Daarmee 

verdonkeremaant de partij elke tegenstelling tussen arbeid en kapitaal. 'Het Vlaams Blok wil 

inderdaad de gelijklopende belangen tussen arbeid en kapitaal benadrukken en streven naar 

een organische, harmonische volksgemeenschap,' stelde het eerder al. 337 'De dingen die u 

hebt gezegd, laten vermoeden dat u nog in een verouderd denkpatroon verankerd zit,' 

antwoordt Frans Wymeersch in het Vlaams Parlement op een tussenkomst van Jef Sleeckx 

(SP). 'U spreekt over de werkgevers aan de ene kant en de werknemers aan de andere kant. 

Die oude tegenstelling werkgevers-werknemers – voor zover ze in de praktijk nog bestaat – 

is uit de tijd. Die tegenstelling wordt natuurlijk nog instandgehouden door een aantal 

boegbeelden van zowel de werkgevers als de werknemers, die niets liever willen dan een 

conflictsituatie doen ontstaan. In de meeste bedrijven is er echter helemaal geen 

conflictsituatie, maar werken werkgevers en werknemers samen aan de toekomst van het 

bedrijf.' 338 

Wymeersch meent dat het sociaal overleg in hetzelfde bedje ziek is. Daar zitten 

werknemers- en werkgeversorganisaties teveel met getrokken messen tegenover mekaar, 

vindt hij. 'Ik vraag me af in welke mate de beleidsvoerders van die organisaties het recht 

hebben om het bedrijfsleven en de werknemers te vertegenwoordigen,' concludeert hij 

fijntjes. 339 

De SP is nodig 

Met de 1-meimanifestatie van 1996 verbreekt het Vlaams Blok voor het eerst sedert bijna 

drie jaar het betogingsverbod dat het zichzelf heeft opgelegd na de gewelddadige incidenten 

in Ronse op 4 september 1993. Tijdens een Blok-betoging stampte VB-militant Patrick 

Spinnewyn toen een Duitse cameraploeg in mekaar. (Een half jaar later verwijst het Blok 

nogal minnetjes naar het voorval: 'De gekneusde neus van een Duitse journalist was voor 

bijna alle Vlaamse kranten voorpaginanieuws. Maar zelden of nooit heeft diezelfde pers 

aandacht besteed aan de problemen van de gewone Ronsenaar, die zijn stad aan een snel 

tempo ziet verloederen.' 340 ) 

De 1-meivieringen zijn de enige nationale straatmanifestaties die het Vlaams Blok nog 

organiseert (de sociaal-economische thematiek verdwijnt er overigens meer en meer naar de 

achtergrond). Dat is een belangrijke indicatie voor het belang dat de partij eraan toekent. Op 

veel weerstand stuiten die desondanks niet. De socialistische vakbond ABVV trekt wel zwaar 

van leer in haar perscommuniqués. 'Een kaakslag voor de werknemers' heet het bijvoorbeeld 

in 1996 in een gemeenschappelijke verklaring met het ACV in Aalst. Maar het is niet altijd 

even duidelijk of het ABVV een verbod van de extreem-rechtse betogingen eist - en dus 

daden wil afdwingen - dan wel of het gewoon wat stoom wil afblazen. De socialistische 

beweging blijft ook in gespreide slagorde optreden: liever dan één grote nationale mobilisatie 

- waarin het sterker zou staan dan het Blok - houdt het vast aan haar traditie van zoveel 

mogelijk kleine plaatselijke 1-meioptochten. 

Aan de socialistische reactie valt soms kop noch staart te knopen: ze verschilt van jaar tot 

jaar en van plaats tot plaats. In Temse (1997) en in Vilvoorde (1998) worden wel lokale 

336 DILLEN K., 1 mei, feest van een voor wie…, Vlaams Blok, mei 1996. 



339 Idem. 



protestacties tegen de Blok-stoet georganiseerd - weliswaar op een ander moment dan die 

stoet zelf, om confrontaties te vermijden - maar in Aalst (1996), Gent (1999) en Antwerpen 

(2000) beperken de socialisten zich tot een brave oproep om de eigen gelederen maximaal 

te versterken. Pas in het voorjaar van 2000, wanneer de FPÖ van Jörg Haider mee aan de 

macht komt in Oostenrijk, en het kalf dus al half verdronken is, roept de federale ABVV-top 

voor het eerst alle hens aan dek. Tijdens een nationale betoging op zondag 20 februari 2000 

in Brussel brengt het ABVV zo'n 10.000 militanten op de been tegen extreem-rechts… in het 

buitenland. Een dikke twee maanden later marcheert het Vlaams Blok in Antwerpen alweer 

de eerste mei in… 

Ook de socialistische schepenen, burgemeesters en gemeenteraadsleden blijken het Blok, 

op wat gescharrel in de marge na, weinig of niets in de weg te kunnen leggen. Het maakt 

daarbij weinig uit of de SP mee de lakens uitdeelt dan wel in de oppositie zit. Anny De 

Maght, de VLD-burgemeester die in Aalst met de SP een coalitie vormt, verbiedt het Blok op 

1 mei 1996 om 11 uur 's morgens een optocht te houden in de ajuinenstad omdat die de 

socialistische stoet zou doorkruisen. Een bloemenhulde aan het standbeeld van Daens 

zonder optocht en om 16 uur in de namiddag kan dan weer wel. Het Blok is daar tevreden 

mee. 

Een gelijkaardige situatie doet zich in 1998 in Vilvoorde voor. Daar krijgt het Blok van de 

VLD-CVP-coalitie wel toelating om te betogen, maar niet op het door haar voorgestelde 

traject langs de gesloten Renault-vesting. 'We sturen hen het veld in,' 341 motiveert VLDburgemeester 

Willy Cortois, die de Blok-manifestatie naar een uithoek verbant. Het Blok 

haalt er zijn schouders voor op: 'We kunnen manifesteren op 1 mei wat zeker zijn 

symbolische betekenis heeft en op het grondgebied van Vilvoorde.' 342 En voegt voorzitter 

Frank Vanhecke er nog aan toe: '1 mei is geen privé-eigendom van Ali Tobback en zijn 

veertig rovers.' 343 

In 1999 viert het Blok de eerste mei voor het eerst in een stad met een SP-burgemeester. 

De 1-meiviering, weliswaar zonder optocht maar gekoppeld aan een familiefeest in het 

Citadelpark in Gent, verloopt volkomen rimpelloos. Het belet SP-minister van Binnenlandse 

Zaken Luc van den Bossche niet om enkele kilometer verder stoere taal te spreken. In zijn 1meitoespraak 

roept hij de Gentse socialisten zowaar op een dam tegen extreem-rechts op te 

werpen. 344 1 mei 2000 brengt het Blok in Antwerpen door, eveneens een stad met een 

socialistische burgemeester. Die weet de Blok-optocht buiten de kernstad te houden, maar 

laat de partij wel racistische slogans roepen in een Berchemse volkswijk waar veel migranten 

wonen. 

De enige keer dat het Blok zijn volle goesting niet krijgt, is in 1997 in Temse, waar de partij 

tot aan de gesloten Boelwerf wil marcheren onder het motto Werk in eigen streek. CVPburgemeester 

Luc de Ryck (de SP zit er in de oppositie) ziet dat niet zitten en geeft het Blok 

geen toelating voor een manifestatie op de eerste mei. De christen-democratische 

burgemeester motiveert zijn beslissing onder meer met een verwijzing naar de symbolische 

waarde van 1 mei voor… de socialistische beweging. Ook het dreigement van de 

socialistische vakbondsleider René Stroobant, dat hij desnoods tienduizend man op de been 

zou brengen om het Blok de toegang tot de Boelwerf te verhinderen, doet de burgemeester 

zwichten. 

Het Vlaams Blok kan daar niet mee lachen. 'In een normale rechtsstaat zouden de bonzen 

- die duidelijk te kennen gaven desnoods geweld te gebruiken om hun tegenstanders het 

recht op vergaderen te ontzeggen - voorlopig in hechtenis genomen worden teneinde de 

orde te handhaven,' reageert VBJ-voorzitter Philip Claeys verbolgen. 345 Uiteindelijk beslist de 

partij dan maar op 4 mei naar Temse af te zakken. 

Dat geeft haar militanten meteen de handen vrij om van 1 mei 1997 een strijddag tegen de 

socialistische stoeten te maken. Want terwijl de socialistische beweging directe confrontaties 

ten alle prijze wil vermijden, schrikt extreem-rechts daar niet voor terug. Het Blok moet het 

341 De Morgen, 25.03.1998. 


343 Idem. 


345 Vrij Vlaanderen, juni 1997. 


daarbij nochtans meer hebben van lef dan van numeriek overwicht, en fysiek geweld komt er 

helemaal niet bij te pas. Zo bestrooien Blok-militanten in wel vijftien verschillende steden 

(Brussel, Vilvoorde, Leuven, Antwerpen, Mechelen, Turnhout, Gent, Sint-Niklaas, Aalst, 

Brugge, Oostende, Roeselare, Kortrijk, Hasselt en Willebroek) het parcours van de 

socialistische 1-meistoeten met honderdduizenden strooibriefjes met daarop de slogan SP: 

geef het smeergeld terug! - een verwijzing naar het Agusta-omkoopschandaal. In Brugge 

krijgen de socialisten die briefjes zelfs met duizenden letterlijk naar het hoofd gesmeten door 

Blok-militanten die er de Belforttoren beklommen. In Mechelen hebben de Vlaams Blok 

Jongeren gewoon naast de weg postgevat met een reuze-spandoek Geef het geld terug. De 

voorbij wandelende socialistische stoet wordt verwelkomd met SP: maffia! en andere 

slogans. En in Temse laat het Blok twee zeilboten en een motorsloep in het Scheldewater. 

Die worden volgehangen met Blok-vlaggen en -spandoeken. 'Als ik eerlijk ben, moet ik 

bekennen dat ik me goed geamuseerd heb,' blikt Xavier Buisseret achteraf tevreden terug. 346 

Zelfs een SP-congres is niet meer veilig. Op 10 oktober 1998 worden de socialisten tijdens 

hun congres in de Vooruit in Gent aan de voordeur opgewacht door een groepje Vlaams 

Blok Jongeren. Die hebben allemaal ostentatief een ezelsmasker opgezet en steken goed 

zichtbaar een affiche omhoog: De SP is nodig. 

2. DE VAKBONDEN: VERDWIJNT GIJ OUDE VORMEN EN GEDACHTEN 

In dezelfde maand waarin het Vlaams Blok voor het eerst het Feest van de Arbeid viert, dient 

de partij in de Kamer van Volksvertegenwoordigers een wetsvoorstel in dat de 

arbeidersbeweging moet muilkorven via de beproefde formule van de 

rechtspersoonlijkheid. 347 'Men zal ons zeker niet kunnen verdenken van overdreven 

sympathie voor de vakbonden,' onthulde Vlaams parlementslid Jan Penris ooit in het 

partijblad. 348 Dat is een understatement. Het Blok wil de vakbonden uitkleden en hen 

verplichten gevoelige informatie te grabbel te gooien. Artikel 6 van het wetsvoorstel bepaalt 

dat 'de volledige structuur van eigendommen, goederen en/of kapitalen die door de 

vakorganisaties beheerd of gecontroleerd worden' openbaar moet worden gemaakt. Zo wil 

de partij onder meer de omvang van de geheime stakingskassen en van de lidgelden tot op 

de laatste frank kennen. 

Ondergangswellust 

Het bewuste wetsvoorstel kent een lang leven. Het is bijna even oud als het Vlaams Blok 

zelf. Voorzitter Karel Dillen diende het voor het eerst op 23 september 1983 in (en het was 

daarmee het tweede voorstel waarmee het Blok voor de pinnen kwam). Dat was twee 

maanden vòòr dat over de terugkeer van de migranten. 349 Het geeft te kennen waar de partij 

al van in de prille beginjaren de prioriteiten legt. 

De indiening van dat wetsvoorstel ging destijds gepaard met een felle antivakbondscampagne, 

vooral toegespitst op het stakingsrecht. In oktober 1983 verschijnt het 

partijblad met de kreet 'Crisis? Staken schaadt, werken baat' op de voorpagina. Dillens 

hoofdartikel is getiteld 'Stakingen als ondergangswellust'. Daarin lanceert de Blok-voorzitter 

een frontale aanval op de vakbonden die op dat moment verwoed actie voeren tegen de 

besparingsmaatregelen van de regering die vooral de werkende bevolking treffen. Dillen: 'De 

vakbonden worden de jongste jaren gekenmerkt door gevaarlijke demagogie. Hun aandeel in 

de verantwoordelijkheid voor het ontstaan van de toestand, welke vandaag erg is en morgen 

rampzalig kan worden, is niet gering. Vandaag echter moeten hun stakingsparolen 

gewoonweg als misdadig bestempeld worden. Stakingen leiden alleen tot een verdere 


347 HUYSENTRUYT J., LAEREMANS B., VAN DEN EYNDE F., Wetsvoorstel tot toekenning van 

rechtspersoonlijkheid aan de vakorganisaties, Kamer van Volksvertegenwoordigers van België, Stuk nr. 575/1 

(1995-1996), 23.05.1996. 


349 Het wetsvoorstel over de terugkeer van migranten dateert van 24.11.1983. Het allereerste wetsvoorstel van 

het Vlaams Blok dateert van 18 maart 1983 en handelde over het gebruik der talen in gerechtszaken. 


verergering en verslechtering van de algemene toestand. Stakingen leiden op korte en lange 

termijn tot een verdere ontwrichting en ondermijning van de economische en ook uiteraard 

van de sociale toestand. [...] Vandaag worden stakingen een wapen tegen de economie van 

het land. [...] Het Vlaams Blok heeft steeds beklemtoond: Staken schaadt, werken baat. 

Vandaag zegt het Vlaams Blok: Staken is misdaad!' 350 

In een persmededeling op 14 september 1983 kondigt de partij haar bewuste wetsvoorstel 

aan 'dat de rechtspersoonlijkheid voor syndicaten verplicht, zodat werknemers, werkgevers 

en zelfstandigen hen kunnen verantwoordelijk stellen voor de opgelopen schade bij door hen 

erkende stakingen.' Eén dag voor Dillen het effectief indient, verklaart hij nogmaals in een 

persmededeling: 'Het Vlaams Blok veroordeelt andermaal de stakingen, welke in wezen 

politieke stakingen zijn en verdere noodlottige gevolgen voor de economische en sociale 

toestand dreigen te hebben. [...] Stakingschantage moet afgewezen worden. [...] De vakbonden, 

welke in het verleden ongetwijfeld veel gedaan hebben voor het lot van de werknemers, 

zijn vandaag politieke instrumenten van desinformatie en destabilisatie, ophitsing en 

demagogie. Het is dan ook meer dan dringend dat de vakbonden een statuut krijgen, 

waardoor ze verantwoording voor hun beleid en daden moeten afleggen.' 

Vandaag denkt het Vlaams Blok eerst twee keer na voor het nog zulke stoere taal spreekt. 

Dat het met de bestaande vakbonden korte metten wil maken, wil het niet zo gauw gezegd 

meer hebben. 'Het klopt dat het Vlaams Blok vaak kritiek heeft op de vakbonden en hun 

optreden. [...] Dat men daaruit afleidt dat het Vlaams Blok de eliminering van de vakbonden 

nastreeft, is volkomen onterecht,' schrijft senator Jurgen Ceder in de brochure 10 

vooroordelen over het Vlaams Blok uit 1997. 

Toch staat dat zo in haar basisprogramma, de Grondbeginselen, ingeschreven: 'Als 

solidaristische partij wijst het Vlaams Blok de ongecontroleerde partijsyndicaten af.' Met dit 

ene zinnetje is het lot bezegeld van de drie zogenaamde kleurvakbonden: het christelijke 

ACV, het socialistische ABVV en het liberale ACLVB. Dillens wetsvoorstel uit 1983 is nog 

steeds brandend actueel, het Blok diende het nadien nog ettelijke keren opnieuw in: op 27 

november 1992 in de Kamer (door dochter Marijke Dillen), op 18 maart 1994 en op 1 

september 1995 in de Senaat (telkens door Wim Verreycken) en op 23 mei 1996 nogmaals 

in de Kamer (door het trio Joris Huysentruyt, Bart Laeremans en Francis van den Eynde). 

Een veelkoppig monster 

Het Vlaams Blok wil de vakbonden met wettelijke middelen klein krijgen. Het fameuze 

wetsvoorstel is daarin duidelijk. Dat wil om te beginnen de vakbonden op maatschappelijk 

terrein buiten spel zetten, onder meer door hun dienstverlenende rol fors terug te schroeven. 

'Het doel van de vakorganisaties moet duidelijk in de statuten worden omschreven en mag 

uitsluitend het behartigen van de beroepsbelangen van de aangesloten leden betreffen,' luidt 

artikel 5 van het wetsvoorstel. 

Dat is een aanzienlijke verenging, die de vakbonden het recht ontzegt een ideologisch 

geïnspireerd maatschappijproject na te streven. 'De vakbonden zijn verworden tot een min of 

meer ordinaire belangenvereniging die zich niet schaamt heel wat politieke druk uit te 

oefenen,' schrijft Gerolf Annemans in het partijblad. 'De vakbonden moeten afgeslankt 

worden in de zin dat ze niet meer ongebreideld met derde-wereldontwikkeling, politieke 

agitatie, racismebestrijding, islampromotie en dat soort zaken allemaal bezig kunnen 

blijven.' 351 

Het Vlaams Blok vergelijkt de vakbonden met 'een veelkoppig monster, een octopus die 

zijn tentakels begon uit te strekken naar beleidsgebieden waar hij wezenlijk in feite niets te 

zeggen had,' stelt Jan Penris in het partijblad. 352 De uitbetaling van werklozensteun en de 

afhandeling van werklozendossiers hoort volgens het Blok niet tot de essentiële 

vakbondstaken, hoewel het hier om een historisch gegroeide situatie gaat die bij de 

totstandkoming van de sociale zekerheid in december 1944 juridisch verankerd werd. 

Annemans stelde in de Kamer al verschillende vragen om de vergoedingen voor de 

350 DILLEN K., Stakingen als ondergangswellust, Vlaams Blok, oktober 1983. 




administratiekosten te achterhalen die de vakbonden hiervoor van de overheid ontvangen. 353 

'Ons sociaal-zekerheidsstelsel is aan een grondige herziening toe. [...] Vakbonden en 

drukkingsgroepen hebben hierin geen rol meer te spelen,' verduidelijkt Penris. 354 

De rechtspersoonlijkheid waartoe het Blok de vakbonden wil verplichten, heeft nog andere 

verregaande gevolgen. Het zet de deur open voor gerechtelijke vervolgingen en 

inbeslagnames die de vakbonden financieel ten gronde kunnen richten. Vooral bij stakingen, 

het ultieme syndicale drukkingsmiddel, zal zich dat laten voelen. Over het recht op staken 

schrijft het Vlaams Blok al jaren niets meer. In Baas in eigen land, het tweehonderd 

bladzijden dikke verkiezingsprogramma van 1999, komt het stakingsrecht niet eens voor. 

De recentste standpunten dateren van 1993 en werden door Jan Penris verwoord in het 

partijblad. Ze bezorgen de ordediensten heel wat extra werk. Penris: 'De vakbonden mogen 

gebruik maken van het stakingswapen binnen redelijke perken. Dit houdt o.m. een 

aanzeggingsplicht en de vrijwaring van het recht op arbeid van de werkwillige collega's in. In 

geen geval mag een staking gepaard gaan met geweld, noch met sabotagedaden. 

Bedrijfsbezettingen zijn maar toegelaten als ultiemste wapen, te weten wanneer de 

onderneming faalt of dreigt te falen. Het Vlaams Blok verschil hier dus grondig van mening 

met de vakbonden. Bewust. Zij hebben het stakingswapen immers geperverteerd. Hun 

stakingspiketten tasten bij vele stakingen op ongeoorloofde wijze het recht op arbeid aan. [...] 

Daarenboven bezondigen de vakbonden zich van langsom meer aan zogenaamde 

solidariteits- en politieke stakingen. [...] Politici kan men trachten te overtuigen met 

democratische middelen. Het stakingswapen mag hiervoor niet worden gebruikt. Het Vlaams 

Blok heeft begrip voor de werknemerssolidariteit over bedrijven en sectoren heen. Doch 

deze solidariteit kan haar uitvoering vinden in andere dan stakingsacties (petities, 

geldinzamelingen, solidariteitsbetuigingen buiten de werkuren).' 355 

In de jaren tachtig eiste het Blok ook nog 'stakingsverbod in economische sleutelsectoren 

en het openbaar vervoer.' 356 Eind jaren negentig haalt Jan Penris het idee opnieuw boven 

water. Na de - 'naar slechte gewoonte' - zoveelste Antwerpse havenstaking suggereert hij 

om de sluizen 'van openbaar veiligheidsbelang te verklaren'. 357 En na een staking van de 

treinmachinisten in de zomer van 1998 schrijft het Blok: 'Spoorstakingen zijn bijna altijd 

zinloos. [...] Stakers bij het spoor beweren graag dat ze actie voeren voor het behoud van de 

publieke dienstverlening, maar ze zijn de eersten om het publiek geen diensten te 

verlenen.' 358 

In december 1995 schoot Wim Verreycken daarover in de Senaat ook al eens uit zijn 

krammen. De vakbonden gijzelen niet enkel de treinreizigers, ze gijzelen de hele economie, 

stelde hij: 'De werkgelegenheid wordt zeker bemoeilijkt door degenen die een werkgever 

verbieden winst te maken. En laat nu net winst maken het enige oogmerk zijn van een 

risiconemende onderneming. Wanneer vakbonden opdagen die vertellen dat de verworven 

rechten, of soms zelfs voorrechten, belangrijker zijn dan de rendabiliteit van een 

onderneming, dan moet ik veronderstellen dat dergelijke vakbonden de gever van werk elke 

activiteit bewust bemoeilijken. Alle media berichten de voorbije dagen over vakbonden die de 

eigen bedrijven opzadelen met miljardenverliezen en die tegelijk de werkwilligen van alle 

andere bedrijven, de pendelaars dus, verhinderen om te werken. [...] Mevrouw de minister, 

indien u echt iets wil doen aan de tewerkstelling, dan adviseer ik u om naar uw 

vakbondsvrienden te stappen en hen te zeggen dat ze vandaag werkvernietigend zijn, dat ze 

niet enkel de eigen bedrijven in moeilijkheden brengen maar ook bedrijven die afhankelijk 

zijn van de aanvoer van werkkrachten met het openbaar vervoer. [...] De kleine en 

middelgrote ondernemingen remmen hun activiteiten af naarmate de drempel nadert dat 

vakbondsafgevaardigden de lakens in hun bedrijf gaan uitdelen, afgevaardigden die niet 

ondernemen, die geen risico dragen, die het durven investeren niet in zich hebben.' 359 

353 Bv. Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers, Vragen en Antwoorden, 23.10.1995. 

354 

Vlaams Blok, oktober 1993. 

355 PENRIS J., De vakbonden: vriend of vijand?, Vlaams Blok, april 1993. 




359 

Belgische Senaat, Parlementaire Handelingen, 21.12.1995. 


Even opmerkelijk is dat het Vlaams Blok na grimmige stakingsacties op de loer ligt om met 

harde hand toe te slaan. Nadat tachtig vakbondsmilitanten op 17 oktober 1995 een 

sabotageactie uitvoeren op de terreinen van het bedrijf Exel in Diegem, waarbij het tot een 

handgemeen komt met een bewaker, stelt een gealarmeerde senator Roeland Raes 

ogenblikkelijk een mondelinge vraag aan de minister van Justitie. 'Ik neem aan dat tegen de 

deelnemers aan de raid, en meer bepaald tegen de vakbondsafgevaardigden, vervolgingen 

zullen worden ingespannen wegens gewapende overval bij nacht, opzettelijke vernielingen, 

slagen en verwondingen en dies meer. Graag vernam ik van de minister of de overvallers 

zullen vervolgd worden op grond van de wetgeving op de privé-milities.' 360 De wapens 

waarover Raes het heeft bestaan uit tien honkbalknuppels en twee rieken. Raes' initiatief 

wordt in de nieuwsbrief voor VB-mandatarissen - waarvoor Gerolf Annemans als 

verantwoordelijke uitgever tekent - vermeld met volgend commentaar: 'De vakbond komt 

natuurlijk niet op de lijst der subversieve verenigingen voor.' 361 

Een jaar later brengt diezelfde nieuwsbrief een soortgelijke vraag bij de rubriek 

'Criminaliteit' onder. 362 Die vraag is afkomstig van senator Wim Verreycken, nadat enkele 

honderden arbeiders van de failliete staalfabriek Forges de Clabecq onder leiding van ABVVdelegee 

Roberto D'Orazio op 20 december 1996 in Tubize hun woede hadden geuit over het 

verlies van hun job en hun inkomen. Daarbij sneuvelden onder meer enkele ramen van 

bankkantoren. Verreycken: 'Meent de minister dat de betrokken vakbondsman zich hier 

schuldig heeft gemaakt aan opruiing met de duidelijke bedoeling schade te veroorzaken? 

Werd tegen de betrokkene vervolging ingespannen? Zullen de deelnemers aan de 

vernieltocht worden vervolgd wegens het vormen van een privé-militie?' 363 

Gestapo-manieren 

De vakbonden krijgen een half jaar om zich naar de Blok-wet te schikken door 

rechtspersoonlijkheid aan te nemen. Vakbonden die niet gehoorzamen, verliezen hun 

erkenning. Ze mogen dan niet meer deelnemen aan de sociale verkiezingen of in de 

Nationale Arbeidsraad zetelen. 

Met dit wetsvoorstel kunnen de twee grote vakbonden ABVV en ACV binnen de kortste 

keren buiten de wet worden gesteld. Alleen al omdat ze gekende VB-militanten uit hun 

rangen willen weren. Zo bepalen bijvoorbeeld de statuten van de socialistische vakbond: 'Er 

is binnen het ABVV geen plaats voor racistische, fascistische ideeën en gedragingen, noch 

voor vreemdelingenhaat. Daarom is het lidmaatschap van het ABVV onverenigbaar met het 

lidmaatschap van extreem-rechtse partijen of bewegingen.' 364 

Commentaar van Gerolf Annemans: 'Op deze wijze hebben de vakbonden zichzelf te kijk 

gesteld als organisaties met een politieke inslag en niet meer als organisaties die de 

verdediging van de syndicale belangen der werknemers op zich nemen.' 365 Het blijft een 

merkwaardige vaststelling: hoezeer extreem-rechts de kleurvakbonden ook bekampt, het 

roept haar leden niet op die vakbonden de rug toe te keren. (Het doet dat wel voor de 

ziekenfondsen. Eind 1999 beveelt het Vlaams Blok zijn 12.000 leden aan de christelijke, 

socialistische en liberale mutualiteiten dringend te verlaten en aan te sluiten bij het Vlaams 

Neutraal Ziekenfonds of het Onafhankelijk Ziekenfonds Vlaanderen. 366 Een jaar eerder riep 

het Blok zijn kaderleden nochtans op zich kandidaat te stellen voor de bestuursverkiezingen 

van de traditionele mutualiteiten. 'Een uitgelezen moment om de politiek correcten de stuipen 

op het lijf te jagen,' heette het toen. 367 ) 


361 VVBM-Nieuwsbrief, 01.12.1995 

362 VVBM-Nieuwsbrief, 01.02.1997 


364 Artikel 44ter van de ABVV-statuten, aldus gewijzigd door het Statutair Congres van 11-13.12.1997. 


366 Vlaams Blok Magazine, december 1999. In het partijblad van juli 1996 verscheen hierover ook al een 

suggestie van Erik Hebbelijnck, VB-gemeenteraadslid in Merelbeke en diensthoofd bij het Ziekenfonds Flandria 

Gent: '85% van de Vlaams-nationale kiezers is nog steeds aangesloten bij één van de drie kleurmutualiteiten. 

Daardoor versterkt men de invloed van de grote zuilen. [...] Ik denk dat wij de Vlaams-nationalisten uit de 

kleurmutualiteiten moeten losweken.' 



Dat heeft veel te maken met de kater die extreem-rechts overhield na experimenten in de 

jaren zeventig en tachtig om eigen syndicaten uit de grond te stampen. In zijn 

Nationalistische Grondslagen uit 1985 getuigt Were Di daarover: 'Pogingen tot de opbouw 

van een zelfstandig Vlaams syndicalisme werden ten zeerste gehinderd door een wettelijk 

ingesteld monopolie van de kleurvakbonden. Wij moeten dan ook spijtig genoeg vaststellen 

dat verdienstelijke Vlaamse initiatieven niet het minste impact op het sociaal-economisch 

gebeuren hebben kunnen ontwikkelen. Vandaar onze vraag of het niet doelmatiger zou zijn 

binnen de bestaande vakbonden een stelselmatige celwerking op te bouwen, ten einde 

plaatselijke machtskernen te vormen in afwachting van diepergaande hervormingen.' 

Elke intentie tot infiltratie in de vakbonden wordt door het Blok evenwel met klem ontkend. 

Een georganiseerde infiltratie van rechts-extremisten is helemaal niet nodig, luidt de 

redenering, de Blok-ideeën zaaien zo al genoeg verwarring bij bonafide syndicalisten: 'Het 

Vlaams Blok heeft geen enkele behoefte om de vakbonden te "infiltreren",' meldt het 

partijblad in 1993. 'We kunnen de vakbondsleiding hier dus geruststellen… Maar wanneer bij 

de syndicale verkiezingen op de lijsten van de vakbonden Vlaams Blokkers staan, dan is dat 

enkel te wijten aan het feit dat onder de talrijke goedmenende vakbondsleden aan de basis, 

velen overtuigd zijn van de deugdelijkheid van het Vlaams-Blokprogramma en dus "Blokker" 

geworden zijn. Dat deze mensen ook binnen de bedrijfswereld de belangen van het eigen 

volk wensen te behartigen ligt dan toch voor de hand.' 368 

Op de 1-meiviering in 1997 in Temse roept voorzitter Frank Vanhecke het Blok nog uit tot 

'het syndicaat van de kleine man en vrouw in Vlaanderen'. 369 Maar een jaar later maakt het 

Blok duidelijk dat het geen plannen in de schuif heeft liggen om zelf voor vakbond te gaan 

spelen. Filip Dewinter: 'Hoewel we daar veel vragen over krijgen, zijn we niet van plan een 

eigen vakbond op te richten. De bestaande bonden hebben het erg moeilijk gemaakt om als 

nieuwe vakbond erkend te geraken, en bovendien zijn we principieel gekant tegen de 

verzuiling.' 370 Wel eist het Blok dat 'bestaande belemmeringen voor het oprichten van nieuwe 

vakbonden opgeheven worden.' 371 In 1998 ondernemen enkele malcontente VB-leden met 

het Vlaams Werknemers Vakverbond (VWV) een extreem-rechtse poging tot vakbond. Het 

bijzonder amateuristische initiatief kan echter niet op de zegen van het Vlaams Blok rekenen. 

'Qua marketing slecht gekozen,' merkt Francis van den Eynde op over de naam, 'aangezien 

men hem niet kan uitspreken.' 372 

Voorzitter Vanhecke spoort de Blok-militanten zelfs aan om tot de laatste snik in de 

vakbonden actief te blijven. 'Organiseer met ons van binnen uit en stap voor stap het verzet 

van de gezonde vakbondsbasis tegen de verrotte vakbondstop,' vraagt hij op de 1-meiviering 

van 1998 in Vilvoorde. 373 Meteen maakt Vanhecke de oprichting bekend van de 

Vakbondsmilitanten voor het Vlaams Blok, een partijwerking die de uit de vakbond gestoten 

Blokkers wil verdedigen. Die stappen in haar 1-meistoet trouwens allemaal in hun oude 

vakbondskleuren op. Van een provocatie meer of minder gaat het Blok niet dood. 

Zoveel is zeker: de verwijdering van een paar honderd militante Vlaams-Blokkers uit de 

vakbonden zit de partij hoog. In een ongemeen bitsig artikel onder de titel 'Gestapomanieren' 

scheldt hoofdredacteur Joris van Hauthem de vakbondsleiders Willy Peirens 

(ACV) en Mia de Vits (ABVV) de huid vol: 'Beseffen Peirens en De Vits [...] wel dat voor 

dergelijke praktijken maar één woord bestaat: gestapo-manieren! Peirens en De Vits in de rol 

van een eigentijdse Himmler, wie had dat anno 1994 gedacht van vakbondsleiders? Zij 

grijpen schaamteloos terug naar praktijken van een periode die zij zo hartsgrondig 

vervloeken. Wanneer zij nog het woord "democratie" in de mond nemen, zijn het hypocriete 

en vulgaire leugenaars. Zij wentelen zich in een zelfgenoegzaamheid die stilaan op een 

verregaande vorm van dementie begint te lijken. Hun pretentie kent geen grenzen meer, 

maar stinkt uren in de wind naar verregaand totalitarisme. [...] De vakbondsinstanties die 



370 TASTENHOYE G., Vlaams Blok houdt 1 mei-optocht bij Renault-Vilvoorde, Gazet van Antwerpen, 21.03.1998. 

371 VLAAMS BLOK, Baas in eigen land, Verkiezingsprogramma 13.06.1999. 

372 Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers, Handelingen van de openbare commissievergaderingen, C 

740, 09.02.1999. 

373 Vlaams Blok, mei 1998 


over de uitsluiting van leden moeten oordelen die "niet-correct" denken, hebben dan ook 

alles weg van bloedrechtbanken, met Peirens en De Vits in de rol van Alva.' 374 

Het Vlaams Blok zint op wraak. In maart 1995 maakt de partij bekend kortelings een proces 

te zullen inspannen tegen een vakbondscentrale, als voorproefje op een systematische 

juridische tegenaanval. VB-advocate Gerd van Steenberge: 'Ondertussen blijven de 

vakbonden echter buiten schot. Nochtans moeten zij aangepakt worden, want ze zijn nu 

werkelijk te ver gegaan. [...] Het Vlaams Blok heeft dan ook geoordeeld dat het opportuun is 

een proefproces te beginnen tegen één van deze vakbonden die te ver is gegaan. Dit wordt 

een belangrijk proefproces dat niet zonder gevolgen kan blijven, zeker niet zonder politieke 

gevolgen. De vakbonden zullen immers moeten kiezen: ofwel zijn zij niet politiek gebonden 

en verdedigen zij alle werknemers, ofwel bekennen zij politieke kleur. [...] Het wordt hoogtijd 

dat de vakbonden uit hun comfortabele ivoren toren worden verdreven. Door dit proces 

zullen zij het nu eindelijk eens zijn die een onbehaaglijk gevoel krijgen: hun bestaansreden 

zal immers in vraag gesteld worden.' 375 

Van Steenberge is één van de vier juristen die de zogenaamde Vakbondscel van het 

Vlaams Blok vormen (samen met Bart Maréchal, Rob Verreycken en Dirk Crols). Die werd 

begin 1995 opgericht in de schoot van de Juridische Dienst van de partij en moet de uit de 

vakbond geschrapte Blok-leden met raad en daad bijstaan, zowel op juridisch als op 

financieel vlak. 'Het Vlaams Blok is bereid dezelfde sociale bijstand te verlenen aan haar 

leden welke anders door de vakbond zou verzekerd worden. Indien u problemen heeft met 

uw vakbond, aarzel dan niet contact op te nemen met het Vlaams Blok, dat voor u het nodige 

zal trachten te doen,' belooft de partij. 376 

Het met veel poeha aangekondigde proces wordt een jaar later in alle stilte begraven. 'De 

vakbond aanpakken is geen klein bier en vergt dan ook heel wat opzoekingswerk,' is het 

laatste dat Van Steenberge er begin 1996 nog over kwijt wil. 377 

3. VLAANDEREN WERKT: ONDERNEMERS ZIJN DE BAAS 

Met de verzwakking van de vakbonden ruimt het Vlaams Blok een belangrijk obstakel uit de 

weg om tot een ondernemersvriendelijk Vlaanderen te komen. 'Het Vlaams Blok kan 

begrijpen dat heel wat ondernemers het ondernemingsklimaat in Vlaanderen, België en 

Europa ongunstig achten. Zowel fiscaal als sociaal is er op dat vlak heel wat fout gegaan in 

de afgelopen tien jaren. Vakbonden hebben dikwijls een al te grote greep gekregen op de 

loonvorming en hebben dus de kostprijs van arbeid nodeloos in de hoogte gejaagd zonder 

daarbij voldoende oog te hebben voor het behoud van de productiviteit,' schreef de partij al in 

Grote Kuis!, het verkiezingsprogramma van 1994. 

Over de economische toekomst belegt het Vlaams Blok eind 1996 een tweedaags 

ideologisch congres onder de titel Vlaanderen werkt! 

Een historisch congres 

Het congres, dat op 30 november en 1 december 1996 plaatsvindt, vormt het eindpunt van 

de Werk voor eigen volk eerst-campagne. Zevenhonderd partijleden zakken ervoor af naar 

het conferentiecentrum van Sunparks in De Haan. Naast vijf werkgroepen ('Vlaams geld in 

Vlaamse handen', 'Een Vlaamse sociale zekerheid', 'Een groei-economie in en voor 

Vlaanderen', 'Werk voor eigen volk eerst' en 'Verankering en delokalisering') staan er ook 

vier korte informatielezingen op het programma ('Begroting en staatsschuld: wat en 

hoeveel?', 'De Tsjechoslovaakse boedelscheiding mislukt?', 'Staatshervorming 1999: een 

nieuwe factuur?' en 'Djihad met oliedollars?'). Tussendoor wordt er nog tijd uitgetrokken voor 

bedrijfsbezoeken, onder meer aan de haven van Zeebrugge en de luchthaven van Oostende. 




377 Vlaams Blok Kaderblad, maart 1996. 


Het Vlaams Blok verwacht veel van dit congres. Bij de aankondiging ervan in het partijblad 

van januari 1996 schrijft Gerolf Annemans: 'Het Vlaams Blok heeft in het verleden op 

economisch vlak reeds heel wat standpunten ingenomen. Het Vlaams Blok is een volkspartij 

die bij de gewone mensen staat, die allemaal op één of andere wijze geconfronteerd worden 

met of zelfs getroffen worden door het economisch systeem dat nu nog altijd een Belgisch 

economisch systeem is. Wij willen een moderne en optimistische economische visie 

uitstralen die zonder Belgische of syndicale complexen een maximaal welzijn voor eenieder 

bereikt. [...] Stof genoeg om naar buiten te komen met ingrijpende standpunten. Het is de 

bedoeling van het partijbestuur en van de partijraad van het Vlaams Blok om van dit congres 

een historisch congres te maken. Vanuit dergelijk congres zullen wij snel de maatstaven en 

de mogelijkheden krijgen, die zullen leiden tot stevig bewapende fracties en mandatarissen. 

Stevig bewapend, want naar alle waarschijnlijkheid zal de regering Dehaene opnieuw 

proberen de verkiezingen in te gaan rond het sociaal-economische thema. [...] Onze 

uitspraken over de sociale aspecten van een Vlaamse economie zullen mogen gezien 

worden door vriend en vijand van het Vlaams Blok. Dat is de bedoeling.' 

Wat bedoeld is als een hoogtepunt, draait evenwel uit op een slag in het water. De 

werkgroepen die een jaar lang het congres voorbereiden, geraken maar moeizaam uit hun 

discussies. 'Zal de partij haar sociaal-economisch programma wijzigen?' vraagt het weekblad 

Knack op 3 april 1996 aan Alexandra Colen, die zich in dit debat niet onbetuigd laat. 'Er zijn 

tegengestelde opvattingen,' antwoordt Colen. 'De partij heeft zich onvoldoende bezig 

gehouden met algemeen maatschappelijke thema's. Daarom willen ze een breder 

programma maken. Hoe succesvol dat zal zijn, valt af te wachten. Moeilijk wordt het zeker. 

Het Vlaams Blok bestaat uit mensen die samenkwamen rond Vlaamse bewogenheid en 

migranten, en uit de meer ethisch- en gezinsgerichten. De meesten waren niet bezig met 

economische theorieën of sociale zekerheid.' Het loopt allemaal niet van een leien dakje, 

vertelt Colen drie maanden later aan De Morgen: 'Er is een heel breed gamma van 

denkrichtingen in de partij aanwezig. Er zal dus nog heel wat gepraat en gelezen moeten 

worden.' 378 

Het gebrek aan eensgezindheid leidt ertoe dat het Blok voor het eerst in zijn geschiedenis 

een ideologisch congres moet houden waarop geen nieuwe standpunten worden vastgelegd. 

'Dit congres herneemt en bekrachtigt in grote mate wat de partij in het verleden reeds heeft 

verkondigd,' noteert congresvoorzitter Jan Penris in zijn verslag in het partijblad. 379 Het 

congres had met andere woorden evengoed niet kunnen plaatsvinden. 'Er werd een aanvang 

gemaakt,' schrijft Penris dan maar om zijn gezicht te redden. 'Vandaar dat dit Congres de 

partij meteen de bijkomende opdracht heeft meegegeven om het sociaal-economisch dossier 

verder uit te diepen en er in aparte colloquia en programmaschriften uitgebreid en 

gefundeerd op terug te komen. [...] Het Vlaams Blok zal tegen de volgende verkiezingen een 

sociaal-economisch programma voorleggen dat als afgerond mag beschouwd worden.' 

Er komt weinig van in huis. Een colloquium wordt nooit georganiseerd - het laatste dateert 

van 1992 en handelde over de taalgrens. En een programmaschrift verschijnt evenmin - de 

reeks wordt in 1997 zelfs stopgezet. Van de vijf themabrochures die het Blok in de aanloop 

van de verkiezingen van 1999 uitbrengt, handelt geen enkel over sociaal-economische 

thema's. Het Vlaams Blok weet waarom het beter zijn mond kan houden. Voorzitter Frank 

Vanhecke in een interview in 1997: 'Over de sociaal-economische problematiek hebben wij 

zeer lang, meestal onbewust, gezwegen. Met dat fameuze congres in december vorig jaar 

hebben wij een eerste aanzet gegeven tot een symbiose van vrije markt en sociale politiek. 

Wat mij betreft, heb ik de indruk dat noch onze kiezers noch wij daar een verregaande 

verdieping van vragen. Wij moeten winnen op de standpunten die de onze zijn. De 

elementen uit het sociaal-economische dossier die de mensen ertoe kunnen brengen om 

voor het Vlaams Blok te stemmen [...] zijn reeds allemaal aanwezig in het programma.' 380 

378 De Morgen, 04.07.1996. 




Solidarisme 

Het sociaal-economisch programma van het Vlaams Blok wortelt in het solidarisme. Maar 

daar pakt het de laatste jaren nog met mondjesmaat mee uit. 'Het begrip solidarisme is in 

onbruik geraakt,' heet het op het congres Vlaanderen werkt! 381 dat daar vervolgens zelf haar 

steentje toe bijdraagt: in het 190 bladzijden dikke congresboek komt het op slechts één 

pagina ter sprake (namelijk het zonet geciteerde) en in de 42 congresresoluties ontbreekt het 

begrip zelfs geheel. 

Elk Vlaams-Bloklid is nochtans voldoende met het solidarisme vertrouwd, want het vormt 

één van de drie ideologische pijlers in de Grondbeginselen van de partij. Het solidarisme 

wordt er omschreven als het nationalistische alternatief inzake sociaal-economische thema's, 

een soort derde weg tussen liberalisme en socialisme: 'Solidarisme is voor het Vlaams Blok 

de waarachtige beleving van de natuurlijke volksverbondenheid. Deze volksverbondenheid 

moet door de staat als samenlevingsbasis erkend worden. Het is in wezen een levenshouding 

voortspruitend uit het besef van de noodzakelijke solidariteit van allen met allen in 

de gemeenschap, d.w.z. de solidariteit van de sterkeren met de zwakkeren, met degenen die 

in nood verkeren of dreigen te geraken, een solidariteit van werknemer en werkgever, van 

alle beroepen met elkaar. [...] Solidarisme is de projectie van het nationalisme [...] op het 

sociale leven en de samenlevingsopbouw. [...] Tegen onderdrukkend en verdrukkend 

marxisme en collectivisme in, tegen individualisering en egoïstisch liberalisme in verwerpt 

het Vlaams Blok alle klassenstrijd. Gemeenschap en enkeling kunnen enkel baat hebben bij 

een dienende samenwerking van allen, jong en oud, van alle geledingen, beroepen, standen, 

welke in een volksgemeenschap leven en werken.' 

Het solidarisme predikt een systeem van extreme klassenverzoening. Dat is ook de 

achterliggende ideologische reden waarom het Blok autonome werknemersorganisaties niet 

ziet zitten, maar eerder solidaristische bedrijfsbonden genegen is. 'Het solidarisme staat borg 

voor het harmonisch samenleven van alle sociale lagen van ons volk. De politieke wereld 

moet aan het einde van de 20 ste eeuw eens gaan beseffen dat de tweestrijd werkgeverwerknemer 

tot de geschiedenis dient te behoren.' 382 Die laatste woorden zijn afkomstig van 

het Leuvense kaderlid Willy Smout. Smout gold jaar en dag binnen het Vlaams Blok als de 

sociaal-economische expert. Hij schreef in opdracht van de partij een eerste sociaaleconomisch 

programma, getiteld Van crisis en werkloosheid naar volledige tewerkstelling in 

een organisch solidaristische staat. De 42-bladzijden tellende tekst verscheen in 1989 als 

een gefotokopieerde brochure, maar werd nooit op grote schaal verspreid. Bij de publicatie 

ervan drukte het partijblad wel een paginagroot interview af met Smout onder de titel 'De 

sociaal-economische grondslagen van het Vlaams Blok'. 

Daarin geeft Smout tekst en uitleg bij de moeizame totstandkoming van dat programma en 

het belang van het solidarisme binnen de Blok-ideologie: 'In feite moet u het sociaaleconomisch 

programma van het Vlaams Blok beschouwen als een in praktijk brengen van 

een belangrijk gedeelte van onze solidaristische levenshouding. Het sociaal-economisch 

programma heeft dus zijn wortels in een levensbeschouwing die ouder is dan het Vlaams 

Blok zelf. De concrete uitwerking startte in 1984-85, na het actief bijwonen van talrijke 

vormingsavonden over solidarisme, gegeven door Eric de Lobel (toenmalig hoofd van de 

VB-studiedienst, nvda) aan diverse VB-afdelingen over gans Vlaanderen. Het was toen 

overduidelijk geworden dat er nood was aan een concrete uitwerking op het sociaaleconomische 

terrein. Na een paar jaar van intense studie binnen de VB-studiedienst 

verscheen ten slotte vanaf december 1986 de rubriek Solidarisme in praktijk in het VBmaandblad. 

De reacties bleven niet uit. [...] Wat ons veel belangrijker lijkt, is het stilzwijgen 

van de grote media op dit vlak; men blijft steeds herhalen dat het Vlaams Blok geen sociaaleconomisch 

programma heeft. [...] VBJ bleef echter niet bij de pakken zitten en schoof 

prompt onze economische visie naar voren als een van de drie thema's op zijn eerste 

congres Rechts zonder complexen van 4 oktober 1987. Op het VBJ-congres van 4 februari 

1989 werd dit onderwerp in een sfeer van algemene consensus verder uitgediept. Normaal 

381 BULTINCK K., Een Vlaamse sociale zekerheid, Congrestekst Vlaanderen werkt, 1996. 



had de sociaal-economische brochure toen reeds moeten verschijnen. Maar het is altijd 

hetzelfde: te veel werk, te weinig tijd…' 383 

Volksnationaal socialisme 

Smouts brochure bevat een bijzonder leerzame bibliografie. Daarin staat zowel het boek 

Sociale collaboratie van de Vlaamse nationaal-socialist Edgard Delvo uit 1944 als Psychologie 

van het socialisme van BWP-leider Hendrik de Man uit 1926. 

In 1996 haalt het Vlaams Blok deze Edgard Delvo opnieuw van stal. Op het moment dat er 

verwoed gediscussieerd wordt over de sociaal-economische koers die het Blok uitmoet, 

verschijnt in het partijblad een paginagroot artikel over Delvo onder de titel 'Van marxist tot 

nationalist'. 384 Al in de inleiding maakt het Vlaams Blok duidelijk dat het de nationaal-socialist 

Delvo tot haar kamp rekent: 'Al te dikwijls wordt het Vlaams-nationalisme verweten dat het 

totaal afwezig is gebleven in de sociale strijd van ons volk. Dit verwijt is beslist onterecht,' 

luidt het. Delvo, die als bewijs van het tegendeel moet dienen, wordt vervolgens omschreven 

als 'één van de merkwaardigste en boeiendste figuren die de stap heeft gezet van het socialisme 

naar het Vlaams-nationalisme, zonder daarbij zijn sociale bestrevingen te hebben 

moeten prijsgeven.' Dat die Delvo eigenlijk een nationaal-socialist was, krijgt het Blok niet 

over de lippen. In de plaats daarvan spreekt het verhullend over 'zijn volksnationale socialistische 

gezindheid die hij probeerde te verwezenlijken in het kader van de Nieuwe Orde.' 

Als newspeak kan dat tellen. 

Met Delvo haalt het Blok één van de ideologen binnen die de arbeidersbeweging tijdens de 

Tweede Wereldoorlog in nationaal-socialistische vaarwateren wilde loodsen. Edgard Delvo 

(1905-1999) stamt oorspronkelijk uit de socialistische arbeidersbeweging. In 1928 wordt hij 

op 23-jarige leeftijd secretaris van de socialistische Centrale voor Arbeidersopvoeding. Delvo 

staat sterk onder invloed van Hendrik de Man, de leider van de Belgische Werkliedenpartij 

(BWP) die een socialisme zonder klassenstrijd aanleunt. Nadat De Man in juni 1940 de BWP 

ontbonden heeft, treedt Delvo toe tot de Raad van Leiding van het met de nazi's 

collaborerende Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). Hij is er verantwoordelijk voor de 

ideologische scholing. In 1941 meldt hij zich als vrijwilliger voor het Oostfront, maar VNVleider 

Staf de Clercq houdt hem tegen door hem tot VNV-propagandaleider te benoemen. 

Delvo publiceert volop over het nationaal-socialisme en bepleit een samenwerking met de 

SS. Dat ontgaat ook de Duitse bezetter niet, die hem in 1942 benoemt tot leider van de Unie 

van Hand- en Geestesarbeiders (UHGA), de collaboratievakbond die in 1940 was opgericht 

door Hendrik de Man. In september 1944 vlucht Delvo naar Duitsland. In 1945 wordt hij bij 

verstek ter dood veroordeeld. De volgende dertig jaren leeft hij in ballingschap in Duitsland. 

Nadat hem gratie is verleend keert Edgard Delvo naar Vlaanderen terug. Het is een blij 

weerzien met extreem-rechts, dat hem met open armen ontvangt. De 69-jarige Delvo is 

duidelijk nog niet aan het einde van zijn Latijn. 'Nog steeds bezield door het oude vuur, heeft 

hij toen gepoogd zijn volksnationale socialistische gezindheid terug in de belangstelling te 

brengen,' blikt het Vlaams Blok in mei 1996 terug. Dat doet Delvo onder meer met de 

publicatie van het al eerder vermelde boek Sociale collaboratie: pleidooi voor een 

volksnationale sociale politiek, dat bij Uitgeverij De Nederlandsche Boekhandel verschijnt. 

Professor Karel van Isacker voorziet het van een inleiding. Het boek verschijnt in 1975, maar 

dateert in feite uit 1944. Delvo schreef het toen 'ten behoeve van zijn geestesverwanten en 

van de hele arbeiderswereld,' noteert Van Isacker, als 'een uitvoerige belijdenis van zijn 

geloof in de volksstaat, gebouwd op de organische, solidaristische volksgemeenschap, [...] 

een gezindheid die alle groepen en standen solidair tot een volksgemeenschap verbindt en 

op elkaar richt.' 

Delvo ziet zijn boek niet enkel als een historisch document. Hij hoopt opnieuw een politieke 

rol van betekenis te kunnen spelen als raadgever van extreem-rechts. Het maandblad 

Dietsland-Europa biedt hem daartoe de mogelijkheid. Tussen 1976 en 1983 kan hij er talloze 

artikels in kwijt. Daarin brengt hij niet alleen zijn oude denkbeelden in herinnering, hij legt 

eveneens verbanden met actuele situaties. Zo wijst Delvo in zijn artikel 'De gastarbeiders in 

het Derde Rijk' op een aantal redenen waarom 'we wel kunnen spreken van gastarbeid in het 


384 LEMMENS P., Van marxist tot nationalist: de weg van Edgard Delvo, Vlaams Blok, mei 1996. 


Derde Rijk, maar niet van een gastarbeidersprobleem waarmee wij op dit ogenblik hier en 

elders geconfronteerd worden.' 385 Het artikel leest als een reeks tips aan extreem-rechts. 

In 1978 publiceert Delvo zijn tweede boek De mens wikt: terugblik op een wisselvallig 

leven. Vijf jaar later verschijnt Democratie in stormtij: democratisch socialisme in de 

crisisjaren dertig. 'Dat Delvo vandaag zijn theorieën nog steeds met overtuiging verkondigt, 

daarvoor zijn wij erg gelukkig,' schrijft Edwin Truyens in 1979. 386 Truyens was in 1976 de 

oprichter van de Nationalistische Studentenvereniging (NSV) en stond later ook mee aan de 

wieg van het Vlaams Blok, waarvan hij tot 1983 de studiedienst leidde. Wanneer Delvo met 

een amnestielijst aan de Europese verkiezingen van 10 juni 1979 wil deelnemen, staat het 

Blok klaar om hem te steunen. 387 

Het ideeëngoed van een verloren gelopen socialist is ook vandaag nog steeds een bron 

van inspiratie voor het Vlaams Blok. 'Wanneer we de balans opmaken van de bijdrage die 

Delvo tot het Vlaams-nationalisme heeft geleverd, dan moet vooral zijn streven om het 

Vlaams-nationalisme een sterker onderbouwde sociale dimensie te geven, in het licht 

worden gesteld,' klinkt het frisse besluit in het partijblad van mei 1996. 'Op de vraag in 

hoeverre Delvo's inbreng vandaag nog actualiteitswaarde bezit, moet genuanceerd geantwoord 

worden. Ongetwijfeld is de maatschappij waarin wij leven grondig gewijzigd, zodat de 

hele sociale problematiek aan een grondige herdenking toe is. Daarbij zullen heel wat 

ideeën, methodes en structuren die Delvo voor ogen stonden de dag van heden moeten 

sneuvelen. Het lijdt evenwel geen twijfel dat de essentie van zijn denken, zijn streven naar 

sociale rechtvaardigheid doorheen een volksnationale gezindheid, bij dit herdenken nog 

steeds een perfecte leidraad kan vormen om tot een nieuwe synthese te komen.' 388 Of in de 

woorden waarmee parlementslid Frans Wymeersch de meubels tracht te redden: 'Wij pleiten 

niet voor een nationaal-socialisme, maar voor een sociaal nationalisme.' 389 Bij zijn overlijden 

in 1999 krijgt Delvo een paginagroot in memoriam in het Vlaams Blok Magazine. ‘Een 

belangrijk richtinggever wat de samensmelting tussen de nationale en sociaalbewogen 

motiveringen aangaat,’ noemde Roeland Raes hem toen. 390 

Het Blok boetseert nog meer socialistische iconen tot ze in haar kraam passen. Dat het 

Vilvoordse kamerlid Filip de Man op de 1-meiviering in 1998 Hendrik de Man (1885-1953) 

citeert, de BWP-leider die in 1940 de socialistische partij ontbond, verbaast minder. In 1999 

sleurt het Gentse kamerlid Francis van den Eynde er dan weer de tekst van de 

Internationale bij, het lijflied van de socialistische beweging. Het partijblad brengt daar als 

volgt verslag van uit: 'Van den Eynde confronteerde de socialisten, die dat lied nog altijd met 

de vuist hoog geheven plegen te zingen, met de boodschap die erin vervat zit. Een 

boodschap die door de socialisten zonder meer verraden is. Want als er één partij is van en 

voor de "verworpenen", van en voor de uitgespuwden en de kleine man en vrouw, dan is het 

het Vlaams Blok wel. [...] Het Vlaams Blok heeft in feite meer reden om dat lied te zingen dan 

de socialisten.' 391 Op 5 juli 1996 bracht het Gentse Vlaams Blok ook al een hulde aan Emiel 

Moyson (1838-1868), naar wie de socialistische mutualiteiten in Oost- en West-Vlaanderen 

zijn genoemd. 'Moyson was een socialist, ja, maar een socialist naar ons hart,' verklaarde 

Van den Eynde die daarbij enkel oog heeft voor de Vlaamsgezinde kant van Moyson. 392 

Ondernemen in Vlaanderen 

Hoewel het Vlaams Blok haar sociaal-economisch congres de titel Vlaanderen werkt! 

meegeeft, wordt er niet de minste aandacht besteed aan de arbeidsomstandigheden van de 

Vlaamse werknemers. Het congres presenteert een in blauwe inkt geschreven analyse die 

de economie louter vanuit de zijde van de investeerders bekijkt. Zo is er wel een hoofdstuk 

385 DELVO E., De gastarbeiders in het Derde Rijk, Dietsland-Europa, maart 1977. 

386 TRUYENS E., Trouw is meerzinnig, Dietsland-Europa, mei 1979. 

387 VERSTRAETE P.J., Karel Dillen, portret van een rebel, 1992, p. 117. DEWINTER F., VAN OVERMEIRE K., 

Eén tegen allen: Opkomst van het Vlaams Blok, 1993, p. 94. 


389 

Vlaams Parlement, Handelingen, 22.05.1996. 



392 Vlaams Blok, september 1996. Voor een reactie zie: VANSCHOENBEEK G., Mijnheer Emiel en de 

lijkenpikkers van het Vlaams Blok, De Morgen, 10.07.1996 (vrije tribune). 


'Ondernemen in Vlaanderen', maar geen hoofdstuk 'Werken in Vlaanderen' of 

'Arbeidsomstandigheden in Vlaanderen'. Daarmee presteert het Blok het over economie te 

praten zonder de verhoudingen tussen werknemers en werkgevers erbij te betrekken. 

De economische recepten die het Vlaams Blok voorstaat, lijken zo overgeschreven uit het 

kookboek van het patronaat. De partij verbergt dat niet. Al in 1994 bedelde het Vlaams Blok 

naar schouderklopjes van het Vlaams Economisch Verbond (VEV), de Vlaamse 

werkgeversorganisatie. 'Wij zijn ervan overtuigd dat onze oplossingen de kritische toetsing 

van een VEV zullen kunnen doorstaan,' schreef Jan Penris toen met fierheid. 393 En in het 

Vlaams Parlement pakt Emiel Verrijken er graag mee uit dat hij enkele boeken van de 

Amerikaanse neoliberale econoom Milton Friedman naast zijn bed heeft liggen. 394 'Gelooft u 

in Milton Friedman?' richt Verrijken zich tot de Vlaamse minister-president. 'Die heeft het 

Chili dat u terecht bewondert omgevormd van een smerige dictatuur tot een economisch 

paradijs. Dat is dus volkomen te danken aan de Chicago-boys. [...] Laat de vrije 

onderneming leven.' 395 

Het voornaamste economische recept heet: arbeid goedkoper maken door de loonkosten te 

verlagen. De 18 miljard frank die de regering Dehaene daarvoor in 1998 en 1999 wil 

uittrekken, is 'niet genoeg', schrijft het Blok in zijn partijblad in een poging het patronaat naar 

de mond te praten: 'Het vormt een schril contrast met de 140 miljard loonkostenvermindering 

die Karel Vinck van het Vlaams Economisch Verbond nodig achtte om arbeid ten opzichte 

van de buurlanden betaalbaar te houden.' 396 In april 1997 diende Frans Wymeersch in het 

Vlaams Parlement al een voorstel van resolutie in om het geld dat nu via de sociale 

zekerheid naar de werknemers in Wallonië gaat voortaan cadeau te doen aan de Vlaamse 

werkgevers: 'De 120 miljard frank die jaarlijks met de splitsing van de sociale zekerheid zou 

vrijkomen, kan worden besteed aan het drastisch verlagen van de loonkost.' 397 

Zelfs tot onder het niveau van de buurlanden, verduidelijkt kamerlid Bart Laeremans in juli 

1996 tijdens de bespreking van de kaderwetten over het concurrentievermogen: 'Dat de 

loonlasten niet sterker zouden stijgen dan in de buurlanden, is totaal onvoldoende. Hierdoor 

staan wij volkomen ongewapend tegenover de enorme concurrentiegolf die de EMU op ons 

zal doen afkomen. [...] De enige manier om ons hiertegen te wapenen is dat onze loonkosten 

niet gelijk, maar lager liggen dan die van de belangrijkste handelspartners, met name 

Duitsland, Frankrijk en Nederland. [...] Doen wij geen extra inspanning, dan dreigen onze 

bedrijven platgewalst te worden door hun veel sterkere buitenlandse concurrenten.' 398 

En passant moet ook de automatische loonindex eraan geloven want die vormt evenzeer 

een concurrentienadeel. 'Op het moment dat alle Europese lidstaten zijn afgestapt van 

automatische loonindexering, wordt dit principe bij ons via een kaderwet wettelijk verankerd. 

[...] De automatische loonindexering zal in de gegeven omstandigheden opnieuw jobs 

kosten, dat staat nu al als een paal boven water,' bezweert kamerlid Jaak van den Broeck in 

1996. 399 Het Blok wil het vast loon afschaffen en gedeeltelijk laten afhangen van de 

winstresultaten van een onderneming - wat meteen ook sectorale loonafspraken onmogelijk 

maakt. Die zogenaamde werknemersparticipatie past perfect binnen de solidaristische 

ideologie. In Baas in eigen land, het verkiezingsprogramma van 1999 schrijft het Blok 

daarover: 'De vakbonden zijn niet voor het idee gewonnen. Het systeem zal immers hun 

gezag ondermijnen en misschien hun einde betekenen, omdat de werknemer - die nu méér 

verbonden is met zijn bedrijf - nog maar weinig baat heeft met een lidmaatschap.' 

Bedrijfsvriendelijk 

Het contrast is opvallend: aan het patronaat verleent het Vlaams Blok graag een luisterend 

oor, voor de verzuchtingen van de arbeidersbeweging blijft het potdoof. Zelfs op een dag als 

393 Vlaams Blok, juli 1994. 

394 


395 

Vlaamse Raad, Handelingen, 07.02.1996. 

396 Vlaams Blok Magazine, juni 1998. 

397 WYMEERSCH F., Voorstel van resolutie betreffende de werkgelegenheid, Vlaams Parlement, Stuk 650 (1996- 

1997) - Nr. 1, 30.04.1997. 


399 Idem. 


de eerste mei. Onder de titel 'Feest van de arbeid' herkauwt voorzitter Frank Vanhecke in 

1997 nogmaals de ondernemerseisen: 'In Vlaanderen kan onmiddellijk een zeer brede 

maatschappelijke én politieke consensus gevonden worden om een verregaand bedrijfs- en 

investeringsklimaat te scheppen. De Vlaamse arbeiders en bedienden hebben bovendien 

een terecht verdiend imago van inzet, ernst en productiviteit. Zowel dat bedrijfsvriendelijk 

klimaat als dat Vlaams imago worden ons ontstolen door de Belgische realiteit.' 400 

Maar de vraag van de syndicale beweging om ook werk te maken van een sociaal Europa 

wijst het Vlaams Blok honend van de hand. Vanhecke in mei 1998: 'Bijzonder ergerlijk is ook 

het gedoe over het zogenaamde "sociaal Europa" dat een nieuwe impuls zou krijgen. Wat is 

dat eigenlijk, dat "sociaal Europa"? Betekent zulks dat landen als Griekenland en Portugal op 

hetzelfde niveau van sociale bescherming als Duitsland en België gebracht worden? En zo 

ja, wie zal dàt betalen? We smaken sinds vele jaren de twijfelachtige eer om als Vlamingen 

in een "sociaal België" te wonen. Dat wil kort maar juist samengevat zeggen dat de 

Vlamingen mogen opdraaien voor het Waalse misbruik van de sociale zekerheid. Zullen we 

nu ook nog eens voor al die andere volkeren die er ter zake een andere cultuur op 

nahouden, mogen betalen?' 401 

Eén week voor de eerste mei van 1996 stemt de voltallige Blok-fractie in het parlement 

tégen het wetsontwerp over het welzijn op de werkvloer. Dat moet de 44 jaar oude wet van 

1952 verbeteren over de veiligheid en de bescherming van arbeiders en bedienden op de 

werkvloer. 'Welzijn op het werk kan niet bij wet worden vastgelegd,' verklaart Francis van 

den Eynde in de Kamer. Het Blok sluit zich aan bij de kritiek vanuit werkgevershoek dat 

dergelijke beschermingsmaatregelen te duur zouden zijn. 'Mijn voornaamste kritiek blijft dat 

dit wetsontwerp door alle maatregelen die u de KMO's oplegt en door de groei van de 

administratie die u veroorzaakt, tot massa's kosten voor hen leidt,' aldus Van den Eynde. 402 

'Het Vlaams Blok zal tegen deze wet stemmen omdat wij het helemaal niet eens zijn met de 

grond van de zaak. Er worden te veel lasten opgelegd aan de kleine en middelgrote 

ondernemingen,' verklaart Wim Verreycken een maand later in de Senaat. 403 

Van arbeidsduurvermindering, een eis vanuit vakbondszijde, wil het Vlaams Blok niet 

weten. 'Het is begrijpelijk dat de werkgevers zich hiertegen krachtig verzetten,' schrijft het 

partijblad in 1998 met de oren wijd open voor de argumenten van het patronaat. 

'Verschillende studies hebben immers reeds aangetoond dat de arbeidsduurvermindering de 

werkloosheid amper reduceert en bovendien andere en negatieve gevolgen kan hebben.' 404 

In het parlement onthult Jaak van den Broeck de oorsprong van die studies: 'Het Vlaams 

Blok wijst werktijdverkorting af als middel om werkgelegenheid te creëren en met dat 

standpunt staan wij zeker niet alleen. De vooraanstaande en wereldvermaarde econoom 

Edmund Phelps, de Europese Commissie, de OESO, het Liberaal Verbond der 

Zelfstandigen, de zakenbanken Crédit-Suisse, First Boston en Goldman Sachs, het 

economisch onderzoeksinstituut, allemaal personen en instanties die de werktijdverkorting 

als arbeidsscheppende maatregel verwierpen.' 405 

De nagel waarop het Blok klopt, is steeds dezelfde. 'Als men de werkloosheid wil 

terugdringen, moet men in de eerste plaats de economie zélf opnieuw gezond maken. Dat 

wil zeggen dat men een zodanig bedrijfsklimaat moet scheppen dat het voor KMO's en 

ondernemers terug interessant wordt om hier in Vlaanderen, en niet in Polen, Oekraïne of 

Thailand te investeren in middelen en mensen,' schrijft Jan Penris in 1996 in het partijblad. 406 

'Alleen kapitaalvriendelijke maatregelen scheppen echte banen,' verklaart Alexandra Colen 

in de Kamer met een verwijzing naar Newt Gingrich, de conservatieve voorzitter van het 

Amerikaanse Huis van Afgevaardigden. 407 


401 Vlaams Blok Magazine, mei 1998. 






407 Kamer van Volksvertegenwoordigers, Handelingen van de plenaire vergaderingen, 05.10.1995. 


Het Vlaams Blok gelooft zonder veel poespas in de wetten van de vrije markt. 'Het Vlaams 

Blok ijvert voor een economie waarin het basisprincipe van het vrij ondernemerschap wordt 

gevrijwaard, bevrijd uit het door de PS en de Europese socialisten geïnspireerd Belgisch en 

Europees staatsdirigisme,' luidt de eerste resolutie van de werkgroep 'Een groei-economie in 

en voor Vlaanderen' op het congres Vlaanderen werkt van 1996. Dat is een vrije markt die 

niet al te veel gehinderd wordt door sociale maatregelen of milieureglementen. 'Ons overaanbod 

aan restrictieve wetten en reglementen (vestiging, milieu, veiligheid, ...) en onze 

sterk uitgebouwde sociale zekerheid maken dat produceren in Europa duurder wordt dan op 

andere markten. Vlaanderen moet zwaar gehandicapt in het strijdperk van de steeds groter 

wordende vrije markt treden. Het gewicht van de sociale lasten moet naar omlaag. De 

economische structuren moeten versoepeld worden,' liet Penris eerder al weten. 408 

Voor de werknemers komt dat neer op meer flexibiliteit op de werkvloer. 'Het ondernemingsklimaat 

wordt niet enkel bepaald door de fiscaliteit, maar ook door de arbeidscultuur. 

Ondernemers zullen gemakkelijker in menselijk potentieel investeren wanneer er flexibele 

arbeidsomstandigheden heersen,' werd op het sociaal congres van 1993 al gesteld. 409 'Van 

de kant van de arbeid moeten flexibiliteit en productiviteit zo hoog mogelijk zijn,' luidt het in 

het Grote Kuis-programma van 1994. Om die reden keurt het Vlaams Blok in 1996 het 

wetsontwerp goed dat de huisarbeid (het thuiswerk of telewerk) regelt. 410 

Op het verlanglijstje staat ook nog 'meer geld voor onze ondernemingen'. 411 Onder meer via 

een verlaging van de fiscale en para-fiscale druk, minder belastingen en lagere loonlasten 

(dus minder patronale bijdragen aan de sociale zekerheid), en een verhoging van de 

subsidies voor onderzoek en ontwikkeling. Het Blok wil ook het geld dat nu dient om (de 

rente op) de staatsschuld terug te betalen, injecteren in de bedrijven. De overheid roomt via 

de staatsobligaties immers vele miljarden van de privé-kapitaalmarkt af. 'De spaarders 

moffelen het economische potentieel weg in de klotsende moederschoot van uw 

staatsleningen en iedereen wacht bang af. [...] U ontneemt het economische leven alle 

zuurstof door een staatsschuld die als een moederzeug op heel onze samenleving ligt,' stelt 

Gerolf Annemans in de Kamer. 412 

Volgens Alexandra Colen vormt de staatsschuld zelfs een grotere handicap dan de hoge 

loonlasten. 'Wij mogen ons niet blind staren op de loonkosten. Ik geef toe dat die misschien 

te hoog zijn in vergelijking met sommige landen, maar wij zullen toch nooit in staat zijn onze 

loonkosten te laten dalen tot het niveau van de lageloonlanden, zelfs niet als wij alle sociale 

lasten afschaffen. [...] Ik ben van oordeel dat onze economie in veel grotere mate gehinderd 

wordt door het feit dat het gespaarde vermogen in België in het zwarte gat van de 

overheidsschuld verdwijnt. Op die manier vernielt de overheid kapitaal,' zegt het Kamerlid. 413 

'Ons kwalen zijn niet de schuld van het buitenland. Ze zijn niet de schuld van de 

lageloonlanden of van Europa. Ze zijn de schuld van twee decennia sociaal-democratisch 

beleid in West-Europa.' 414 

De partij wil daarom beleggingen in risicokapitaal fiscaal bevoordelen, schrijft het in Een 

programma voor de toekomst van Vlaanderen uit 1997. En de staatsschuld? Die kan in een 

mum van tijd worden afbetaald. Althans de 30% die het Blok als Vlaamse schuld erkent. Het 

resterende gedeelte komt voor 60% aan Wallonië en voor 10% aan Brussel toe, rekende de 

partij uit. 'Het Vlaams Blok eist een ondubbelzinnige splitsing van de Belgische 

overheidsschuld op basis van het gezonde principe de schuldenaar betaalt', schrijft Een 

programma voor de toekomst van Vlaanderen. Dat is het voor Wallonië minst gunstige 

scenario, waarover op het congres Vlaanderen werkt nog werd opgemerkt dat het 'vrijwel 

onmiddellijk tot een Waals faillissement zou leiden'. 415 (In andere scenario's, bijvoorbeeld op 

basis van de bevolkingscijfers, zijn de verhoudingen net omgekeerd.) 


409 Congres ‘Arm Vlaanderen?’, Werkgroeptekst Tewerkstelling, 1993. 






415 CREYELMAN S., Vlaams geld in Vlaamse handen, Congrestekst Vlaanderen werkt, 1996. 


Hoe dan ook zal die schuldaflossing met forse besparingen moeten gepaard gaan, al mag 

dat niet ten laste van de ondernemingen gebeuren. 'Vooruitstrevend zijn betekent 

vernieuwen, vooruit willen, de ballast, de oubolligheid, de vermolmde apparaten, de 

verzuilde, verziekte en gepolitiseerde structuren overboord gooien. Die ballast moet weg in 

het belang van ons volk. Het Waalse potverteren hoort bij die ballast, evenals de unitaire 

Belgische staat, de scheefgegroeide Belgische sociale zekerheid, de ondemocratisch 

werkende instellingen zoals de vakbonden en werkgeversorganisaties die een sociaaleconomisch 

bestel besturen zonder mandaat,' stelt Frans Wymeersch in het Vlaams 

Parlement. 416 

Kort maar krachtig, is het motto dat Alexandra Colen verdedigt in de Kamer. Colen denkt 

daarbij aan een saneringsperiode van ongeveer tien jaar. 'De Belgische regering moet 

beseffen dat een zeer dramatische, maar korte bezuinigingsperiode veel meer perspectief 

biedt dan een gematigde maar oneindig lange.' 417 Daarmee belooft het Vlaams Blok ook een 

grote kuis op sociaal-economisch vlak. 'De enige relevante vraag is, mijnheer de Eerste 

minister, wanneer gaat u met pensioen, zodat anderen het puin kunnen beginnen ruimen dat 

u achterlaat na meer dan vijftien jaar machtsuitoefening. Eens wij afgerekend hebben met 

het verleden - hopelijk is een ordelijke liquidatie nog mogelijk - kunnen wij aan de toekomst 

denken zonder in de fouten van het verleden te vervallen,' zegt Colen in het parlementsdebat 

over de staatsschuld. 418 

In het ondernemersvriendelijke Vlaanderen zijn de werkgevers de baas. 

Infrastructuurwerken 

Het Vlaams Blok wil de treinen op tijd doen rijden. Maar van de TGV wil het niet weten. 'Een 

laat-koloniaal Frans transportidee' noemt Jan Penris de hogesnelheidslijn richting Parijs. 419 

'Andere, eigen Vlaamse spoorwegprojecten, moeten voorrang genieten,' eist Penris. 420 

Het Blok trekt zonder omwegen de kaart van de IJzeren Rijn, het goederenspoor tussen de 

Antwerpse haven en het Duitse Ruhrgebied. Het maakt duidelijk dat de economische 

strategie van de partij erop gericht is Vlaanderen minder op Frankrijk en meer op Duitsland 

te oriënteren. 'Vlaanderen is de poort naar Europa, en daar ligt onze eerste taak, zeker 

wanneer Europa en Duitsland weer tot bloei komen. De geschiedenis leert ons dat het in 

Vlaanderen goed gaat als Duitsland het goed stelt. Zoek daar alstublieft geen politieke 

boodschap achter, maar gewoon een economische vaststelling,' verklaart Emiel Verrijken 

tijdens een debat over de IJzeren Rijn in het Vlaams Parlement. 421 

'De IJzeren Rijn is mogelijk één van de nuttigste spoorwegverbindingen die Europa op dit 

moment kent. De Antwerpse haven, die al lang op zoek is naar bijkomende ontsluitingen van 

het Duitse hinterland is daarbij uiteraard de belangrijkste vragende partij. Met de val van het 

IJzeren Gordijn zijn de landen van het voormalige Oostblok steeds belangrijker 

handelspartners aan het worden. De verkeersstromen tussen deze landen en de rest van 

Europa en de wereld lopen voor een belangrijk deel via Duitsland naar Antwerpen,' schrijft 

Jan Penris in het partijblad. 422 

Penris, die licentiaat maritieme wetenschappen is en voor het Vlaams Blok in de raad van 

bestuur van het Antwerpse havenbedrijf zit, werkte een tijdje als directie-attaché bij CEPA, 

de werkgeverscentrale van de Antwerpse haven. In het parlement werpt Penris zich steevast 

op als verdediger van de expansieplannen van de havenbaronnen. Op 30 juni 1995, amper 

twee weken na de installatie van het Vlaams parlement, komt Penris al met een voorstel van 

resolutie op de proppen waarin hij er bij de Vlaamse regering op aandringt snel werk te 

maken van de IJzeren Rijn. 423 

416 


417 

Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers, Handelingen van de plenaire vergaderingen, 22.11.1995. 



420 PENRIS J., VAN NIEUWENHUYSEN L., Met redenen omklede motie [...] over de beleidsruimte van de 

Vlaamse regering i.v.m. het SST-project [...], Vlaamse Raad, Stuk 121 (1995-1996) - Nr. 1, 17.10.1995. 

421 




Twee jaar later heeft het Vlaams parlement de violen gelijkgestemd. Samen met Robert 

Voorhamme (SP), Joachim Coens (CVP), Herman Lauwers (VU), Jaak Gabriels (VLD) en 

Didier Ramoudt (VLD) ondertekent Penris op 24 juni 1997 een nieuw voorstel van resolutie 

met dezelfde boodschap. 424 'Dit was één van de weinige gelegenheden waarbij wij het 

cordon sanitaire wisten te doorbeken,' stelt Penris achteraf. 425 Alle Vlaamse partijen, ook nietmede-indiener 

Agalev, keuren de consensusresolutie op 10 juli 1997 goed. De stemmen van 

het Vlaams Blok waren dus niet doorslaggevend, maar toch ziet Penris er een symbolische 

overwinning in: 'Een resolutie van het Vlaams parlement is voor het Belgisch establishment 

wellicht geen cent waard, maar niet ingaan op een eendrachtig verzoek om de IJzeren Rijn 

eindelijk terug in gebruik te stellen, zou echter bij een deel van het Vlaamse establishment 

wel eens het zoveelste argument zijn om vraagtekens bij het lot van België te plaatsen.' 426 

Het vormt overigens niet de enige unanieme resolutie in de economische sfeer waar het 

Blok mee aan de grondslag ligt. Op 26 mei 1997 dient Penris samen met alweer Voorhamme 

(SP), Lauwers (VU) en Gabriels (VLD), aangevuld met Paul Dumez (CVP) en Patrick 

Lachaert (VLD), een nieuwe resolutie in die er bij de Vlaamse regering onder andere op 

aandringt meer te investeren in de vier Vlaamse zeehavens van Antwerpen, Gent, Oostende 

en Zeebrugge 'teneinde de achterstand tegenover buitenlandse concurrenten in te lopen'. 427 

De resolutie wordt, behalve door Agalev, op 25 juni 1997 unaniem goedgekeurd. 'Zonder in 

een zelfgenoegzaam chauvinisme te vervallen, wordt hiermee eigenlijk herbevestigd dat 

deze generatie het geloof in het kunnen van het eigen werelddeel nog niet heeft verloren,' 

zegt Penris. 428 

Naast de IJzeren Rijn droomt het Vlaams Blok nog van een hele serie andere grootschalige 

infrastructuurwerken. Die moeten onder meer als lokaas dienen voor buitenlandse bedrijven. 

'De aanwezigheid van een goed uitgebouwde en moderne infrastructuur is voor een land 

zeer belangrijk voor het aantrekken van buitenlandse investeringen. Tot op heden is 

Vlaanderen daar goed in geslaagd,' merkt het economiecongres van 1996 op. Maar het kan 

nog beter. Op de Blok-plannen staat nauwelijks een rem. Naast Zaventem moeten ook de 

regionale luchthavens van Deurne en Oostende tot volwaardige internationale luchthavens 

uitgroeien. Een verlenging van de startbaan van Deurne is daarvoor noodzakelijk. Het Blok 

ontpopt zich daarbij nogmaals tot wegbereider van het privé-kapitaal. 'Het Vlaams Blok is 

niet bang voor een privatisering van onze luchthaven. Meer nog, privatisering en verankering 

kunnen in dit concrete dossier hand in hand gaan,' zegt Jan Penris in het Vlaams 

Parlement. 429 Eerder had Filip Dewinter daarover ook al een ballonnetje opgelaten: 'Een 

privatisering is onverantwoord indien er geen uitzicht op expansie is en op een rendabele 

uitbating, wat alleen maar mogelijk is door een verlenging van de startbaan.' 430 

Over de derde containerterminal in de Waaslandhaven en de gevolgen voor Doel blaast het 

Blok warm en koud tegelijk. 'Aan de Vlaamse havens moet elke gerechtvaardigde groeikans 

kunnen worden geboren,' benadrukken Frans Wymeersch en Jan Penris in een motie in juni 

1997. 431 Penris kende aan de uitbreiding van de Antwerpse haven altijd al een groot belang 

toe. 'Uitbouw van de Waaslandhaven, aanleg tweede, derde en vierde containerterminal, 

aanleg bijkomend logistiek park, Scheldeverdiepingswerken en aansluiting op IJzeren Rijn,' 

somde hij in 1995 het prioriteitenlijstje al op. 432 Pas later vraagt het Blok daarbij ook rekening 

423 PENRIS J., Voorstel van resolutie betreffende de IJzeren Rijn, Vlaamse Raad, Stuk 67 (BZ 1995) – Nr. 1, 

30.06.1995 

424 COENS J., GABRIELS J., VOORHAMME R., PENRIS J., LAUWERS H. EN RAMOUDT D., Voorstel van 

resolutie betreffende de IJzeren Rijn, Vlaams Parlement, Stuk 718 (1996-1997) - Nr. 1, 24.06.1997. 


426 Idem. 

427 DUMEZ P., GABRIELS J., VOORHAMME R., PENRIS J., LAUWERS H. EN LACHAERT P., Voorstel van 

resolutie betreffende het Vlaamse zeehavenbeleid, Vlaams Parlement, Stuk 673 (1996-1997) - Nr. 1, 26.05.1997. 


429 

Vlaams Parlement , Commissie voor Ruimtelijke Ordening, Openbare werken en Vervoer, 25.06.1998. 

430 


431 WYMEERSCH F., PENRIS J., Met redenen omklede motie [...] over de plannen voor een nieuwe 

containerterminal in de Waaslandhaven en de gevolgen voor de toekomst van de dorpsgemeenschap van Doel, 

Vlaams Parlement, , Stuk 701 (1996-1997) - Nr. 1, 12.06.1997. 



te houden met de 'maximale leefbaarheidsvereisten van alle poldergemeenten'. 433 

Wymeersch verzoekt zelfs de gedwongen onteigeningen te stoppen. 434 

Het Blok wil voorts de vaarrechten voor de binnenscheepvaart afschaffen (in 1998 nog 

goed voor 439 miljoen frank). 435 Enkel van nieuwe autowegen wil het niet weten. Al moeten 

ondernemers wel gemakkelijker de weg naar bedrijfsterreinen vinden. 'We moeten erover 

waken dat er voldoende uitgeruste bedrijfsterreinen voor nieuwe economische activiteiten 

worden aangeboden, en dat de groeimogelijkheden van de bestaande economische 

activiteiten worden gegarandeerd. Tewerkstelling is een topprioriteit. Nieuwe buitenlandse 

bedrijven moeten worden aangetrokken. Tegelijkertijd moeten onze eigen bedrijven op een 

gecontroleerde wijze kunnen groeien, zo niet verhuizen ze naar het buitenland,' waarschuwt 

Pieter Huybrechts in het Vlaams Parlement. 436 

Couponnetjesknippers 

Februari 1997. In het Brusselse Hiltonhotel kondigt Louis Schweitzer, de grote baas van de 

Franse autoconstructeur Renault, totaal onverwacht de sluiting aan van de Renault-vestiging 

in Vilvoorde. 3100 werknemers komen daarmee op straat te staan. Het kost het Vlaams 

Parlement weinig moeite om in een unanieme resolutie de sluiting van de Renault-fabriek te 

veroordelen. Het Vlaams Blok is één van de mede-initiatiefnemers van die resolutie. Samen 

met Robert Voorhamme (SP), Jos Stassen (Agalev), Johan de Roo (CVP), Francis 

Vermeiren (VLD) en Jean-Marie Bogaert (VU) dient Joris van Hauthem ze op 5 maart 1997 

in. 437 

Maar de unanimiteit is minder groot dan het lijkt. Het Blok gruwelt van het pleidooi van 

onder meer de vakbonden voor een Europees syndicalisme en voor een sociaal Europa. 'Nu 

jammert en klaagt men wel, maar opnieuw verwacht men alle heil van Europa, en dat is wel 

bijzonder ergerlijk,' komt Joris van Hauthem tussen in het parlementsdebat. 'Er moet nu 

dringend een sociaal Europa komen, zo verkondigt ook premier Dehaene. Ik verwacht niets 

van dat sociaal Europa. [...] Het heeft geen zin om nu te roepen dat er nog meer Europa 

moet komen. De mensen geloven niet langer in Europa, ze hebben er geen boodschap aan. 

Ze willen een aanspreekbare overheid, geen machteloze overheid die net als zijzelf moet 

toezien hoe de beslissingen boven hun hoofden worden getroffen.' 438 

Het Vlaams Blok verlegt de aandacht zo naar een eigen-volk-eerst-kapitalisme. Nogmaals 

Joris van Hauthem: 'Als het drama van Renault één ding heeft aangetoond, dan is het wel de 

noodzaak van een verankeringsstrategie, waarbij de medebeslissingsmacht zich situeert op 

de plaats van de investering. [...] Ik ben geen collectivist. Wanneer de gemeenschap de 

omgevingsfactoren echter zodanig creëert dat multinationale bedrijven naar hier komen, en 

we hopen dat dat in de toekomst ook nog blijft gebeuren, dan volgt daaruit dat de 

ondernemer niet alleen rechten heeft maar ook ethische en sociale plichten.' 439 

De belangrijke economische sectoren wil het Blok onder Vlaamse controle brengen. De 

partij trekt kiest daarbij resoluut de kant van de Vlaamse kapitaalbezitters (de 

werknemersorganisaties bijvoorbeeld spelen hierin geen enkele rol) en kant zich tegen een 

al te nadrukkelijke buitenlandse greep op de Vlaamse economie. Vooral dan van Franse 

zijde. 'De beslissingsautonomie van de Vlaamse bedrijven en van de geprivatiseerde 

overheidsbedrijven moet in Vlaamse handen blijven,' bepaalt resolutie 1 van de werkgroep 

over verankering op het congres Vlaanderen werkt in 1996. 'Om het risico te beperken dat 

ondernemingen in vreemde handen terecht komen, pleit het Vlaams Blok voor het geven van 

433 WYMEERSCH F., PENRIS J., Met redenen omklede motie [...] over de plannen om Doel te laten verdwijnen 

voor de aanleg van een nieuwe containerterminal in de Waaslandhaven, Stuk 859 (1997-1998)-Nr. 1. 10.12.1997. 

434 WYMEERSCH F., Met redenen omklede motie [...] over het sociaal begeleidingsplan voor Doel, Stuk 1152 

(1998-1999) - Nr. 1, 07.10.1998. 

435 PENRIS J., Voorstel van decreet houdende afschaffing van de scheepvaartrechten op de Vlaamse 

binnenwateren, Vlaams Parlement, Stuk 996 (1997-1998) - Nr. 1, 31.03.1998. 

436 


437 

Johan De Roo, Francis Vermeiren, Robert Voorhamme, Joris Van Hauthem, Jean-Marie Bogaert en Jos 

Stassen, Voorstel van resolutie betreffende de sluiting van Renault België te Vilvoorde, Vlaams Parlement, , Stuk 

560 (1996-1997) - Nr. 1. 05.03.1997. 


439 Idem. 


fiscale stimuli en voor een drastische vermindering van de successierechten van alle 

ondernemingen. In een onafhankelijk Vlaanderen moeten ook beschermingsconstructies 

opgezet worden om vijandelijke raids op Vlaamse ondernemingen een halt toe te roepen. 

Een ideaal instrument hierbij is de vennootschapswetgeving,' gaat resolutie 4 verder. 

Die verankering moet met Vlaams privé-kapitaal gebeuren, waarbij de beurs een grote rol 

kan spelen. 'Mochten Vlamingen éénderde van het deel van hun vermogen dat ze beleggen 

in aandelen verschuiven naar Vlaamse beursgenoteerde bedrijven (of eventuele andere 

bedrijven "vervlaamsen"), dan zou de Brusselse beurs voor meer dan de helft worden 

gedomineerd door Vlaams kapitaal,' zegt Erik Arckens, die de werkgroep over verankering 

leidt. Arckens wil dat er ook een andere mentaliteit komt. 'Het omzetten van de financiële 

kracht op de beurs volstaat niet. De belangrijkste reden van het gebrek aan verankering is 

het gebrek aan Vlaamse fierheid, het gebrek aan échte Vlaamse elite. [...] Laten we van een 

volk van couponnetjesknippers overgaan naar een Vlaamse zelfbewuste natie die het in 

eigen handen houden van Vlaamse beslissingscentra (zoals dat in alle andere landen 

gebeurt) als volkomen evident beschouwt. Een Vlaamse natie die niet alleen maar denkt in 

termen van winst, maar van marktaandelen, groeistrategie en langetermijnresultaten.' 

Het Blok wil alle Vlaamse openbare kredietinstellingen omsmeden tot één grote Volksbank, 

die aan elke Vlaming bij de geboorte een aandeel op naam uitkeert. 'Op die manier krijgt 

men een kapitaalreus, stevig verankerd in Vlaamse handen, die de concurrentie met 

buitenlandse kapitaalgroepen gemakkelijk zal aankunnen, zodat men de vrije markt, ook 

binnen de zogenaamde strategische sectoren, nog niet al te erg moet verstoren,' schrijft Jan 

Penris in het artikel 'De verankeringsstrategie van het Vlaams Blok' in het partijblad. 440 'We 

hebben er zelfs een mooie naam voor,' verklapt Emiel Verrijken in het Vlaams Parlement. 

'De Algemene Maatschappij tot Ontwikkeling van de Volksvlijt. Dat klinkt oubollig, maar het is 

de naam die Koning Willem van Oranje heeft gegeven aan wat nu de Société Generale heet. 

Het ging hier oorspronkelijk om oorlogsbuit van de muiters.' 441 

Onder de voet 

Het Vlaams kapitaal krijgt nog een tweede voorkeursbehandeling van het Vlaams Blok. De 

partij wil hun binnenlandse afzetmarkten veilig stellen via protectionistische maatregelen. 

'Het Vlaams Blok verzet zich tegen een ongebreidelde openmarkteconomie op wereldvlak. 

De economische markt van de Europese Unie moet zich beschermen tegen de oneerlijke 

concurrentie van andere markten. Bepaalde beschermende maatregelen (zoals bijvoorbeeld 

invoerheffingen op producten van bedrijven die delokaliseren buiten de Europese Unie) 

dienen overwogen te worden om de Europese (en dus Vlaamse) werkgelegenheid te 

beschermen en om Europese (en dus Vlaamse) ondernemingen opnieuw concurrentieel te 

maken,' stelt het partijblad. 442 

Het Blok denkt daarbij onder meer aan de scheepsbouw, de staalnijverheid en de 

energiesectoren. 'Een blijvende afscherming van een aantal strategische sectoren is nodig,' 

zegt Filip de Man in de Kamer. 'Onze samenleving heeft daar nood aan. Deze afscherming 

zal een extra inspanning vragen van de bevolking. We moeten bereid zijn een extra duit in 

het zakje te doen. We mogen ons niet onder de voet laten lopen door de in sommige kringen 

zo geprezen mondialisering.' 443 

Niet toevallig net die sectoren waar het Blok zich de afgelopen jaren aan de fabriekspoorten 

liet opmerken: de Boelwerf, Antwerp Shiprepair en andere bedrijven. Daarbij is de inzet niet 

een strijd voor werk, maar een strijd voor economische zelfvoorziening. 'De nadruk enkel 

leggen op de opvang van het banenverlies en de sociale opvang, door een ver doorgedreven 

reconversie, is voor het Vlaams Blok in tegenstelling tot de meeste andere partijen niet 

genoeg,' stelt Wim van Dijck op het congres Vlaanderen werkt van 1996. 'Men had omwille 

van het strategisch belang van de sectoren moeten streven naar hun (tenminste 

gedeeltelijke) redding.' 






Zelfs het anders gangbare liberale principe dat bedrijven geen staatssteun mogen 

ontvangen, zet het Blok opzij voor de strategische sectoren, ook als die verlieslatend zijn. 

'Wij verlenen voorrang aan de belangen van de eigen gemeenschap. Op bepaalde 

momenten impliceert dat ja te zeggen aan protectionistische maatregelen, op andere 

momenten pleiten we voor het behoud van strategische sectoren in de economie, op nog 

andere momenten huldigen we liberale ideeën,' antwoordt Filip Dewinter op een opmerking 

van André Denys (VLD) dat het Blok een etatistische richting inslaat. 444 'De zaken botweg 

openhouden en er blijven geld inpompen, zonder meer, is niet houdbaar,' geeft Wim van 

Dijck toe. 'Maar er waren denkpistes, die ook nu nog bruikbaar kunnen zijn, die getuigden 

van een flexibele opstelling: enerzijds hield men in een strategische sector een slag om de 

arm, anderzijds werd diezelfde sector zodanig hervormd dat het verlies beperkt bleef of zelfs 

winst kon worden gemaakt.' 

Niet dat het Blok bijvoorbeeld de 18.000 arbeidsplaatsen zou gered hebben die tussen 

1987 en 1993 verloren gingen ten gevolge van de sluiting van de vijf Kempische 

Steenkoolmijnen. 'Men had in het mijnenvraagstuk kunnen opteren voor het openhouden van 

één mijn, waarin voortdurend geëxperimenteerd zou kunnen worden met nieuwe 

technologieën. [...] Moest zich dan in de toekomst de situatie voordoen dat eigen 

mijnexploitatie zich opdringt, beschikt men meteen over de modernste technologie en over 

alvast één draaiende mijn,' stelt Van Dijck. In de Kamer oppert Joris Huysentruyt een 

gelijkaardig denkpiste voor de Boelwerf in Temse: 'Ik ben van mening dat met de Boelwerf 

nog iets had kunnen gedaan worden, indien de politieke wil ertoe bestond dat bedrijf te 

saneren. Uitsluitend geld pompen in dat bedrijf biedt geen oplossing. Die wijze van saneren - 

in zoverre men van saneren kan spreken - wijzen wij af. Men had er nieuw geld kunnen 

inpompen gekoppeld aan de voorwaarde dit bedrijf op een ernstige wijze te saneren.' 445 

Een letterlijk levensnoodzakelijke sector is de landbouw. Eigen gewassen eerst, redeneert 

het congres Vlaanderen werkt: 'Het Vlaams Blok is van mening dat wij een sterke en 

strategische landbouwsector in stand moeten houden om te verhinderen dat we onszelf op 

wereldvlak volledig afhankelijk maken van import uit het buitenland. [...] Dit hoeft niet te 

betekenen dat de landbouwsector kunstmatig in leven moet worden gehouden: wij geloven 

dat er een toekomst is voor deze sector wanneer het gewicht komt te liggen op een 

kwaliteits- i.p.v. een kwantiteitslandbouw. Om de sector een eerlijke kans te bieden, moeten 

de belangen van een inter-Europese vrijhandel van landbouwproducten en van een moderne 

milieupolitiek verzoend worden met de belangen van de landbouwers. Dit principe moet ook 

gelden voor een Vlaams Mestactieplan.' 

In het parlement pleit Jaak van den Broeck voor een invoerstop van rundvlees uit de 

Verenigde Staten, gekoppeld aan het gebruik van natuurlijke hormonen in de uitbouw van 

een eigen veestapel. 'Het Vlaams Blok is voorstander van een strikt gecontroleerd gebruik 

van natuurlijke hormonen omdat de veehouderij anders onleefbaar wordt. Nu de prijs van het 

rundvlees in vijf jaar tijd met de helft is gedaald, dreigt er voor heel wat van onze resterende 

familiale bedrijven een catastrofe door concurrentievervalsing. Het is wetenschappelijk 

bewezen dat natuurlijke hormonen ongevaarlijk zijn voor de volksgezondheid op voorwaarde 

dat deskundige dierenartsen de toediening controleren en de regels en de wachttijden 

respecteren. [...] Onder impuls van de milieubeweging, die zich veeleer bedient van 

emotionele dan van objectieve criteria, wordt de consument onnodig gealarmeerd. [...] Het 

gebruik van BST (het eiwithormoon bovine somatotropine, nvda) biedt nochtans de 

mogelijkheid om de productie en de levensstandaard van de melkveehouders op peil te 

houden met een kleinere veestapel. [...] 446 

Van een handelsoorlog met de Verenigde Staten ligt het Blok niet wakker. Jaak van den 

Broeck: 'De Amerikanen wensen ook een economische dominantie uit te bouwen. Door 

anderen van zich afhankelijk te maken en zo nodig uit te hongeren willen zij een 

wereldheerschappij vestigen. [...] Wij mogen niet over het hoofd zien dat doorheen de 

geschiedenis de landbouw de enige bedrijfstak is geweest die een natie in stand kon 





houden. Wie inzake voedselvoorziening volledig afhankelijk is van anderen, loopt 

voortdurend met het zwaard van Damocles boven het hoofd. [...] Het Vlaams Blok is 

voorstander van een invoerbeperking. Meer nog. Mijn fractie gaat - zo nodig - akkoord met 

een totale invoerstop. [...] Aangezien Europa zelf met een overschot van 2 tot 3 miljoen ton 

rundvlees zit opgescheept terwijl de prijs en de consumptie dalen, situeert het probleem zich 

op sociaal-economisch vlak en nergens anders. Protectionisme is dus meer dan 

verantwoord. Het Vlaams Blok zal de invoerstop goedkeuren, niet om emotionele redenen 

maar omdat hierdoor onze eigen bedrijven gevrijwaard blijven. Ook in deze aangelegenheid 

"Eigen volk eerst".' 447 

Dat protectionistische standpunt is ook wel naar de smaak van Jan Caubergs, een 

gepensioneerd tuinier uit Limburg die voor het Vlaams Blok in het Vlaams Parlement zit. 

'Niemand begrijpt waarom in Vlaanderen nog aardappelen uit Noord-Afrika worden 

ingevoerd. Is dit niet in strijd met alle logische principes van landen tuinbouw? Onze 

aardappelen behoren tot de allerbeste kwaliteit. Een economie waarin we alleen maar 

uitvoeren en niet invoeren zou in veel gevallen voor onze landen tuinbouwers interessanter 

zijn.' 448 

Volksverbonden middenstand 

Met het Onafhankelijk Verbond van Zelfstandigen (OVZ) is het Vlaams Blok goede maatjes. 

'Het Vlaams Blok en de zelfstandigen: natuurlijke bondgenoten,' titelt Jan Penris in 1995 in 

het partijblad na een bezoek van de middenstandsorganisatie aan de VB-fractie in het 

Vlaams Parlement. 449 

Penris rolt er de blauwe loper uit. 'Het Vlaams Blok is de partij van het gehele volk, en dus 

ook van de zelfstandigen. Het Vlaams Blok heeft het beginsel van de vrijheid van 

ondernemen steeds hoog in haar vaandel geschreven. De Vlaamse welvaart is voor een 

groot deel te danken aan de noeste ijver waarmee heel wat Vlamingen hun kapitaal in 

ondernemingen staken, die niet enkel kwaliteitsproducten en -diensten afleveren, maar ook 

voor heel wat tewerkstelling zorgen. Die ondernemingsvrijheid wordt wel in het gedrang 

gebracht. De huidige meerderheid, die het economisch gebeuren door een sterk 

travaillistisch gekleurde bril bekijkt, ziet de zelfstandige ondernemers soms zelfs als een 

nieuw soort gangsters. In hun ogen zijn zelfstandigen belastingontduikers, foefelaars, 

dubbelboekhouders en zwartwerkers, die zo streng mogelijk moeten worden aangepakt.' Het 

Vlaams Blok belooft beterschap. 'Met het OVZ staat het Vlaams Blok op dezelfde lijn 

wanneer gepleit wordt voor een vermindering van de fiscale druk en de sociale bijdragen,' 

aldus Penris. 

Naast de Staat vormen ook de grote winkelcentra en de – vaak door vreemdelingen 

uitgebate – nachtwinkels de boeman. 'Winkelcentra en andere complexen rond de grote 

steden hebben nefaste gevolgen op de centrumfunctie in onze steden voor de 

volksverbonden middenstand. Antwerpen wordt met dit fenomeen geconfronteerd. Ik verwijs 

naar het Wijnegem Shopping Center, het grootste winkelcentrum van Vlaanderen en naar 

Metropolis, een cinemacomplex aan de rand van de stad,' zegt Filip Dewinter in 1996 in het 

Vlaams Parlement. 450 

Het Blok heeft evenmin een goed oog in de nachtwinkels. 'Deze etablissementen gedragen 

zich gewoon als oneerlijke concurrentie voor de reguliere handelaar,' stelt Jaak van den 

Broeck in de Kamer. 'De verkoop van alcoholhoudende dranken werkt alleen maar de 

openbare dronkenschap en het nachtlawaai in de hand,' voegt hij er nog aan toe. 451 Zijn 

collega Francis van den Eynde breekt dan weer een lans voor het behoud van de 

zondagsrust. 'Ik pleit ervoor om de gemeenschappelijke vrije tijd te vrijwaren, niet alleen voor 

het voetbal, maar doodeenvoudig om het recht te hebben allen samen, één welbepaalde dag 

447 Idem. 






in de week, te doen wat ons zint, al was het maar in een luie zetel zitten om naar een dom 

tv-programma te kijken.' 452 

5. SOCIALE ZEKERHEID: DE JACHT OP HET PROFITARIAAT 

In 1995 bestaat de sociale zekerheid vijftig jaar. Het Vlaams Blok viert dat op zijn eigen 

manier. De officiële feestzitting, waarop ook het Blok - 'tot onze niet geringe verwondering' 

dixit parlementslid Bart Laeremans 453 - door PS-minister Magda de Galan wordt uitgenodigd, 

laat de partij links liggen. 'Blijkbaar zouden sommigen maar al te graag willen dat wij zo snel 

mogelijk tot de "gestelde lichamen" toetreden, maar dat is natuurlijk de laatste van onze 

bedoelingen,' becommentarieert Laeremans. 

Liever dan dat bezetten 200 VB-militanten op 20 september 1995 een kwartier lang de 

drukke verkeersader voor het Brusselse Paleis voor Schone Kunsten, waar de bewuste 

feestzitting op dat moment plaatsvindt. De actie draagt als motto Stop Waalse diefstal. 'Een 

georganiseerde leegroof van Vlaanderen', zo omschrijft het Vlaams Blok de solidariteit 

tussen de Belgische werknemers. 'We worden bedrogen, geplunderd, leeggeroofd waar we 

bij staan, maar voor de rest hebben we het recht om te zwijgen,' spuwt Joris van Hauthem 

zijn gal. 454 Vijftig jaar sociale zekerheid betekent voor het Blok dat de Waalse werknemers al 

een halve eeuw parasiteren op de werklust van de Vlamingen. 'De almachtige PS heeft van 

de Walen een volk van bijstandstrekkers gemaakt,' schrijft Philip Claeys in het partijblad. 455 

En in het Vlaams Parlement spreekt Emiel Verrijken over 'de vadsigheid van drie miljoen 

Walen'. 456 

Bart Laeremans vat het Blok-standpunt in beschaafdere termen samen: 'De unitaire sociale 

zekerheid is niets anders dan een reusachtige geldsluis richting Wallonië. [...] Als Vlaamsnationalisten 

streven wij in de eerste plaats naar de splitsing van de sociale zekerheid opdat 

Vlaanderen een eigen sociaal beleid kan voeren dat aangepast is aan onze eigen sociale 

noden. Zelfs al liep de geldstroom in omgekeerde richting, dan nog zouden wij streven naar 

een splitsing.' 457 

In 1996 ontdekt het Vlaams Blok de sociale zekerheid als een strategisch thema. 'Een taak 

voor Vlaams-nationalisten' is de kop boven een paginagroot artikel van Gerolf Annemans in 

het partijblad van februari 1996. 'Voor Vlaams-nationalisten is het bijzonder prioritair om de 

discussie over de sociale zekerheid van nabij te volgen. Het is immers niet alleen zo dat de 

sociale zekerheid ons inziens altijd een communautaire discussie zal zijn, maar ook dat 

iedere communautaire discussie op één of andere manier ook steeds zal gaan over sociale 

zekerheid. [...] Acties rond Vlaams-Brabant, Voeren, amnestie, het Europa der volkeren en 

dergelijke meer zijn allen helaas nog steeds actueel. Maar de sociale zekerheid als centraal 

thema van de communautaire discussie en als breekijzer voor een verdere Vlaamse 

ontvoogding? Dat is iets waar wij als Vlaams-nationalisten nog enigszins aan moeten 

wennen. [...] Iedere discussie over sociale zekerheid moet door de Vlaams-nationalisten 

ongenadig en onverbiddelijk omgebogen worden naar een discussie over de splitsing van de 

sociale zekerheid.' 

Maar eerst gebeuren er nog enkele ongelukken. 

Bloedzuiger 

Op 5 maart 1996 plaatst VB-kamerlid Alexandra Colen een vrije tribune in de Financieel 

Economische Tijd onder de titel 'Vlaanderen moet meer doen dan de sociale zekerheid 

splitsen'. Colen gaat een stuk verder dan het officiële Blok-discours. 'Het zou een illusie zijn 

te denken dat splitsing van de sociale zekerheid de échte problemen in de sociale sector kan 

oplossen. Indien wij het huidige Belgische stelsel in een vrij Vlaanderen behouden, zijn wij 

452 Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers, Commissie voor de Sociale Zaken, 18.12.1996. 




456 




nog geen stap vooruit,' meent de politica. Colen stelt voor de sociale zekerheid af te schaffen 

en te vervangen door een systeem van privé-verzekeringen. 'Laat het individu zelf de sociale 

zekerheid van zijn keuze financieren,' luidt het. 

Colens opiniestuk komt het Vlaams Blok bijzonder slecht uit. Uitgerekend op het moment 

dat de partij alle moeite doet om haar sociaal blazoen op te poetsen, zet één eigengereid 

parlementslid een pad in de korf. Gefundenes fressen voor de socialistische vakbond en 

partij, die de Blok-slogan Eigen volk eerst meteen omdopen tot Rijk volk eerst. 'Voor het 

Vlaams Blok moet de sociale zekerheid noch sociaal noch zeker zijn,' schrijft het ABVV in 

een analyse voor zijn militanten. 458 'Het Vlaams Blok kiest voor een keiharde neo-liberale 

politiek, met een totale afbraak van de solidariteit,' reageert de studiedienst van de SP. 459 In 

het parlement leest SP-fractieleider Frank Vandenbroucke het Blok de levieten: 'Mijnheer 

Annemans, het zou nuttig zijn dat u aan de arbeiders in dit land uitlegt of dit de sociale 

zekerheidsformule is van het Vlaams Blok. Indien dat zo is, dan kunt u zich gewoon het 

Amerikaans Blok noemen.' 460 Annemans houdt de kaken stevig op mekaar geklemd, terwijl 

Colen stamelt: 'Het zijn slechts ideeën, voorstellen en denkpistes'. 

'Een vrije tribune die enkel de hoogst persoonlijke mening van de betrokkene weergaf,' 

neemt het Blok in zijn partijblad vervolgens knarsetandend afstand van de demarche van 

Colen, zonder haar evenwel bij naam te noemen. 461 Op het congres Vlaanderen werkt van 

december 1996 delft Colen het onderspit. Het Blok wenst zich niet met haar voorstellen te 

profileren. De werkgroep over een Vlaamse sociale zekerheid wordt geleid door Koen 

Bultinck, een medewerker van de studiedienst. 'Het Vlaams Blok spreekt zich uitdrukkelijk uit 

voor een solidaire en sociale Vlaamse maatschappij en erkent dan ook de waarde van een 

stelsel van sociale zekerheid binnen één volksgemeenschap,' stelt die in een resolutie. 

Het meest revolutionaire aan de Blok-voorstellen is evenwel dat de grondleggers van de 

sociale zekerheid – de vakbonden en de mutualiteiten – volledig worden uitgeschakeld. 'Een 

rooie, gele en blauwe bloedzuiger', noemt Annemans hen in het partijblad 462 en Van den 

Eynde heeft het in de Kamer over 'een regenboog aan ziekenfondsen'. 463 'Een economisch 

nutteloze tewerkstelling die voor nagenoeg niets dienstig is,' wordt op het economiecongres 

gezegd. 'De mutualiteiten worden opgedoekt,' luidt het sec in het partijblad. 464 Of nog: 'De 

sociale zekerheid moet uit de handen worden gehouden van de vakbonden' - dixit Emiel 

Verrijken. 465 

Daarmee verdwijnen twee belangrijke belangenbehartigers van de sociale verzekerden uit 

het sociale speelveld. 'Het Vlaamse stelsel zelf moet er een zijn waarin vakbonden en 

drukkingsgroepen geen rol meer hebben te spelen,' poneert Jan Penris in het partijblad. 466 

Het Blok elimineert zo een groot deel van het maatschappelijke middenveld, van organisaties 

die in haar ogen de loyauteit aan Vlaanderen in de weg lopen, want op die Vlaming een 

levensbeschouwelijke kleur plakken. Dat plan wordt in het congresboek van Vlaanderen 

werkt gepresenteerd onder de titel 'Uitzuivering van het profitariaat'. 'Het samenspel van 

sociaal-democratie en christen-liberalisme heeft na de tweede wereldoorlog geleid tot een 

humaner geheel van maatschappelijke wetten en normen, maar evenzeer tot profitariaat en 

een grotesk misbruik van het openbaar domein en van de belastingcenten,' staat er verder te 

lezen. 

De rol van de vakbonden in de werkloosheidsdossiers en van de mutualiteiten in de 

ziekteverzekering moet volledig door staatsdiensten worden overgenomen. 'Het Vlaams Blok 

vraagt de oprichting van een openbare instelling, gedecentraliseerd naar het gemeentelijk 

niveau (sociaal loket), die bevoegd is voor het behandelen van alle sociale 

458 ABVV, Info-Militant, Tekst 73. 

459 SP, Perstekst, 'Rijk volk eerst'. Het Vlaams Blok en de sociale zekerheid. 21.03.1996. 




463 




466 Vlaams Blok, oktober 1993 


zekerheidsuitkeringen en alle sociale dossiers,' bepaalt resolutie 7 van de werkgroep over 

sociale zekerheid. 

Datzelfde congres bevestigt een aantal principes die ook al in de Grondbeginselen staan. 

'De sociale zekerheid mag in onze solidaristische maatschappij, of zeg maar in onze 

nationalistische politiek, geen hangmat worden. De sociale zekerheid moet werkelijk het 

vangnet blijven waarvoor iedere sociale politiek bedoeld is. Onze nationalistische visie geeft 

dus de enkeling niet alleen het recht doch meer nog de plicht tot vrij initiatief in een 

evenwichtige economie. Het individu heeft dan ook het recht op de vruchten van zijn arbeid 

en dus recht op bezit en eigendom. Wij staan een prestatiegemeenschap voor waar rechten 

voortvloeien uit plichten. De taak van de gemeenschap blijft het waken over kansen en de 

mogelijkheden van de zwakkeren of de door de natuur of het lot misdeelden of 

gehandicapten in onze samenleving. Verzorging is dus niet een breed maatschappelijk 

verschijnsel, maar een opvang of beteugeling van de uitwassen van de 

prestatiemaatschappij. [...] Een sociale-zekerheidspolitiek is er voorts op gericht een sociale 

rechtvaardigheid tot stand te brengen en niet om zogenaamd te strijden tegen sociale 

ongelijkheden.' 

Lachwekkende plannen 

'Het sociaal programma van het Vlaams Blok reikt verder dan het splitsen van de sociale 

zekerheid en de begeleide terugkeer van het overgrote deel der niet-Europese 

vreemdelingen.' Dat schrijft Jan Penris in het partijblad van april 1996 bij de voorstelling van 

de campagne Werk voor eigen volk eerst. Echt overtuigen doet Penris niet, want op dezelfde 

bladzijde pleegt hij vervolgens een artikel met de titel 'Gastarbeiders worden gastwerklozen' 

en haalt Luk van Nieuwenhuysen opnieuw uit naar de transfers naar Wallonië. 

Afgaande op de aandacht op het congres Vlaanderen werkt is het maar magertjes gesteld 

met de sociale zekerheid die het Blok in petto heeft. In de werkgroep Een Vlaamse sociale 

zekerheid komt er weinig concreets uit de bus. Over de werkloosheidsuitkeringen en de 

gezondheidszorgen (ziekte, invaliditeit en arbeidsongevallen) rept het Blok met geen woord. 

Aan de pensioenen besteedt het welgeteld één zin. Enkel de kinderbijslagen krijgen serieuze 

aandacht. 

Als het over werklozenbelangen gaat, valt het Blok vooral op door een hardnekkig 

stilzwijgen. Merkwaardig voor een partij die van de sociale zekerheid geen 'hangmat' wil 

maken. Sancties tegen werklozen, artikel 80, de omvang en de tijdsduur van de 

werkloosheidsuitkeringen, de activering van de werklozen via de plaatselijke 

werkgelegenheidsagentschappen (PWA's) en de Smet-banen, … Allemaal items die de 

voorbije jaren prominent op de politieke agenda verschenen, maar waarover zelfs met een 

vergrootglas geen fundamenteel Blok-standpunt valt te bespeuren. 

Op wat schimpscheuten en schampschoten links en rechts na. De Smet-banen? 

'Lachwekkende "plannen" in de sectoren "vullen van benzinetanks" en "leeggoedsortering",' 

schrijft Frank Vanhecke. 467 De 3000 stadswachten die in het kader van de 

veiligheidscontracten worden aangeworven? 'Alleen interessant voor de leverancier van hun 

purperen jassen,' spot Francis van den Eynde in de Kamer. 468 En: 'In feite nep, tenzij het de 

bedoeling zou zijn aan enkele honderden of duizenden werklozen een kleine bijkomende 

vergoeding uit te betalen.' 469 

Van den Eynde en co. vergeten gemakshalve het bekende Blok-voorstel uit het sociaaleconomisch 

programma van 1989 om alle werklozen na één jaar tot een 

gemeenschapsdienst te verplichten in ruil voor niet meer dan hun dop. 'Wie kan, maar niet 

wil werken in dienst van de gemeenschap moet zelf de financiële consequenties dragen. Om 

te leven in een gemeenschap moet men ook aanvaarden dat men werkt voor zijn inkomen. 

Werken is als zodanig een recht, maar ook een plicht. Een solidaristische maatschappij heeft 

geen nood aan parasieten en dient dit dan ook uit te drukken onder de vorm van een 

aangepaste wetgeving ter zake: ofwel heeft men een job in het klassieke economische 





circuit, ofwel niet. In het laatste geval dient men zich dan ook in te zetten voor de 

gemeenschap, wil men financieel gesteund worden. Voor gezonde mensen is er geen 

tussenweg,' schreef Willy Smout toen. 470 Op het armoedecongres van 1993 werd 'de 

invoering van een gemeenschapsdienst' nog in resolutie 32 goedgekeurd. 471 'Bij weigering 

van deze gemeenschapsdienst zullen deze werklozen van hun uitkering afstand moeten 

doen,' voegden Joris van Hauthem en Frans Wymeersch er in hun congrestekst 

'Tewerkstelling' aan toe. Het economiecongres van 1996 echter ontwijkt het thema van de 

gemeenschapsdienst. 

Het Vlaams Blok meent ook dat de tewerkstellingsprogramma's in feite tot niet meer leiden 

dan het opsmukken van de werkloosheidsstatistieken. Maar de partij vertelt er niet bij dat het 

zo haar eigen categorieën heeft die het uit de werkloosheid wil wegcijferen. Het 

opvoedersloon moet voor een grondige hertekening van de arbeidsmarkt zorgen. 'Ik stel mij 

de vraag of het zowel voor het welzijn van het gezin, en dan vooral een gezin met kinderen, 

als voor de werkloosheid niet beter zou zijn er bij gezinnen met schoolgaande kinderen voor 

te ijveren dat één van beide partners thuis kan blijven en voor het gezin kan zorgen. Dit is 

geen oneerbare taak. Door het thuiswerk te financieren zou u het welzijn van de kinderen en 

de ouders kunnen bevorderen. Dit thuiswerk zou men volgens mij eindelijk eens in ere 

moeten herstellen,' zegt Francis van den Eynde in de Kamer. 472 

Het voorstel voor een opvoedersloon dateert van het gezinscongres van 1991. Gerolf 

Annemans en Willy Smout brachten het toen ter sprake in hun twee referaten. 

'Thuiswerkende moeders hebben een unieke en onvervangbare (door crèches en 

onthaalmoeders slechts te substitueren) taak en positie,' aldus Annemans. 'Deze positie 

moet dus wel erkend maar geenszins betutteld worden. Zij is duidelijk genoeg op zichzelf en 

de maatschappelijke waardering zou een soort evidentie moeten zijn.' In zijn pleidooi voor 

een gezinsvriendelijke economie komt Willy Smout er ook op terug: 'Wij spreken ons niet uit 

over wie nu al dan niet voor het gezinsinkomen gaat zorgen. Wel wensen wij het voor iedere 

vrouw terug mogelijk te maken om een keuze te maken tussen thuisarbeid of buitenshuis 

werken. Wat men ook kiest, in ieder geval moet de mogelijkheid om kinderen te hebben en 

ze op te voeden met de nodige aandacht en nestwarmte, voorrang krijgen op de direct 

productieve inschakeling van de vrouw op de arbeidsmarkt.' 

Het congres van 1996 bevestigt dat standpunt. Het opvoedersloon bedraagt maximaal 

120% van het bestaansminimum voor drie of meer kinderen jonger dan zes jaar. Dat 

opvoedersloon moet, naast de andere vervangingsinkomens, een vijfde tak van de sociale 

zekerheid worden. Zo kan het aanbod van vrouwen op de arbeidsmarkt worden 

ingekrompen. Op de vraag naar vrouwelijke arbeidskrachten kan eveneens een rem worden 

gezet. Weinig verrassend stemt het Vlaams Blok eind 1996 in het parlement tegen de 

invoering van nachtarbeid voor vrouwen. 'Er ligt een soort gelijkheidswaanzin aan de basis 

van het wetsontwerp. Deze gelijkheidswaanzin heeft natuurlijk veel te maken met een 

bepaald soort feminisme dat dit principe al jaren predikt. Dat feminisme plukt er nu de 

vruchten van,' zegt Francis van den Eynde. 'Deze zogenaamde invoering van gelijkheid van 

mannen en vrouwen inzake nachtarbeid betekent in feite een formidabele stap achteruit voor 

de vrouwen in dit land. [...] Ik meen dat dit niet positief is, noch voor de vrouwen, noch voor 

de gezinnen, noch voor de kwaliteit van het leven in dit land. Indien dit het resultaat is van 

Europa en van een bepaald feminisme, dan bedank ik daarvoor.' 473 Al laat de partij hier wel 

een kans liggen om ook nachtarbeid voor mannen als gezinsonvriendelijk te bestempelen. 

Het Vlaams Blok schaart zich ook achter de eis van de Bond van Grote en Jonge Gezinnen 

om de kinderbijslagen te verhogen tot ze kostendekkend zijn, los van het inkomen of de 

beroepssituatie van de ouders. De gelijkschakeling van de kindergelden voor zelfstandigen 

en werknemers stond ook al op het verlanglijstje van het gezinscongres van 1991. Het is 

overigens opvallend hoe weinig kritiek het Blok op de patronale kinderbijslagkassen heeft, 

470 SMOUT W., Van crisis en werkloosheid naar volledige werkgelegenheid in een organisch solidaristische staat, 

1989. 

471 VLAAMS BLOK, Congres Arm Vlaanderen?, 5 december 1993. 

472 

Kamer van Volksvertegenwoordigers, Handelingen van de plenaire vergaderingen, 29.11.1995. 



terwijl het voor de werkloosheidskassen van de vakbonden geen vriendelijk woord over de 

lippen krijgt. 

Over de minimumpensioenen zegt het economiecongres dat ze moeten worden 

opgetrokken tot het levensminimum. Later voegt de partij er nog aan toe dat het privépensioensparen 

moet gestimuleerd worden, en dat het repartitiestelsel moet vervangen 

worden door een stelsel van kapitalisatie. 474 Over de gezondheidszorgen maakt het 

economiecongres zich niet moe. Behalve dat de Walen en de vreemdelingen er teveel van 

profiteren, worden er geen woorden aan vuil gemaakt. Pas drie jaar later, in Baas in eigen 

land, het programmaboek voor de parlementsverkiezingen van 1999, wordt de 

gezondheidszorg voorzichtig onder de loep genomen. Al blijkt ook daar vooral de medische 

overconsumptie in Wallonië kop van jut te zijn. 

Beroepsprofiteurs 

Al bij al stelt het Vlaams Blok de zaken zo voor dat, als het van haar afhangt, de sociale 

zekerheid met gulle hand uitkeringen zal verschaffen. Vooral kroostrijke gezinnen zouden 

daar wel bij varen. 'Om te verhinderen dat gezinnen met kinderlast in financiële nood komen, 

stelt het Vlaams Blok voor om allerlei sociale uitkeringen te koppelen aan de kinderlast. Dit 

zou in concreto betekenen dat wie een groter gezin heeft ook een grotere uitkering krijgt,' 

zegt het economiecongres van 1996. Een jaar eerder luidde het Blok nog een heel andere 

klok: 'De afschaffing van sociale toelagen aan personen wier gezin een voldoende groot 

inkomen heeft,' eiste het verkiezingsprogramma van 1995. 

Extreem-rechts kan niet over de sociale zekerheid spreken zonder daar profitariaat aan 

vast te koppelen. 'De sociale zekerheid is een paradijs voor gespecialiseerde 

beroepsprofiteurs,' schrijft Willy Smout in het sociaal-economisch programma van 1989. 'De 

vraag kan worden gesteld of er niet al te gemakkelijk uitgekeerd wordt.' 475 In datzelfde jaar 

formuleert Gerolf Annemans een gelijkaardige bedenking: 'Onze sociale zekerheid is een 

uniek systeem dat verslavend is voor wie ervan geniet.' 476 In het Vlaams Parlement lanceert 

Dewinter de term 'uitkeringsverslaafden'. 477 Het economiecongres van 1996 pikt die gedachte 

weer op. 'De sociale zekerheid moet resoluut gezuiverd worden van misbruiken,' stelt het, 

maar het vertikt het voorts om man en paard te noemen. 

Zo doet het Blok dat wel meer. 'Geen selectiviteit in de uitkeringen' luidt alweer in 1996 één 

van de kritieken van Gerolf Annemans op het regeringsbeleid. 478 Maar meer dan die vijf 

woorden lost hij er weer niet over. Het Blok zegt wel a maar geen b. Vast staat dat de 

sociale-zekerheidsbijdragen van de werknemers volgens het Vlaams Blok in de solden 

moeten. 'De verlaging van de werknemersbijdragen met een substantieel deel' is een 

resolutie op het economiecongres. Zoiets heeft uiteraard ook een keerzijde. 

In de aanpak van fraude gaat het Blok overigens nogal selectief tewerk. Over de naar 

schatting 400 miljard frank fiscale fraude rept de partij met geen woord. Hoewel het 

economiecongres het thema niet ter sprake brengt - en het Blok doet dat ook nergens elders 

- duikt er toch een resolutie over op. 'Het Vlaams Blok bepleit een efficiëntere bestrijding van 

de fraude. Een veel doorzichtigere en stabiele fiscale wetgeving zal daartoe bijdragen.' Het 

vormt de zowat kortste resolutie van heel het congres. En eerst heeft de partij er nog aan 

herinnerd dat de fiscale druk drastisch naar omlaag moet. 

Volgens Alexandra Colen kan dat niet drastisch genoeg. In de Kamer bespreekt Colen in 

november 1995 namens het Vlaams Blok de fiscale programmawet. 'Zelf heeft het Vlaams 

Blok geen amendementen ingediend,' zegt ze. 'Wij zijn immers van mening dat de fiscaliteit 

geheel anders dan vandaag moet worden aangepakt.' Colen stelt voor de progressieve 

belastingsschalen af te schaffen en naar Noordamerikaanse inspiratie te vervangen door een 

zogenaamde flat-tax, waarbij elk inkomen - ongeacht de omvang - belast wordt tegen 

bijvoorbeeld 17 procent. De armen betalen dan evenveel belastingen als de rijken. Colen: 



1989. 

476 Gerolf ANNEMANS, in: DEWINTER F., Eigen volk eerst, antwoord op het vreemdelingenprobleem, 1989. 




'Onze regering zou er goed aan doen zich te inspireren op wat thans in de Verenigde Staten 

gebeurt. Daar wordt de invoering van een flat-tax, een vlakke belasting, overwogen. 

Iedereen zal daarbij eenzelfde belastingpercentage betalen op al zijn inkomen. [...] Vorige 

maand heb ik, naar aanleiding van een bezoek aan de VS, de kans te baat genomen om een 

aantal Amerikaanse collega's op te zoeken. Ik heb daarbij ook een erg interessante 

ontmoeting gehad met een Congreslid, Dick Armey, de voorzitter van de Republikeinse 

fractie in het Huis van Afgevaardigen. Dick Armey is samen met senator Richard Shelby de 

auteur van het flat-tax-voorstel.' 479 

De overheid rest dan niets anders dan de tering naar de tering te zetten. 'Drastisch 

besparen en ingrijpend snoeien,' zegt Colen. 'We moeten het mes zetten in de 

overheidsuitgaven.' Ze geeft ook aan waar dat kan gebeuren: door de geldkraan naar 

Wallonië dicht te draaien, maar ook door de ontwikkelingshulp naar de derde wereld op 

droog zaad te zetten. 'De regering wil het tekort op de begroting beperken tot 3% van het 

BBP, maar ze kan het tekort onmiddellijk terugbrengen tot nagenoeg 2,6% indien zij 

voortaan ook de 0,38% van het BBP schrapt dat jaarlijks naar ontwikkelingshulp gaat. Dat 

levert een besparing op van zo'n 32 miljard frank per jaar en ook de mogelijkheid om een 

belastingverlaging door te voeren van 3200 frank per burger en van 12.800 frank per gezin,' 

berekent de Blok-politica in alle ernst. 480 Eén geval van belastingontduiking trekt wel haar 

aandacht. 'Een ander voorstel van het Vlaams Blok inzake sanering van het overheidstekort, 

handelt over de bestraffing van de fiscale fraude waaraan het bij het beleid betrokken 

middenveld van ziekenfondsen en vakbonden zich schuldig maakt,' zegt Colen nog. 

Zelf zelf zelf 

'Armoede bestaat ook bij ons.' Dat is het bitsige antwoord van extreem-rechts op de jaarlijkse 

11.11.11-campagne die geld wil vergaren voor ontwikkelingsprojecten in de derde wereld. In 

1996 (alweer!) voeren de Vlaams Blok Jongeren een pamflettenactie rond het thema. 'Niet 

alleen ver van ons bed bestaat armoede, maar ook in Vlaanderen zelf. Steeds meer 

Vlamingen komen in de armoede en de bestaansonzekerheid terecht, maar krijgen geen 

aandacht of zijn te fier om erom te vragen. Het Sociaal Impulsfonds en de andere 

"kansarmoede"-projecten van de overheid zijn voor het grootste deel op de vreemdelingen 

gericht. Onze corrupte linkse regering heeft immers geen oog voor de problemen van onze 

eigen mensen,' schrijft VBJ-voorzitter Philip Claeys in het partijblad onder de titel 'VBJ tegen 

11.11.11-demagogie'. 481 

De bevriende organisatie Voorpost voert al jaar en dag een zogenaamde z11-z11-z11campagne 

(zelf-zelf-zelf), waarvoor het Blok in zijn partijblad mee reclame voert. 482 Een 

eerder bescheiden gelidinzamelingsactie (streefdoel: 100.000 frank) waarmee vervolgens 

kerstpakketten worden aangekocht voor de armen van het eigen volk. 483 Dat eigen volk wordt 

nogal eng gedefinieerd: het blijkt vooral om enkele tientallen collaborateurs te gaan die na de 

oorlog veroordeeld werden. In 1998 bijvoorbeeld kwam Voorpost tachtig dergelijke pakketten 

aan huis brengen. 484 

De armoedeproblematiek staat in 1997 en 1998 prominent op de politieke agenda. Op 20 

januari 1997 richt het Vlaams Parlement een Commissie ad hoc Armoede en Sociale 

Uitsluiting op. Het Vlaams Blok stuurt er Felix Strackx en Frans Wymeersch naar toe. 

Wymeersch zat op het congres Arm Vlaanderen in december 1993 nog een werkgroep voor. 

Tijdens de 21 vergaderingen die de Commissie Armoede in 1997 en 1998 houdt, is het 

Vlaams Blok echter vooral passief aanwezig. 

Dat ontgaat ook de andere parlementsleden niet. Agalev-parlementslid Ria van den Heuvel, 

eveneens lid van de Commissie Armoede, werpt het VB-fractieleider Filip Dewinter nog voor 

de voeten tijdens een debat over het migrantenbeleid. 'Mijnheer Dewinter, u hebt bijzonder 

veel energie gestoken in dit decreet (inzake het Vlaamse beleid ten aanzien van etnisch- 





483 Voorpost berichtenblad, december 1998. 

484 Voorpost berichtenblad, februari 1999. 


culturele minderheden, nvda). Zou het echter niet nuttiger zijn om evenveel energie te steken 

in het bekomen van meer welvaart voor de kleine man die u zogezegd vertegenwoordigt? 

Wat hebben de werkloze arbeiders aan uw haatcampagne? Durft u ook aan hen vertellen 

hoeveel zogenaamde uitkeringsverslaafden zich onder hen bevinden? Dat lef hebt u niet. U 

en uw partij komen zogezegd op voor de kleine man, maar ik ben van mening dat u hem 

misbruikt om macht te verwerven. Daarna laat u hem vallen als een baksteen.' 485 

Dewinter laat zich niet uit zijn lood slaan. 'Geef het Vlaams Blok de mogelijkheid om een 

aantal zaken waarvoor het al jaren pleit in de praktijk te brengen. [...] U zult dan zien dat de 

prioriteiten van ons beleid niet bij de vreemdelingen, maar wel bij het eigen volk liggen,' 

repliceert hij. Het maakt allemaal weinig indruk op Van den Heuvel: 'Mijnheer Dewinter, ik 

heb me gebaseerd op de bijdrage van uw fractie tijdens het armoededebat. De bijdrage voor 

de kleine man waar u zo voor opkomt, was toen bijzonder droevig. De andere 

parlementsleden zijn het hierover met mij eens.' 

Frans Wymeersch, het betrokken parlementslid, is de eerste om dat te bevestigen. 'Ik wil 

toegeven dat onze aanwezigheid in de Commissie ad hoc Armoede low profile is gebleven. 

Ik zou echter willen verwittigen voor het plenaire debat: hou u vast aan uw bretellen, want u 

zult ongemakkelijk zitten. (Hilariteit)' – aldus het verslag in de parlementaire handelingen. 486 

Op 19 februari 1998 is het zover. Die dag voert het Vlaams Parlement in plenaire 

vergadering een zes uur durend debat over armoede en sociale uitsluiting. Het is de eerste 

maal in de parlementaire geschiedenis dat zo'n themadebat gehouden wordt. 32 Vlaamse 

parlementsleden voeren er het woord: tien SP'ers, acht CVP'ers, zes VLD'ers, drie 

Agalev'ers en twee VU'ers. Van alle politieke partijen is de 16-koppige VB-fractie het zwakst 

vertegenwoordigd met slechts twee sprekers (Wymeersch en Strackx). Dat is dus minder 

dan de Agalev-fractie of net evenveel als de VU-fractie hoewel die slechts half zo groot zijn. 

Fractieleider Filip Dewinter zwijgt heel de tijd. 

Tijdens het armoededebat herhalen Wymeersch en Strackx vooral de al eerder 

aangehaalde Blok-voorstellen: hogere kinderbijslagen, een opvoedersloon, hogere 

minimumpensioenen en gelijkschakeling tussen zelfstandigen en werknemers, een sociaal 

loket per gemeente, meer aandacht voor het gezin. 'De overheid moet vooral een structureel 

kader bieden waarbinnen de armen zelf hun lot in handen kunnen nemen. Dat impliceert niet 

alleen rechten, maar ook plichten. In ruil voor het geboden vangnet moet eenieder naar 

eigen vermogen een zekere vorm van verantwoordelijkheid dragen. We denken daarbij aan 

de plicht om zichzelf te verzorgen, de plicht tot scholing en de plicht om een inspanning te 

doen om zijn lot te verbeteren,' zegt Felix Strackx. 

Over de tienduizenden werklozen die geschorst worden, zegt het Vlaams Blok ook nu weer 

niets. De partij legt heel andere accenten. Uitgerekend in het armoededebat presteert 

Strackx het tot tweemaal toe een deel van de armen als profiteurs af te schilderen. 'Ik me 

niet van de indruk ontdoen dat de hulp niet altijd terechtkomt bij degenen die hem het meest 

nodig hebben. Daardoor wordt een grote hap genomen uit het budget dat zou moeten dienen 

voor de behoeftigen. De misbruiken zijn hier niet zo erg als in Wallonië, maar ze zijn er. Als 

ik door sommige sociale wijken rij en ik zie de auto's voor sommige huizen, dan stel ik me 

daar grote vragen bij,' zegt Strackx. 'Het is misschien nuttig om met het parlement een reisje 

te maken. Ik nodig u uit om eens te gaan kijken naar bepaalde sociale wijken. (Rumoer)' – 

nogmaals de parlementaire handelingen. 'De armen hebben er weinig boodschap aan dat 

het parlement reisjes maakt. Er bestaan studies over dit onderwerp, en die zeggen meer dan 

de auto's die voor de deuren staan,' repliceert Vlaams-parlementsvoorzitter Norbert de 

Batselier (SP). 

Even later put Strackx, die tandarts is, alweer uit eigen ervaringen: 'Ik zie in mijn praktijk 

regelmatig mensen aankomen in auto's waarmee in de meeste landen alleen de allerrijksten 

rijden. Dat sommige van deze mensen WIGW's (weduwen, invaliden, gepensioneerden en 

wezen trekken meer terug van de ziekteverzekering, net zoals bestaansminimumtrekkers, 

nvda) blijken te zijn, roept bij mij vragen op.' Het OCMW is volgens Strackx 'de bron van 

inkomsten voor heel wat werkloze vreemdelingen en zogenaamde politieke vluchtelingen.' 

Dat verschilt maar enkele woorden met hoe Willy Smout het in 1989 uitdrukte: 'Het OCMW is 




een bron van bestaan voor gemakzuchtigen, werkschuwen, vreemdelingen en politieke 

vluchtelingen.' 487 Een formulering die in Orde op zaken!, het onder leiding van Annemans 

opgestelde programma voor de gemeenteraadsverkiezingen van 1994, weer in een andere 

variant opduikt: 'Het OCMW is de bron van bestaan voor heel wat gemakzuchtigen, werkloze 

vreemdelingen en zogenaamde politieke vluchtelingen.' 

De jacht op het sociaal profitariaat onder het eigen volk blijft dus open. 'Bestaansminima 

voor echte behoeftigen in plaats van overtollige gelden aan mensen die het niet altijd nodig 

hebben,' klonk het in het verkiezingsprogramma van 1991. 488 Op het armoedecongres van 

1993 formuleert senator Wim Verreycken in de werkgroep OCMW een mogelijke oplossing: 

'De uitbetaling van alle welzijnstoelagen wordt onderworpen aan een geautomatiseerde 

controle van de vingerafdrukken om elke dubbelontvangst uit te sluiten.' 489 Hoewel het 

voorstel in de resoluties wordt goedgekeurd, slikt het Vlaams Blok het kort nadien weer in. 

De partij beseft dat ze er zich teveel mee heeft blootgegeven. Die controle van 

vingerafdrukken zou enkel maar bedoeld zijn voor kandidaat-politieke vluchtelingen… 490 

Toch duikt in 1996 het controleprincipe opnieuw op. De nieuwsbrief voor VB-mandatarissen 

polst de lokale verkozenen naar hun mening over OCMW-steun aan daklozen. Die kunnen, 

bij gebrek aan een officieel adres, daar vaak geen beroep op doen. Een centraal register 

voor daklozen zou dit probleem kunnen verhelpen. Een goed idee, antwoordt het Vilvoordse 

gemeenteraadslid Mark Raes: 'Dergelijk register zou eveneens misbruiken kunnen 

detecteren en verhelpen, zowel van de kant van de steunaanvrager als van de kant van de 

benaderde hulpverlener (OCMW). Het fenomeen van meervoudige steunaanvraag, waarbij 

een malafide aanvrager met wat "geluk" geldelijke of materiële steun van verschillende 

OCMW's ontvangt, is al langer gekend.' 491 

Het laatste woord tijdens het armoededebat is voor Frans Wymeersch. Na een opmerking 

van minister van Binnenlandse Aangelegenheden, Stedelijk Beleid en Huisvesting Leo 

Peeters (SP) snoeft hij: 'De minister is van oordeel dat ik best niet namens de armen zou 

spreken. Dat is mogelijk. Ik laat dit voor zijn rekening. Ik ben actief in Welzijnszorg, 

verantwoordelijke van het Sint-Vincentiusgenootschap in Sint-Niklaas en verdeler van de 

Oost-Vlaamse Voedselbank. Ik denk dan ook dat ik als woordvoerder van de armen meer in 

aanmerking kom dan een zelfingenomen minister.' 492 

6. MILIEU: NOG GROEN ACHTER DE OREN 

Tijdens de campagne voor de parlementsverkiezingen van 13 juni 1999 lacht het Vlaams 

Blok groen. De partij hoopt met het veiligheidsthema de verkiezingscampagne te domineren, 

maar de dioxinecrisis strooit onverwachts roet in het eten. Terwijl heel Vlaanderen de mond 

vol heeft over besmette kippen en eieren, en de bedreiging daarvan voor de 

volksgezondheid, lijkt het Blok wel plotsklaps van de aardbodem verdwenen. De partij 

verspreidt niet eens een persbericht met haar standpunt over de dioxinecrisis, wat op zijn 

minst de indruk wekt dat het geen standpunt heeft. 

Twee weken nadat de dioxinecrisis in alle hevigheid losbarst, vindt de stembusgang plaats. 

Met elk 150.000 stemmen minder worden de regeringspartijen SP en CVP duchtig gepluimd. 

Het Vlaams Blok wint er bijna 140.000 stemmen bij en is nu zowat een halve procent groter 

dan de SP. 'Onze groei was nog groter dan we zelf hadden durven dromen,' reageert VBvoorzitter 

Frank Vanhecke tevreden. 'De groei had ongetwijfeld nog groter kunnen zijn indien 

de dioxinecrisis niet een aantal stemmen naar rood-groen had afgeleid.' 493 


1989. 

488 

VLAAMS BLOK, Uit zelfverdediging, Verkiezingsprogramma 24 november 1991. 

489 Congres ‘Arm Vlaanderen?’, Werkgroeptekst OCMW, 1993. 

490 VLAAMS BLOK, Orde op zaken, Verkiezingsprogramma 9 oktober 1994. 



493 Vlaams Blok Magazine, juli 1999. 


Maar Blok-adviseur en Antwerps provincieraadslid Jan Huijbrechts meent dat net daar de 

angel zit. Dat de partij niet het onderste uit de kan heeft gehaald, dankt ze in de eerste plaats 

aan zichzelf, schrijft Huijbrechts kritisch in de eerste nieuwsbrief voor VB-mandatarissen die 

na de verkiezingen verschijnt: 'Door een gebrek aan een duidelijke ecologische profilering 

heeft het Vlaams Blok zijn winst op 13 juni jongstleden niet voor de volle honderd procent 

kunnen valoriseren. [...] De oorzaken hiervan zijn velerlei, maar in de eerste plaats heeft dit 

mijns inziens te maken gehad met het feit dat het Vlaams Blok geen "groen imago" heeft, dat 

het Vlaams Blok zich in het verleden te weinig heeft geprofileerd als een partij die ook in 

ecologische thema's is geïnteresseerd. [...] Nochtans kan een ecologische opstelling niet 

wezensvreemd zijn aan volksnationale partijpolitiek. Nationalisme en ecologisme gedragen 

zich niet antagonistisch, maar zijn integendeel complementair en deze boodschap heeft niet 

alleen de kiezer, maar ook helaas ook een groot gedeelte van ons politieke kader slecht 

begrepen.' 494 

Dat laatste kan lichtjes verbazen. Natuurbehoud staat immers als zorgenkind in de 

Grondbeginselen ingeschreven: 'De bescherming van het leefmilieu vormt voor ons een 

onverbrekelijk bestanddeel van de economische politiek. Een redelijk en gezond beleid moet 

enerzijds de industriële ontwikkeling optimaal bevorderen, er tegelijk op wakend dat lucht, 

bodem en water niet verder aangetast, zelfs terug gezond gemaakt worden.' En andere 

extreem-rechtse organisaties besteden al vele jaren grondig aandacht aan groene thema's. 

Voorpost wijdde er in 1990 nog een extra nummer van haar tijdschrijft Revolte aan en Were 

Di-voorzitter Bert van Boghout riep het Blok in 1992 nog op zich meester te maken van de 

milieuproblematiek: 'Het Vlaams-nationalisme moet de echte milieuproblemen bovenaan zijn 

eisenlijst inschrijven en dit ook dag aan dag bewijzen.' 495 Na de parlementsverkiezingen van 

1995 liet kamerlid Filip de Man weten dat de partij een milieucongres in het vooruitzicht stelt, 

maar het idee schoot verder nog geen wortel. 496 

Jan Huijbrechts leidt op het VVBM-congres van 12 december 1998 een werkgroep 

Milieuzorg, een nationalistische plicht? Natuurlijk!, maar dat is voornamelijk een technische 

werkgroep die de Blok-verkozenen moet wegwijs maken in de milieuwetgeving. 'Onze 

mandatarissen moeten in staat zijn om door middel van de juiste procedures klacht in te 

dienen tegen verschillende milieuovertredingen. In een degelijk gestoffeerd betoog werd 

hierover tekst en uitleg gegeven. Daarbij herinnerde de spreker er in zijn voorwoord aan dat 

het nationalisme onlosmakelijk verbonden is met respect voor traditie en verbondenheid met 

land en grond,' luidt het summiere verslag in de VVBM-Nieuwsbrief. 497 

De Vlaams Blok Jongeren trekken ook al enkele jaren aan de kar om de boodschap te 

verspreiden dat milieu een rechts thema is. Stefaan Eilers, voorzitter van de eind 1989 

opgerichte VBJ-milieuwerkgroep: 'In onze kringen lopen nog te veel mensen rond die de 

inzet voor ons milieu zondermeer een "links" etiket opkleven. Dit brengt met zich mee dat 

velen zich gaan verzetten tegen een opbouwende milieuwetgeving omdat zulks een linkse 

politiek zou zijn. Zich ontfermen over zijn eigen omgeving is echter een behoudsgezinde 

instelling, wel degelijk conservatief dus. [...] Daarom kan onze partij niet voorbijgaan aan een 

degelijk onderbouwd milieuprogramma ten bate van het eigen volk.' 498 

Dat wil vooralsnog echter niet zo lukken. Het thema komt op het economiecongres van 

1996 slechts marginaal ter sprake. In de werkgroep 'Een groei-economie in en voor 

Vlaanderen' wordt er voor gepleit een lastenverlaging toe te staan aan bedrijven die aan de 

milieuvoorschriften voldoen (al duikt dat voorstel nergens in de resoluties op). Ook hier zijn 

de economische belangen de invalshoek. 'In vergelijking met onze buurlanden wordt onze 

milieuwetgeving door de ondernemingen als veel te streng ervaren, wat een daling van de 

internationale competitiviteit veroorzaakt,' stelt het congres. 

Over een aantal concrete dossiers liet het Blok al wel zijn licht schijnen. De bewoners van 

illegale weekendverblijven bijvoorbeeld. Die mogen gerust op hun plaats worden gezet, 

meent het Blok. 'In haar essentie is deze zaak vrij eenvoudig: de vigerende wetgeving werd 

494 VVBM-Nieuwsbrief, september-oktober 1999. 

495 Dietsland-Europa, juni-juli 1992. 



498 Vrij Vlaanderen Sterk Europa, maart 1996. 


overtreden, bijgevolg moet de wet worden toegepast. Punt uit,' schrijft Jan Huijbrechts in de 

nieuwsbrief voor VB-mandatarissen. 'Een opvallende constante bij alle interviews met - wat 

in de media zo mooi werd omschreven als - "de gedupeerden" was dat ze allen, zonder één 

uitzondering, wisten dat ze een overtreding hadden begaan. Toch hadden ze indertijd rustig 

voortgebouwd alsof er niets aan de hand was. [...] Een laksheid die in de hand werd gewerkt 

door de permissiviteit van de overheid.' 499 

Maar de soep wordt niet zo heet gegeten als ze wordt opgediend. Precies omwille van dat 

soepele overheidsoptreden pleit het Blok voor een even soepele aanpak. In landbouw- en 

recreatiegebieden moet het mogelijk zijn de illegale situatie legaal te maken via de 

Bijzondere Plannen van Aanleg. Weekendverblijven in natuurgebieden moeten echter binnen 

de vijf jaar met de grond gelijk worden gemaakt. Het Blok steunt hier ten volle het 

afbraakbeleid dat de Vlaamse regering in 1998 in gang zet. De partij wil de overheid ook 

doen opdraaien voor de gevolgen daarvan: de bewoners moeten een schadevergoeding 

ontvangen uit een speciaal daartoe op te richten fonds. Volgens een wetsvoorstel van 

senator Wim Verreycken moet dat fonds tien jaar lang met 253 miljoen frank gespijsd worden 

door de Nationale Loterij, naar analogie met het impulsfonds voor het migrantenbeleid - 'dat 

niet ten goede komt aan eigen volksgenoten'. 500 

Eerder had het Vlaams Blok al gesteld dat als mensen in weekendhuisjes gaan wonen dat 

niet zelden mee aan de vreemdelingen te wijten is. Begin 1996 polst de nieuwsbrief voor VBmandatarissen 

de Blokkers naar hun mening over de permanente bewoning van 

weekendverblijven. F. De Boeck en Jef Nagels zetten er namens de VB-afdeling Stekene de 

toon: 'Mensen die naar weekendverblijven vluchten, hebben daar meestal heel goede 

redenen voor: de onbewoonbaarheid van bepaalde stadsbuurten wegens vreemdelingen en 

criminaliteit; de eigen armoede of de hoogte van huurprijzen in de omgeving, die mensen 

verplicht om zo goedkoop mogelijk te gaan wonen, dat terwijl vreemde gezinnen veel 

gemakkelijker aan sociale woningen geraken.' 501 


500 VERREYCKEN W., Voorstel van bijzondere wet tot oprichting van een fonds tot schadeloosstelling van de 

slachtoffers van de afbraak van weekendverblijven, Belgische Senaat, Stuk 1-835/1 (zitting 1997-1998), 

07.01.1998. 



HOOFDSTUK 4 

PROPER VOLK 

De conservatieve revolutie 

Echte vrouwen hebben toch al dat gezever en oude-wijven-gelul niet nodig over 

emancipatie, ongewenste sex, verdrukking en ga zo maar door. Een echte vrouw 

dwingt met haar puur vrouw-zijn eerbied af van een man. 

XAVIER BUISSERET 502 

Dierenrijk! Mensdom! Het ligt allemaal vervat in die twee woorden. 

XAVIER BUISSERET 503 

Beschikte Vlaams-Blokparlementslid en -propagandaleider Xavier Buisseret over een glazen 

bol toen hij in zijn nieuwjaarswensen voor 1996 de volgende woorden schreef? 'Net zoals alle 

voorgaande jaren zal ik ook dit jaar wel enkele stommiteiten uithalen.’ 504 

Vier maanden later heft de Kamer van Volksvertegenwoordigers op vraag van de 

procureur-generaal van Antwerpen Buisserets parlementaire onschendbaarheid op. 

Fractieleider Gerolf Annemans verzet zich daar niet tegen. ‘Wij wensen dat zo snel mogelijk 

uit de juridische procedure de onschuld van collega Buisseret zou blijken,’ verklaart hij in de 

Kamer. 505 

Rust roest 

Het parlementslid wordt ervan beticht in de lente van 1995 twee meisjes, waarvan één jonger 

dan veertien en eentje van zeventien, meerdere malen seksueel te hebben lastig gevallen. De 

handtastelijkheden – Buisseret bepotelde hen aan borsten en billen – zouden zich onder meer 

in de kelder van het Antwerpse Vlaams-Bloksecretariaat hebben afgespeeld. De moeder van 

één van de meisjes was VB-gemeenteraadslid in Kapellen. 

Buisseret, die de beschuldigingen met een zwerende vinger ontkent, is er het hart van in. 

‘Ze mogen van mij zeggen dat ik niet deug, dat ik een lamzak ben en een viezerik, maar ze 

mogen niet zeggen dat ik met kinderen bezig ben, want daar walg ik van. Ik ben al 38 jaar 

politiek militant en ik heb vanalles gedaan dat niet mag van de wet, maar de smeerlapperij 

waarvan ik nu word beschuldigd, is te zot om los te lopen.’ 506 Naar verluidt liep Buisseret 

(°1941) in al die jaren al 24 maal een veroordeling op. 507 

Op 3 februari 1997 start achter gesloten deuren het zedenproces tegen Xavier Buisseret. In 

oktober valt het vonnis. De rechtbank hecht weinig geloof aan Buisserets uitleg dat hij het 

slachtoffer is van een persoonlijke afrekening vanwege een jaloerse partijgenoot. Zes 

maanden voorwaardelijk wegens aantasting van de eerbaarheid, luidt het verdict. Bovendien 

wordt Buisseret voor vijf jaar uit zijn burgerrechten ontzet, waardoor hij niet langer in het 

parlement welkom is. Hoewel hij in beroep gaat, wacht Buisseret het definitieve vonnis niet af 

om zijn parlementaire mandaat, waarin hij zich toch nooit op zijn gemak voelde, voor 

bekeken te houden. Zijn opvolger Luc Sevenhans legt op 6 november 1997 de eed af. Kort 

daarop interviewt het partijblad hem zonder ook maar één keer de naam van zijn voorganger 

te laten vallen. 508 

‘De onschuld blijft vaststaan zolang de veroordeling niet definitief is,’ stelt het Vlaams Blok 

in een karige officiële reactie over de affaire Buisseret. 509 Het definitieve verdict volgt op 27 

mei 1998 en bevestigt Buisserets veroordeling. Het partijbestuur onthoudt zich deze keer van 

alle commentaar. Buisseret zelf laat al sedert eind 1995 verstek gaan op de vergaderingen 





506 SPRUYT M., De woelige onderbuik van het Vlaams Blok, Humo, 21.10.1997. 

507 SPRUYT M., Xavier Buisseret, Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging, 1998. 




van dat partijbestuur, waarin hij van bij het prille ontstaan van het Vlaams Blok als 

propagandaleider zetelde. Volgens de officiële en door hem zelf beaamde versie kampt 

Buisseret al enige tijd met ernstige gezondheidsproblemen. 

Hoewel die functie in de partijstatuten staat opgenomen, wordt er ter vervanging van 

Buisseret geen andere propagandaverantwoordelijke aangesteld. Bovendien behoudt 

Buisseret zijn militantenrubriek Met plezier, die al van oudsher elke maand in het partijblad 

verschijnt en wegens het recht-voor-de-raapse taalgebruik wel eens uit de band durft te 

springen (‘Beste taalpuriteinen, u zal zich blauw ergeren aan mijn schrijfstijl, maar dat zal me 

een zorg wezen. Wat ik schrijf komt uit mijn hart, toch een niet te verwaarlozen factor, dacht 

ik zo. In naam van de militanten groet ik de aristocraten als hun gelijke' 510 ). 

Uit die rubriek blijkt allesbehalve dat Buisseret reeds op vervroegd pensioen is gegaan. 

Eind 1997 verhaalt hij nog de lotgevallen van zijn propagandabusje, dat er na 267.000 

kilometer en 9 jaar rondtoeren de brui aan gaf. Dan maar een nieuw militantenbusje 

aankopen, suggereert Buisseret na een rode kaart op de autokeuring. 'Zekerheden bestaan 

er niet in het leven. [...] Denk eraan: rust roest. Vooraleer een militant een rode kaart krijgt, 

wordt er bij ons niet aan rusten gedacht. Roest zijn we al.’ 511 

Het werden meteen Buisserets allerlaatste woorden in het partijblad na 21 jaargangen 

trouwe dienst. Bij de restyling ervan in november 1997, die toevallig samenvalt met 

Buisserets veroordeling in eerste aanleg, wordt zijn rubriek geruisloos afgevoerd. Samen met 

de schrijver ervan. Uit het oog is uit het hart. 

Wie alvast niet opkeek van de losse handjes van Xavier Buisseret, is zijn gewezen 

partijgenoot Edwin Truyens. Beiden stonden eind jaren zeventig mee aan de wieg van het 

Vlaams Blok, maar waren zowat mekaars tegenpolen. Truyens (°1954), die net zijn universitaire 

studies in de rechten achter de rug had, werd door het Blok al gauw aangezocht om 

de studiedienst van de partij op poten te zetten. Er was dringend nood aan intellectuele 

krachten die het programma verder konden uitschrijven. Truyens' verknochtheid aan de 

conservatieve levensprincipes kwam daarbij goed van pas, maar zou hem uiteindelijk ook 

zuur opbreken. 

Vooral de losbandige levensstijl van veel militanten kwam Truyens na verloop van tijd danig 

de strot uit. Reeds in 1983 verzocht Truyens de partijtop schoon schip te maken. Zijn 

verzoek viel echter in dovemansoren en Truyens besliste dan maar, consequent aan zijn 

eigen opvattingen, zelf op te stappen. Over dat breekpunt vertelde Truyens me: ‘De partij 

had weliswaar een mooi ethisch programma, wierp zich op als de gezinspartij, maar duldde 

anderzijds tot in de partijtop mensen die in hun persoonlijk leven diametraal het tegenovergestelde 

deden. Het is allemaal goed en wel een radicaal programma te hebben tegen abortus, 

maar dan moet men er tenminste voor zorgen dat men in de eigen partij geen mensen heeft 

rondlopen die er de oorzaak zouden van zijn dat anderen zouden durven dénken aan 

abortus. Het is ook heel goed van te zeggen: ik ben voor het gezin, maar als er in de hoogste 

partijtop mensen zitten die er eigenlijk alleen maar op gericht zijn andere gezinnen kapot te 

maken... ja, zwijg dan over het gezin!’ 512 

Die klacht blijft Truyens tot op de dag van vandaag formuleren via het Vormingsinstituut 

Wies Moens, een kleine rechts-radicale katholieke vereniging waarmee hij na zijn vertrek uit 

het Blok scheep ging. 513 Truyens staat overigens niet alleen in deze. Nog een andere 

strijdmakker van Buisseret, de gerespecteerde oud-VU-senator Bob Maes, spreekt 

gelijkaardige taal. Maes (°1924) stampte in 1950 de Vlaamse Militanten Orde (VMO) uit de 

grond, en één van die militanten werd Xavier Buisseret. Begin 1993 staat Maes een interview 

toe aan Dietsland-Europa. Er vallen harde woorden aan het adres van het Vlaams Blok. Zo zegt 

Maes: 'Als ik in het Vlaams-Blokprogramma lees dat een ernstig gezinsleven essentieel is, dan 



512 SPRUYT M., Interview met Edwin Truyens, 06.04.1993. 

513 Bijvoorbeeld: ‘Het persoonlijk leven van meerdere Vlaams-Blokmandatarissen en -bestuursleden staats haaks 

op het programma dat zij beweren te verdedigen’ (Kort Manifest, november-december 1991). ‘De persoonlijke 

levensstijl van een aantal belangrijke figuren in de partij is flagrant in tegenspraak met het mooie ethische 

programma’ (Kort Manifest, september-oktober 1994). 


heb ik wel moeite met bepaalde mensen uit het Vlaams Blok als ik zie welke avonturen zij op 

dat vlak beleefden. Ook dat is verraad ten opzichte van de beginselen.' 514 

Perversies 

Lang voor de komst van Alexandra Colen waren de contouren van die ethische beginselen al 

uitgetekend. Dat Colen inmiddels de ongematigde vertolkster bij uitstek is van het ethischconservatieve 

Blok-programma betekent niet dat ze er de uitvindster van is. Niet alleen heeft 

Colen daar niet het monopolie op, bovendien maken de Ethische waarden al van bij de 

oprichting van het Vlaams Blok de derde pijler uit van de Grondbeginselen. In het daarbij 

horende eisenprogramma stelt punt 14: ‘Wij eisen een durvende en beschermende politiek 

van en voor het gezin, een actieve strijd tegen de denataliteit, bescherming van de jeugd 

tegen alle vormen van misdadigheid, verscherping van de strijd tegen de drughandel en 

tegen het aanprijzen van allerlei perversies.’ 

De 39-jarige huisvrouw Alexandra Colen (°1955) onderwerpt zich op 21 mei 1995 voor het 

eerst aan de gunst van de kiezer. Het Vlaams Blok heeft haar op de Antwerpse Kamerlijst op 

de derde plaats gezet, vlak achter Xavier Buisseret. Als nieuwkomer brengt ze het er beter 

vanaf dan oude bok Buisseret. Colen rijft 4997 voorkeurstemmen binnen, 530 meer dan 

Buisseret. 

Terwijl Buisseret gedurende zijn tweede ambtstermijn stilletjes zit te sterven in de Kamer, 

werkt Colen zich in een mum van tijd op tot de spraakmakende woordvoerster van 

conservatief Vlaanderen, waarmee ze vooral de rechtervleugel van de CVP met de zweep 

opjaagt. De Blok-politica heeft één onmiskenbaar voordeel: geloofwaardigheid. Colen 

vertolkt niet enkel de conservatieve partijstandpunten, ze is die gewoon in levende lijve. 

‘Alexandra Colen is doctor in de linguïstiek. Zij onderbrak na haar studies een succesvol 

gestarte academische loopbaan om zich voltijds te wijden aan de opvoeding van haar vijf 

kinderen.’ 515 Die twee zinnen volstonden in 1995 om deze moeder aan de haard aan de 

Vlaams-Blokkiezer voor te stellen. Als Alexandra Beliën-Colen voerde ze haar campagne 

toen trouwens steeds mee onder de naam van haar echtgenoot. ‘Omdat huisvrouwen 

belangrijk zijn’ is een van de slogans waarmee ze zich aandient. 

Van Colen wordt dikwijls beweerd dat ze in het Vlaams Blok verloren loopt, dat ze eigenlijk 

niet echt thuishoort in die partij. Zelf ziet ze dat niet zo. ‘Sommigen beschouwen u als een 

christen-democraat,’ werpt het Vlaams Blok Magazine haar in een uitgebreid interview voor 

de voeten. ‘Dat is de kracht van het Vlaams Blok,’ antwoordt Colen overtuigd. ‘Vlaamser dan 

de VU, socialer dan de SP, vrijheidslievender dan de VLD, christelijker dan de CVP én een 

groter gevaar voor het establishment dan de partij van Paul Marchal.’ 516 

De in de Ierse hoofdstad Dublin geboren Colen is kind aan huis in Angelsaksische 

conservatieve kringen. Tijdens haar vele buitenlandse reizen fungeert ze zowat als 

ambassadeur van het Vlaams Blok. ‘Buitenlanders lezen de Franstalige Belgische media 

omdat ze die taal gemakkelijker begrijpen dan de onze. Daaruit vernemen ze dat wij 

“racisten” en “fascisten” zijn,’ vertelt Colen. ‘Wanneer ze ons persoonlijk ontmoeten, staan ze 

verbaasd. Ik zoek in het buitenland geen marginale groepen op, maar respectabele kringen. 

Zo was ik op een vergadering met Britse en Amerikaanse politici en zakenlui. Daarop was 

een lord aanwezig die zo aangenaam verrast was toen hij mij hoorde spreken dat hij mij aan 

zijn kennissen ging voorstellen. Does she look like a fascist?’ 517 

Niets ontgaat Colen, zelfs al is het zo klein als een postzegel. Eind 1995 roept ze de 

minister van Telecommunicatie middels een mondelinge vraag op het matje over een 

solidariteitspostzegel ten voordele van het Aids-onderzoek. Op de zegel in kwestie staat een 

condoom afgebeeld. Niet voor de hand liggend, meent Colen, die meteen ook duidelijk 

maakt wie haar directe referentiegroep is. ‘Er zijn in België ook mensen die om religieuze 

redenen het condoomgebruik verwerpen. De groep katholieken die de voorschriften van de 

Paus volgen zal minstens tien percent van de bevolking uitmaken en waarschijnlijk een 

grotere bevolkingsgroep vormen dan de homoseksuelen. Heeft men in dit opzicht niet 

514 Dietsland-Europa, januari 1993. 


516 Vlaams Blok Magazine, februari 1998. 

517 Idem. 


gedacht aan het feit dat men de ergernis van deze bevolkingsgroep zou kunnen 

opwekken?’ 518 

Aan ergernis geen gemis bij Colen. Het schooljaar 1997-1998 is amper van start of Colen 

schrikt zich een hoedje wanneer ze het godsdienstboek Roeach 3 van haar dertienjarige 

dochter inspecteert. ‘Daarin staat een tekening van een naakt meisje van hooguit 1 à 2 jaar. 

“Ik vind het lekker mijn spleetje te strelen,” zegt ze. Het hele boek is navenant. Er wordt aan 

kinderen van 13 en 14 jaar aangeleerd dat kleuters het prettig vinden hun geslachtsdelen te 

strelen. Dat vind ik ongehoord. Ten eerste is dit onwaar, ten tweede is dit een excuus dat 

ook pedofielen gebruiken,’ zegt Colen in het interview met het Vlaams Blok Magazine. 519 

Prompt neemt ze de pen ter hand en dringt er bij kardinaal Godfried Danneels op aan op de 

juiste manier in te grijpen. ‘Ik heb een brief geschreven naar de kardinaal en gevraagd hoe 

“katholiek” deze praktijken zijn. Hij liet weten dat hij niet verantwoordelijk is voor de 

godsdienstboeken en dat hij niet kan controleren wat er in de katholieke scholen allemaal 

gebeurt.’ Met die uitleg neemt Colen geen genoegen. Ze trommelt 300 gelijkgezinden op om 

voor de deur van het bisschoppelijk paleis in Mechelen hun ongenoegen kenbaar te gaan 

maken. Dat doet ze niet toevallig op een woensdagnamiddag, want dan kunnen de kinderen 

mee. Colen weet ook een deel van de CVP-achterban warm te maken. ‘Er doen CVPgemeenteraadsleden 

mee aan de acties voor de deur van de bisschoppen en ik onderhoud 

goede contacten met een aantal CVP-schepenen uit landelijke gemeenten. Telkens de CVP 

in het parlement op de proppen komt met wetsvoorstellen die fundamentele waarden 

bedreigen, zoals bijvoorbeeld het huwelijk, schakel ik een christendemocratisch netwerk in 

om vanuit de CVP die voorstellen te kelderen.’ 520 

Teddybeer 

De niet van haar stuk te brengen Colen haalt daarbij meer dan eens haar slag thuis – en met 

haar dus ook het Vlaams Blok. Justitieminister Tony van Parys (CVP) kan er van 

meespreken. Hij werd in 1999 het mikpunt van Colen toen een regeringsvoorstel op tafel lag 

om de seksuele meerderjarigheid te verlagen van 16 naar 14 jaar, zodat jongeren die wat 

flikflooien niet langer strafbaar zijn. ‘Een leeftijd waarop vele kinderen nog met een teddybeer 

slapen’, aldus Colen, 521 die een buitenparlementair offensief inzet om de CVP op andere 

gedachten te brengen. Colen en haar collega Bart Laeremans verspreidden de telefoon- en 

faxnummers van de minister en van andere leden van de Kamercommissie voor Justitie, die 

daarop bedolven werden onder een niet afhoudende stroom boze brieven en faxen. Wel 

15.000 in totaal, beweert het partijblad. 522 

Seksuele contacten tussen jongeren van minder dan 16 moeten altijd strafbaar blijven, is 

het Vlaams-Blokstandpunt. (Jongeren onder de zestien mogen na 22 uur overigens niet 

meer buitenkomen indien hun burgemeester de avondklok invoert, zoals Filip de Man via een 

wetsvoorstel voorziet. 523 ) ‘Seks is een zaak voor volwassenen,’ zegt Colen tijdens de 

bespreking van het wetsontwerp in het parlement. Hoewel dat enkel seksuele contacten met 

wederzijdse toestemming toelaat tussen jongeren die maximum vijf jaar van mekaar 

verschillen, en verkrachting streng wordt bestraft, heeft Colen er niet het minste vertrouwen 

in. ‘Indien men aan onvolwassen jonge mensen de indruk geeft dat iets voortaan toegelaten 

is, vertonen zij de neiging het massaal te gaan uitproberen,’ meent ze. 

Volgens Colen zou dit onder meer tot volgende taferelen leiden: 'Kinderen van 14 mogen 

niet alleen normale seks hebben, maar mogen een seksuele orgie organiseren met 

verscheidene partners tegelijk, met anale seks, met homoseks, met sadomasochistische 

seks, met alle variaties en met zoveel partners als zij willen. [...] Wanneer een groep van 

twintig jongeren tussen 14 en 19 vrijwillig besluit om elkaar wederzijds te gaan masturberen, 

zal dat voortaan toegelaten zijn en kan geen enkele ouder zich hiertegen nog verzetten 

518 



520 Idem. 



523 DE MAN F., Wetsvoorstel tot wijziging van artikel 134 van de Nieuwe Gemeentewet, Belgische Kamer van 

Volksvertegenwoordigers, Stuk -1029/1–96/97, 06.05.1997. 


aangezien het begrip aanranding van de eerbaarheid is afgeschaft. Er is alleen nog 

individuele en volledig subjectieve seksuele integriteit. [...] Een lerares die mij contacteerde 

vroeg zich af hoe men nog op een ernstige wijze wiskunde, geschiedenis of aardrijkskunde 

kan aanleren aan kinderen van 14 jaar die pas hebben gesekst of die volop aan het 

fantaseren zijn over de komende vrijpartij met één van de klasgenootjes.’ 524 

Toen minister Miet Smet (CVP) twee jaar eerder eenzelfde voorstel voorzichtig ter sprake 

bracht, waarschuwde Francis van den Eynde er voor dat zelfs seksuele voorlichting de 

kiemen van het kwaad al in zich droeg. ‘Hoe meer seksuele voorlichting wordt gegeven, hoe 

meer kind-meisjes zwanger worden,’ stelde hij toen in de Commissie Justitie, verwijzend 

naar de situatie in de Verenigde Staten en in Nederland. ‘13-jarigen zijn niet in staat een 

onderscheid te maken tussen de begrippen mogen en moeten. Als ze niet worden gestraft 

voor drugsgebruik, dan roken ze cannabis. Als niemand hen nog zegt dat vrijen niet past bij 

hun leeftijd, dan doen ze het. De voorlichting die ze hebben gekregen, interpreteren ze niet 

als een begeleiding bij het “veilig vrijen”, maar als een uitnodiging om te vrijen, veilig of 

niet.’ 525 (Net zoals in 1997 kwam het voorstel voor een verlaging van de seksuele 

meerderjarigheid er in 1999 niet door.) 

Wat jongeren daar zelf over denken doet er niet toe. Als enige politieke partij schaart het 

Vlaams Blok zich niet achter het Verdrag van de Rechten van het Kind. Het Blok onthoudt 

zich telkens bij de goedkeuring ervan, met als argument dat ‘de bescherming van het 

ongeboren kind’ er niet in opgenomen staat. Maar eigenlijk vindt het Blok dat het allemaal 

wat te ver gaat met die kinderrechten. Zo zegt senator Jurgen Ceder dat hij met het principe 

ervan geen problemen heeft, maar dat kinderen nu ook weer niet té serieus moeten 

genomen worden. ‘Met het recht op inspraak op een niveau dat dat van het gezin 

overschrijdt, ben ik niet akkoord. Kinderen zijn meestal niet in staat hun eigenlijke belangen 

te herkennen, zijn geestelijk of intellectueel niet bekwaam om een afgewogen oordeel te 

vormen over complexe problemen, ook niet over problemen waar ze rechtstreeks bij 

betrokken zijn. Bespaar mij dan ook de geregisseerde opvoeringen van kinderen die hun 

ideeën, voorgekauwd door volwassenen, op televisie of in andere media debiteren. De 

belangen van de kinderen worden, tenzij het tegendeel in concreto wordt bewezen, nog altijd 

het best gediend door hun ouders.’ 526 

Een goede mep op tijd en stond moet kunnen, meent Vlaams Parlementslid Felix Strackx. 

‘Sommige ouders hebben de controle over hun kinderen compleet verloren. Mijn haren rijzen 

soms ten berge als ik hoor wat vaak hele jonge kinderen hun ouders allemaal naar het hoofd 

slingeren. Het zou dertig of veertig jaar geleden niet waar zijn geweest. Wellicht zou het 

herinvoeren van de ouderwetse oorveeg of het pak voor de broek al een heleboel problemen 

kunnen voorkomen. Maar dat mag vandaag de dag natuurlijk niet meer, want dat is 

ongetwijfeld in strijd met het kinderrechtenverdrag. [...] Het kinderrechtenverdrag is een 

waardevol document, maar wie zijn gezond verstand gebruikt, heeft dat papiertje niet nodig. 

We moeten toch opletten dat we niet overdrijven. Ik heb de indruk dat het 

kinderrechtenverdrag voor sommigen een echte fetisj is geworden. Soms gaat men wel erg 

ver in de interpretatie ervan. Het lijkt wel alsof kinderen altijd baas zijn.’ 527 

Moordwet 

Alexandra Colen beroept zich niet zelden op haar moederschap om haar standpunten kracht 

bij te zetten. Daarmee wekt ze de indruk dat alle moeders zoals haar zouden moeten 

denken. In de ogen van het Vlaams Blok neemt het maatschappelijk aanzien van een vrouw 

toe naarmate ze meer kinderen heeft. Meer kinderen geeft meer recht op spreken, zoals uit 

het Blok-voorstel blijkt om familiaal stemrecht in te voeren (zie hoofdstuk 2). 

In haar organische visie op de samenleving zijn kinderen niet zomaar de toekomst. Ze zijn 

de enige garantie opdat het Vlaamse volk zijn etnische homogeniteit kan handhaven. Daar 

ligt meteen ook de voornaamste opdracht voor alle rijpe mannen en vrouwen van 

Vlaanderen: een gezin stichten. De Grondbeginselen verwoorden die boodschap al van 


525 Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers, Handelingen van de Commissie voor de Justitie, 03.02.1997. 


527 Vlaams Parlement, Handelingen van de plenaire vergadering, 31.03.1999. 


oudsher: ‘Het gezin staat niet in dienst van het wisselend geluksgevoel van mensen die 

alleen maar aan zichzelf denken, maar is: leven voor de toekomst, ook – en zelfs vooral – 

door de zorg voor een kinderrijk gezin. Dit is immers echt geloof in de toekomst: het de 

moeite waard achten dat het eigen geslacht, de eigen familie zich zodanig handhaven dat 

ook het zelfstandig voortbestaan van de eigen volksgemeenschap gewaarborgd wordt.’ 

Een gedachte die nog steeds springlevend is en in Baas in eigen land, het 

verkiezingsprogramma van 1999, in even zoveel woorden weer opduikt: ‘Gezinsvorming is 

een bijdrage aan de wezenlijke organische structuur van een volk. Het gezin speelt immers 

een cruciale rol in het al dan niet verder bestaan van een volk en net daarom moet 

nationalisme vertrekken vanuit een evenwichtige gezinsvisie. Het zijn immers individuen die 

besluiten tot het vormen van een gezin en het is het gezin dat via het hebben van kinderen 

besluit tot het bestaan van het volk.’ 

Daarom is abortus nooit een louter persoonlijke kwestie, maar een aanslag op het 

biologische voortbestaan van de volksgemeenschap zelf. Zes jaar na de abortuswet van 

1990 verschijnt de brochure De moord op Beethoven, geschreven door Paul Meeus, een 

medewerker van de door Annemans geleide VB-studiedienst. Het Blok heeft de zachte 

legalisering van abortus nooit verteerd. ‘Vanuit een conservatieve en nationalistische 

instelling is en blijft het Vlaams Blok gekant tegen abortus,’ schrijft Meeus. Over de 

abortuswet spreekt het Blok in termen van ‘de moordwet’. 528 

In zijn 66 bladzijden tellende brochure, die gruwelijke foto’s van geaborteerde foetussen 

bevat, zet Meeus de motieven van het Blok-verzet tegen abortus nog eens op een rijtje. 

Daarbij wordt onder meer paus Johannes Paulus II enkele malen instemmend geciteerd. 

‘Rome is hier een objectieve bondgenoot van het Vlaams Blok,’ schrijft Meeus. Die maakt 

voorts nog reclame voor de Vlaamse anti-abortusbeweging Pro Vita (Voor het Leven) en 

haar Amerikaanse tegenhanger Pro Life. Die laatste organisatie deinst er niet voor terug 

abortusdokters te vermoorden. ‘Een werkwijze die wij afkeuren,’ benadrukt Meeus. ‘Verzet 

moet mogelijk zijn, maar dan wel binnen de legaliteit.’ 

Behalve indien de vrouw in levensgevaar verkeert, wil het Blok abortus ten allen tijde 

verbieden. Artsen en verpleegsters die bereid zijn een abortus uit te voeren, moeten zich 

jaarlijks laten registreren op een lijst. 529 Baas in eigen buik is in de ogen van het Blok een 

misdadige slogan. Meeus: ‘Een misbegrepen feminisme lijkt nogal dikwijls aan de grondslag 

te liggen van het pro-abortusdiscours. Zwangerschap zou een privé-recht van de vrouw zijn, 

een recht waaraan zij een einde kan stellen wanneer zij dat wil.’ 

Daar is het Blok het absoluut niet mee eens, benadrukt Meeus. ‘De echte motieven van de 

abortusvoorstanders zijn gemakzucht, materialisme, gebrek aan solidariteit met zijn volk en 

met zijn medemensen. Het gaat hier om dezelfde redenen als die welke de oorzaak zijn van 

de rampzalige westerse denataliteit. De westerse mens van vandaag wil geen kinderen die 

hij alleen als last beschouwt, als last voor zijn materiële toestand, als last voor zijn carrière, 

als last voor zijn leven. Daarom verschijnen handig verpakt de meest lage beweegredenen in 

een kleedje van “rechten van de vrouw”, “beslissingsrecht”, “individuele vrijheid”.’ 

Meeus kadert de anti-abortus houding van het Vlaams Blok in ‘de strijd tegen een 

beschavingsziekte’, zoals het eerste hoofdstuk in zijn brochure is getiteld. ‘Helaas verkeert 

onze beschaving in een diepe crisis. Niet alleen worden alle tradities in vraag gesteld, maar 

ook eeuwenoude waarden en samenlevingsvormen worden op de helling gezet. Christelijke 

en humanistische visies op mens en gemeenschap worden aangevallen of zelfs gewoonweg 

genegeerd door een generatie, doordrongen van hedonisme en zelfoverschatting, een 

generatie die beweert dat ze zichzelf heeft bevrijd van alle zogenaamde taboes, een 

generatie die haar eigen wortels niet kent en er ook niet de minste interesse voor toont. 

Kortom, alles kan, niets moet en alles moet kunnen. Het is een nefaste evolutie. Niet alleen 

omdat “oude” waarden overboord zijn gegooid, maar vooral omdat er uiteindelijk niets – 

behalve mooie theorieën – voor in de plaats is gekomen. De ontmanteling van onze 

samenleving door onszelf wordt, elke dag meer, een feit. Onze jeugd begeeft zich in groten 

getale aan de drugs, is nog voor weinig te motiveren, wordt o.m. door condoomcampagnes 


529 COLEN A., Wetsvoorstel tot wijziging van artikel 350, tweede lid, 6°, van het Strafwetboek, Belgische Kamer 

van Volksvertegenwoordigers, 06.03.1997. 


verleid tot promiscuïteit, bandeloosheid en perversie, wordt permanent aangezet tot de weg 

van de minste inspanning en wordt slachtoffer van een ik-cultuur, waarin “het wij” slechts als 

het past in overweging wordt genomen.‘ 

Voor een abortus is er nooit een goede reden (op de hierboven aangehaalde na). Vrouwen 

die verkracht werden, of om wat voor reden dan ook hun kind niet wensen te houden, 

moeten hun zwangerschap volledig ten einde dragen. Na de geboorte mogen ze het 

ongewenste kind dan afstaan voor adoptie. Adoptie van Vlaamse kinderen geniet om voor de 

hand liggende redenen de voorkeur van het Blok. Vlaams Parlementslid Wilfried Aers: ‘Het 

Vlaams Blok is van mening dat bij adoptieaanvragen eerst de kinderen van het eigen volk in 

aanmerking moeten komen.’ 

Adoptie van buitenlandse kinderen, zeker uit derde-wereldlanden, valt af te raden. ‘Het 

Vlaams Blok is geenszins gekant tegen interlandelijke adopties,’ nuanceert Aers. ‘Maar we 

willen wel waarschuwen voor een misplaatst schuldgevoel en een verkeerd begrepen 

mentaliteit tegenover de ontwikkelingslanden, waardoor men de indruk krijgt dat de adoptie 

van kinderen uit die landen in trek is. De ouders mogen niet uit het oog verliezen dat het kind 

bij het bereiken van een bepaalde leeftijd zich vragen zal stellen over zijn afkomst. Het kind 

kan dan cultureel tussen twee werelden terechtkomen, wat zware psychologische problemen 

tot gevolg kan hebben. [...] In veel gevallen zijn initiatieven zoals Foster Parents dan ook 

betere alternatieven dan adoptie. Men helpt daadwerkelijk kinderen uit de derde wereld 

zonder ze uit hun eigen milieu weg te rukken.’ 530 

Big Sister 

Een zogenaamd opvoedersloon moet vrouwen stimuleren om thuis te blijven, want dan 

krijgen ze meer kinderen. Minstens drie kinderen per gezin is het ideaal. Vanaf dan krijgt de 

vrouw 120% van het bestaansminimum (zolang de kinderen niet leerplichtig zijn). Een 

maatregel die ook voor mannen openstaat, zo benadrukt het Blok, maar het is geen geheim 

dat hij vooral tot meer vrouwen aan de haard zal leiden. ‘Wij willen dat alle vrouwen de vrije 

keuze zouden hebben tussen verschillende alternatieven: moeder aan de haard, een 

voltijdse job of een deeltijdse baan,’ stelt Baas in eigen land (1999). 

Dat mannen dan minder koken, wassen en plassen dan vrouwen, vindt het Blok geen 

probleem. De partij gruwelt integendeel van voorstellen om mannen te verplichten een 

evenwaardig deel van de gezinsarbeid op zich te nemen als dat vrouwen doen. Telkens 

wanneer zo’n voorstel in het parlement ter sprake komt, haalt het Blok er zijn neus voor op. 

‘In tegenstelling tot de andere partijen zijn wij van mening dat het niet aan de overheid is om 

van bovenaf de maatschappelijke opvattingen over de rollen van mannen en vrouwen bij te 

sturen,’ verklaart senator Jurgen Ceder. ‘Een dergelijk optreden zou ruiken naar Big Brother 

of Big Sister, zoals u wil.’ 531 

Zelfs bij een wetsontwerp dat het huishoudelijk geweld tussen partners wil bestraffen, duwt 

de Blok-fractie op het nee-knopje. Alexandra Colen: ‘Wetten doen goedkeuren rond het 

zogenaamde “geweld in de huiskring” vormt een stap in de feministische handleiding om het 

traditionele beeld van mens en maatschappij radicaal te veranderen. [...] Zo vormt ook het 

huidige wetsontwerp een onderdeel van die strategie om de instellingen van huwelijk en 

gezin, waarop onze vrije en democratische samenleving is gebouwd, te ontmantelen. [...] 

Men wil de huwelijken en de gezinnen verdacht maken als zijnde haarden van onderdrukking 

en geweld. [...] Als er een toename is in dit soort geweld, zou dat dan niet eerder veroorzaakt 

worden door de evolutie van onze samenleving naar een meer feministisch model, waar 

huwelijk en gezin niet meer worden gesteund, doch tegengewerkt, waar ontrouw en 

echtscheiding worden aangemoedigd, waar volwassenen niet meer bereid zijn om 

verantwoordelijkheid op te nemen, noch tegenover elkaar, noch tegenover hun kinderen.’ 532 

Met de feministische beweging verkeert het Vlaams Blok niet op vrijersvoeten. Die brengt 

vrouwen immers af van hun roeping om voltijds huismoeder te zijn. ‘De vrouwenbeweging is 

niet representatief voor de vrouwen,’ zegt Alexandra Colen. ‘De vrouwenbeweging 

530 

Vlaams Parlement, Handelingen van de plenaire vergadering, 07.07.1997. 

531 

Belgische Senaat, Parlementaire handelingen, 23.11.1995. 



pretendeert de vertegenwoordiging te zijn van alle vrouwen, terwijl zij in werkelijkheid de 

agenda van een kleine minderheid wil realiseren. Dit is een agenda die bewust een grote 

groep vrouwen discrimineert en die de voornaamste bekommernis van de meerderheid van 

de vrouwen, met name de zorg om hun kinderen en hun gezin, openlijk misprijst.’ 533 

De Beleidsbrief Gelijke kansen in Vlaanderen krijgt daarom een onvoldoende van het 

Vlaams Blok. ‘Mevrouw de minister, ik geloof echt niet dat u de vrouwen gelijke kansen wilt 

geven,’ zegt Vlaams Parlementslid Karim van Overmeire. ‘U wilt wel een bepaald soort 

vrouwen extra wapens geven, namelijk zij die voor een beroepsloopbaan buitenshuis kiezen, 

en u wilt ook de andere vrouwen die richting uitsturen. [...] U gaat er blijkbaar van uit dat 

buitenshuis werken automatisch een hoogstaander, edeler en waardiger bezigheid is dan de 

zorg voor het gezin. Ik ben daar niet zo zeker van.’ 534 

Het Vlaams Blok ziet wetten die vrouwen van de haard weghalen helemaal niet zitten. ‘Wij 

hebben in dit land een sterk groepje vrouwelijke wereldverbeteraars die via de wetgevende 

en uitvoerende macht hun feministische filosofie aan onze samenleving pogen op te 

dringen,’ zegt Alexandra Colen tijdens de bespreking van een wetsontwerp dat minstens 

éénderde van de functies in adviesorganen voor vrouwen wil voorbehouden. ‘Hoeveel 

vrouwen zijn er werkelijk op uit om functies te bekleden die hen geen tijd laten om een 

normaal gezinsleven te leiden? [...] Misschien doen de meeste vrouwen liever iets anders, 

misschien zijn er gewoon niet zoveel vrouwen in de activiteiten of thema’s van de 

adviesraden geïnteresseerd.’ 535 

Bovendien leidt dit volgens Colen tot een discriminatie van mannen. ‘Dit soort van 

maatregelen heeft tot enig resultaat dat er nieuwe onrechtvaardigheden worden gecreëerd. 

Zo worden personen niet alleen gediscrimineerd omdat zij man zijn, maar ook andere 

vrouwen worden gediscrimineerd om de eenvoudige reden dat mensen geen geïsoleerde 

individuen zijn. Mannen vertegenwoordigen niet alleen zichzelf maar ook vrouwen. Een 

gehuwde man met een vrouw thuis vertegenwoordigt buitenshuis ook die vrouw. Wanneer hij 

in zijn functie opzij wordt gezet alleen omdat hij een man is, betekent dit dat een 

thuiswerkende vrouw gediscrimineerd wordt ten aanzien van een carrièrevrouw. In de 

praktijk is positieve discriminatie van de vrouw al te dikwijls discriminatie van de 

thuiswerkende vrouw ten aanzien van de buitenhuiswerkende vrouw, discriminatie van het 

gezin ten aanzien van het individu, discriminatie van de grote gezinnen die meestal slechts 

één kostwinner hebben ten aanzien van de tweeverdieners en kleinere gezinnen. Uiteindelijk 

is heel dat politiek van positieve discriminatie ten voordele van de vrouw niets meer dan de 

actie van één belangengroep ten voordele van zichzelf. Zo willen de “gearriveerde” vrouwen 

hun eigen macht, kansen en voordelen in stand houden en uitbreiden. [...] Uit afgunst zijn de 

feministen aan het politieke spel van invloedsverwerving en machtsgebruik gaan 

meedoen.’ 536 

Opmerkelijk is dat de Vlaams-Blokfractie in Kamer en Senaat tegen dit voorstel stemt, 

terwijl de fractie in het Vlaams Parlement zich onthoudt. Marijke Dillen houdt er een veel 

gematigder tussenkomst dan Alexandra Colen, maar komt wel tot dezelfde conclusie. ‘Dit 

ontwerp is weer een voorbeeld van positieve discriminatie. Ik betreur dit, zeker als vrouw. 

Elke vorm van discriminatie, ook positieve, is uit den boze. Positieve discriminatie dient 

geenszins de democratie, integendeel. Ik vind het een aantasting van de waardigheid, 

bekwaamheid en eigenheid van de vrouw. Dergelijke idee is gebaseerd op de visie dat 

vrouwen niet de vereiste kwaliteiten bezitten om hun positie te verbeteren en daarom enkel 

op grond van hun geslacht plaatsen aangeboden moeten krijgen. [...] Een verhoogde 

aanwezigheid van vrouwen in adviesorganen moet groeien en moet gebeuren op een 

automatische en ongedwongen basis. Deze evolutie moet natuurlijk verlopen, niet 

geforceerd.’ 537 




536 Idem. 

537 

Vlaams Parlement, Plenaire vergadering, 07.07.1997. 


Abnormaal 

Het Vlaams Blok staat niet neutraal ten aanzien van het samenleven. Het huwelijk is de 

norm. Andere samenlevingsvormen, zoals het ongehuwd samenwonen, worden slechts 

getolereerd met de nodige discriminatie. Alexandra Colen in een lofzang op het huwelijk: ‘In 

het huwelijk bindt de man, van nature geneigd tot promiscuïteit, zich in exclusieve trouw aan 

de vrouw. Zij vormen een onverbrekelijke band ter bescherming van hun beider kinderen. 

Het huwelijk toomt de menselijke hartstochten in, niet alleen de seksualiteit, maar vooral de 

ikzucht en de hebzucht. Het huwelijk is het hoogste, het belangrijkste, het meest wezenlijke 

en fundamentele, het onmisbaarste instituut van onze samenleving, de hoeksteen van onze 

beschaving.’ 538 

En in één van zijn laatste standpunten als Blok-voorzitter schrijft Karel Dillen: ‘Wie begaan 

is met de waarden van onze Vlaamse en Europese gemeenschap, ja met het voortbestaan 

zelf ervan, moet meer schroom en meer eerbied en niet in de laatste plaats ook 

dankbaarheid betonen voor het normale huwelijk. [...] Het is de hoop om niet te laat de 

verwittiging van Horatius, in de meer dan prachtige vertaling van Anton van Wilderode, ter 

harte te nemen: “Want tijden die vol zedeloosheid waren hebben vooreerst het huwelijk 

ontluisterd, sibbe en huis – en uit die kwade bronnen kwam onheil over vaderland en 

volk.”’ 539 

Dillen schrijft deze woorden naar aanleiding van de ceremonie op het Antwerpse stadhuis 

in januari 1996 waarbij schepen Patsy Sörensen het allereerste samenlevingscontract laat 

ondertekenen door Tom Lanoye en zijn mannelijke partner René Los. Niet meer dan een 

symbolische daad, want wettelijke gevolgen heeft dit nog niet. ‘Liefst niet voor herhaling 

vatbaar,’ hoopt Dillen, die het voorts heeft over ‘agressiviteit en exhibitionisme (tot in het 

vestimentaire toe)’. 540 Kamerlid Bart Laeremans noemt het dan weer een ‘zielige 

carnavaleske vertoning’ 541 en zijn collega Francis van den Eynde heeft het over ‘homoextremisme’ 

en ‘hét society-evenement van het jaar!’. 542 

Samen met vele andere Blokkers wil Van den Eynde het homohuwelijk bij wet laten 

verbieden. 543 ‘Nieuwe wetten met anti-discriminerende omschrijvingen kunnen de 

vanzelfsprekendheid [van het geslachtsverschil als voorwaarde voor het huwelijk] 

ondergraven,’ schrijven Van den Eynde en co. Het Blok wil homokoppels ook verbieden 

kinderen op te voeden. ‘We zijn er immers van overtuigd dat een kind in een dergelijke 

situatie wordt afgeleid van de zin voor natuurlijke orde,’ schrijft Paul Meeus in zijn antiabortusbrochure. 

Dat betekent bijvoorbeeld dat een uit de echt gescheiden vrouw die met 

haar lesbische vriendin gaat samenwonen, automatisch het hoederecht over haar kinderen 

verliest. 

De gedachte alleen al jaagt het Blok de stuipen op het lijf. ‘De eis tot invoering van het 

nephuwelijk dat het samenlevingsregister toch zal zijn, wordt niet bijgetreden door de 

meerderheid van de samenwonenden maar slechts door een extremistisch gedeelte van de 

homobeweging die hun andere sexuele geaardheid kost wat kost als normaal willen 

beschouwen,’ meent Van den Eynde. ‘Het Vlaams Blok is van mening dat het organiseren 

van een ceremonie op het stadhuis ter gelegenheid van een zogenaamd 

samenlevingscontract, nephuwelijk of homohuwelijk onaanvaardbaar is. [...] Wij zijn 

tegenstanders van dergelijke ceremonieën en registers omdat ze slechts tot doel hebben de 

gelijkwaardigheid tussen een homofiele en een heterofiele relatie aan te tonen. Hierdoor 



540 Idem. 


542 Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers, Commissie voor de Binnenlandse zaken, de algemene zaken 

en het openbaar ambt, 13.03.1996. 

543 VAN DEN EYNDE F., COLEN A., ANNEMANS G., LAEREMANS B., Wetsvoorstel tot aanvulling van het 

Burgerlijk Wetboek met het oog op de opneming van het geslachtsverschil als huwelijksnorm, Belgische Kamer 

van Volksvertegenwoordigers, Stuk -932/1–96/97, 19.02.1997; VERREYCKEN W., VAN HAUTHEM J., RAES R., 

Wetsvoorstel tot aanvulling van het Burgerlijk Wetboek door de opneming van het geslachtsverschil als 

huwelijksnorm, Belgische Senaat, Stuk 1-436/1, 09.10.1996. 


wordt de waarde van het traditionele gezin op de helling gezet. Wij beschouwen 

homoseksualiteit nog steeds als abnormaal.’ 544 

Homo’s zijn minderwaardig omdat ze in een organische ordening geen plaats hebben. Ze 

zijn maatschappelijk niet nuttig omdat ze zich niet kunnen voortplanten. ‘Abnormaal is wat 

buiten de norm valt. De norm wordt in dit geval bepaald door de biologie: de voortplanting 

gebeurt nog steeds hetero en daaraan kan geen enkele wet iets veranderen,’ herinnert Van 

den Eynde eraan. Daarbij richt het Blok ook een duidelijk dreigement tot de homo’s en 

lesbiennes van Vlaanderen om zich gedeisd te houden. ‘Wij menen dat de beoogde sociale 

integratie van homo’s en lesbiennes niet is gediend met de organisatie van exhibitionistische 

pseudo-huwelijken en met het openen van samenlevingsregisters,’ zegt Van den Eynde. 545 

En Karel Dillen schrijft: ‘Homo’s en lesbiennes moeten niet, mogen niet om hun geaardheid 

vervolgd worden. Net als iedereen hebben zij recht op een volwaardig privé- en 

beroepsleven. Maar even goed mag er verwacht worden, moet er geëist worden dat er geen 

sprake zijn kan of mag van hun kant of van de kant van de afbrekers en ondermijners van 

maatschappij en gemeenschap, van enige agressiviteit, publiciteit, werfcampagne, 

veldtochterij of welkdanig exhibitionisme ook.’ 546 

Bij de Dillens valt de appel niet ver van de boom. Vlaams minister van Gelijke-kansenbeleid 

Brigitte Grouwels (CVP), die onder het motto Mijn dochter lesbisch of hetero, Katrien blijft 

Katrien – Mijn zoon homo of hetero, Jeroen blijft Jeroen, een campagne start om de ouders 

te overtuigen de seksuele geaardheid van hun kind te aanvaarden, krijgt meteen Marijke 

Dillen op haar dak. ‘Ik vind het onaanvaardbaar dat de Vlaamse regering homoseksualiteit 

op dezelfde wijze afficheert als heteroseksualiteit. Ik vind het bovendien totaal 

onaanvaardbaar dat aan jongeren de boodschap wordt gebracht van een alles-kan-en-allesmag-mentaliteit. 

Als ik goed ben geïnformeerd, wordt de brochure ook verspreid in de 

scholen. [...] Zijn er voldoende waarborgen in het onderwijs ingebouwd om aan jongeren 

duidelijk te maken dat homoseksualiteit nog steeds de uitzondering is?’ 547 

Het Blok ziet dan ook helemaal niets in het plan om een lijst op te stellen van alle mogelijke 

discriminaties waarvan homo’s en lesbiennes het slachtoffer kunnen zijn, zoals CVP- 

Kamerlid Luc Willems wil. Bart Laeremans: ‘Volgens mij is het onmogelijk een dergelijke lijst 

op te stellen omdat discriminatie en zogenaamde discriminatie uiterst subjectief is, veelal 

ingebeeld en al te vaak gebaseerd op een logisch en door gezond verstand aanvaard 

onderscheid dat het grote publiek maakt. Velen verhuren bij voorkeur een onroerend goed 

aan een normaal gezin met kinderen dan aan een koppel homo’s. Dat heeft niets te maken 

met onrechtvaardigheid.’ 548 

Tijdens de bespreking van de Beleidsbrief Gelijke kansen in Vlaanderen omschreef Karim 

van Overmeire homodiscriminatie ook al als ‘een schijnprobleem, dat misschien wel in 

kringen van zogenaamd weldenkende intellectuelen, kunstenaars en artiesten leeft, maar 

toch niet echt in brede lagen van de samenleving.’ 549 

Concubinaat 

‘Voor de CVP is de moeder van al de discriminaties die van de homo’s. De CVP ijvert niet 

voor de 60% gelovigen in ons land. De CVP ijvert niet voor de 75% gehuwden. De CVP ijvert 

voor 3% homoseksuelen. Laten we de CVP voortaan herdopen tot de HVP, de Homofiele 

Volkspartij.’ 550 Alexandra Colen is goed op dreef tijdens de Kamerbespreking van een 

voorstel dat het ongehuwd samenwonen van een wettelijke basis wil voorzien. 

Daar kunnen uiteraard niet enkel homo-, maar nog veel meer ongetrouwde heterokoppels 

van genieten. Volgens Colen daarom een wetgeving ‘die bewust het huwelijk uitholt. [...] Men 

creëert een soort pseudo-huwelijk met alle voordelen van het huwelijk en geen van de 

544 Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers, Commissie voor de Binnenlandse zaken, de algemene zaken 

en het openbaar ambt, 13.03.1996. 

545 Idem. 


547 






nadelen. [...] Alleen in een immoreel land als het onze zal men een wet kunnen goedkeuren 

zoals deze die wij thans bespreken.’ Bart Laeremans spreekt over ‘een bijzonder lepe 

strategie van de ondermijners van het huwelijk’. 551 

De wettelijke samenwoonst kondigt het definitieve einde van het huwelijk aan, vreest het 

Blok. Getrouwde koppels blijven immers meer belastingen betalen dan samenwoners, die 

wel de voordelen maar niet de fiscale nadelen van het huwelijk overnemen. ‘We zullen een 

massale huwelijksvlucht zien ontstaan,’ waarschuwt Colen. ‘Men ontmoedigt 35 jaar lang het 

huwelijk via zware fiscale bestraffing en biedt de bevolking daarna een zogenaamde uitweg 

door het duurzame huwelijk tussen man en vrouw te vervangen door een nieuwe soort van 

wettelijke koppelvorming, eventueel tussen twee partners van hetzelfde geslacht, opzegbaar 

om een gril, een systeem à la carte, een “huwelijk-light”, zonder enige morele grond, waarbij 

men alle verplichtingen zelf kan invullen. [...] Aan het betere ik in de mens en de 

samenleving wordt niets meer gevraagd. In naam van de onbegrensde autonomie van het 

individu moedigt de wet de onstandvastigheid aan, erkent zij en passant tegennatuurlijk 

concubinaat.’ 552 Als antwoord op het initiatief dient Colen een omvangrijk wetsvoorstel in om 

de fiscale discriminatie van gehuwden op te heffen. 553 (In diezelfde geest stellen Dillen en 

Dewinter in het Vlaams Parlement voor om elk voorstel of ontwerp van decreet aan een 

gezinseffectenrapport te toetsen. ‘Gezinnen mogen door geen enkele maatregel worden 

benadeeld.’ 554 ) 

Op 19 maart 1998 wordt de wettelijke samenwoning in de Kamer goedgekeurd. Het Vlaams 

Blok stemt als enige tegen. De CVP krijgt het hard te verduren. ‘De CVP pleegt aldus 

hoogverraad t.o.v. haar eigen traditionele achterban, hoogverraad tegenover haar eigen 

principes. Zij heeft definitief het recht verbeurd zich nog gezinspartij te noemen,’ sneert Bart 

Laeremans. 555 Het Blok schrijft alle CVP-burgemeesters aan in de hoop zo onenigheid in het 

CVP-huishouden te creëren. Christelijke gezinnen kunnen de dans immers niet ontspringen. 

‘Alleen de brave katholieken zijn de dupe. Artikel 21 van de Grondwet verplicht hen immers 

burgerlijk te trouwen alvorens kerkelijk te kunnen huwen,’ verduidelijkt Colen, volgens wie de 

Kerk de Grondwet dan maar aan haar laars moet lappen. ‘Het Vlaams Blok zal de Kerk 

oproepen voortaan artikel 21 van de Grondwet te negeren en huwelijken in te zegenen 

zonder voorafgaand burgerlijk huwelijk. Het kan niet getolereerd worden dat mensen 

financieel gediscrimineerd worden op basis van een geloofsovertuiging. De Kerk moet 

weigeren daaraan haar medewerking te verlenen.’ 556 

Maar het zwaarste geschut moet nog komen. Als het niet in het parlement lukt, dan maar 

voor de rechtbank, redeneert het Blok. Nadat de bewuste wet op 12 januari 1999 in het 

Staatsblad verschijnt, stapt Alexandra Colen samen met haar echtgenoot Paul Beliën en vijf 

anderen naar het Arbitragehof om de wet integraal te laten vernietigen. Onder meer wegens 

schending van het gelijkheids- en het niet-discriminatiebeginsel en van het EVRM. De zeven 

indieners van het verzoekschrift bestaan uit drie getrouwde koppels en één verstokte 

vrijgezel: Eerwaarde Heer Renaat de Muyt (°1922), een rustend priester van de orde der 

franciscanen die het Vlaams Blok Magazine maandelijks van een rubriek Uitdagende 

gedachten voorziet. ‘Als bedienaar van de eredienst kan ook hij een duidelijk belang doen 

gelden, met name dat zijn geloofsgemeenschap op een onrechtmatige wijze wordt 

behandeld,’ meldt het Blok-blad. 557 

De vernietiging van die wet betekent slecht nieuws voor samenwoners. Die blijven hierdoor 

minder rechten hebben dan gehuwden, onder meer wegens de hogere erfenisrechten die ze 

moeten betalen. Het Vlaams Blok vindt dat de normaalste zaak van de wereld. ‘Het 

gelijkschakelen van in partneriaat samenwonen met het huwelijk op het vlak van 

successierechten, houdt een maatschappelijke keuze in waarmee wij ons niet kunnen 



553 COLEN A., Wetsvoorstel tot opheffing van de fiscale discriminatie van gezinnen van gehuwden, Belgische 

Kamer van Volksvertegenwoordigers, Stuk -1451/1–97-98, 06.03.1998. 

554 DILLEN M., DEWINTER F., Voorstel van decreet houdende de instelling van een gezinseffectenrapport, 

Vlaams Parlement, Stuk 1110 (1997-1998) – Nr. 1, 06.07.1998. 





verzoenen,’ zegt Vlaams Parlementslid Christian Verougstraete. ‘We zijn niet blind voor 

andere samenlevingsvormen dan het huwelijk, maar deze zijn een bewuste keuze waarvoor 

personen vrij kiezen. Ze kennen de rechtsgevolgen.’ 558 Tussen echtgenoten en erfgenamen 

in rechte lijn wil het Blok de successierechten daarentegen aanzienlijk verminderen. 559 

‘Familie en gezin zijn volgens de levenservaring van de gehele mensheid iets anders dan het 

toevallig en voorbijgaand samenwonen van mensen die elkaar tijdelijk verdragen kunnen,’ 

luidt het in de Grondbeginselen. 

Grote kuis 

Op dinsdag 24 februari 1998 haalt het Vlaams Blok de bekende oranjekleurige 

bokshandschoenen nog eens uit de bezemkast. Die dag onthaalt de partij de ontslagen 

Schaarbeekse politiecommissaris Johan Demol met veel egards in haar rangen. Demol krijgt 

uit handen van Blok-voorzitter Frank Vanhecke lidkaart nummer 69.511 overhandigd, samen 

met het paar bokshandschoenen. Die steekt hij vervolgens triomfantelijk de lucht in. Rechts 

naast hem hangt een affiche Welkom Demol. Tussen beide woorden prijkt een uitvergrote 

politiekepie. 

‘Johan Demol is voor ons een symbool,’ benadrukt Frank Vanhecke. ‘Hij verpersoonlijkt het 

feit dat kordate aanpak van de criminaliteit inderdaad mogelijk is en resultaten oplevert. Hij 

verpersoonlijkt het feit dat velen in Vlaanderen weigeren nog langer te buigen voor de wet 

van het “cordon sanitaire” tegen het Vlaams Blok.’ 560 

Toen die politiekepie nog recht op Demols hoofd stond, trok hij zich van dat laatste ook al 

niet veel aan. Eind 1995 – Demol is dan bijna twee jaar op post in Schaarbeek – doorbrak hij 

het cordon sanitaire rond het Vlaams Blok al eens toen hij de parlementsleden Filip de Man 

en Roeland van Walleghem in zijn commissariaat ontving. Die waren er door het Vlaams 

Blok op uitgestuurd om hem naar zijn politievisie te polsen. De partij bleek graag bereid daar 

de nodige plaats voor in te ruimen. Het interview werd over twee volle bladzijden A3-formaat 

uitgesmeerd in het partijblad en in koeien van letters op de cover aangekondigd: 

‘Schaarbeek: de grote kuis!’. 561 

‘Ik voel veel voor politiewerk,’ vertelt Demol aan het Vlaams Blok, ‘maar het moet goed 

georganiseerd zijn. En dat kunt ge maar als ge iets te zeggen hebt.’ Of hij zichzelf rechts zou 

noemen, willen de Blokkers weten. Demol antwoordt behoedzaam: ‘Ik ben een voorstander 

van recht en orde. Is daar iets verkeerd aan?’ De politiecommissaris beschouwt zijn 

hardhandige aanpak van de straatcriminaliteit als pionierswerk. Schaarbeek is de proeftuin. 

‘Op termijn zullen alle politiediensten moeten werken zoals wij dat hier doen. Dat wil zeggen: 

actief zijn. Ik hou niet van de term “speciale methode”, het gaat onder andere om 

daadwerkelijk op het veld aanwezig te zijn en gewoon de middelen gebruiken die wij wettelijk 

hebben gekregen van de wetgever. Dat is de tendens. Tot nog toe loopt alles gesmeerd, 

maar het is misschien nog iets te vroeg om definitieve conclusies te trekken, daar moeten we 

nog twee of drie jaar mee wachten.’ 562 

Het interview met Demol mist zijn uitwerking bij andere politiekorpsen niet. ‘We smachten 

allemaal naar een commissaris zoals Johan Demol in Schaarbeek. [...] Met een nieuwe chef 

en honderd gemotiveerde politiemannen vegen we de straten schoon,’ verklaren twee 

anonieme Molenbeekse agenten die zelf naar het Blok zijn gestapt. 563 Later brengt het 

partijblad ook nog een interview met twee al even anonieme speurders van het Hoog Comité 

van Toezicht, de anti-corruptiedienst van de overheid. 564 


559 DEWINTER F., STRACKX F., Voorstel van decreet houdende wijziging van het Wetboek der 

Successierechten, Vlaams Parlement, Stuk 1127 (1997-1998) – Nr. 1, 26.08.1998. 



562 Idem. 




Bedwateraar 

Het is duidelijk: Johan Demol (°1957) is een politieman met een missie. In 1976 wordt de 21jarige 

Demol rijkswachter. Hij kiest voor de hardste leerschool: die van het Speciale 

Interventie Escadron (SIE), de opvolgster van de elitegroep Dyane, waartoe ook een 

opleiding tot paracommando behoort. In 1981 stapt de ambitieuze Demol over naar de 

Brusselse politie, waar hij aan een carrière als officier begint. Demol wordt ook lesgever op 

de politieschool. Tussendoor steekt hij aan de Université Libre de Bruxelles (ULB) nog een 

licentie in de rechten op zak. 

Na vijf jaar rijkswacht- en dertien jaar politie-ervaring is Johan Demol klaargestoomd voor 

de volgende stap: zelf een korps leiden. Demol ziet het meteen groots. Zijn oog valt op de 

104.000 inwoners tellende Brusselse gemeente Schaarbeek, waar de zetelende 

politiecommissaris weldra op pensioen gaat. Demol slaagt in zijn opzet. Op 21 februari 1994 

legt hij de eed af als commissaris van het zevende grootste politiekorps van het land. 

‘Demol heeft de lange weg door de instellingen met vrucht voltooid.’ Het is Vlaams Blokker 

Filip de Man die deze woorden schrijft. 565 De Man werpt zich in het parlement meer en meer 

op tot de trouwe belangenbehartiger van Demol wanneer die van langsom meer onder vuur 

komt te liggen. In de lente van 1997 komt aan het licht dat de Schaarbeekse 

politiecommissaris er niet alleen een carrière bij diverse ordediensten heeft opzitten, maar 

ook een tijdlang lid was van het Front de la Jeunesse (FJ), een extreem-rechtse 

Belgicistische groupuscule met een gewelddadige reputatie. Op 10 februari 1979 schafte 

Demol zich FJ-lidkaart nummer 729 aan. 566 Op hetzelfde moment als dat hij ingeschakeld is 

in de anti-banditisme en -terrorisme eenheid van de rijkswacht, wordt Demol dus een actief 

extreem-rechts militant. Boven zijn handtekening kruist hij deze verklaring aan: ‘Je m’engage 

à militer au Front de la Jeunesse dans la mesure de mes possibilités (actions militantes, 

équipe administrative, presse du Mouvement, activités sportives, W.-E. de formation 

militante, etc.).’ 567 

Nu de bewijzen zwart op wit boven water zijn gekomen, kan Demol zijn extreem-rechtse 

verleden niet langer ontkennen, zoals hij gedurende anderhalf jaar had volgehouden van 

zodra de eerste geruchten daarover de ronde deden. Al die tijd is het Vlaams Blok hem 

zonder enig voorbehoud blijven verdedigen. ‘Een belegen feit van 18 jaar geleden’, ‘een 

privé-zaak’ en ‘een leugen om bestwil’, zo doet Filip de Man Demols FJ-lidmaatschap af in 

zijn boekje De zaak Demol. In zijn voorwoord minimaliseert Blok-voorzitter Frank Vanhecke 

dat nog meer: ‘En mag ik ook – wat polemisch geformuleerd – vaststellen dat het vermoeden 

van een “rechts” verleden of van een rechtse opinie onmiddellijk leidt tot een soort 

verbanning uit de beschaafde samenleving, maar dat het anderzijds blijkbaar als een soort 

bijzondere verdienste van zogenaamde vooraanstaanden wordt beschouwd indien zij 

vandaal, stalinist, trotskist, druggebruiker, nestbevuiler of bedwateraar geweest of gebleven 

zijn?’ 

Minister van Binnenlandse Zaken Johan van de Lanotte (SP) denkt daar anders over: een 

ambtenaar die herhaaldelijk liegt tegenover zijn hiërarchische oversten is onbetrouwbaar. Op 

20 juni 1997 wordt Demol voor vier maanden op non-actief gezet. ‘Het is van deze Minister 

bekend dat hij drugs gebruikte. Hij gaf toe dat hij cannabis rookte “en nog wel meer dan 

dat”… Kortom, deze politieker is niet bepaald iemand die veel begrip kan opbrengen voor 

een politieofficier die drugs aanpakt en – horresco referens! – een rechts etiket heeft,’ luidt 

De Mans commentaar in De zaak Demol. 

Het Blok denkt de druk op de ketel te kunnen opvoeren door de minister af te dreigen. 

‘Wanneer het regime hem ooit uitspuwt en broodrooft, kan hij op onze volle steun rekenen,’ 

beloofde De Man eerder al. 568 Het is het Vlaams Blok zelf dat daarmee nadrukkelijk de link 

legt tussen Demols aanpak van de criminaliteit en het programma van extreem-rechts. Het 

Blok eist de politiecommissaris als het ware voor zich op. ‘Demol is voor recht en orde, 

Demol is voor een harde aanpak van de criminaliteit, Demol is aan het bewijzen dat de harde 

565 DE MAN F., De zaak Demol. Een commissaris geflikt, 1998 (waaruit ook de biografische informatie uit de 

voorgaande paragrafen afkomstig is). 

566 Solidair, 04.06.1997. 

567 Solidair, 28.05.1997. 



aanpak loont. En dat is nu wel het allerlaatste dat de socialisten nodig hebben: een 

politiekorps dat bewijst hoezeer de Vlaams Blok-visie realistisch en uitvoerbaar is,’ schrijft De 

Man. 569 

De partij meent hiermee schitterende politieke poker te spelen, maar ze laat er alleen maar 

meer door in haar kaarten kijken. In plaats van Demol te redden, vergemakkelijkt ze zijn 

definitieve doodsteek. Na nog een tweede voorlopige schorsing wordt hij op 26 januari 1998 

ambtshalve ontslagen. Johan Demol is niet langer politieman. Nog geen maand later is hij 

openlijk Vlaams-Blokmilitant. 

Hoerenbond 

Hoewel Demol geen enkele verdienste heeft in de Vlaamse beweging, biedt het Blok hem 

onmiddellijk een goedbetaalde job aan als universitair medewerker van de 

parlementsfracties. Zo neemt de partij meteen ook weerwraak op de Belgische staat die ‘de 

gebroodroofde’ Demol nu immers opnieuw een loon moet uitbetalen. 

‘Ik heb mij heel mijn leven Vlaming gevoeld,’ verkondigt Demol in een uitgebreid interview 

met het Vlaams Blok Magazine. 570 Hoe hij dit rijmt met het Front de la Jeunesse? ‘Die 

periode ligt bijna twintig jaar achter ons,’ verantwoordt Demol zich. ‘Blijft men iedereen 

achtervolgen met vergissingen uit zijn jeugd? [...] Ik geef toe dat ik twintig jaar geleden de 

noodzaak van de Vlaamse onafhankelijkheid nog niet inzag, maar intussen weet ik wel beter. 

Net zoals steeds meer mensen die niet uit het traditionele Vlaams-nationale milieu komen. 

[...] Ik heb geen enkel probleem met het Vlaams-Blokprogramma. Integendeel, ik vind dat dit 

programma er een is van het gezond verstand en ik kan mij er dan ook ten volle achter 

scharen.’ 

Demol past zich aan zijn nieuwe omgeving gemakkelijk aan. ‘Toen ik door Frank Vanhecke 

op het partijhoofdkwartier uitgenodigd werd, heeft hij mij tientallen medewerkers voorgesteld. 

Ik heb daar kunnen constateren dat het Vlaams Blok een partij is met jonge en dynamische 

mensen die er iets willen van maken. Dat is een stijl die mij ten zeerste bevalt. De 

ondernemingsgeest die er heerst, herinnert mij trouwens aan wat mijn politiekorps in 

Schaarbeek was: gemotiveerde mensen die wilden en mochten werken.’ 

De ex-commissaris beschouwt het Vlaams Blok als de volgende fase in zijn levensmissie. 

‘Ik heb de mentaliteit van een lange-afstandsloper. Hoelang ik erover zal doen, speelt geen 

rol, maar ik ben er rotsvast van overtuigd dat ik samen met het Vlaams Blok mijn doel zal 

bereiken. En dat doel is de corrupten en de onbekwamen die nu al decennia lang dit land 

“regeren” van de macht verjagen.’ 571 

Demol moet als kanon dienen waarmee het Vlaams Blok ‘de slag om Brussel’ wil voeren. 

Filip de Man is de architect van die campagne die al in 1996 werd ingezet, maar een nieuw 

elan kent nu Demol de Brusselse lijsttrekker van het Blok wordt bij de eerstvolgende 

verkiezingen. ‘Het Vlaams Blok mikt met Johan Demol op een electorale aardverschuiving in 

1999. De tweetalige Brussel-campagne moet leiden tot een Grote Kuis in de hoofdstad, een 

Grote Kuis die zal gesymboliseerd worden door de figuur van Johan Demol. Hij wordt de 

Witte Ridder die rond zijn persoon al de Brusselaars wil verzamelen die de onveiligheid en 

het wanbeleid van de stad beu zijn,’ schrijft Filip de Man in De zaak Demol. 

Even dreigt een veroordeling nog roet in het eten te kunnen gooien wanneer Demol in juni 

1998 voor de rechtbank moet verschijnen wegens schending van het beroepsgeheim. 

Tijdens een persconferentie in juli 1997 had de – op dat moment voorlopig geschorste – 

hoofdcommissaris fotokopieën uit een geseponeerd gerechtsdossier publiek gemaakt. Het 

kost Demol één jaar vòòr de nakende parlementsverkiezingen een voorwaardelijke celstraf 

van drie maanden en een geldboete van 80.000 frank. Geen aderlating: het door het Blok 

opgerichte Steunfonds Johan Demol neemt boete en gerechtskosten volledig op zich. Demol 

reageert verder opgelucht: zijn burgerrechten is hij niet kwijt. Van de veroordeling ligt hij niet 

wakker: ‘Ik heb nu wel een strafregister, maar een échte strijder moet nu eenmaal de 

tekenen van zijn strijd dragen…’ 572 

569 Idem. 


571 Idem. 



Nu de partij haar vette vis gevangen heeft, is het Vlaams Blok vast van plan Demols harde 

reputatie als politieman maximaal te benutten. Via een reeks druk bijgewoonde meetings in 

Anderlecht, Antwerpen, Beringen, Brugge en Aalst reist Demol in maart 1998 het hele land 

door, terwijl talloze partijafdelingen hem op hun plaatselijke activiteiten uitnodigen. Op de 

foto met Johan Demol blijkt er voor vele Blok-militanten een attractie op zich te vormen. 

Negen maanden na zijn ambtshalve ontslag laat het Vlaams Blok Johan Demol opnieuw in 

politie-uniform optreden. De ex-commissaris dient als nors kijkend fotomodel voor de 

campagne Recht op Veiligheid die in oktober 1998 via 20 m² grote reclameaffiches wordt 

ingeluid. Die propagandastunt valt niet in goede aarde bij de Federatie van 

Politiecommissarissen. Commentaar van het Vlaams Blok: ‘Dat politiek benoemde 

commissarissen nu pleiten voor politieke neutraliteit lijkt een beetje op de hoerenbond die 

een plechtige oproep lanceert tot meer kuisheid.’ 573 Filip de Man wijst er nog fijntjes op dat 

ook politieagenten de vrijheid hebben lid te worden van het Vlaams Blok. ‘Ze zouden 

trouwens raar opkijken als ze wisten hoeveel er dat in werkelijkheid zijn.’ 

Vermits Demol en het Blok het toch altijd al eens waren over de hardhandige aanpak van 

de criminaliteit, verandert zijn komst naar de partij op dat punt niets. Door Demol op te 

hemelen, prijst het Blok ook haar eigen programma aan. In De zaak Demol. Een 

commissaris geflikt doet Filip de Man dat ongegeneerd: ‘de held van de Schaarbekenaars’, 

‘een goedmenend politieman’, ‘de Witte Ridder’, ‘de populairste politieman van het land’, zo 

roemt hij hem. Het boek verschijnt ook in een Franstalige versie als L’affaire Demol. Un 

poulet chez les ânes. ‘Het ultieme antwoord op de lawine van halve waarheden en hele 

leugens die over het hoofd van Johan Demol worden uitgestort,’ omschrijft het Vlaams Blok 

Magazine Demans boekje zonder verpinken. 574 

Rechtse praat 

De Recht op veiligheid campagne komt er twee jaar nadat in de zomer van 1996 de affaire 

Dutroux in alle hevigheid losbarstte. Marc Dutroux en zijn handlangers ontvoerden, 

verkrachtten en vermoordden meerdere minderjarige meisjes. Nadat op 15 augustus 1996 

Sabine (12) en Laetitia (14) levend uit een kelder van Dutroux waren bevrijd, vonden 

speurders in de daaropvolgende weken de lijken van Julie (8), Mélissa (8), Ann (17) en 

Eefje (19). Het hele land hield wekenlang zijn adem in bij zoveel gruwel. 

Het Vlaams Blok houdt zich aanvankelijk afzijdig van het gewoel. Pas wanneer de eerste 

storm van verontwaardiging geluwd is, treedt de partij naar buiten met een grootscheepse 

advertentie- en pamflettencampagne Dutroux, vrij in 2010? Criminaliteit, harde aanpak! Van 

de folder, die onder meer de afschaffing van de doodstraf laakt, worden in september 1996 

200.000 exemplaren uitgedeeld op markten en aan stations, en worden nog eens een half 

miljoen exemplaren gebust samen met lokale partijbladen. De affaire Dutroux moet de partij 

haar grote gelijk bewijzen. ‘Het Vlaams Blok heeft de terechte publieke verontwaardiging van 

vandaag niet afgewacht om de laksheid van het Belgisch systeem jegens criminaliteit aan te 

klagen,’ motiveert voorzitter Frank Vanhecke. ‘In april 1993 organiseerden wij te Leuven een 

nationaal congres met als thema Criminaliteit: harde aanpak. De resoluties van dit congres 

zouden wij hier vandaag stuk voor stuk kunnen afdrukken, ze zouden vandaag even stuk 

voor stuk minstens in het openbaar instemmend begroet worden. Destijds werden ze 

weggehoond als stemmingmakerij of als totalitaire rechtse praat.’ De Liga voor de Rechten 

van de Mens beschouwt Vanhecke als de grootste vijand van zo’n aanpak. ‘Via deze club 

hebben laxistische politici alles gedaan om het strafbeleid om zeep te helpen.’ 575 

In het partijblad worden de messen ondertussen verder gescherpt. ‘Al jaren klaagt het 

Vlaams Blok aan dat in dit land geen ernstige aanpak plaatsvindt van de criminaliteit, dat er 

een laks strafbeleid wordt gevoerd, dat de gevangenen veel te vlug worden vrijgelaten, dat 

tal van overheidsdiensten volgepropt zitten met onbekwame politiek benoemde creaturen, 

dat niets ondernomen wordt tegen de pedofilie, kinderlokkers enzovoort. Al deze zaken zijn 

in het dossier Dutroux op een weerzinwekkende en onvoorstelbare manier in één keer naar 

buiten gekomen, als een pestbuil die plots openspat,’ schrijft Bart Laeremans in een analyse 





van de affaire Dutroux. ‘Dat een dergelijk aantal fouten in één enkel dossier kan voorkomen, 

heeft niets meer te maken met toeval, maar bewijst dat ons hele rechts- en 

veiligheidssysteem van boven tot onder vermolmd en verziekt is.’ 576 

Maar het Vlaams Blok ziet de affaire Dutroux niet enkel als een probleem van gerecht en 

politie. De etter zit dieper. De partij gebruikt de affaire als zweep om haar conservatieve 

revolutie er door te jagen. Voorzitter Frank Vanhecke in zijn eerste standpunt 

dienaangaande: ‘Er is in dit land vanzelfsprekend grote eensgezindheid om onze afschuw uit 

te drukken over de vreselijke misdaden van de bende Dutroux en om ons diepste medeleven 

uit te drukken tegenover de familieleden van de ontvoerde en vermoorde kinderen. Oprechte 

rouw en medeleven mogen echter geen alibi worden om de vraag te verdoezelen of er wel 

even grote eensgezindheid bestaat om de oorzaken die de pedofilie-misdaden mogelijk 

maken en mogelijk gemaakt hebben, aan te pakken en met tak en wortel genadeloos uit te 

roeien. Wij leven in een zieke maatschappij waar alle mogelijke vormen van perversie tot 

norm verheven worden, waar de gemeenste vulgariteiten – bijvoorbeeld de raciaal-correctcopulerende 

paarden-affiches van Benetton – zonder protest kunnen en waar pedofiele 

propaganda in vele vormen her en der openlijk geëtaleerd wordt.’ 577 

Dat is dan buiten Alexandra Colen gerekend, die zowel tegen Benetton als Mexx een 

kortgeding aanspant. Het partijblad besteedt er de nodige aandacht aan. Onder de titel 

‘Alexandra Colen op de bres voor fatsoen: vunzige reclame onder vuur’ schrijft Philip Claeys 

(fractiesecretaris van Filip Dewinter en VBJ-voorzitter): ‘De jongste weken werd het 

straatbeeld “versierd” door affiches van de kledingbedrijven Mexx en Benetton die bij grote 

delen van het publiek een reactie van afkeer veroorzaakten. Mexx voerde enerzijds twee in 

elkaar verstrengelde lesbiennes op en anderzijds een zwarte met een jong blond meisje, 

allemaal naakt. Benetton pakte uit met een zwart paard dat een wit paard bespringt. Een 

reactie kon niet uitblijven. [...] De voortdurende en ongevraagde confrontatie met agressieve 

en voor vele mensen schokkende of vernederende reclame als die van Benetton en Mexx, is 

een aantasting van het recht van de ouders om hun kinderen naar eigen goeddunken op te 

voeden. Bovendien kan men zich afvragen in hoeverre de banalisering – op straat, in het 

zicht van kinderen – van seksuele afwijkingen (in dit geval homoseksualiteit) toelaatbaar is, 

zeker met de afschuwelijke zaak Dutroux op de achtergrond. [...] Het is zoals Alexandra 

Colen zegt: “Mensen moeten het recht behouden om openlijk hun afkeuring te laten blijken 

over seksuele handelingen die zij ongeoorloofd en obsceen vinden. Zoals de affaire Dutroux 

schrijnend heeft aangetoond, moeten er in onze samenleving opnieuw grenzen gesteld 

worden.”’ 578 

Dat soort persoonlijke initiatieven van Alexandra Colen wil het Vlaams Blok in de toekomst 

overbodig maken door ze te vervangen door een systematisch aanpak. De partij wil een 

zogenaamde onafhankelijke reclamecommissie in het leven roepen, bestaande uit 

magistraten, die reclamemakers verplicht de goede zeden en de openbare orde te 

respecteren. 579 

Op 20 oktober 1996 vindt de grootste manifestatie uit de Belgische geschiedenis plaats. 

Die zondag stappen 300.000 geshockeerde Belgen op serene wijze door de straten van 

Brussel in de Witte Mars. Exact één week voordien was Jean-Marc Connerotte, de kleine 

onderzoeksrechter uit Neufchäteau die Dutroux bij de kraag greep en tot bekentenissen 

dwong, het verdere onderzoek uit handen genomen. Dat gebeurde na een klacht van de 

advocaat van Dutroux, die de onderzoeksrechter betichtte van partijdigheid omdat die samen 

met de geredde meisjes Sabine en Laetitia op een spaghetti-etentje aanwezig was. Het 

beruchte spaghettiarrest is voor velen de druppel die de emmer doet overlopen. In heel het 

land breken wilde stakingen uit en worden justitiepaleizen belegerd. Veel scholieren 

onderbreken de lessen en trekken misnoegd de straat op, ook nog in de week na de Witte 

Mars. 

Het duurt allemaal wat te lang naar de zin van Marijke Dillen. Drie dagen na de Witte Mars 

vraagt ze minister van Onderwijs Luc van den Bossche (SP) hoe lang hij de 

576 

Vlaams Blok, september 1996. 

577 

Idem. 




scholierenprotesten nog zal dulden. ‘De acties vinden vaak plaats op straat en het is 

onduidelijk of de directies hun toestemming hebben gegeven. [...] Uit de berichtgeving van 

vanmiddag bleek duidelijk dat de betogingen blijven plaatsvinden, zeker in Antwerpen. Ik 

betreur dit en vind dat daaraan een einde moet komen.’ 580 

Het Vlaams Blok houdt haar kopstukken thuis tijdens de Witte Mars uit vrees van 

recuperatie beticht te worden. De partij plaatst wel een advertentie om haar steun aan de 

optocht te betuigen. Hoewel slechts zes procent van de witte marcheerders Vlaams- 

Blokkiezer is, 581 roept hoofdredacteur Joris van Hauthem het Blok uit tot ‘de spreekbuis van 

de 300.000 betogers’. 582 De partij is er rotsvast van overtuigd electoraal garen te zullen 

spinnen. Het artikel dat Gerolf Annemans in het partijblad over de Witte Mars laat 

verschijnen, is niet toevallig 24 november bis? getiteld. ‘Ik trek me niets aan van wat men 

zegt over de recuperatie door het Vlaams Blok. De zorg voor de eigen kinderen (eerst) sluit 

naadloos aan bij wat het Vlaams Blok over politieke en levensprioriteiten altijd heeft gezegd,’ 

stelt Annemans. ‘Er werd op straat gekomen voor – hoe men het ook draait of keert – Eigen 

Volk Eerst. Zelfs al is het zo dat het Vlaams Blok maar met uiterste mondjesmaat aan bod 

kwam in de afgelopen weken, dan nog dringt de boodschap door: het programma van het 

Vlaams Blok is zo een uitmuntende vorm van geconcentreerde waarheid dat de mensen ook 

zonder mediabelangstelling wel het verband zullen leggen tussen het Vlaams Blok en de 

betekenis van de Witte Mars.’ 583 

Wat zou het Vlaams Blok met een Marc Dutroux doen? Levenslang opsluiten en chemisch 

castreren, is het antwoord van Gerolf Annemans. 584 Alle gekende pedofielen moeten met 

naam en adres in een nationaal register komen, dat in alle gemeentehuizen door iedereen 

kan ingekeken worden. De wet op de privacy noch andere beschermende wetten gelden 

voor wie van een seksueel misdrijf wordt verdacht. ‘Het is noodzakelijk dat de wetgever alle 

wetten die onmensen beschermen heroverweegt en verfijnt,’ stelt senator Wim 

Verreycken. 585 Kinderverkrachters kunnen nooit gratie krijgen, kindermoordenaars moeten 

voor de rest van hun leven achter slot en grendel worden opgesloten. Over de herinvoering 

van de doodstraf spreekt het Vlaams Blok zich niet uit. Al stemde de partij in juni 1996 wel 

tegen de afschaffing ervan. 586 

Mesthopen 

Drie dagen voor de Witte Mars wordt de parlementaire onderzoekscommissie-Dutroux in de 

steigers gezet. Die commissie moet er achter komen waar en waarom politie en gerecht 

gefaald hebben in hun onderzoek naar de verdwenen meisjes. Zonder dat het Vlaams Blok 

daarover zelf een vinger in de pap te brokken had, staat haar politieke agenda volop in het 

middelpunt van de belangstelling. De partij stuurt Gerolf Annemans, haar meest ervaren 

politicus, naar de zestien leden tellende commissie. Dat die ook nog jurist is, komt daarbij 

goed van pas. ‘Een parlementaire onderzoekscommissie is een bijzonder machtig wapen,’ 

beseft Annemans. 587 De Blokker stelt alles in het werk opdat zijn partij een goede beurt zou 

maken, temeer daar de tv-camera’s staan te draaien en alle commissiezittingen live 

uitzenden. 

Annemans speelt het spel keihard, maar wel correct. Dankzij zijn goede samenwerking met 

andere commissieleden lijkt het er even op alsof hij in zijn eentje het cordon sanitaire rond 

het Vlaams Blok aan het slopen is. Zelf zegt hij daarover: ‘De verbazing die gaandeweg is 

gegroeid over de positie en de werking van het Vlaams Blok in de commissie is begrijpelijk, 

580 

Vlaams Parlement, Plenaire vergadering, 23.10.1996. 

581 WALGRAVE S., RIHOUX B., De Witte Mars, 1997, p. 147. 


583 Idem. 


585 VERREYCKEN W. Wetvoorstel tot onttrekking van de daders of verdachten van seksuele misdrijven aan 

beschermende wetten, Belgische Senaat, Stuk 1-412/1, 05.09.1996. Zie ook: VAN DEN BROECK J., COLEN A., 

LAEREMANS B., Wetsvoorstel tot onttrekking van de daders of verdachten van aanslagen op de lichamelijke 

integriteit aan de beschermingsbepalingen van de wetten inzake fysiek onderzoek en de opslag van 

persoonsgegevens, Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers, Stuk -919/1-96/97, 07.02.1997. 




maar de goede waarnemer kon van vóór de start van de commissie weten wat wij van plan 

waren, namelijk om als verkozenen van het volk deze unieke opdracht voluit uit te voeren, 

niet half, niet laattijdig, niet inpikkend op, niet mediatechnisch, niet opportunistisch of beperkt 

tot wat losse nummertjes, maar volledig en voluit. Volledig en voluit, in dienst van de 

waarheid en in dienst van oplossingen voor de wantoestanden. [...] Met dat mandaat is het 

Vlaams Blok naar de commissie gekomen.’ 588 

Maar in het partijblad toont Annemans dat hij er nog een andere agenda op nahoudt. ‘Wij 

zouden met alle mogelijke middelen ervoor zorgen dat er een radicale ommezwaai zou zijn 

van het lakse strafrechtelijke beleid van de afgelopen dertig jaren. Een radicaal einde van de 

onwil of van de traagheid waarmee Justitie uit de Middeleeuwen of uit het Belgische 

sovjettijdperk zou worden gesleept.’ 589 

Een half jaar en 351 vergaderuren later rondt de commissie Dutroux haar werkzaamheden 

af. Annemans is tevreden met het bereikte resultaat, legt hij in het partijblad uit. ‘We hebben 

getoond dat onze partij in staat is de problemen aan te pakken zoals de Witte Mars had 

gevraagd dat ze aangepakt zouden worden. Heel wat mensen hebben zich herkend in de rol 

die we hebben gespeeld. [...] We proberen te doen vaststellen dat het programma van het 

Vlaams Blok een oplossing biedt voor de problemen in dit dossier. [...] In die zin hebben wij 

de commissie inderdaad gemanipuleerd en altijd de hardste en meest radicale eisen 

voorgesteld.' 590 

Op 18 april 1997 keurt de Kamer van Volksvertegenwoordigers het rapport-Dutroux 

unaniem goed. ‘Dit is een goed rapport, ik zou bijna zeggen een Vlaams-Blokrapport,’ 

verklaart Annemans bij die gelegenheid. ‘Als wij het alléén hadden mogen schrijven, had het 

er natuurlijk anders uitgezien, nog scherper en nog duidelijker allicht, maar globaal genomen 

wordt hier de koe bij de horens gevat en dat is een goede zaak. [...] Voor ons moest deze 

commissie naast het noemen van de namen ook een trendbreuk met mei 1968 zijn. 

Individuele verantwoordelijkheid dus, in plaats van de stelling dat de structuren slecht zijn, en 

een harde aanpak van de criminaliteit, een keuze voor de slachtoffers van criminaliteit in 

plaats van de mens die altijd goed is en alleen maar crimineel wordt door de schuld van de 

repressieve samenleving. In die zin was dit een moment van “nu of nooit”.’ 591 

Vooral de vraagtekens die bij het vrijlatingsbeleid worden geplaatst, stemmen Annemans 

tevreden. Het Vlaams Blok is van mening dat alle vormen van vervroegde vrijlating van 

criminelen onmogelijk moeten zijn. De effectieve straf mag geen dag korter duren dan de 

uitgesproken straf. Tien jaar is tien jaar, levenslang is levenslang. Strafvermindering bij goed 

gedrag wordt vervangen door strafverlenging bij slecht gedrag. Er wordt geen genade meer 

verleend. 

Eén man viseert het Blok in het bijzonder: Melchior Wathelet (PSC), de justitieminister die 

in 1992 ondanks negatieve adviezen zijn handtekening zette onder de vervroegde vrijlating 

van Dutroux. Die zat sinds 1986 een celstraf van dertien jaar uit, onder meer wegens de 

verkrachting en gijzeling van vijf minderjarigen. Dat nog geen maand na de goedkeuring van 

het commissieverslag de regering Wathelet opnieuw voordraagt als Europees rechter, 

ervaart Annemans als een slag in het gezicht. De Blokker dreigt ermee de commissie- 

Dutroux met slaande deuren te verlaten. ‘Het Vlaams Blok wil niet in een Potemkinscenario 

blijven meespelen. Wij willen niet mee timmeren aan de schijnwanden van de unanimiteit, 

waar de bevolking, zoals destijds Catharina de Grote, langs rijdt in de mening dat het een 

nieuwe politieke cultuur is, terwijl het gewoon de oude vuile mesthopen zijn.’ 592 

Annemans blijft echter in de commissie, waarvan het mandaat tot 15 februari 1998 is 

verlengd om de piste naar mogelijke bescherming van Dutroux uit te spitten. Het tweede 

commissierapport kan op minder unanimiteit rekenen. In een dramatische tussenkomst 

kondigt Annemans aan dat het Blok zal tegenstemmen. ‘Het eerste rapport heeft de 

verantwoordelijkheid vastgelegd en het was een van de redenen waarom ik het goedkeurde. 

Niemand heeft echter de verantwoordelijkheid gedragen. De hoop die ontstond over het 

588 

Vlaams Blok, april 1997. 

589 

Idem. 

590 

Idem. 




herstellen van het vertrouwen en het opnieuw binnenbrengen van een verantwoordelijkheid 

in onze samenleving, die hoop is weg. [...] In normale omstandigheden zou zelfs dit rapport 

in zijn zwakke vorm, in zijn voorzichtige en bijgevijlde vorm, in zijn lieve en vriendelijke vorm 

een ramp moeten zijn, een afschuwelijke zedenschets van een decadent en instortend land, 

een klap voor de machtigen. Maar niets van dit alles in België: in dit land blijft iedereen, 

werkelijk iedereen, op zijn plaats.’ 593 

Zero 

Van de veertien hoofdstukken in Baas in eigen land, het verkiezingsprogramma van 1999, 

vormt ‘Veiligheid’ het omvangrijkste. ‘Elke samenleving kent criminaliteit. Onze samenleving 

echter wordt geconfronteerd met een buitensporige en erg snel groeiende criminaliteit 

waarop zij steeds moeilijker een antwoord weet te bieden.’ Het antwoord van het Vlaams 

Blok, een tien-punten ‘minimumnoodplan voor de veiligheid’, bestaat bijna uitsluitend uit een 

harde repressie. 

Preventie komt op de laatste plaats. Dat luik neemt niet meer dan een halve bladzijde in en 

pleit voor… meer afschrikwekkende repressie. ‘De beste preventie is nog altijd, naast de 

afschrikking van een streng strafrecht door een effectieve bestraffing van de misdaad, de 

effectieve aanwezigheid van de politie op straat,’ staat er. Voorts wordt er op de noodzaak 

van meer burgerzin gewezen, een strengere bestraffing van het schuldig verzuim, een 

herwaardering van de wijkagent en meer bewakingscamera’s in de straten. ‘Preventie door 

een betere opleiding, een betere opvoeding, enzovoort is allemaal heel erg mooi voor 

sociologen en psychologen. Er is echter in Brussel en in heel wat steden in Vlaanderen geen 

tijd meer voor dit soort van beschouwingen.’ 

De harde aanpak reserveert het Blok niet voor elke vorm van criminaliteit. Ze is er voor 

straat-, migranten-, jongeren- en drugscriminaliteit, seksuele delicten en georganiseerde 

misdaadbendes. Aan witteboordencriminaliteit besteedt het Blok amper één bladzijde, die 

dan nog voor het grootste deel over corruptie bij de overheid handelt. Inzake fiscale fraude 

houdt het Blok zich op de vlakte, al dient de fiscale wetgeving grondig vereenvoudigd te 

worden. 

De uit New York overgewaaide zero-tolerantie vormt een sleutelbegrip in de harde aanpak 

die vooral de kleine straatcriminaliteit viseert. ‘Een zero-tolerantiebeleid waar nodig en waar 

mogelijk, en zeker in grootsteden, in probleembuurten en op het openbaar vervoer,’ schrijft 

het Blok. Elke misstap, hoe klein ook, moet met harde hand worden aangepakt. Want van 

kwaad komt erger. ‘Allerlei vormen van onrust en ongemak zorgen voor een algemeen 

klimaat van onveiligheid en wetteloosheid en dat leidt op zijn beurt tot misdaad. Overlast 

waartegen niet opgetreden wordt, is een teken dat een buurt niet beschermd wordt en niet 

veilig is. Dat luidt de verloedering van de buurt in. Zero-tolerantie houdt dus in dat de politie 

elk begin van verloedering tegengaat en geen afwijking van de normen, wetten en 

regelgeving accepteert. Het vertrekpunt van zero-tolerantie is het sterk beklemtonen van de 

aanpak van veel voorkomende criminaliteit en van die elementen van onrust en wanorde die 

de kwaliteit van het dagelijkse leven in de gemeenschap bedreigen. Iedere politieman is 

verplicht elk crimineel feit te verbaliseren. De agenten moeten weten wat in de wijken leeft. 

Voetpatrouilles, aanwezigheid in de straat vormen een topprioriteit. [...] Probleemwijken en 

verloederde wijken mogen niet het monopolie van preventiewerkers, straathoekwerkers en 

sociaal assistenten worden. Zero-tolerantie betekent dus in de eerste plaats investeren in 

interventieploegen en afdoende uitrusting voor de veiligheidsdiensten. De meeste aandacht 

zal uiteraard gaan naar die criminaliteit die voor de bevolking de grootste ergernis opwekt: 

geweld- en vermogensdelicten op straat, drughandel, hooliganisme, vandalisme, graffiti, ...’ 

Geen wonder dus dat Baas in eigen land schrijft: ‘Het Vlaams Blok staat achter de 

politiemensen.’ Soms zit het er ook mee rond de tafel, zoals Filip de Man deed bij de 

samenstelling van zijn programmaschrift Waarheen met de politiediensten?, een plan voor 

een nieuwe politiestructuur. ‘Dit plan kwam tot stand via een aantal vergaderingen met 

politiemannen, rijkswachters en gerechtelijke inspecteurs, allen lid van het Vlaams Blok. 

Sommigen zijn ook betrokken in de werking van hun beroepsvereniging, zodat we ook in die 



egionen een redelijk goede kijk hebben op de meningen inzake reorganisatie,’ schept 

Deman op. 

Dat is ook het belangrijkste doelpubliek, laat het partijblad bij de verschijning ervan eind 

1996 weten: ‘Geïnteresseerde leden, in het bijzonder de leden van politie, Rijkswacht en 

gerechtelijke politie, kunnen deze tekst gratis bekomen door aanvraag op ons nationaal 

secretariaat.’ 594 Zo tracht het Blok meer dan sympathie te werven bij de politiediensten. 

Het politieplan Deman verschilt niet zoveel met wat in mei 1998 uit de bus komt in het 

Octopusakkoord over de hervorming van politie en gerecht. Het Blok was weliswaar niet 

uitgenodigd op de besprekingen tussen de acht deelnemende partijen van meerderheid en 

oppositie, maar kon zich wel grotendeels in het politieluik terugvinden. ‘Als we het 

Octopusdocument naast het Vlaams-Blokplan leggen, lezen we wat betreft eenheidsstatuut, 

materiële versmelting, lokale eenheidspolitie, federale politiestructuur en federale 

magistraten hetzelfde, zij het af en toe in andere bewoordingen,’ schrijft het Vlaams Blok 

Magazine. ‘Dit zou ons tot tevredenheid moeten stemmen, ware het niet dat de traditionele 

partijen er nog vele jaren willen over doen om dit plan te realiseren. Daarenboven dient er 

toch verzet te komen tegen de blijvende machtsgreep van de federale minister en de 

federale politiechefs op de lokale korpsen. Het kan niet dat de minister bindende richtlijnen 

naar de lokale politie uitvaardigt. Het is belangrijk dat de autonomie van de lokale korpsen 

wordt gerespecteerd en dat de burgemeesters en de zonechefs de verantwoordelijkheid 

dragen.’ 595 (Omwille van dat laatste plus het Justitieluik stemt het Blok uiteindelijk tegen het 

Octopusakkoord. Frank Vanhecke: ‘Dit akkoord werd niet in de eerste plaats gemaakt om het 

gerecht te hervormen, maar om de Belgische constructie bijeen te houden.’ 596 ) 

Het Blok wil de politie ‘de straat op met meer slagkracht’, en dat valt soms ook letterlijk te 

nemen. ‘Een ruimere interpretatie van het begrip “wettige zelfverdediging” onder andere 

inzake het gebruik van het dienstwapen door politiemensen,’ bepleit de partij in Baas in 

eigen land. Dat beklaagt er zich ook nog over dat ‘de Belgische wetgeving op wettige 

zelfverdediging de meest bekrompen is ter wereld’. 

Ongewapende burgerwachten kunnen de politie een handje helpen door ‘verdachte feiten’ 

te melden. ‘De overheid en meer bepaald de politie moet de burgerwachten oprichten, 

organiseren, begeleiden en – waarom niet – ook een beperkte opleiding geven. [...] De 

afschrikking die uitgaat van een dergelijke burgerwacht geldt vooral voor de bendes jonge 

Noordafrikanen, de jonge vandalen en het schorremorrie – Vlaming of Noordafrikaan – die 

hele buurten terroriseren. Deze gemene boefjes slaan alleen maar toe omdat ze weten dat 

er geen of onvoldoende politietoezicht in de wijken is,’ schrijft Filip Dewinter. 597 

Inzake het gebruik van de erg agressieve peperspray krijgt Wim Verreycken er de kriebels 

van dat politieagenten die eerst op zichzelf moeten uittesten, zodat ze de gevolgen ervan – 

een brandend gevoel in ogen en longen – beter kunnen inschatten. ‘Een eigenaardige 

regeling,’ zegt Verreycken in de Senaat. ‘In de toekomst kan het toch evenmin de regel 

worden dat agenten die een pistool willen dragen eerst het effect van een kogel moeten 

ondervinden, of dat agenten die een matrak willen dragen eerst met de matrak moeten 

worden afgeranseld.’ 598 

Wie gepakt wordt, moet ook vervolgd worden. De maximumduur van de administratieve 

aanhoudingen moet verdubbeld worden van 24 naar 48 uur, en ook de voorlopige hechtenis 

moet soepeler kunnen. Dat een en ander behoorlijk uit de hand kan lopen, heeft het Blok nu 

al voorzien. Om de pil te vergulden vraagt het ‘de toekenning van een schadevergoeding bij 

vergissingen’. Het snelrecht moet veralgemeend worden en voor lichte vergrijpen binnen de 

24 uur worden toegepast. ‘Enkel door snel te reageren en aan elk misdrijf afzonderlijk 

voldoende zwaar te tillen, kan men opnieuw een normbesef opleggen, het gevoel van 

straffeloosheid uitbannen en multirecidivisme voorkomen.’ 



596 

Idem. 

597 

Vlaams Blok, september 1995. Zie ook: DEWINTER F., VEROUGSTRAETE C., Met redenen omklede motie 

[...] over de problematiek van de burgerwachten, Vlaamse Raad, Stuk 115 (BZ 1995) – Nr. 1, 05.10.1995. 



Om dit programma uit te voeren moeten er gevangenissen worden bijgebouwd. 

Twaalfduizend gevangeniscellen in plaats van de huidige achtduizend, rekent het Vlaams 

Blok voor, of 120 per 100.000 inwoners – en indien nodig uiteraard nog meer. ‘Overdreven 

luxe en comfort kunnen niet in de gevangenissen,’ maar het Blok maakt niet duidelijk wat het 

daaronder verstaat. 

Het gaat hier dan wel over etnisch homogene gevangenissen. Net zoals de 

geestesgestoorden krijgen de criminele vreemdelingen en genaturaliseerde Belgen een 

aparte behandeling. Zes maanden gevangenisstraf betekent automatische uitzetting – ook 

voor genaturaliseerde Belgen. ‘De vreemdelingencriminaliteit is ongetwijfeld de meest 

voelbare vorm van overlast,’ schrijft Baas in eigen land. ‘Het Vlaams Blok zegt niet dat 

vreemdelingen crimineel zijn omdat ze vreemdeling zijn, maar wel omdat hun verschil in 

cultuur hen sneller van het rechte pad doet afwijken.’ In het partijblad verwoordt Bart 

Laeremans het zo: ‘Wie kiest voor het dwaze multiculturele model, moet daarvan alle 

consequenties durven dragen en bijgevolg bijkomende gevangenissen voorzien!’ 599 

Uitgaansverbod 

Twee maanden voor de parlementsverkiezingen van juni 1999 is Filip Dewinter goed op 

dreef. ‘Als ik burgemeester van deze stad zou zijn, lopen er hier na tien uur geen jongeren 

van onder de zestien meer op straat. De tijd van halfslachtige oplossingen is voorbij. De tijd 

van zeer drastische spectaculaire initiatieven is aangebroken,’ verklaart hij op 3 april 1999 

onverschrokken in een interview met Het Laatste Nieuws. 

‘Klinkklare onzin. Gerolf Annemans ziet alvast niets in dit voorstel,’ noteert de Nederlandse 

journalist Rinke van den Brink uit diens mond: ‘Als ik straks naar Antwerpen verhuisd ben, 

dan wil ik dat mijn zoon op zijn vijftiende ’s avonds naar het theater kan met zijn vrienden. 

Ook als Dewinter burgemeester is.’ 600 

Helaas voor Annemans zal hij dan wel eerst het Vlaams-Blokprogramma moeten wijzigen 

en zijn fractielid Filip de Man op de vingers tikken. Wat Dewinter vertelt is niet meer dan wat 

in het verkiezingsprogramma onder het luik ‘Jeugdcriminaliteit’ staat: ‘In wijken met een hoge 

criminaliteitsgraad moet de avondklok kunnen ingesteld worden voor jongeren onder zestien 

jaar.’ Dat standpunt was niet zo nieuw. Twee jaar eerder, in mei 1997, diende Filip de Man al 

een wetsvoorstel in dat burgemeesters toelaat de avondklok in te voeren. Als voorzitter van 

de Kamerfractie waartoe De Man behoort, kan dit Annemans toen niet ontgaan zijn. ‘Indien 

de veiligheid of de rust van de inwoners dit vereisen, kan de burgemeester een 

politieverordening maken, waarbij een algemeen of een bijzonder uitgaansverbod tussen 22 

en 6 uur voor minderjarigen wordt ingesteld.’ 601 De liberale burgemeester van de Brusselse 

gemeente Koekelberg voert in augustus 1998 zo’n avondklok in. ‘Een moedige beslissing,’ 

feliciteert het partijblad hem. ‘Hopelijk zal deze maatregel nu ook in andere steden en 

gemeenten navolging krijgen.’ 602 

Zolang er geen jeugdgevangenissen zijn, heeft het Blok er geen problemen mee om de 

zwaarste criminele jongeren in gewone gevangenissen op te sluiten. Cipiers vervangen dan 

de opvoeders uit de gewone jeugdinstellingen. De strafrechtelijke meerderjarigheid moet 

sowieso naar 16 jaar verlaagd worden; en in geval van moord, doodslag of recidive inzake 

drugs en bendevorming zelfs naar 13 jaar. 

Tussen de regels pleit het Blok voor een nog hardere aanpak van delinquente 

migrantenjongeren. ‘Een zeer groot deel van de criminele jongeren zijn buitenlanders of van 

buitenlandse afkomst en vergelijken de laksheid van ons overheidsoptreden vanzelfsprekend 

met de hardheid van het gerecht in hun herkomstland. Het hoeft geen betoog dat deze 

vergelijking telkens weer aanmoedigt tot een nog grotere driestheid en agressiviteit,’ meent 

Baas in eigen land. 

‘Kinderrechtenverdrag of niet, hier zal enkel een harde aanpak vruchten afwerpen,’ 

verklaart Vlaams Parlementslid Felix Strackx tijdens het themadebat over de bijzondere 


600 VAN DEN BRINK R., De jonge Turken van het Vlaams Blok, 1999, p. 17. 

601 DE MAN F., Wetsvoorstel tot wijziging van artikel 134 van de Nieuwe Gemeentewet, Belgische Kamer van 

Volksvertegenwoordigers, Stuk -1029/1–96/97, 06.05.1997. 



jeugdbijstand. Alternatieve straffen vindt hij om mee te lachen. ‘Ik ben ervan overtuigd dat in 

de meeste gevallen echte straffen nodig blijven, niet in het minst ter bescherming van de 

samenleving. Ik denk hier meer bepaald aan drilstraffen die in de Verenigde Staten de 

recidive drastisch hebben verminderd. [...] Alleen al in Brussel worden jaarlijks 18.000 

misdrijven gepleegd door jongeren. Die zijn veelal van niet-Europese afkomst. Op een 

probleem van dergelijke omvang moet de samenleving een gepast antwoord bieden. We 

moeten daarbij niet naïef zijn. Leden van drugsdealende bendes in onze hoofdstad 

imponeren we echt niet met herstelbemiddeling, met gemeenschapsdienst, met allerhande 

leerprojecten of met een voettocht naar Scherpenheuvel.’ 603 

Gespuis 

In januari 1996 daagt het Vlaams Blok de Belgische Cannabis Consumenten Bond (BCCB) 

voor de rechter. De BCCB organiseert sinds de zomer van 1995 in heel het land 

zogenaamde blow-ins, waarbij tientallen jongeren vreedzaam een jointje komen blowen. Met 

dergelijke openluchthappenings, die geregeld door de ordediensten in de kiem worden 

gesmoord, hoopt de BCCB druk uit te oefenen om het gebruik van softdrugs uit het strafrecht 

te krijgen. 

Filip de Man krijgt het er serieus van op zijn zenuwen. ‘Wie vrije soft drugs wil voor de 

jongeren, pleit eigenlijk voor een jeugd die geen doel meer heeft in het leven, een jeugd die 

het allemaal niet meer kan schelen wat er in de samenleving gebeurt. Ik denk niet dat een 

blowende jeugd de uitdagingen van de volgende eeuw zal aankunnen,’ zegt hij aan de 

Vlaams Blok Jongeren. 604 

Op het moment dat de BCCB met zijn blow-ins start, voeren de Blok-jongeren een 

campagne voor drugvrije zones. Winkels, cafés, restaurants, dancings en jeugdhuizen 

worden bezocht met de vraag om naast het rookverbod een sticker ‘drugvrije zone’ te 

hangen. Het strookje met het VBJ-logo onderaan de sticker is gemakkelijk verwijderbaar. ‘Nu 

reeds is het duidelijk dat winkeliers en horeca-uitbaters, zelfs indien niet Blok-gezind, de 

sticker met graagte en overtuiging aanplakken,’ zegt VBJ-secretaris Reinhard Staveaux. ‘Zij 

hebben er alle belang bij dat hun café, restaurant, dancing, … niet door rijkswacht en politie 

geviseerd wordt en ten prooi valt aan razzia’s. Zij kunnen zich niet permitteren dat gespuis 

hun klanten afschrikt. [...] Een gezonde samenleving kan zich niet permitteren tolerant te zijn 

tegenover fenomenen die diezelfde samenleving doodziek maken.’ 605 

In het themanummer van hun ledenblad interviewen de VBJ ook een rijkswachter van de 

drugantenne van Lier. ‘Hoe herkent u een druggebruiker?’ luidt één van de vragen. 606 

Druggebruik of drugsmisbruik, het Blok scheert het allemaal over dezelfde kam. 

De partij zorgt ervoor dat de Belgische Cannabis Consumenten Bond – ‘de verdwazende 

bond’ aldus Wim Verreycken 607 – de wind van voren krijgt. Op 13 januari 1996 dient Filip de 

Man een rechtstreekse dagvaarding met burgerlijke partijstelling in. Het BCCB-tijdschrift Het 

Blad, dat in krantenwinkels en grootwarenhuizen verkrijgbaar is, maakt onder meer reclame 

voor coffeeshops in Nederland. Een strafbaar feit volgens de Belgische drugswet. 

In Turnhout, Herentals, Heist-op-den-Berg, Nijlen, Lier, Willebroek, Niel, Antwerpen, Boom, 

Rumst, Beveren, Leuven, Grimbergen en andere plaatsen laat het Blok haar 

gemeenteraadsleden interpelleren. De burgemeesters van onder meer Lier (VLD), Boom 

(SP) en Rumst (CVP) hebben wel oren naar de Blok-klacht en halen Het Blad uit de rekken. 

Op plaatsen waar dat niet gebeurt zorgt extreem-rechts zelf voor een schoonmaakactie: het 

trekt dan op pad om alle exemplaren van Het Blad hardhandig te verscheuren. Ook de 

Nederlandse coffeeshops die reclame maken in het BCCB-maandblad pakt het Blok aan via 

de gemeentebesturen. Die ontvangen allemaal een brief van senator Wim Verreycken die 

hen erop wijst dat dergelijke reclame in België verboden is. 608 

603 


604 Vrij Vlaanderen Sterk Europa, juli 1996. 

605 

Vlaams Blok, maart 1995. 

606 Vrij Vlaanderen Sterk Europa, september 1995. 




Op 19 maart 1996 veroordeelt de correctionele rechtbank van Brussel de voorzitster van de 

BCCB tot vier maanden met uitstel en twee maal 200.000 frank boete. ‘Een heuglijke dag’, 

kirt Filip de Man. 609 Die ruikt nog meer bloed: ‘De ministers Vande Lanotte en De Clercq 

moeten onverwijld de parketten aanzetten tot de inbeslagname van Het Blad en de 

vervolging van zowel uitgever, drukkers, verspreider als redacteurs,’ eist hij. 610 

Het slechte voorbeeld 

De euforie is slechts van korte duur. In mei 1997 beslist de Kamercommissie Drugsbeleid dat 

het bezit van softdrugs ‘de laagste prioriteit’ in het vervolgingsbeleid moet krijgen. ‘Weg met 

de drugprofeten!’ titelt het partijblad daarop, dat Mieke Vogels (Agalev), Bert Anciaux (VU), 

Mark van Peel (CVP) en Johan vande Lanotte (SP) met een joint tussen de lippen getekend 

op de cover plaatst. ‘In de strijd tegen drugs hebben wij dus een slag verloren, maar we laten 

de drugprofeten niet op hun lauweren rusten. [...] We beloven de CVP zelfs een echte cold 

turkey.’ 611 

Nu het bakzeil heeft gehaald in het parlement, vecht het Vlaams Blok het debat verder uit 

op de straat. In alle 2,7 miljoen Vlaamse brievenbussen wordt een vier bladzijden tellend 

pamflet gedropt tegen het ‘gedoogbeleid’. Deze keer zijn niet de jongeren maar de ouders en 

grootouders de doelgroep. Die worden opgeroepen een protestbon terug te sturen en de 

mandatarissen van de andere partijen aan de oren te trekken, die allen tijdens ‘het misselijk 

makend debat in de Kamer’ (dixit De Man) op 24 juni 1997 een gedoogbeleid aanvaardden. 

‘Door dit nieuwe beleid zullen drugs onze scholen overspoelen,’ vreest Baas in eigen land. 

Daar moet dan ook de eerste opsporing gebeuren via ‘onaangekondigde drugscontroles bij 

scholieren’, stellen de Vlaams Parlementsleden Felix Strackx en Frank Creyelman in een 

resolutie. 612 De zaken worden meteen grondig aangepakt: medische inspectieteams moeten 

urine, speeksel of zweet testen op sporen van druggebruik. De ouders worden van de 

resultaten op de hoogte gebracht. 

‘Men beweert dat dit voorstel zeer repressief is ten opzichte van de jeugd,’ verdedigt 

Strackx zich. ‘De uitslag van de test wordt gewoon aan de ouders meegedeeld. Ik zie niet in 

wat daar repressief aan is. Hebben de ouders als eerste verantwoordelijken voor de 

opvoeding dan niet het recht om te weten waarmee hun kind bezig is? Mogen ze niet weten 

waaraan hun zoon of dochter zijn of haar zakgeld wil besteden? En als sommigen repressief 

willen optreden, is dat dan niet hun zaak? Mogen ze misschien zelf nog beslissen welke 

opvoeding ze hun kind wensen te geven? Het feit dat ze kunnen worden betrapt en dat hun 

ouders op de hoogte kunnen worden gebracht, zal voor veel jongeren een voldoende reden 

zijn om het risico niet te nemen. Is dat een oneerbare praktijk? Ik vind van niet. Het 

interesseert me helemaal niet vanuit welke motivatie jongeren nee zeggen tegen drugs, als 

ze er maar afblijven.’ 613 

‘Ik ben ervan overtuigd dat we het drugsprobleem kunnen oplossen,’ zegt Strackx op een 

andere keer. ‘We moeten echter het gezinsleven herstellen en onze kinderen opnieuw 

normen bijbrengen. Ze moeten verantwoordelijkheidszin krijgen en waarden en normen 

aanleren. Bovendien moeten zij respect leren opbrengen voor het eigen lichaam en voor de 

samenleving. Zij moeten een hoger levensdoel dan amusement nastreven en de nodige 

assertiviteit aan de dag leggen. Dan kunnen ze slagen. Maar dat kan slechts als alle 

betrokken partijen bereid zijn daaraan mee te werken. Iedereen die ten overstaan van onze 

jeugd verantwoordelijkheid draagt, moet deze ook opnemen. Ik denk dan aan ouders, 

leerkrachten, jeugdbewegingsleiders, uitbaters van amusementsgelegenheden en vooral aan 

de jongerenidolen en de mediamensen. Als deze mensen niet meewerken dweilt u met de 

kraan open.’ 614 

609 Vrij Vlaanderen Sterk Europa, juli 1996. 


611 Vlaams Blok, juni 1997. Cold turkey betekent: zeer zware ontwenningsverschijnselen bij drugsverslaafden. 

612 STRACKX F., CREYELMAN F., Voorstel van resolutie betreffende het terugdringen van het drugsgebruik bij 

de schoolgaande jeugd in Vlaanderen, Vlaams Parlement, Stuk 924 (1997-1998) – Nr. 1, 20.02.1998. 




De rockgroep dEUS mag daarom geen cultureel ambassadeur van Vlaanderen worden, 

omdat die eerder in het nieuws kwam wegens het (onbewezen) bezit van drugs. Strackx: 

‘Sommige ministers vinden het zelfs nodig om een rockgroep die al inzake drugsgebruik in 

opspraak is gekomen, te benoemen tot cultureel ambassadeur van Vlaanderen. Sommige 

partijvoorzitters menen zelfs dat ze het slechte voorbeeld moeten geven door zelf op 

geregelde tijdstippen een joint op te steken. Zulke mensen vormen een gevaar voor de 

samenleving in het algemeen en voor de jeugd in het bijzonder.’ 615 

De strijd tegen drugs moet op meerdere fronten gevoerd worden, maakt ook Filip de Man 

duidelijk in zijn brochure Requisitoir tegen de drugprofeten. ‘Er moet een maatschappelijke 

anti-drugsfeer gecreëerd worden. En daarvoor moeten alle middelen ingezet worden: niet 

alleen het onderwijs van onze kinderen, maar ook pers, televisie, radio, film, videoclips, 

affiches, noem maar op,’ benadrukt De Man in een interview met het Blok-blad. 616 

‘Een aantal recente maatschappelijke verschijnselen vergroten de aanleiding tot 

druggebruik,’ schrijft De Man onder de titel ‘Drugprofeten’ in zijn Requisitoir. ‘Het hoeft geen 

betoog dat jongeren ten kwade beïnvloed worden door bepaalde tv- en radioprogramma’s, 

zogenaamd progressieve bladen of mensen waar men naar opkijkt en wier gedrag model 

staat.’ Zo hekelt De Man het weekblad Humo dat een ‘ABC van de drugs’ publiceerde en 

krijgen ook heel wat popartiesten ervan langs. ‘In de popmuziek wordt druggebruik door een 

aantal van de idolen indirect gepropageerd: van Brown sugar van de Rolling Stones, over 

Lucy in the sky with diamonds van de Beatles tot de popgroep Morphine met hun cd Cure for 

pain. [...] De invloed van dit alles mag men niet onderschatten.’ 

Het Blok wil de bestaande rockfestivals – thans immers ‘haarden van drugshandel en 

drugsgebruik’ – volledig clean krijgen, zegt Felix Strackx in het Vlaams Parlement. ‘U zou 

bijvoorbeeld de groepen voor hun optreden eens aan een drugtest kunnen onderwerpen. Als 

de test positief is, speelt men niet. Dit zou pas een opkikker geven aan jongeren die geen 

drugs gebruiken. Dat zou hen duidelijk maken dat zij de norm zijn, en die anderen de 

uitzondering, en niet omgekeerd.’ 617 

Hallucinant 

Drugsexpert De Man trekt in de lente van 1996 samen met de Kamercommissie Drugsbeleid 

op studiebezoek naar Amsterdam. Zijn gedetailleerde 'ooggetuigeverslag van twee 

hallucinante (sic) dagen’ verschijnt gedurende twee maanden in het partijblad. 618 ‘Een 

onwaarschijnlijke ervaring,’ evalueert De Man het uitstapje. Wanneer hij ‘s avonds terug in 

Brussel arriveert, gaat hij niet onmiddellijk naar huis. Eerst nog wat afkicken tijdens een 

tussenstop op vertrouwd terrein: ‘We rijden naar een Brussels café, vooral beklant door 

politiemannen. Ik vertel hen mijn Amsterdams verhaal. Ze geloven het.’ 619 

Drugdealers – klein en groot – wil het Blok strenger bestraffen. De ‘strengst mogelijke straf’ 

eist het voor wie een dodelijke dosis verkoopt. Het wettelijke arsenaal van de politiediensten 

moet in de strijd tegen drugs maximaal worden uitgebreid. Een Europese narcoticabrigade 

moet grensoverschrijdend te werk kunnen gaan. Nederland moet onder Europese druk haar 

gedoogbeleid vaarwel zeggen. Als diplomatieke druk of economische sancties niets meer 

uithalen moet de niet-Europese drugsproducerende landen desnoods gewapenderhand een 

lesje geleerd worden. ‘Uiteindelijk is er zelfs de militaire optie,’ stelt De Man in zijn 

Requisitoir. ‘Landen die zich in het koor der naties misdragen, moeten niet ontzien worden. 

De technische mogelijkheden bestaan om de verantwoordelijken zeer precies te treffen. 

Europa bezit de hoogtechnologische wapens, kan vanuit de ruimte een oogje in het zeil 

houden wanneer het dat wil, kan de drugaanvoerlijnen afsnijden, enzovoort.’ 

615 Vlaams Parlement, Handelingen van de plenaire vergadering, 31.03.1998. Zie ook: VERRIJKEN E., 

CREYELMAN F., STRACKX F., Met redenen omklede motie [...] over de keuze van de rockgroep dEUS als 

Cultureel Ambassadeur van Vlaanderen en de verenigbaarheid met het drugsbeleid van de Vlaamse regering, 

Vlaams Parlement, Stuk 1029 (1997-1998) – Nr. 1, 30.04.1998. 

616 

Vlaams Blok, november 1995. 



619 

Vlaams Blok, juli-augustus 1996. 


Gelegenheidsgebruikers worden bestraft met boetes en ontradingscursussen. Wie 

meerdere malen betrapt wordt op softdruggebruik moet zich verplicht laten begeleiden en 

controleren. Junkies moeten verplicht afkicken in een gesloten instelling en maatschappelijk 

gereïntegreerd worden. Voor wie weigert: gevangenisstraf. Methadon als hulp bij zo’n 

ontwenningskuur kan enkel onder strikte voorwaarden. Geen pardon voor drugs. 

Wanneer het verbod op tabaksreclame in de Kamer ter sprake komt, tapt het Vlaams Blok 

plots uit een heel ander vaatje. In de Kamer van Volksvertegenwoordigers zorgt Francis van 

den Eynde in januari 1997 voor een verrassing bij de aankondiging dat zijn fractie zich tegen 

een verbod op reclame voor sigaretten keert. ‘Puriteins geïnspireerd,’ luidt Van den Eyndes 

oordeel. ‘Dit wetsvoorstel heeft meer te maken met politieke correctheid dan met bestrijding 

van het roken van tabaksproducten. [...] Het komt toch wel paradoxaal over dat men 

terzelfder tijd spreekt van het verbieden van de publiciteit voor tabaksproducten en het 

legaliseren van soft-drugs.’ 620 Later voegt Van den Eynde er nog aan toe een verbod niet 

wenselijk is vermits tabak een volksverbonden product is. ‘Ik geloof niet in het effect van het 

verbieden van dergelijke publiciteit [...] omdat wij te maken hebben met een gewoonte die 

sinds een paar eeuwen in onze cultuur is ingebakken. De sigaret dateert slechts van de 

negentiende eeuw, maar het tabaksgebruik is wel een paar eeuwen ouder. Het wordt dan 

ook bijzonder moeilijk om daaraan iets te veranderen.’ 621 

Maar het Vlaams Blok is niet eensgezind. De senaatsfractie, die ook enkele verstokte 

rokers telt, stemt voor het reclameverbod. Tussen twee sigaretten door verklaart Wim 

Verreycken: ‘Ik wil er niet medeverantwoordelijk voor zijn dat jongeren in de val trappen 

waarin ikzelf ben getrapt en ik meen dus dat wij het verbod op tabaksreclame ongewijzigd 

moeten aanvaarden. [...] De volksgezondheid en de bescherming van jongeren tegen 

zelfverminking en zelfdoding moeten zwaarder wegen dan de economische argumenten.’ 

Verreycken is ook kregelig over de verengelsing van de tabaksreclame. ‘Tabaksreclame is 

spoortrekkend inzake cultuurvijandigheid, cultuurminachting en totale anglofilie.’ 622 


621 Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers, Handelingen van de Commissie Volksgezondheid, Leefmilieu 

en Maatschappelijke hernieuwing, 11.03.1997. 



HOOFDSTUK 5 

DE BRUINE PEST 

Geen vreemden 

Marokkanen blijven Marokkanen. Zij slaan in Borgerhout en in Brussel straffeloos 

Belgische hersens in en gooien bakstenen naar al wat een driekleur draagt. 

GEROLF ANNEMANS, 1994 623 

'Ik kan me inbeelden dat vader Benaïssa bij zichzelf de dag moet vervloekt hebben dat hij 

naar dit land is gekomen.' Dat schrijft Luk van Nieuwenhuysen in de nieuwsbrief voor 

Vlaams-Blokmandatarissen nadat op 5 maart 1997, een half jaar na de Witte Mars ter 

herdenking van de vermiste en vermoorde kinderen, in een kelder in Elsene het ontzielde 

lichaampje gevonden was van Loubna Benaïssa. Het negenjarige Marokkaanse meisje was 

sinds 5 augustus 1992 spoorloos verdwenen. Ze bleek ontvoerd en omgebracht te zijn door 

Patrick Derochette, een Belgische pompbediende die om de hoek woont. 

De familie Benaïssa is van Marokkaanse origine, maar woont reeds twintig jaar in België. 

Het Blok weigert aanvankelijk op de vraag te antwoorden of de Benaïssa's ook terug moeten 

naar Marokko. 'Om van te kotsen', noemt Van Nieuwenhuysen dat. 'Het Vlaams Blok heeft 

zich nooit de pretentie aangemeten om te oordelen over individuele gevallen.' 624 

Een half jaar later komt dat antwoord er wel. Tijdens een geanimeerd debat in het Vlaams 

Parlement over het migrantenbeleid laat Filip Dewinter de remmen los. Op 11 maart 1997 

had Dewinter nog voorzichtig verklaard: 'Op mijn beurt wil ik de sereniteit en de waardigheid 

prijzen van de familie Benaïssa. Deze familie is inderdaad een voorbeeld voor hun 

gemeenschap.' 625 

Maar op 18 november 1997 spreekt hij weer heel andere taal: 'Het stoort mij vreselijk dat 

men gebruik maakt van het leed dat deze familie heeft getroffen om haar voor te stellen als 

het ideaal geïntegreerde migrantengezin. In hemelsnaam, dat zijn die mensen niet. De 

ouders Benaïssa wonen hier al meer dan vijfentwintig jaar en beheersen nog steeds geen 

Nederlands of Frans. Hun dochter (Loubna’s zus Nabela Benaïssa, nvda) is strengislamitisch 

opgevoed. Ik heb daar respect voor indien dit in Noord-Afrika gebeurt. Deze 

mensen schuiven hun dochter naar voren omdat ze zelf na al die jaren de taal nog steeds 

niet beheersen. Een gesluierd meisje wordt op deze manier voorgesteld als het perfecte 

voorbeeld van integratie. Aan die komedie wens ik niet langer mee te doen.' 626 

1. HET GEZWANS OVER GEROLF ANNEMANS 

Het Vlaams Blok beschikt reeds van bij zijn oprichting over een duidelijk standpunt over 

migranten: 'Wij eisen, binnen een redelijke termijn, de terugkeer van de overgrote 

meerderheid der niet-Europese gastarbeiders naar hun eigen vaderland; de versnelde, 

humane maar kordate terugkeer van achtereenvolgens de criminele, illegale en werkloze 

623 

VVBM-Nieuwsbrief, 01.07.1994. (Het artikel handelt over de match België-Marokko tijdens het 

wereldkampioenschap voetbal.) 


625 

Vlaams Parlement, Commissie voor Welzijn, 11.03.1997. 



niet-Europese vreemdelingen.' 627 Zo staat het voor eeuwig en altijd gebeiteld in de 

Grondbeginselen. 

Alles wat het Blok nadien nog over migranten gezegd en geschreven heeft, is niet meer of 

niet minder dan een verdere uitwerking van dit principiële standpunt. Dat gaat ook op voor 

het 70-puntenplan, dat in juni 1992 door Filip Dewinter werd voorgesteld onder de titel 

Immigratie: de oplossingen. 70 voorstellen ter oplossing van het vreemdelingenprobleem. 

Dat fameuze 70-puntenplan, zo wordt in de kritische pers wel eens beweerd, vormt de inzet 

van een bitsige strijd die het Vlaams Blok in twee kampen verdeelt. Enerzijds 'de racistische 

falanx' 628 , 'de uiterst-rechtse harde lijn' 629 onder leiding van 'hardliner' 630 Filip Dewinter; 

anderzijds 'de "Vlaamse" strekking' 631 , 'de Vlaams-ultraconservatieve vleugel' 632 onder 

aanvoering van 'gematigd Vlaams-nationalist' 633 Gerolf Annemans, de voortrekker van 

'bepaalde krachten binnen het Vlaams Blok die korte metten willen maken met het 70puntenplan'. 

634 

Een bewering die tot op de bladzijden van de prestigieuze Nieuwe Encyclopedie van de 

Vlaamse Beweging een eigen leven is gaan leiden. Daar heet het: 'Annemans verwierf in de 

loop van de jaren de reputatie tot de minder extreme tendensen in het Blok te behoren, die 

meer de Vlaams-nationale thema's en minder de migrantenproblematiek wensten te 

benadrukken.' 635 Zelfs Johan Leman, de directeur van het Centrum voor Racismebestrijding, 

mengt zich begin 2000 in het debat met de bewering dat 'conservatieven' zoals Gerolf 

Annemans eerder in een partij als de CVP of de VLD thuishoren dan in het Vlaams Blok. 636 

Een verkeerd begrepen interview 

De hardnekkigheid waarmee deze bewering over de zogenaamd gematigde opstelling van 

iemand als Annemans wordt verspreid is merkwaardig. De bewijsvoering ervan blijkt bij 

nader toezien immers op niet meer dan drijfzand te zijn gebouwd. Alles gaat terug op 

welgeteld één interview dat Gazet van Antwerpen op 11 januari 1996 publiceert onder de titel 

'70 punten zijn maar voorstellen'. 637 

In dat interview zegt Gerolf Annemans over het 70-puntenplan het volgende: 'Het gaat hier 

slechts over een samenbundeling van voorstellen [...]. Men grijpt dit aan als 

vluchtmanoeuvre om niet met ons te moeten praten. Ik minimaliseer dat 70-puntenplan niet 

[...]. Maar voor ons is dat 70-puntenplan geen monolitisch blok, het is niet te nemen of te 

laten. [...] Hoezeer we zélf ook het 70-puntenplan relativeren, onze tegenstanders willen dat 

we de oorspronkelijke standpunten afzweren. Maar het 70-puntenplan is geen alfa en 

omega. Het is niet ons ondeelbaar programma voor de vreemdelingen, maar een reeks 

voorstellen. [...] Wij zijn bereid over elk van de punten het debat te voeren, alles is voor ons 

bespreekbaar, maar niet onze globale visie dat het naar hier halen van grote groepen 

vreemdelingen leidt tot problemen en dat men die voor een deel moet oplossen door hun 

begeleide terugkeer.' 

627 In eerdere uitgaven van de Grondbeginselen verschilden de formuleringen lichtjes. –In de uitgave van ca. 

1988: 'Wij eisen, binnen een redelijke termijn, de terugkeer van de niet-Europese gastarbeiders naar hun eigen 

vaderland; de onmiddellijke terugkeer van alle werkloze, clandestiene en correctioneel of crimineel veroordeelde 

niet-Europese vreemdelingen.' –In de uitgave van ca. 1980: 'Het Vlaams Blok eist de invoering van een politiek 

gericht op de oplossing van het steeds nijpender wordende probleem van de gastarbeiders. Een 

immigratieverbod van vreemde arbeiders, een aanwervingsstop van buitenlanders in alle privé- en 

staatsbedrijven, samen met het scheppen van werkgelegenheid in de landen van herkomst moeten leiden tot 

geleidelijke afvloeiing van het gastarbeiderscontingent.' 

628 De Morgen, 29.08.1998. 

629 De Standaard, 19.01.1996. 

630 De Morgen, 10.06.1996. 

631 De Standaard, 19.01.1996. 

632 De Morgen, 29.08.1998. 

633 De Morgen, 10.06.1996. 

634 De Morgen, 30.06.1998. 

635 FALTER R., Annemans Gerolf, Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging, 1998, p. 296. 

636 DE WIT J., "VLD of CVP moet Annemans uit Blok weghalen", Gazet van Antwerpen, 17.02.2000. Zie ook: 

SPRUYT M., Lemannen maken plannen, Humo, 22.02.2000. 

637 GUEDENS P., TASTENHOYE G., "70 punten zijn maar voorstellen", Gazet van Antwerpen, 11.01.1996. 


Daarmee vat Annemans niet meer dan het gangbare Blok-standpunt samen: over de 

doelstelling - de zogenaamde terugkeer van de migranten - kan niet gediscussieerd worden, 

over de middelen waarmee en de manier waarop dat moet gebeuren wel. 

Een visie waarmee ook partijvoorzitter Karel Dillen de dag nadien instemt. 'Karel Dillen 

beaamt soepelheid 70-puntenplan', titelt Gazet van Antwerpen. 'Dillen bevestigt dat het 70puntenplan 

niet te nemen of te laten is: "Het gaat om een document dat men in zijn tijd moet 

plaatsen. Het betreft hier geen pauselijke onfeilbaarheid. Over elk concreet punt moet een 

politieke partij bereid zijn een gesprek te voeren, zonder dat we raken aan de essentie van 

ons vreemdelingenstandpunt. Als Vlaams-nationale partij willen we niet overspoeld worden 

door massa's vreemdelingen,"' citeert de krant de Blok-voorzitter. 638 

Discussie gesloten en alles terug bij het oude? Sommige perscommentatoren hebben het 

niet zo begrepen. Zij lezen in Annemans' woorden meer dan er staat. 'Annemans stelt het 

70-puntenprogramma op een latente manier ter discussie,' meent De Morgen. 639 'Alhoewel hij 

nooit formeel het 70-puntenprogramma zal afzweren, is hij bereid water in de wijn te doen 

om voor de anderen een min of meer aanvaardbare gesprekspartner te worden,' gelooft 

Gazet van Antwerpen. 640 

Dat Annemans in een ander kranteninterview deze interpretatie zelf aanvecht, vormt 

blijkbaar geen bezwaar. 'U bent wel degene die aankondigt dat het 

zeventigpuntenprogramma niet onbespreekbaar is,' werpt De Standaard in een laatste 

poging stokebrand te spelen Annemans voor de voeten. Waarop die repliceert: 'Dat wordt 

ten onrechte uitgelegd als een bocht in het migrantenstandpunt. Al wat ik wilde zeggen is dat 

daarover gesproken kan worden, dat niet ieder detail moet worden uitgevoerd zoals wij dat 

voorstelden. Je kan illegalen deporteren met een C-130 of met een Boeing, wat maakt het 

uit?' 641 

Er is tenslotte niets bijzonders aan dat een politicus de voorstellen van zijn partij 

bespreekbaar verklaart. Het tegendeel zou pas nieuws zijn. 

Filip Dewinter: een gematigd Vlaams Blokker 

Het anti-migrantenprogramma van het Vlaams Blok is wat het is. In alle heisa rond één 

verkeerd begrepen kranteninterview werd doorgaans een andere vaststelling uit het oog 

verloren: dit migrantenprogramma is in grote mate het werk van… Gerolf Annemans. Geen 

enkele Blok-tekst die de afgelopen tien à vijftien jaar over migranten verscheen draagt niet 

mee de stempel van Annemans. 

Het 70-puntenprogramma is om te beginnen een algemeen aanvaard Vlaams- 

Blokprogramma. Getuige daarvan het officiële programmaboek Een programma voor de 

toekomst van Vlaanderen, waarin het onder het hoofdstuk 'Vreemdelingen' als een 

vanzelfsprekendheid staat opgenomen. Annemans kan dat beamen: als voorzitter van de 

Vlaams-Blokstudiedienst werd dat programmaboek onder zijn supervisie samengesteld en 

eind 1997 uitgegeven. 

Het 70-puntenplan is overigens geen alleenstaand geval. Schaf het af en wat rest er nog 

van het Blok-racisme? Minstens evenveel. Het 70-puntenplan is niets meer dan een 

inventaris van voorstellen uit eerdere Blok-teksten, zoals de twee edities van het Dossier 

Gastarbeid uit 1988 en uit 1991. Filip Dewinter is er telkens de auteur van, samen met... 

jawel: Gerolf Annemans. Soyons sérieux! Annemans een gematigd Vlaams Blokker? Dan 

Dewinter ook! 

Die twee opereren wel vaker hand in hand als het over migranten gaat. In 1989 verzorgt 

Annemans de inleiding van Dewinters boek Eigen volk eerst: Antwoord op het 

vreemdelingenprobleem. Zonder een zweem van twijfel beaamt hij er het Blok-standpunt: 

'Gastarbeiders, en hun families, die niet van Europese oorsprong zijn, dienen op termijn in 

overgrote meerderheid terug te keren naar hun herkomstlanden. [...] Gastarbeiders zijn niet 

"de nieuwe burgers" en zullen het nooit worden.' 

638 G.T., Karel Dillen beaamt soepelheid 70-puntenplan, Gazet van Antwerpen, 12.01.1996. 

639 BBR, Annemans wil Vlaams Blok uit isolement halen, De Morgen, 12.01.1996. 

640 GUEDENS P., Vlaams Blok, Gazet van Antwerpen, 12.01.1996. 

641 DE FOER S., Annemans ontkent tweestrijd binnen Vlaams Blok, De Standaard, 19.01.1996. 


Bij de parlementsverkiezingen van 1987 trekt Annemans voor het eerst ten strijde om de 

gunst van de kiezer. Hij doet dat samen met Dewinter in de folder Eigen volk eerst. Om een 

anti-migrantenstem zit Annemans daarbij niet verlegen. 'Een politiek gedurfde terugkeer-visie 

inzake grote groepen niet-Europese vreemdelingen' staat onder meer op zijn lijstje 

verkiezingsbeloftes. 

Annemans is zonder twijfel de politieke vader van verschillende voorstellen die in 1992 in 

het 70-puntenplan opduiken. Zo is punt 34 ('enkel nog Europese politieke vluchtelingen 

opvangen') overgeschreven van een wetsvoorstel dat Annemans in 1988 indiende, net zoals 

punt 57 ('de sociale zekerheid splitsen' - in een systeem voor Europese en een systeem voor 

niet-Europese gerechtigden, met elk een autonome financiering), dat de achillespees van 

heel het 70-puntenplan vormt. 

Waaruit Annemans' gematigde opstelling inzake migranten dan wel moet blijken, is een 

raadsel. Maar sommigen krijgen er niet genoeg van. 'Er bestààt een richting-Annemans en er 

bestààt een richting-Dewinter,' houdt de Nederlandse journalist Rinke van den Brink bij hoog 

en bij laag vol in zijn in 1999 verschenen boek De jonge Turken van het Vlaams Blok. 

'Aanvankelijk ging het vooral om een natuurlijk gegroeide taakverdeling. De richting- 

Annemans richtte zich meer op de Vlaams-nationale en conservatieve katholieke kiezers, die 

van Dewinter op de xenofobe en de militante extreem-rechtse kiezers. Intussen is dat 

onderscheid uitgegroeid tot een verschil van inzicht over de inhoudelijke accenten die het 

Blok moet leggen.' 

Maar zelfs Van den Brink, die een heel boek aan de vermeende stromingen binnen het 

Vlaams Blok wijdt, haalt geen enkel bewijs aan dat Annemans en Dewinter inzake migranten 

van mening verschillen. En dat Annemans in zijn persoonlijke kiespropaganda het antimigrantentaaltje 

nooit geschuwd heeft, ook niet toen hij zijn eerste stappen in de grote 

politiek zette, werd enkele paragrafen hierboven al aangetoond. 

Een overbodige discussie is daarmee gesloten, al laat ze helaas meer sporen na dan ze 

verdient. De voorstelling van zaken als zou er binnen het Vlaams Blok een toenemende 

tegenstelling bestaan tussen een 'Vlaams-nationale vleugel' en een 'racistische vleugel' is 

niet alleen een kwakkel van formaat. Veel erger is ze dat ze ook de achterliggende etnischnationalistische 

ideologie onzichtbaar maakt. 

Er bestaat in het Blok-denken immers hoegenaamd geen tegenspraak tussen de – wat 

simpel geherformuleerde – ordewoorden Vlaanderen onafhankelijk en migranten buiten. 

Beiden beogen hetzelfde resultaat: een Vlaams en blank, mono-etnisch of etnischhomogeen 

Vlaanderen – 'één volk, één staat, één cultuur' – waar het Blok als volbloed 

extreem-rechtse partij ten langen leste op uit is. Want als het Vlaams Blok niet in één staat 

wil samenleven met de Walen, waarom zou het dat dan wel willen met niet-Europese 

migranten? Vlaams-nationalisten die geen racist zijn en racisten die geen Vlaams-nationalist 

zijn, horen met andere woorden niet thuis in het Blok. 

VVBM-ondervoorzitter Ignace Lowie weet er alles van. 'Vlaams-nationalisme omsluit 

vreemdelingenstandpunt' titelt hij begin 1997 in de nieuwsbrief voor Vlaams- 

Blokmandatarissen. Volgens de hierboven geschetste terminologie moet Lowie tot 'de 

Vlaamse strekking' gerekend worden: hij is lid van de door Annemans geleide Kamerfractie, 

waar hij zich vooral bezighoudt met klassieke Vlaams-Waalse thema's. Met één oog in de 

geschiedenisboeken legt Lowie zijn collega-mandatarissen het verband uit tussen de twee 

meest gekende Blok-standpunten: 

'Vaak wordt onze partij verweten dat de door ons gestelde principes inzake de hier 

aanwezige vreemdelingen door goedkope, electorale motieven worden ingegeven. [...] Zo 

worden Vlaams-nationalisme en het programma rond vreemdelingen als twee verschillenden 

zaken voorgesteld. Niets is minder waar. Spijtig genoeg verliezen ook nationalisten vaak de 

samenhang uit het oog en beperken ze zich tot - lonend - rechts populisme. Het volkse 

nationalisme, dus ons radicaal Vlaams-nationalisme, is een (harde) inzet en strijd voor onze 

eigenheid, onze zelfstandigheid, onze onafhankelijkheid. [...] Wie ja zegt tegen eigenheid, 

zegt ook bestrijding van al wat die eigenheid en zelfstandigheid bedreigt, dus het 

bedreigende niet-eigene, het vreemde. Daarom: "Eigen volk eerst". [...] De Vlaamse 

Beweging was van in oorsprong een volkse bevrijdingsstrijd en een verzet tegen het 

volksdodende. "Hij duldde geen vreemden tot meesters in 't land", klonk het reeds in het 19 de 


eeuwse Antwerpen. In de jaren zestig woedde de Leuvense universiteitskwestie: "Leuven 

Vlaams" en "Walen buiten". Het radicale Vlaams-nationalisme heeft het kunstmatige, Noord- 

Franse België steeds als een vreemde bezettingsmacht beschouwd, na de bezettingen van 

de Bourgondiërs, de Spanjolen, de Oostenrijkers, de Fransen. Vandaag vecht het radicale 

Vlaams-nationalisme verder tegen de aantasting van onze eigenheid: België, de francofonie, 

de veramerikanisering, de particratie, de zuilen, én… de aanwezigheid van groepen nietassimileerbare 

vreemdelingen. Dit alles is Vlaams-nationalisme, ook al wordt het verwijtend 

"racisme" of "fascisme" genoemd.' 642 

2. HET 70-PUNTENPLAN, POGING TWEE 

In oktober 1996 pakt het Vlaams Blok uit met een nieuwe versie van het 70-puntenplan. 

Twee jaar lang heeft een werkgroep genaamd 'Immigratie: de oplossingen' eraan gesleuteld. 

Die werkgroep is samengesteld uit tien parlementsleden: Filip Dewinter, Gerolf Annemans, 

Jurgen Ceder, Karim van Overmeire, Jan Penris, Filip de Man, Francis van den Eynde, Jean 

Geeraerts, Jaak van den Broeck en Frans Wymeersch. De eerste vier zijn ook lid van het 

partijbestuur. 

Een bestseller 

Het nieuwe 70-puntenplan verschijnt in een 241 blz. tellend pocketboek onder de titel 

Immigratie: de tijdbom tikt! Dewinters tronie prijkt in vierkleurendruk en met de obligate tandpastabrede 

glimlach op de achterflap. Het boek wordt op een oplage van liefst 10.000 

exemplaren gedrukt en tegen de spotprijs van 150 frank te koop aangeboden, niet alleen via 

de eigen partijkanalen, maar ook via boeken- en krantenwinkels. In tegenstelling tot het 

eerste 70-puntenplan, dat als partijpublicatie werd uitgegeven, schakelt het Blok er deze keer 

haar mantelorganisatie Uitgeverij Tyr voor in. 

Die werkwijze is niet compleet nieuw. In 1989 liet Filip Dewinter zijn boek Eigen volk eerst: 

antwoord op het vreemdelingenprobleem verschijnen bij de inmiddels ter ziele gegane 

uitgeverij De Roerdomp. Zijn opvolger Weg met ons? Antwoord aan Paula D'Hondt verscheen 

in 1991 ook al bij uitgeverij Tyr (nota bene als het allereerste boek van Tyr), net zoals 

in 1993 het boek Eén tegen allen: opkomst van het Vlaams Blok. 

Het Blok hoopt zo op een ruimere verspreiding van haar ideeëngoed. Filip Dewinter 

daarover in een interview dat ik in 1993 van hem afnam: 'Ik ben van mening dat wij ook via 

dat terrein moeten werken. De brede massa staat nogal wantrouwig en vooringenomen 

tegenover partijpublicaties. Ik begrijp dat, dat is ook normaal. We winnen aan 

geloofwaardigheid door uit te geven bij een uitgeverij. Ik ken weinig boekenwinkels die een 

boek zouden willen verkopen dat is uitgegeven door het Vlaams Blok. Via een ander kanaal, 

niet het eigen partijpolitieke kanaal, maar via een uitgeverij lukt dat wel. Ondanks de boycot 

en de vele problemen die we gehad hebben met bepaalde winkelketens en op de 

boekenbeurzen, zijn we met het eerste boek Eigen volk eerst toch tot drie drukken gekomen 

en zijn er om en bij de 6000 boeken van verkocht. Dat is in Vlaanderen voor een politiek 

boek een zeer goed resultaat. Het tweede boek Weg met ons? heeft ook goed verkocht, 

maar minder: er zijn twee drukken van geweest en 3500 van verkocht.' 

Uitgeverij Tyr werd in 1991 opgericht door oud-NSV-er Peter Hendrikcx. De naam verwijst 

naar de Tyr-rune, een opwaarts gerichte pijl, een veelgebruikt extreem-rechts symbool dat 

staat voor trouw. Naast enkele Blok-publicaties had het vooral nostalgische literatuur in zijn 

aanbod, waaronder de uitgave van Veldtocht in Rusland van Rex-leider Léon Degrelle. 643 De 

uitgeverij kwam nadien volledig in Blok-handen, maar ligt momenteel op apegapen. 

In een interview met Teek! Magazine had voorzitter Frank Vanhecke nochtans grootse 

plannen aangekondigd: 'Wij zijn van plan ons vreemdelingendossier in boekvorm uit te 

geven, gegarandeerd een bestseller, maar wij vinden geen uitgever, zelfs geen firma die het 

wil verspreiden in de boekhandel. Daarom wil ik dit jaar nog een initiatief nemen om een 


643 UITGEVERIJ TYR, Fondscatalogus 1992. Enkele andere titels zijn Naar het Oostfront voor 'outer en heerd' 

van Martin Soors en Operatie Brevier van Bert Eriksson. 


eigen uitgeverij op te richten, naar het voorbeeld van wat er destijds ter linkerzijde is gebeurd 

met EPO en Kritak. Zo kunnen er in Vlaanderen ook niet-politiek-correcte boeken aan de bak 

komen. Daar is zeker een markt voor.' 644 Op de voorstellingsavonden voor partijafdelingen, 

waar het boek als zoete broodjes verkoopt, signeert Dewinter zich alvast een kramp. 

Het tweede 70-puntenplan krijgt een propagandistisch verlengstuk in een antimigrantencampagne 

die het Blok in het najaar van 1996 in haar Antwerps bastion lanceert. 

De 3000 campagneaffiches Antwerpen, bezette stad tonen de Antwerpse kathedraal met 

een minaret als tweede toren. Op 19 december 1996 blaast de partij verzamelen in een 

verwarmde tent aan de Scheldekaaien. Zevenhonderd opgetrommelde Blokkers aanhoren er 

wat op het programma staat aangekondigd als 'getuigenissen van vertegenwoordigers uit de 

bedreigde wijken'. Het blijkt om enkele plaatselijke Blok-kopstukken te gaan die, dixit het 

verslag in het partijblad, 645 'namens de Seefhoek' (gemeenteraadslid Hilde de Lobel), 

'namens Borgerhout' (gemeenteraadslid Hilda Vienne), 'namens Berchem' (districtsraadslid 

Eric Broeckx) en 'namens Hoboken' (districtsraadslid Guy Eggermont) het woord 

pretenderen te voeren. 

Gemeenteraadslid Filip Dewinter, die in het Antwerpse district Ekeren woont en niet als 

vertegenwoordiger uit een bedreigde wijk staat aangekondigd, zegt er te zullen 'vechten voor 

een Antwerps Antwerpen, een Antwerpen dat moet teruggegeven worden aan de 

Antwerpenaren'. 

Na 1996 publiceert het Vlaams Blok lange tijd geen nieuwe teksten over migranten meer. 

Het lijkt wel alsof met dit tweede 70-puntenplan nu alles gezegd en geschreven is. Hoewel 

het partijbestuur het unaniem goedkeurt, laat het Blok ook nu weer weten dat het plan niet 

integraal te nemen of te laten is. 'Indien de terugkeerpolitiek kan worden uitgevoerd zonder 

het opzetten van een islamitisch scholennet, dan is dat geen probleem, het doel telt,' 

verklaart Vanhecke in een interview met Gazet van Antwerpen. 646 

Met het oog op de verkiezingen van 1999 brengt het Blok in zijn vijfdelige reeks 

themabrochures wel nog een deeltje Stop immigratie! – eigenlijk een geactualiseerde 

samenvatting van het pocketboek Immigratie: de tijdbom tikt! In zijn inleiding noemt voorzitter 

Vanhecke het 70-puntenplan nog steeds 'het antwoord van het Vlaams Blok op het 

vreemdelingenprobleem'. 

Vier jaar na het tweede 70-puntenplan, in april 2000, brengt Filip Dewinter een nieuw 

boekje uit, getiteld Baas in eigen land. Over identiteit, culturele eigenheid en nationaliteit. Het 

pocketboek van 219 bladzijden verschijnt dit maal bij de onbestaande uitgeverij Egmont – in 

feite het zoveelste Blok-filiaal, met het nationale partijsecretariaat als adres. Dewinters Baas 

in eigen land bevat geen actualisering meer van het 70-puntenplan, maar wel een 

samenvatting – het staat er nu niet meer genummerd in punten van 1 tot 70. Bepaalde 

concrete punten worden weliswaar niet hernomen, maar niets belet het Blok er ten gepaste 

tijde naar terug te grijpen. Fundamentele verschillen met het 70-puntenplan van 1996 zijn er 

niet. De doelstelling is nog steeds dezelfde. Van een afzweren van de terugkeerpolitiek is 

geen sprake. Het hele boekje is in feite een absoluut non-event dat in vergelijking met 1996 

weinig nieuws bevat. 

Buikspreker 

Het eerste 70-puntenplan dateert van 1992 en bij de heruitgave ervan in 1996 ziet het Blok 

zich genoodzaakt acht nieuwe punten te verzinnen ter vervanging van diegene die inmiddels 

door de regering in praktijk zijn gebracht. 

'De buikspreker van het Vlaams Blok', noemt het partijblad van februari 1996 Louis 

Tobback nadat die asielzoekers vergeleken had met 'meeuwen op een stort'. En het voegt 

daar meteen aan toe: 'Dit bewijst dat het Vlaams Blok al die tijd gelijk heeft gehad, zeker wat 

het asielbeleid betreft. Het bewijst eveneens dat het Vlaams Blok door zijn electorale opgang 

wel degelijk weegt op het beleid en het beleid kan sturen. Neemt Tobback het Vlaams Blok 

daarmee de wind uit de zeilen? Helemaal niet, wel integendeel. Het toont aan dat wat wij 

voorstellen helemaal niet zo dwaas is. Het toont aan dat onze voorstellen wel degelijk 

644 Teek! Magazine, december 1996. 


646 TASTENHOYE G., Vlaams Blok wil referendum, Gazet van Antwerpen, 17.10.1996. 


ealistisch en uitvoerbaar zijn. Het komt er op aan onze politieke tegenstanders te dwingen in 

onze richting te denken, al was het maar uit politiek lijfsbehoud.' 

De volgende – nogal sterk op mekaar lijkende – punten uit het oude 70-puntenplan zijn 

anno 1996 volgens het Blok geheel of gedeeltelijk gerealiseerd door de ministers van 

Binnenlandse Zaken Louis Tobback en Johan vande Lanotte (SP): 647 

• Punt 31: het verstrakken van de wetgeving die schijnhuwelijken onmogelijk moet maken. 

• Punt 36: het recht op arbeid voor kandidaat-politieke vluchtelingen werd afgeschaft. 

• Punt 37: de erkenningsprocedure voor kandidaat-politieke vluchtelingen werd ingekort; 

binnen de 3 maanden dient er een uitspraak te zijn over de ontvankelijkheid van het 

asielverzoek. 

• Punt 38: er werden reeds gesloten opvangcentra voor uitgeprocedeerde asielzoekers 

opgericht (nl. te Steenokkerzeel, Brugge en Merksplas). 

• Punt 41: een daadwerkelijke uitwijzing en repatriëring van illegalen komt langzaam op 

gang (947 repatriëringen in 1992, 2699 in 1995). 

• Punt 43: de uitwijzingsprocedure voor geweigerde kandidaat-politieke vluchtelingen wordt 

strikter toegepast. 

• Punt 45: het repatriëringsbudget steeg van 40 miljoen fr. in 1991 naar 158 miljoen fr. in 

1995. 

• Punt 46: er werden reeds gesloten opvangcentra voor illegalen opgericht. 

Einde van de lijst, of welgeteld acht van de zeventig punten. Er blijven er dus nog 62 over. 

Dat de regering het 70-puntenplan 'punt na punt uitvoert', zoals het Blok het graag voorstelt, 

is alleen al kwantitatief beschouwd dan ook niet meer dan propagandistische misleiding, 

bedoeld om de Blok-kiezers de boodschap te doen slikken dat zij geen compleet nutteloze 

stem hebben uitgebracht. 'Eigenlijk zou het Vlaams Blok minister Vande Lanotte om 

auteursrechten moeten vragen,' orakelt Filip de Man in de Kamer. 'Wij danken u, maar 

vergeet niet dat er nog zo'n zestigtal punten gerealiseerd moeten worden.' 648 

Elk van deze acht 'gerealiseerde' punten heeft bovendien stuk voor stuk betrekking op het 

uitwijzingsbeleid ten aanzien van asielzoekers. Het beleid dat in dit land gevoerd wordt ten 

aanzien van de reeds aanwezige migranten (de oorspronkelijke gastarbeiders en hun 

nakomelingen), is nog steeds een integratiebeleid. Van een migranten-buiten-beleid is 

nergens sprake. Die vaststelling is het Blok niet vreemd. 'Hoewel sommige voorstellen uit het 

70-puntenprogramma door de regering gedeeltelijk of volledig werden uitgevoerd, weigeren 

de traditionele partijen een terugkeerpolitiek te voeren,' schrijft het beteuterd in Immigratie: 

de tijdbom tikt! 

Op dit vlak, maar ook op dat van het asielbeleid, blijft het Vlaams Blok nog steeds het 

verschil uitmaken. Want naarmate andere partijen meer en meer de hete adem van het Blok 

in hun nek voelen, wordt extreem-rechts er zelf niet gematigder op. Zo eist het Blok nu in een 

nieuw punt 47 'dat het helpen onderduiken van illegalen en uitgeprocedeerden streng 

bestraft wordt.' 

De acht 'gerealiseerde' punten werden in het nieuwe 70-puntenplan vervangen door de 

volgende acht nieuwe punten: 

• Punt 2: ontmaskeren en ontmantelen van de vreemdelingenlobby. 

• Punt 7: organiseren van een volksraadpleging over het immigratieprobleem. 

• Punt 11: nationaliteit als voorwaarde voor benoeming in door de overheid samengestelde 

adviesraden of publiekrechtelijke beheersorganen. 

• Punt 21: opzeggen van het non-discriminatiepact en afwijzen van de nondiscriminatiecode. 

647 De studiedienst van de SP tracht deze bewering te weerleggen in: TIELEN R., Onze solidariteit onder druk van 

migratie en asiel, Samenleving en politiek, 1999/1. In deze tekst worden echter de punten uit het nieuwe 70puntenplan 

verward met die uit het oude, waardoor de hele weerlegging een beetje naast de kwestie is. In het 

parlement werd de Blok-bewering dan weer meermaals met harde argumenten betwist door minister Vande 

Lanotte. 



• Punt 28: invoeren van een burgerschapsproef voor het verwerven van de nationaliteit. 

• Punt 37: invoeren van een lijst van politiek onveilige landen. 

• Punt 47: bestraffen van het helpen onderduiken van illegalen en uitgeprocedeerden. 

• Punt 65: stedelijke en gemeentelijke samenwerking (bv. tussen Vlaamse en 

Marokkaanse steden). 

Geen mensenrechten voor vreemdelingen 

Het nieuwe 70-puntenplan is uitgekiender dan het oude. 'Wij hebben tevens van de gelegenheid 

gebruik gemaakt om het 70-puntenplan, nog meer dan vroeger reeds het geval was, te 

onderbouwen en te omkaderen,' schrijft het Blok. De partij is daarbij niet over één nacht ijs 

gegaan. 

De juridische medewerkers van de studiedienst werden aan het werk gezet om de kritiek op 

het vorige 70-puntenplan te ontkrachten, als zou dat in strijd zijn met het Europees Verdrag 

voor de Rechten van de Mens (EVRM) en andere internationale verdragen. 649 'Ieder punt van 

het 70-puntenplan werd gewikt, gewogen en getoetst aan het Europees Verdrag van de 

Rechten van de Mens en de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens,' heet het 

nu. Dat laatste kan verbazen, gezien het Vlaams Blok helemaal geen universele 

mensenrechten erkent en, wellicht ten bewijze daarvan, er in zijn nieuwe 70-puntenplan ook 

nergens naar verwijst. 

Verwijzingen naar het EVRM zijn er wel, doch enkel bij zes punten. Het is daarbij opvallend 

dat het Vlaams Blok het Europees mensenrechtenverdrag steeds inroept om de mensenrechten 

van migranten in Vlaanderen te beknotten - wat gezien het karakter van het 70puntenplan 

niet geheel verbaast. Het Blok is dan ook niet te beroerd om te schrijven: 'Het 

EVRM biedt juridische argumenten ter ondersteuning van het 70-puntenplan. Het 70puntenplan 

neemt deze argumenten over en werkt ze verder uit in de praktijk.' (Het EVRM 

laat onder bepaalde voorwaarden inderdaad toe vreemdelingen beperkingen op te leggen 

aan fundamentele mensenrechten, zoals de vrijheid van vereniging.) 

Het Blok is er ogenschijnlijk in geslaagd om de kritiek dat het 70-puntenplan het EVRM met 

de voeten treedt, om te buigen tot een wapen in haar voordeel. Niettemin is het opvallend 

dat het Blok het EVRM enkel inroept wanneer het haar goed uitkomt. Artikelen die niet in 

haar kraam passen worden simpelweg genegeerd en sommige interpretaties zijn hoogst 

betwistbaar. 650 Zo vormen punt 14 (intrekking van de erkenning van de islamitische 

eredienst) en punt 15 (moskeeën mogen enkel worden ingericht buiten de stadskernen) nog 

steeds een inbreuk op artikel 9 van het EVRM dat de vrijheid van godsdienst regelt. Punt 32 

(het systeem van familiehereniging afschaffen) strookt dan weer niet met artikel 8 van het 

EVRM dat het recht op eerbiediging van het gezinsleven garandeert. Andere punten vormen 

overtredingen van het recht op genot van eigendom en van het verbod van collectieve 

uitzetting van vreemdelingen. (Daarnaast bevat het ook heel wat schendingen van onder 

meer de sociale en economische wetgeving.) 

Dat het Vlaams Blok in zijn tweede 70-puntenplan nadrukkelijk lippendienst bewijst aan het 

EVRM, gebeurt niet toevallig nadat de overheid in 1995 de toekenning van partijsubsidies 

aan de voorwaarde koppelde dat die partijen het EVRM moeten respecteren. Het Blok paste 

toen prompt zijn partijstatuten in die zin aan (zie hoofdstuk 1). 

Grote kuis 

In het nieuwe 70-puntenplan werd grote kuis gehouden in het taalgebruik. De woordenschat 

werd afgeborsteld, bepaalde terminologieën werden als ware abcessen weggesneden. In het 

hoofdstuk 'De eigenheid van ons volk beschermen' werd de knipschaar het duchtigst 

gehanteerd. 

649 Zie o.m.: DERIEUW S., Analyse van het 70-puntenprogramma van het Vlaams Blok, Nieuw Tijdschrift voor 

Politiek, 1992/5-6; DE VERONTRUSTE JURISTEN, Vlaams Blok bedreigt de rechtsstaat, De Standaard, 

04.07.1992 en Humo, 16.07.1992; FAUCOMPRET E., Het Vlaams Blok en de mensenrechten, De Gids op 

Maatschappelijk Gebied, 1992/8-9; VAN DIJK J., Zeventig mispunten en een groen antwoord op racisme en 

onverdraagzaamheid, 1992. 

650 Met dank aan Eva Brems van het Instituut voor de Rechten van de Mens (Katholieke Universiteit Leuven) voor 

de informatie (e-mail 22.12.1998). 


In de versie van 1992 werd dat hoofdstuk nog als volgt ingeleid: 'De massale immigratie 

vanuit de derde-wereldlanden naar West-Europa in het algemeen en naar Vlaanderen in het 

bijzonder houdt een reëel gevaar in voor de identiteit en de eigenheid van ons volk. De 

integratie- en assimilatiepolitiek gevoerd door de overheid leidt onvermijdelijk naar een multiraciale 

en pluri-culturele maatschappij. Indien wij onze volkse eigenheid en onze culturele 

identiteit willen behouden, moeten er dringend een aantal concrete maatregelen genomen 

worden.' (Mijn cursivering, nvda.) 

In 1996 ziet diezelfde paragraaf er plots zo uit: 'De massale immigratie vanuit de derdewereldlanden 

naar West-Europa in het algemeen en naar Vlaanderen in het bijzonder 

betekent een reële bedreiging voor de eigenheid van ons volk. De integratiepolitiek zoals die 

wordt gevoerd door de overheid, leidt onvermijdelijk naar een multi-culturele maatschappij. 

Indien wij onze volkse eigenheid en onze culturele identiteit willen behouden, moeten 

dringend een aantal concrete maatregelen genomen worden.' (Mijn cursivering, nvda.) 

De woorden 'assimilatiepolitiek' en 'multiraciale maatschappij' zijn nu verdwenen. Enkel de 

multi-culturele samenleving is nog de bij naam genoemde vijand. Het Blok verandert zijn 

taalgebruik, maar daarom niet zijn ideeën. Ook al zwijgt het er nu over, dat betekent niet dat 

het in de kleurrijke multi-raciale maatschappij voortaan geen bedreiging meer ziet. 'De 

toekomst ziet er niet rooskleurig uit,' luidt het dubbelzinnige commentaar onder een foto met 

migrantenkinderen in het partijblad van juni 1998. En parlementslid Emiel Verrijken blijft 

migranten denigrerend betitelen als 'kleurlingen'. 651 Een andere keer heeft hij het over 'de 

invasie van de vreemde volksstammen' en over 'totaal onaanpasbare niet-Europese, niet tot 

het Avondland behorende gastarbeiders uit een van de achterlijkste landen van de wereld.' 652 

Het Blok blijft de partij van het blanke, mono-etnische Vlaanderen. Al doet het uitstekend 

haar best om dat te verbergen. 'Het 70-puntenplan van het Vlaams Blok gaat helemaal niet 

uit van één of andere hiërarchische rassenrangschikking. Het Vlaams Blok heeft het 

trouwens nooit over rassen, maar over culturen,' schrijft het – net zoals in vorige antimigrantenprogramma's 

– ook nu weer. 

Schijn bedriegt. Van een koerswending is geen sprake. Wel van een soepeler taalgebruik, 

al blijft dat even strakke ideeën in zich dragen. Extreem-rechts maakt zich veel acceptabeler 

door het raciale taalgebruik achterwege te laten. Terwijl ras een aangebrand en met zonden 

beladen term is, klinkt cultuur als een beschaafd en beloftevol woord. Terzelfdertijd is cultuur 

echter een specifieker, dus exclusiever begrip: er zijn meer culturen dan zogenaamde 

rassen. Niet iedereen met een andere cultuur behoort tot een ander ras (een Waal is ook 

een blanke, bijvoorbeeld). 

Door over cultuur te spreken vangt extreem-rechts met andere woorden twee vliegen in één 

klap: het sluit de blanken met een andere cultuur uit (nogmaals als voorbeeld: de Walen), én 

het sluit de niet-blanken met een andere cultuur uit (zoals de migranten van Noord- 

Afrikaanse herkomst). Met het afwijzen van de multi-culturele samenleving bereikt het Blok 

dus ook een raciale doelstelling. Die combinatie van mono-culturele en mono-raciale 

eigenschappen resulteert in de mono-etnische typering van Vlaanderen. Het zijn de 

bestanddelen van wat het Blok noemt: 'onze volkse eigenheid'. 

Ziehier waarrond het anti-migrantenprogramma van het Vlaams Blok in feite draait. Zoals 

Filip Dewinter in het partijblad van september 1993 nog stelde: 'Het 70-puntenplan heeft een 

duidelijk politiek en ideologisch doel voor ogen: het streven naar mono-etnische staten 

waarbij de identiteit en de culturele eigenheid van ieder volk centraal staat. Enkel het 

overgrote deel van de niet-Europese vreemdelingen laten terugkeren naar hun landen van 

herkomst, kan aan dit volksnationaal streven tegemoet komen.' 

Een uitzondering 

Het nieuwe 70-puntenplan blijft oude wijn in nieuwe zakken. 'Uiteraard was het niet de 

bedoeling het bestaande plan af te zwakken of te veranderen,' benadrukt het partijblad van 

oktober 1996 bij de voorstelling ervan. Van een opening naar de niet-blanke niet-Europese 

migranten is nog steeds geen sprake, ook al zegt het Blok nu dat bepaalde migranten wél 

651 Vlaams Parlement, Handelingen, Plenaire vergadering 18.11.1997. 

652 Vlaams Parlement, Handelingen, Plenaire vergadering 09.05.1996. 


kunnen blijven. 'Uiteraard is eenieder er zich van bewust dat een deel van de tweede en de 

derde generatie vreemdelingen hun lot en hun toekomst zullen verbinden met dat van onze 

volksgemeenschap,' luidt het in het nieuwe punt 70. 

Maar dat slaat enkel op een superkleine minderheid, niet meer dan een handvol individuen, 

beklemtoont Immigratie: de tijdbom tikt! 'Vreemdelingen kunnen als individu in onze 

volksgemeenschap opgenomen worden zonder dat dit een wezenlijke aantasting van onze 

volkse eigenheid inhoudt. Wat met individuen kan, kan evenwel niet met groepen van 

vreemdelingen die wat het aantal betreft, in staat zijn een groep in de groep, een 

gemeenschap in de gemeenschap, een cultuur in de cultuur te vormen.' En het Blok noemt 

als voorbeelden onder meer het Filippijnse adoptiekind en de Chinese restaurantuitbater. 

Voor de rest blijft alles bij het oude: de geheide terugkeer. 

Merkwaardig genoeg komt het Blok hiermee tegemoet aan de kritiek die al jaren vanuit 

bevriende extreem-rechtse hoek valt op te tekenen. De niet bepaald gematigde Were Divoorzitter 

Bert van Boghout staat als één man achter de zogenaamde terugkeerpolitiek, 

maar verwijt het Blok terzelfdertijd te weinig oog te hebben voor uitzonderingen op de regel. 

Na de bekendmaking van het eerste 70-puntenplan in 1992 schreef Van Boghout: 'Vroeger 

reeds pleitten we voor wat we noemden "de menselijke uitzondering". Geen maatregel - hoe 

rechtvaardig en gemotiveerd ook - kan of mag weigeren daarmee rekening te houden. 

Precies het inlassen van een dergelijke duidelijk omlijnde paragraaf zou kwaadwillige, 

boosaardige criticasters de mond kunnen stoppen. Bovendien zou die houding 

beantwoorden aan bepaalde maatschappelijke werkelijkheden, hoe uitzonderlijk deze ook 

mogen wezen. [...] De hier voorgestelde "menselijke uitzondering" kan alleen de 

voorgestelde terugvoerpolitiek aan geloofwaardigheid doen winnen. [...] Een uitzondering is 

een uitzondering en mag niet uitdeinen tot algemene regel.' 653 

Assimileren 

Daarmee introduceert het Blok in 1996 voor het eerst een nieuw concept in haar antimigrantenprogramma: 

de assimilatie. 'Het Vlaams Blok kiest voor een Vlaams Vlaanderen, 

waarin ongetwijfeld nog altijd een aantal vreemdelingen zullen wonen, werken en leven, 

maar waarbij degenen die zich op dezelfde rechten willen beroepen als de Vlamingen, zich 

moeten assimileren, zich aan ons moeten aanpassen. De vreemdelingen die illegaal in ons 

land verblijven, zich aan criminele feiten schuldig hebben gemaakt, of zich niet kunnen, 

willen of mogen assimileren, moeten terugkeren naar hun eigen land,' schrijft het in 

Immigratie: de tijdbom tikt! 

Assimilatie is evenwel geen doelstelling van de Blok-politiek. Een Belgisch paspoort vormt 

zeker en vast geen garantie voor een verblijf van onbepaalde duur. 'Ook al hebben ze een 

vodje papier met een B van Belg erop, het zijn en blijven vreemdelingen,' benadrukt Filip 

Dewinter in het parlement. 654 'Het is niet omdat men iemand vijf nationaliteiten geeft, dat hij 

iemand anders wordt qua ethniciteit, cultuurbeleving, waarden en normen, taal, godsdienst, 

uitzicht, naam en afkomst.' 655 Nationaliteit is voor het Blok geen synoniem met 

staatsburgerschap, wel met lidmaatschap van de volksgemeenschap: Belg kan je worden, 

Vlaming word je echter geboren. 

Het Blok wil alle sinds 1974 toegekende naturalisaties herzien. Die eis staat in punt 30 van 

het 70-puntenplan en is vergezeld van een subtiel racistisch commentaar: 'Het Vlaams Blok 

stelt vast dat de versoepelde naturalisatiewetgeving vooral een poging [...] was om de 

aanwezigheid van niet-Europese vreemdelingen in dit land definitief en onomkeerbaar te 

maken. Aangezien de naturalisatiewetgeving [...] herleid werd tot een puur administratieve 

653 Dietsland-Europa, augustus 1992. De Nationalistische Grondslagen (1985) van Were Di bevatten eveneens 

een duidelijke paragraaf in die zin: 'Voor het probleem van de niet-Europese inwijking moeten gezamenlijke 

Europese oplossingen uitgewerkt worden, waarbij vertrokken wordt van de niet-integreerbaarheid van deze niet- 

Europeanen. [...] Het gastarbeidersprobleem is een menselijk probleem dat niet met absolute slogans opgelost 

kan worden. Steeds blijft er de individuele uitzondering die de regel kan doorbreken. De vreemdelingen die dan - 

in uiteraard beperkt aantal - hier blijven, moeten dan ook volkomen geassimileerd worden.' 


655 Vlaams Parlement, Commissie voor Welzijn, 26.05.1998. 


handeling, kan onze gemeenschap niet gebonden zijn door de sinds 1974 verleende naturalisaties.' 

De partij maakt zich zorgen over de biologische samenstelling van de Vlamingen – een 

essentieel onderdeel van 'onze volkse eigenheid'. Ze wil daarom 'de nationaliteit door 

afstamming herinvoeren' (het ius sanguinis) – in de vorige versie stond er nog 'door bloedafstamming' 

(punt 25). De genetische familieband is de graadmeter van die bloedafstamming: 

Vlaming is wie uit Vlaamse ouders geboren wordt. Van nationaliteit veranderen is dan ook zo 

goed als uitgesloten. (Het Blok zetelt sinds de parlementsverkiezingen van juni 1995 in de 

Kamercommissie voor de Naturalisaties. De partij stemt er altijd tegen.) 

Dat principe wil het Blok met terugwerkende kracht tot in 1974 toepassen. De meer dan 

300.000 mensen die sindsdien genaturaliseerd werden, zullen worden onderworpen aan 'een 

bindende taal- en burgerschapsproef' (punt 30). Deze test, één van de nieuwigheden in het 

tweede 70-puntenplan, maakt deel uit van de criteria die het Blok koppelt aan 'de invoering 

van strenge naturalisatievoorwaarden' (punt 27). Die voorwaarden zijn: 'Ofwel: ten volle 25 

jaar oud zijn, sedert ten minste 10 jaar zijn hoofdverblijfplaats in dit land hebben, de taal van 

de hoofdverblijfplaats beheersen, van goed gedrag en zeden zijn, succesvol een 

burgerschapsproef afleggen. Ofwel: bijzondere diensten hebben bewezen aan dit land of ze 

door zijn bekwaamheden of zijn talenten kunnen bewijzen.' 

Het Blok eist van die migranten meer dan dat ze de Belgische wetten respecteren. Ze 

moeten in de geest van de mono-cultuur ook volledig hun eigen cultuur liquideren. Een 

moslim kan zich per definitie niet assimileren – en volgens Blok-tellingen 656 wonen er in 

België 300.000 moslims… Diegenen die in Vlaanderen willen blijven, schrijft het Blok, 

'moeten weten dat dit alleen kan door zich volledig te assimileren en aan te passen aan onze 

manier van leven, aan onze waarden en normen, aan onze taal en cultuur' (punt 70). 

De test is overduidelijk gericht op een marginale slaagkans. Jongeren en nieuwkomers 

kunnen er hoe dan ook niet aan deelnemen. En wie in zijn jeugd wat kattenkwaad heeft 

uitgehaald, mag het ook vergeten. Kandidaten moeten bovendien voldoende solvabiliteit 

kunnen aantonen, 657 zodat werklozen en bestaansminimumtrekkers zijn uitgesloten – 

Dewinter noemt hen ook wel 'de uitkeringsverslaafden'. 658 

Voldoende kennis van de streektaal is een vereiste voor naturalisatie, maar het Blok wil 

daar geen werk van maken. De partij kant zich als enige tegen lessen Nederlands voor 

anderstaligen. 'De vreemdelingen moeten zelf de spontane bereidheid daartoe vertonen. Dat 

is het minste wat we van hen kunnen verwachten,' verklaart Dewinter in het parlement. 659 

Wie niet slaagt in de test is Belg af en ontvangt een uitwijzingsbevel als ongewenste 

vreemdeling. Van een herkansing is geen sprake. De enkelingen die de test wel met succes 

afleggen, moeten vervolgens een proefperiode van vijf jaar doorstaan. Lopen ze in die 

periode een effectieve veroordeling van meer dan drie maanden op, dan spelen ze de 

verworven nationaliteit voor altijd weer kwijt (punt 29). 

Massale emigratie 

De zogenaamde 'keuze tussen terugkeer of assimilatie' bestond vroeger ook reeds, maar 

enkel voor vreemdelingen uit de Europese Unie. Vandaag stelt het Blok het voor alsof het de 

slogan Pas u aan of verhuis opentrekt naar alle vreemdelingen. 

Dat is natuurlijk niet zo. Nergens schrijft de partij dat het een groot deel van de migranten in 

Vlaanderen zal laten blijven. Laat staan dat het daar de beleidsmatige consequenties aan wil 

vastknopen: het zogenaamde tweesporenbeleid van het Blok – 'ofwel assimilatie ofwel 

terugkeer' – wil enkel geld vrijmaken voor die laatste optie. Het Blok is er zelfs tegen gekant 

dat migranten op 11 juli het feest van de Vlaamse Gemeenschap meevieren, zoals de 

Vlaamse overheid via kleine subsidies wil stimuleren onder het motto Thuis in Vlaanderen. 

Dat steekt het etnisch-nationalistische Blok, dat bij monde van Wilfried Aers in het Vlaams 

parlement de vraag stelt: 'Is de minister niet van mening dat migranten beter hun eigen 




659 Vlaams Parlement, Beknopt verslag, 28.02.1996. 


nationale feesten kunnen vieren en zo de band met hun landen van herkomst verstevigen, in 

plaats van met Vlaams geld 11 juli-vieringen te organiseren?' 660 

Dat is dan ook aan het tweede 70-puntenplan te merken, waarvan geen enkel punt gericht 

is op de assimilatie van migranten. Die term komt overigens niet toevallig pas in het 

zeventigste en laatste punt ter sprake. Want de hele opzet blijft ongewijzigd: Vlaanderen 

laten kennen als een migrant-onvriendelijke samenleving. 'Via allerlei maatregelen dienen de 

terugkeer bespoedigd en het hier blijven ontmoedigd te worden. Dit alles zal de begeleide 

terugkeer van een belangrijk deel van de niet-Europese vreemdelingen naar hun landen van 

herkomst tot gevolg hebben,' schrijft het Blok opnieuw. Daarmee houdt de partij vast aan 

haar onuitgesproken programma van etnische zuivering. 

Berekeningen over het aantal migranten dat verwijderd zal worden, heeft het Blok in alle 

stilte al gemaakt. Het pocketboek Immigratie: de tijdbom tikt! bestaat voor de helft uit 

bladzijden met cijfers, tabellen en grafieken. De recentste cijfers staan opgenomen in de 

brochure Stop immigratie! uit 1998 (Dewinters Baas in eigen land uit 2000 bevat aanzienlijk 

minder cijfermateriaal). Met die cijfers schept het Blok vooral verwarring. Het blijkt om een 

veel kleinere groep te gaan dan de partij in haar propaganda laat uitschijnen. 

België telt 909.769 vreemdelingen (9,0%), meldt het Blok, maar die vormen uiteraard niet 

allemaal het onderwerp van het terugkeerplan. 

Dat gaat enkel over de 355.252 niet-EU-vreemdelingen (3,5%), en dan nog vooral de 

140.303 Marokkanen (1,4%) en 81.744 Turken (0,8%). 

Van die niet-EU-vreemdelingen wonen er 130.338 in Vlaanderen (2,2%), onder wie 45.828 

Marokkanen (0,8%) en 40.956 Turken (0,7%). 

In Brussel wonen 146.973 niet-EU-vreemdelingen (15,5%), onder wie 74.070 uit Marokko 

(7,8%) en 21.201 uit Turkije (2,2%). 'Een levensgroot probleem' noemt het Blok dat. 

Alles samen richt het terugkeerplan zich dus in eerste instantie op 182.055 mensen - zijnde 

alle Marokkanen en Turken in Vlaanderen en Brussel - of 2,7% op een totale bevolking van 

6,8 miljoen inwoners. (Of 222.047 voor heel België, daarbij moeten ook nog enkele 

duizenden Algerijnen en Tunesiërs geteld worden.) Zo groot is wat het Blok noemt 'de 

massale immigratie naar onze gewesten'. 

Die cijfers dikt het Blok nog aan met de 266.203 vreemdelingen (cijfers voor heel België) 

die tussen 1985 en 1995 tot Belg werden genaturaliseerd. De partij gooit hierbij alle 

vreemdelingen echter op één hoop, want slechts een kleine minderheid hiervan bezat 

voordien de Turkse of de Marokkaanse nationaliteit. 661 Het Blok kent die aantallen wel 

(kamerlid Bart Laeremans stelde er in 1996 nog een parlementaire vraag over), maar het 

moffelt die ergens middenin haar tekst weg. 662 Die cijfers leren dat alles tezamen 57.388 of 

18% van de naturalisaties tussen 1985 en 1995 betrekking had op Marokkanen (32.364), 

Turken (16.111), Algerijnen (4587) en Tunesiërs (4326). 

Bij de groep vreemdelingen telt het Blok tenslotte ook nog eens de naar schatting 150.000 

illegalen bij (cijfers voor België), maar ook deze cijfers zijn nattevingerwerk. 

Charter 

Met die 'illegalenplaag' wil het Blok allereerst korte metten maken. Een bijzondere 

politiedienst zal worden opgericht om onder meer via razzia's een massale speurtocht naar 

illegalen te houden (punt 41). Desnoods door hele steden van deur tot deur uit te kammen, 

suggereert Filip de Man in de Kamer. 663 Het Blok wil opgepakte illegalen concentreren in 

gesloten centra. Daarvan moeten er zoveel als nodig bijgebouwd worden in afgelegen 

660 Vlaams Parlement, Bulletin van vragen en antwoorden, 19.02.1996. 

661 Zie voor enkele richtinggevende cijfers: POULAIN M., Migrations en Belgique, données démographiques, 

Courrier hebdomadaire, nr. 1438-1439, 1994. Bij wijze van voorbeeld: van de 8457 naturalisaties in 1991 waren 

er 879 voor Turken (10%) en 2091 voor Marokkanen (25%). In 1992 werd een nieuwe wet van kracht die onder 

meer de automatische naturalisatie van de derde generatie regelde. Van de 48.368 naturalisaties waren er dat 

jaar 3007 voor Turken (7%) en 6862 voor Marokkanen (14%). Het grootste aandeel waren echter de 29.417 

naturalisaties van EU-vreemdelingen (61%). 

662 Niet in het hoofdstuk over demografie van Immigratie: de tijdbom tikt! (p. 43 vermeldt enkel het totaal van 

266.203 naturalisaties tussen 1985 en 1995), wel op p. 83 van het hoofdstuk over de sociale zekerheid. 



gebieden, 'waar ze geen overlast voor de bevolking veroorzaken' (punt 43). De opgepakte 

vreemdelingen worden vervolgens en bloc met een C-130 vrachtvliegtuig van de luchtmacht 

teruggevlogen (punt 45) - Filip de Man: 'Het verbaast mij dat iedereen steigert wanneer het 

woord "charter" valt.' 664 Landen die de repatriëring van hun onderdanen weigeren wil het Blok 

bestraffen, onder meer door hen geen ontwikkelingshulp meer toe te kennen (punt 40). 

Met criminele vreemdelingen - 'deze markante vorm van "etnisch ondernemerschap"' heet 

het in Stop immigratie! - heeft het Blok even weinig geduld. 'Als wij de bruine pest zijn, wat 

zijn zij dan?' vraagt Blok-kamerlid Xavier Buisseret retorisch in het partijblad van september 

1997. Elke vreemdeling die tot minstens 6 maanden cel werd veroordeeld, zal onmiddellijk 

worden uitgewezen. Vreemdelingen met een strafblad komen het land ook niet meer in (punt 

48). Met die maatregel hoopt het Blok in één gebaar jaarlijks een paar duizend Turken en 

Noord-Afrikanen automatisch het land uit te krijgen – en wellicht nog meer als hun 

familieleden zullen volgen. 

Dat alles is echter niets meer dan een generale repetitie voor wat nadien komt. Met de 

automatische uitwijzing van criminelen en illegalen raakt het Blok nog steeds niet de 

overgrote meerderheid der niet-Europese vreemdelingen kwijt. Dat moet de partij in het 70puntenplan 

ook zelf toegeven: 'Vanzelfsprekend verblijven er op ons grondgebied een groot 

aantal legale vreemdelingen die zich niet aan criminele feiten bezondigen. Deze groep kan 

niet zonder meer het land uitgezet worden. Dat neemt niet weg dat er wel een beleid kan 

gevoerd worden dat deze mensen ertoe aanzet om naar hun land terug te keren.' 

Het vuile werk 

Het 70-puntenplan is vooral gericht op de georganiseerde verarming van de 

migrantenbevolking. Diegenen die geen werk hebben, een groot gezin moeten onderhouden 

of in een sociale woning huizen, worden het eerst getroffen. 

Migranten die niet langer als arbeidskracht van pas komen, mogen nog steeds onmiddellijk 

opkrassen. Het Blok berekent hun aantal op 27.938 werkloze Turken en Noord-Afrikanen (op 

een totaal van 499.954 werklozen - cijfers voor België anno 1995). Die werklozen vallen 

vanaf de eerst dag terug op niet meer dan een minimumdop (punt 57). Werk zoeken in 

andere sectoren wordt onmogelijk (punt 58). Na vijf maanden worden zij automatisch 

uitgewezen (punt 56), samen met hun familieleden (punt 68). Dat deze migranten het 

slachtoffer zijn van discriminatie doet het Blok af als een 'culpabiliserende opinie'. 665 

De 13.579 Turken en 22.058 Marokkanen die hier hun boterham verdienen, vormen een 

kleine minderheid op een totale werkende bevolking van 3,6 miljoen (cijfers voor België anno 

1991). Toch vinden ook zij geen genade in de ogen van het Blok, dat hun kansen op de 

arbeidsmarkt tot nul wil herleiden. Het ontslag van deze 35.637 werknemers 'zal ongetwijfeld 

positieve gevolgen hebben voor de tewerkstelling in ons land,' meent het Blok, dat alle 'werk 

voor eigen volk eerst' opeist (punt 23). 'Zolang dit land een half miljoen werklozen telt, is het 

niet meer dan normaal dat bij tewerkstelling voorrang gegeven wordt aan mensen van ons 

eigen volk.' Werkgevers zullen tot dergelijke ontslagen worden aangespoord via 'een 

belasting op de tewerkstelling van niet-Europese vreemdelingen' (punt 52; niet meer 

opgenomen in Dewinters Baas in eigen land). 'Ook Vlaamse en Waalse arbeiders zijn bereid 

om het zogenaamde vuile werk te doen, mits een aangepast loon,' voorspelt het Blok. 

Niet alleen werken, ook wonen wordt een stuk moeilijker voor migranten. Het Blok eist 

'sociale huisvesting voor eigen volk eerst' (punt 24) en zet daarmee alleen al in Vlaanderen 

bijna negenduizend migrantengezinnen zonder een dak boven hun hoofd op straat. 'De 

Vlamingen dienen op de eerste plaats de vruchten te plukken van de Vlaamse welvaart. De 

huisvesting van buitenlanders daarentegen moet kaderen in een terugkeerbeleid van de 

overgrote meerderheid van vreemdelingen naar hun landen van herkomst', noteert het Blok 

in Immigratie: de tijdbom tikt! Bovendien mogen niet-Europese vreemdelingen pas na vijf jaar 

een huis of stuk grond kopen. Willen ze dit voortverkopen, dan mag dat enkel aan Belgen 

(punt 59). 

664 Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers, Commissie voor de Binnenlandse Zaken, Handelingen, 

24.01.1996. 

665 DEWINTER F., AERS W., STRACKX F., Met redenen omklede motie [...] over de resultaten van het 

onderzoek naar werkloosheid bij allochtonen [...], Vlaams Parlement, Stuk 1069 (1997-1998) nr. 1, 27.05.1999. 


Voor circa veertigduizend migrantengezinnen wordt het leven nog wat duurder gemaakt, 

want het Blok wil een deel van hun kindergeld afschaffen. Enkel voor de eerste drie kinderen 

komt er nog wat (punt 54). Een kroostrijk gezin met vijf kinderen zou dan nog slechts de helft 

krijgen van waar het voordien recht op had. Voor kinderen die in het buitenland verblijven, 

wordt de kinderbijslag – die nu reeds beperkt is – compleet afgeschaft (punt 55). 

Atoombom 

Naast de sociale en economische rechten zal het Blok ook komaf maken met de politieke, 

culturele en religieuze rechten en vrijheden van migranten. De enige vrijheid die het Blok 

migranten gunt, is de vrijheid het land te verlaten en nooit meer terug te keren. 

De erkenning van de islamitische eredienst zal worden ingetrokken (punt 14). Moskeeën 

zullen overal worden gesloten; enkel op afgelegen plaatsen buiten de woonkernen duldt het 

Blok nog een klein aantal islamitische gebedshuizen (punt 15). Zelfs de doden mogen niet 

blijven: het Blok wil geen islamitische begraafplaatsen in Vlaanderen. 666 

Migranten mogen enkel nog politieke organisaties oprichten mits nadrukkelijke toelating van 

de overheid (punt 12). Organisaties van moslimstrekking (punt 17) of met politieke wortels in 

het buitenland (punt 13), maar ook organisaties die ijveren voor de integratie van migranten 

(punt 2) zullen niet worden toegelaten. 

Uiteraard is het Blok rabiaat gekant tegen elke vorm van stemrecht voor vreemdelingen 

(punt 9). Een massale campagne in het voorjaar van 1997, waarbij 2,4 miljoen pamfletten 

Stemrecht voor vreemdelingen: Nooit! worden verspreid, moet dat nogmaals in de verf 

zetten. Het Blok roept daarbij op de hoofdkwartieren van de traditionele partijen – hun 

adressen en telefoonnummers worden afgedrukt – te bestoken. 'Stuur hen protestbrieven of 

telefoneer hen om uw ongenoegen te laten blijken. Oefen vooral druk uit op de CVP.' 

In Antwerpen breit het Blok een extra luik aan die campagne. De partij wil er middels een 

petitie een gemeentelijk referendum afdwingen. In oktober 2000 worden de districtsraden 

van de negen gemeenten die samen de Antwerpse fusiestad vormen 667 voor het eerst 

rechtstreeks verkozen. Het Blok is er als de dood voor dat migranten dan mee zouden 

kunnen stemmen. 'Het is niet uit te sluiten,' aldus het partijblad van januari 1997, 'dat 

wanneer de vreemdelingen bij de districtsraadsverkiezingen uit de stemhokjes geweerd 

worden, het Vlaams Blok in bepaalde districten (Borgerhout, Antwerpen, …) wel eens de 

meerderheid zou kunnen behalen. In Borgerhout behaalt het Vlaams Blok nu reeds 41% van 

de stemmen. Anderzijds telt Borgerhout 28% vreemdelingen. Het stemrecht voor 

vreemdelingen zou uiteraard het Vlaams Blok-stemmenaantal afremmen.' 

De partij hoopt hier een stokje voor te steken door een gemeentelijk referendum over 

vreemdelingenstemrecht te forceren. 'Een democratische atoombom,' noemt Dewinter het bij 

de lancering in december 1996. Het Blok moet daarvoor 32.500 handtekeningen 

verzamelen, 10% van de stemgerechtigde Antwerpenaren. Hoewel het Vlaams Blok in de 

stad Antwerpen bij de gemeenteraadsverkiezingen van 1994 28% van de stemmen behaalde 

(76.877 kiezers), duurt het bijna een jaar voor het de benodigde handtekeningen 'op 

markten, pleinen en van huis tot huis' weet samen te brengen. 'Het verzamelen van 32.500 

handtekeningen was geen sinecure,' meldt het partijblad in november 1997. 

Van de overhandiging van de petitieformulieren maakt het Blok een hele klucht. Op 4 

november 1997 bellen gemeenteraadslid Filip Dewinter en zijn gevolg er mee aan bij SPburgemeester 

Leona Detiège, maar die geeft niet thuis. Voor de gelegenheid laten ze zich 

vergezellen van twee kamelen. Op één ervan is een als Maghrebijn verklede Blok-militant 

gekropen. 'Uw burgemeester voor het jaar 2000', bloklettert een meegedragen bord. 

Dat zegt natuurlijk meer over hoe het Vlaams Blok over migranten denkt, dan over hoe 

migranten zijn (niemand gebruikt een kameel als vervoermiddel, behalve het Vlaams Blok). 

Migranten vormen omwille van hun moslimcultuur een bedreiging voor de democratie, luidt 

het in juni 1996 op het ideologisch congres Het volk beslist. Meer democratie in een vrij 


667 Op 1 januari 1983 fusioneerden Antwerpen, Berchem, Borgerhout, Deurne, Ekeren, Hoboken, Merksem en 

Wilrijk tot één bestuurlijk geheel. Het grondgebied van de gemeenten Berendrecht, Lillo en Zandvliet was reeds in 

1958 bij dat van de stad Antwerpen gehecht. Deze negen vroegere gemeenten vormen nu de negen districten 

van Antwerpen en hebben elk een (adviserende) districtsraad. 


Vlaanderen. Dat schildert migranten af als politiek achterlijk. ‘Het is een illusie te hopen dat 

de moslims de democratische spelregels in ons land zullen naleven. De democratie in het 

westen is het eindproduct van eeuwenlange culturele, ethische en maatschappelijke 

processen. Die kunnen niet in enkele jaren of zelfs in enkele generaties overgeplant worden 

op immigranten die afkomstig zijn uit een totaal andere beschaving, die niet dezelfde 

historische ontwikkeling heeft doorgemaakt,’ stelt Karim van Overmeire in zijn congrestekst 

Multiculturalisme versus democratie. 

Van Overmeire hangt een afschrikwekkend beeld op van de politieke cultuur in islamitische 

landen en verplaatst dat vervolgens naar Vlaanderen als argument tegen de politieke 

participatie van migranten. ‘Wie ziet met welke gewelddadige middelen politieke conflicten en 

partijtwisten worden uitgevochten in islamitische landen, kan alleen maar bevreesd zijn voor 

de deelname van de (voornamelijk islamitische) vreemdelingen aan het politieke proces. [...] 

In de meeste islamitische culturen is het ontvoeren, verkrachten, martelen of zelfs 

vermoorden van politieke tegenstanders tijdens verkiezingscampagnes even gewoon als in 

Europa het afrukken van affiches. [...] Wie de immigranten in de politieke arena wil sturen, 

moet ook daaraan denken. Daarmee opent men een doos van Pandora, waarin 

onbeheersbare en gewelddadige krachten schuilgaan.’ 

Hand in hand 

Het Vlaams Blok wil de terugkeer gezinsvriendelijk organiseren. De migranten van de 

tweede en de derde generatie (de kinderen en de kleinkinderen van de oorspronkelijke 

immigranten) mogen, ook al zijn ze in België geboren en getogen, hun vaders en moeders 

vergezellen naar het land dat deze dertig à veertig jaar geleden als gastarbeider verlieten 

(punt 70). Een opstijgend vliegtuig illustreert de 10.000 affiches en 75.000 stickers die de 

Vlaams Blok Jongeren in 1997 drukken met daarbij de slogan Hand in hand, terug naar 

eigen land. 

Als voorbereiding op hun zogenaamde terugkeer belooft het Blok de 40.759 Turkse en 

Noord-Afrikaanse leerlingen (cijfers voor Vlaanderen, schooljaar 1994-1995; 3,5% van het 

totaal aantal scholieren) een volkseigen onderwijs (punten 63 en 19). 'Een eigen scholennet 

voor vreemdelingen is dan geen taboe meer, onderwijs in hun eigen taal al evenmin. De 

Engelse, Duitse en Franse scholen voor rijke eurocraten storen de overheid hoegenaamd 

niet, maar Turkse of Marokkaanse scholen zouden niet kunnen. Natuurlijk, zulk eigen net 

bevordert de integratie niet, maar die wijzen wij dan ook af. Een eigen net is alleen 

verantwoord als het kadert in een reïntegratiepolitiek,' stelt het Blok in Stop immigratie! 

Overigens zal enkel nog in dié scholen de islamitische godsdienst mogen onderwezen 

worden. 

Als stok achter de deur dreigt het Blok ermee het kindergeld in te houden van 

schoolspijbelaars. Niet enkel voor de dagen in kwestie (zoals nu reeds kan), maar voor een 

aanzienlijk langere periode: een hele maand voor wie een tweede maal onwettig afwezig is, 

met telkens een maand daar bovenop voor elke volgende periode van afwezigheid. 'Het is 

noodzakelijk om de jongeren van de straat te houden en ze via het onderwijs een zeker 

toekomstperspectief te bieden,' schrijft Filip de Man in een wetsvoorstel ter zake. 668 'Wie 

vreemdelingenonderwijs volgt, tekent zo een contract voor de terugkeer,' verduidelijkt 

Dewinter in een interview. 669 

De migranten die naar hun land van etnische herkomst terugkeren ontvangen een premie 

(punt 51), maar dat is geen cadeau, zo maken de wetsvoorstellen duidelijk die het Blok 

hierover in 1998 en 1999 in Kamer en Senaat indiende. 670 Ze krijgen die premie om te 

beginnen niet automatisch, neen: ze moeten haar aanvragen. 'Een terugkeerpremie wordt op 

zijn verzoek toegekend,' staat in artikel 2 van het wetsvoorstel te lezen. 

668 DE MAN F., Wetsvoorstel tot wijziging van artikel 64, § 4, van de samengeordende wetten betreffende de 

kinderbijslag voor loonarbeiders, Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers, Stuk 1028/1-96/97, 06.05.1997. 

669 TASTENHOYE G., Burgerschapsproef voor kandidaat-Belgen, Gazet van Antwerpen, 11.10.1996. 

670 VERREYCKEN W., Wetsvoorstel houdende de invoering van een terugkeerregeling voor personen van 

vreemde nationaliteit, Belgische Senaat, Stuk 1-936/1-97/98, 30.03.1998. SPINNEWYN J., Wetsvoorstel tot 

invoering van een terugkeerpremie voor personen van vreemde nationaliteit, Belgische Kamer van 

Volksvertegenwoordigers, Stuk 2044/1-98/99, 08.03.1999. Beide wetsvoorstellen zijn identiek. 


Over de grootte van de terugkeerpremie doet het Blok in zijn 70-puntenplan nogal vaag: 

'Het juiste bedrag van de premie zal afhangen van een aantal criteria: duur van 

tewerkstelling, aantal kinderen en familieleden die mee terugkeren, de grootte van het 

gestorte bedrag aan sociale zekerheidsbijdragen in het terugkeerfonds' (punt 51). 

In zijn wetsvoorstellen plakt het Blok daar concrete bedragen op: minimum 50.000 frank, 

maximum 750.000 frank. Per gezin wel te verstaan, want de terugkeerpremie wordt enkel 

betaald 'op voorwaarde dat de bloed- en aanverwanten die met hem samenleven en te 

zijnen laste zijn hem vergezellen', stipuleert het wetsvoorstel. Voor elk gezinslid heeft het 

Blok 50.000 frank veil (vader, moeder en kinderen jonger dan 18 jaar). Een gezin met drie 

kinderen ontvangt dus 250.000 frank. Per gewerkt jaar komt daar 10.000 frank bij. 

De terugkeerpremie wordt betaald uit het zogenaamde terugkeerfonds. Dat potje wordt 

door de migranten zelf bijeen gespaard: een deel van wat zij (en hun werkgevers) aan 

sociale zekerheid betalen, komt daarin terecht. (Het Blok belooft de teruggekeerde migranten 

wel het behoud van hun in België opgebouwde pensioenrechten.) Vluchtelingen, EUvreemdelingen 

en migranten met een strafblad komen niet in aanmerking voor de 

terugkeerpremie. 

De toekenning van de premie heeft automatisch voor gevolg dat de arbeids- en 

verblijfsvergunningen van alle gezinsleden in kwestie ongeldig worden. Ze spelen ook 

automatisch de Belgische nationaliteit kwijt. Ten laatste drie maanden later moeten ze België 

verlaten hebben. Zich bedenken mag niet: wie na drie maanden nog steeds in België 

verblijft, kan worden opgepakt en opgesloten (en nadien als illegaal uitgewezen, dus zonder 

premie). 

De terugkeer is onomkeerbaar. Wie eruit gaat, mag er zo goed als nooit meer in. Eens 

buiten is voor altijd buiten. Wie een terugkeerpremie kreeg, mag België enkel nog als toerist 

bezoeken (dus gedurende maximum drie maanden). Een arbeidsvergunning of de Belgische 

nationaliteit aanvragen wordt ook onmogelijk. Een voorschot van 30 procent moet volstaan 

voor een ticket enkele reis. De rest wordt niet automatisch uitbetaald, maar pas nadat de 

remigranten een bewijs hebben opgestuurd van definitieve vestiging. 

Migrantenprotest tegen de Blok-plannen zal overigens niet getolereerd worden. Onder het 

mom van het 'herstellen van orde en recht in de gettowijken' (punt 16) wil het Blok er 

permanente politie- en rijkswachtcontrole. Zo dienen er 'op systematische wijze 

identiteitscontroles te gebeuren', zoals aan grensposten gebeurt. 

De multikul lobby 

Van de Vlamingen verwacht het Blok dat ze de politiek van gedwongen terugkeer geen 

strobreed in de weg leggen. 'Een volksraadpleging over het immigratieprobleem' (punt 7) 

moet die politiek legitimeren. Organisaties en individuen die er anders over denken, kunnen 

dan gemakkelijker tot zwijgen worden gebracht. Dat bijvoorbeeld de Belgische bisschoppen 

een standpunt innemen vóór de integratie van migranten noemt het Blok nu al 'totaal 

ongevraagd'. 671 'Bisschoppen tegen hun volk' is Dillens reactie. 672 

Niet voor niets vormt het 'opdoeken van het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en 

Racismebestrijding' de opener van het 70-puntenplan. Waarmee het Blok aangeeft dat het, 

voor het zich van de volksvreemden kan ontdoen, eerst de volksvijanden moet aanpakken. 

'Aangezien het Centrum [...] weigert de belangen van het eigen volk te verdedigen, dient het 

opgedoekt te worden,' luidt de eis. De wetsvoorstellen ter zake liggen al klaar. 673 Het Blok wil 

het anti-racisme centrum vervangen door een staatssecretariaat met als enige taak 'het 

organiseren van de begeleide terugkeer' (punt 4). 


672 Idem. In een open brief insinueert Gerolf Annemans zelfs dat de kerkleiders niet enkel slechte Vlamingen zijn, 

maar ook nog eens slechte christenen: 'Er is niets onchristelijks aan het "eigen-volk-eerst". [...] Bovendien is met 

het "eigen-volk-eerst" de tocht van Mozes naar het Beloofde Land begonnen.' (VVBM-Nieuwsbrief, 01.01.1996) 

673 VERREYCKEN W., Wetsvoorstel tot opheffing van de wet van 15 februari 1993 tot oprichting van een Centrum 

voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding, Belgische Senaat, Stuk 1-774/1-97/98, 13.11.1997. VAN 

DEN EYNDE F., HUYSENTRUYT J, DE MAN F., Wetsvoorstel tot opheffing van de wet van 15 februari 1993 tot 

oprichting van een Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding, Belgische Kamer van 

Volksvertegenwoordigers, Stuk 1379/1-97/98, 21.01.1998. 


Voorzitter Frank Vanhecke noemt directeur Johan Leman van het Centrum in één en 

hetzelfde artikel achtereenvolgens 'de inquisitiepater', 'de sinistere directeur', 'de heraut van 

de multikul', 'een bezeten Torquemeda', 'onze professionele bestrijder van de Vlaamse en 

Nederlandse identiteit' en 'de sinistere Pater Multikul'. 674 Daarmee is de voorraad niet 

uitgeput. Bij andere gelegenheden wordt Leman aangesproken als 'de nare pater' 675 , 'de 

gefrustreerde allesweter' 676 , de 'Weg met ons-profeet' 677 , of de 'Big Brother' en 'Grootinquisiteur' 

met 'zijn melting pot-manie'. 678 

De Blok-haat neemt soms morbide trekjes aan. Zo stelt Vanhecke voor Leman, die pater 

dominicaan is, naar Algerije te sturen, waar een bloedige burgeroorlog met 

moslimfundamentalisten heerst. Om daar 'de draad van zijn oorspronkelijke roeping terug op 

te nemen en bijvoorbeeld de plaats te gaan innemen van de in Algerije vermoorde 

Trappistenpaters. Van iemand die meent een specialist te zijn in de verzoening van 

gemeenschappen, is Algerije ongetwijfeld een uitgelezen werkterrein. Hij zal daar wellicht 

nuttig werk kunnen verrichten.' 679 

Punt 2 van het 70-puntenplan eist het 'ontmaskeren en ontmantelen van de 

vreemdelingenlobby'. Het Blok is daar grondig op voorbereid. Over wie en wat het gaat, 

welke organisaties en individuen, heeft de partij al lang in kaart gebracht. Het doet daarvoor 

beroep op het werk van de extreem-rechtse inlichtingendienst KOSMOS, de Kring voor 

Onderzoek naar de Socialistische en Multiculturele Ondermijning van de Samenleving, dat 

hiervoor speciaal zijn naam wijzigde: de 'M' stond tot voor de val van de Berlijnse Muur voor 

'Marxistisch'. In de rubriek 'Open dossier' in het maandblad van het Blok noemt Kosmosspeurder 

Luk Dieudonné geregeld man en paard (zie ook hoofdstuk 2). 

De partij laat weinig ruimte voor nuance. Dewinter omschrijft de anti-racistische beweging 

Hand-in-Hand, die ijvert voor meer verdraagzaamheid, als 'een lobby met maatschappelijk 

zeer omstreden doelstellingen'. 680 Een krantenadvertentie van Hand-in-Hand waarin vermeld 

staat dat giften fiscaal aftrekbaar zijn, roept de ergernis van Alexandra Colen op in het 

parlement. 681 Haar collega Annemans wil dan weer weten of de militante anti-fascistische 

actiegroep Blokbuster vervolgd kan worden op basis van de wet op de privé-milities. 682 En 

senator Wim Verreycken omschrijft de Meldpunten Racisme als 'een netwerk van 

verklikkers'. 683 

Het spreekt voor zich dat ook heel de integratiesector de boeken mag sluiten. Naar 

aanleiding van personeelsproblemen bij het Vlaams Centrum voor de Integratie van 

Migranten (VCIM) stellen twee Blok-parlementairen: 'De grote moeilijkheden bij het VCIM 

tonen nog maar eens aan dat het onmogelijk is, zelfs niet tegen betaling, mensen uit zeer 

verschillende culturele achtergronden te laten samenwerken.' 684 

Hoewel het Vlaams Blok parlementsleden van vreemde origine in het algemeen met een 

scheef oog bekijkt, hoopt het hen toch als nuttige idioten te kunnen inschakelen, als 

propagandisten voor de pas-u-aan-of-verhuis-assimilatie. 'U zou uw eigen gemeenschap een 

grote dienst bewijzen [...] als u een oproep zou doen tot uw eigen mensen om zich radicaal 

en onvoorwaardelijk te assimileren. U bent daar zelf het beste voorbeeld van,' 685 schrijft Blokkamerlid 

Guido Tastenhoye in een open brief aan Agalev-kamerlid Fauzaya Talhaoui. Over 

haar zegt Dewinter in een persmededeling: 'Sinds haar verkiezing heeft zij nog niets anders 

gedaan dan het behartigen van de belangen van de niet-Europese vreemdelingen. 

Dergelijke verkozenen vertegenwoordigen het volk niet dat ze geacht worden te 







680 Vlaamse Raad, Bulletin van Vragen en Antwoorden, 13.10.1995. 

681 Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers, Vragen en antwoorden, 23.09.1996. 

682 Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers, Vragen en Antwoorden, 08.07.1996. 

683 Senaat, Parlementaire Handelingen, 28.03.1996. 

684 STRACKX F., AERS W., Met redenen omklede motie [...] over de problemen bij het Vlaams Centrum voor de 

Integratie van Migranten, Vlaams Parlement, Stuk 1041 (1997-1998) nr. 1, 13.05.1998. 

685 TASTENHOYE G., Brief aan Mw. Talhaoui i.v.m. migrantenproblemen, 14.09.1999. 


vertegenwoordigen, maar wel de particuliere belangen van hun etnische groep die 

momenteel in ons land verblijft, wat neerkomt op een tribalisering van de politiek.' 686 

Racisme is volgens het Vlaams Blok tenslotte de schuld van de migranten zelf, alsook van 

de zogenaamde 'multikul profeten' 687 en 'de melting pot-lobby'. 688 Naar aanleiding van het 

Europees Jaar tegen het Racisme in 1997 verklaart Dewinter in het parlement: 'Een 

multiculturele maatschappij leidt tot racisme. Het gedwongen samenleven in een smeltkroes 

is de oorzaak van racisme. Niet diegenen die pleiten voor het behoud van de identiteit en de 

eigenheid van elk volk, in de eigen cultuurbedding, liggen aan de basis van het racisme. 

Diegenen die pleiten voor de multiculturele samenleving zijn dat wel. Het beste pleidooi dat u 

kunt houden in het kader van het Jaar tegen het Racisme is een pleidooi voor een begeleide 

terugkeer.' 689 

Of zoals Xavier Buisseret het to the point weet te verwoorden: 'Stop dat gelul over 

multikul.' 690 

3. FORT EUROPA, SMALDEEL VLAANDEREN 

Op 22 september 1998 komt de Nigeriaanse asielzoekster Sémira Adamu bij haar 

gedwongen uitwijzing om het leven. De jonge vrouw blijkt op het Sabena-vliegtuig verstikt te 

zijn in een kussentje dat rijkswachters tegen haar mond drukten om haar verzet tegen haar 

uitwijzing te smoren. Minister van Binnenlandse Zaken Louis Tobback (SP) neemt prompt 

ontslag. Hij spreekt over de zwartste dag in zijn politieke carrière. 

Lijkenpikker 

'Een totaal verkeerd politiek signaal,' oordeelt Blok-hoofdredacteur Joris van Hauthem. 'Wie 

het drama van Sémira Adamu aangrijpt om tot een versoepeling van het asielbeleid te 

komen, is een lijkenpikker.' 691 Blok-voorzitter Vanhecke schrijft letterlijk te walgen van 

Tobbacks reactie. 'Sémira Adamu was zeker geen bonafide vluchtelinge en werd met recht 

en reden als asielbedriegster uitgewezen. Dat zij die uitwijzing tot vijf maal toe heeft kunnen 

beletten door te schreeuwen, te bijten of te slaan, wijst enkel maar op een laks asielbeleid en 

niet op het omgekeerde.' 692 Annemans deelt die mening: 'Het is niet waar dat België een zeer 

streng asielbeleid voert,' verklaart hij in de Kamer. 693 

De partij herinnert meteen aan haar eigen oplossing. 'Groepsuitwijzingen bieden een 

antwoord', zegt Annemans in overeenstemming met punt 45 van het 70-puntenplan dat 

suggereert hen collectief per C-130 terug te vliegen. 'Hierdoor hebben uitgeprocedeerden 

immers geen belang meer bij het gebruik van geweld en het creëren van hysterische scènes, 

hetgeen de kans op incidenten drastisch zou verminderen,' schrijft het Blok-partijblad. 694 

Het kerkasiel, waarmee niet-erkende asielzoekers – de zogenaamde illegalen of mensen 

zonder papieren – in de winter van 1998 vervolgens hun lot onder de aandacht brengen, 

omschrijft het Blok als 'een show' waarbij 'kerken worden omgetoverd tot campings'. 695 De 

partij eist dat er wordt ingegrepen tegen de 'bezetting door illegalen' en dat de Vlamingen die 

daarbij 'handen spandiensten verlenen' bestraft worden. 696 (In overeenstemming met punt 

47 van het 70-puntenplan: 'bestraffen van het helpen onderduiken van illegalen en 

uitgeprocedeerden'.) Het Blok houdt het daarbij niet bij woorden. Het dient bij het gerecht zelf 

klacht in tegen de betrokken parochiepriesters en bisschoppen. 

686 

Persmededeling, 15.12.1999. 

687 DEWINTER F., Immigratie: de tijdbom tikt!, 1996. 


689 




692 

Vlaams Blok Magazine, november 1998. 

693 Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers, Handelingen, Commissie Binnenlandse Zaken, 05.10.1998. 

694 

Vlaams Blok Magazine, november 1998. 


696 Persmededeling, Vlaams Blok vraagt minister Baldewijns in te grijpen n.a.v. bezetting UFSIA-kapel door 

illegalen, 03.11.1998. 


Het Blok wil dat de rijkswacht manu militari een einde maakt aan de kerkbezettingen. De 

actievoerende asielzoekers moeten worden opgepakt en uitgewezen. Het Blok wil hen dat 

desnoods zelf diets gaan maken. De partij schrikt er niet voor terug haar ongenoegen te 

gaan uitschreeuwen tot voor de poorten van de onderdak verlenende kerken. In Antwerpen 

doet het dat onder meer in een betoging waarvoor het driehonderd militanten weet te 

mobiliseren. Die dragen allemaal een brandende fakkel mee. 

De asielzoekers mogen hun motieven ook niet komen uitleggen in het parlement. CVPparlementslid 

Trees Merckx, die in januari 1999 in de Vlaamse Commissie voor Welzijn twee 

asielzoekers daartoe wil uitnodigen, krijgt meteen het deksel op de neus. 'Illegalen moeten 

niet gehoord en gedoogd worden, ze moeten gerepatrieerd worden,' reageert het Blok 

bitsig. 697 De partij haalt overigens haar slag thuis: op haar aanstoken raken de asielzoekers 

niet voorbij de drempel vermits ze… geen geldige papieren kunnen voorleggen. Daarmee 

toont het Blok zich van zijn slimste kant. 'Het staat buiten kijf dat de grote meerderheid van 

de "mensen zonder papieren" in feite slechts aanspraak kan maken op één papier: een ticket 

richting land van herkomst,' ginnegrapt de partij. 698 

Meldingsplicht 

Het Blok-standpunt ten aanzien van afgewezen asielzoekers – de partij noemt hen ook wel 

'gelukzoekers' of 'asielbedriegers' – is meedogenloos. Het laat geen ruimte voor 

uitzonderingen. In de debatrubriek 'Politiek en Polemiek' in de nieuwsbrief voor Blokmandatarissen 

wordt de volgende vraag gesteld: 'Een niet-Europese familie is als kandidaat 

politieke vluchteling in de gemeente komen wonen waar u mandataris bent. Op het moment 

dat hun aanvraag afgewezen wordt, hebben zij zich reeds aangepast en ingeburgerd in de 

plaatselijke bevolking. Verschillende groepen beginnen actie te voeren tegen hun uitzetting 

en ook uw gemeenteraad komt in beweging. Welk standpunt gaat u innemen?' 699 

De Blok-mandatarissen twijfelen niet. 'De wet is de wet,' antwoorden ze in koor. Dat die 

asielzoekers zich inmiddels hebben aangepast, maakt hen des te verdachter, reageert het 

Antwerpse gemeenteraadslid Hilde de Lobel: 'De meeste van dergelijke mensen weten maar 

al te goed dat ze eigenlijk niet in aanmerking komen voor het statuut van politieke 

vluchteling, ze rekenen op de feitelijke toestand en op medelijden om toch door de mazen 

van het net te glippen. Hun opvallende bereidheid om te integreren is hier zeker niet vreemd 

aan. Hoe meer de overheid hieraan toegeeft, hoe meer anderen zullen aangetrokken worden 

om dezelfde tactiek toe te passen.' Parlementslid Luk van Nieuwenhuysen stelt voor dan 

maar 'een fonds op te richten om behartenswaardige gevallen te helpen terugkeren naar hun 

land van herkomst.' 

Kinderen van illegalen mogen geen onderwijs krijgen (punt 44) - zoals sinds enige tijd wel 

het geval is. Het Blok struikelt ook over medische zorgen voor illegalen. Enkel 'essentiële 

medische hulp die levensnoodzakelijk is' kan volgens het Blok nog door de beugel. 700 

Medische begeleiding van zwangere vrouwen hoort daar niet toe. Na een pleidooi van Johan 

Leman ter zake schrijft Dewinter geërgerd: 'Iemand met een beetje gezond verstand zou 

denken dat illegalen, wanneer ze in de openbaarheid treden, tegen de lamp lopen en naar 

hun landen van herkomst teruggestuurd worden.' 701 Het Blok eist daarom 'een meldingsplicht 

voor de verstrekkers van hulp aan illegalen.' 702 Sociale huisvestingsmaatschappijen moeten 

de huurcontracten van asielzoekers stante pede opzeggen van zodra die een 

uitwijzingsbevel ontvangen. 

Een import van oorlogen 

Het Blok wil alle asielzoekers in gesloten centra stoppen: niet enkel de afgewezen 

asielzoekers die hier illegaal verblijven, ook de nieuwe kandidaat-politieke vluchtelingen van 

697 Persmededeling, Vlaams Blok verzet zich tegen ontvangst van illegalen in het Vlaams Parlement, 14.01.1999. 



700 STRACKX F., AERS W., VAN OVERMEIRE K., Met redenen omklede motie [...] over het Vlaams beleid t.a.v. 

mensen zonder wettig verblijf, Vlaams Parlement, Stuk 1228 (1998-1999), nr. 1, 12.11.1998. 


702 STRACKX F., AERS W., Met redenen omklede motie [...] m.b.t. het beleid t.a.v. etnisch-culturele minderheden, 

Vlaams Parlement, Stuk 688 (1996-1997), nr. 1, 05.06.1997. 


wie de aanvraag tot erkenning nog loopt. 'Voor wie echt politiek vervolgd wordt, is zo'n periode 

in een gesloten instelling slechts een onaangenaam intermezzo,' schrijft Een programma voor 

de toekomst van Vlaanderen. 

Wat het Vlaams Blok veel minder in het daglicht zet, is dat het naast de illegale ook de 

erkende vluchtelingen buiten wil. Jaarlijks worden in België 1000 à 2000 asielzoekers als 

politiek vluchteling erkend. Voor de periode tussen 1980 en 1995 gaat het om 18.315 

mensen. 

Het Blok wil het internationaal vluchtelingenverdrag, dat de erkenningscriteria bepaalt, in 

die zin wijzigen. 'Inschrijven van het territorialiteitsprincipe in de Conventie van Genève', 

bepaalt punt 36 van het 70-puntenplan. Dat betekent: 'Het statuut van politiek vluchteling kan 

dan enkel nog toegekend worden aan Europeanen. De politieke vluchtelingen uit andere 

werelddelen moeten hun toevlucht zoeken in de regio van het land dat ontvlucht wordt.' 

In het Vlaams parlement zegt Emiel Verrijken wat het Blok denkt: 'Dat zou veel efficiënter 

zijn dan vluchtelingen te helpen die hier zijn geraakt met een vliegtuigticket van 40.000 frank 

per persoon, samen met kinderen en verscheidene echtgenotes of vriendinnen, en die hier 

een inkomen ontvangen waarvan een heel Afrikaans dorp een jaar kan leven. [...] Deze 

mensen ontzeggen eigenlijk hun gemeenschap in Afrika het recht om werkelijke hulp te 

krijgen. Het is onaanvaardbaar om mensen die de mogelijkheid hebben hun land te verlaten 

per vliegtuig, als vluchtelingen te beschouwen, terwijl heel Midden-Afrika in de grootste 

miserie verkeert. [...] Als men vlucht voor het communisme, is men een werkelijke 

vluchteling. Als men vlucht voor één of andere stammenoorlog, is men een opportunist.' 703 

Oorlogsvluchtelingen zijn evenmin welkom. 'Het huidige asielbeleid komt neer op een 

import van oorlogen en burgeroorlogen uit heel de wereld,' stelt het Blok. 'De overheid laat 

zowat iedereen op ons grondgebied toe. Zo werd er onder andere asiel verleend aan zowel 

Hutu's als Tutsi's, voor- en tegenstanders van het Mobuturegime, Serviërs, Bosnische 

moslims en Kosovaren, Hindoe's, Sikhs en Pakistanen, enz.' 704 

Daarmee zet de partij een volgende stap in haar programma van etnische zuivering en 

deportatie van ongewenste, niet-Europese vreemdelingen. In het 70-puntenplan staat het 

asielbeleid niet toevallig opgenomen onder de hoofding 'De immigratiestop waterdicht 

maken'. 

Luilekkerland 

Overigens vormt de beperking van het vluchtelingenstatuut tot Europeanen daarin maar één 

stap. Ook voor ex-Joegoslaven, Roemenen, zigeuners en andere Oost-Europeanen blijven 

de grenzen potdicht. Gerolf Annemans stelde in de Kamer al verschillende vragen over het 

aantal Oost-Europeanen dat de afgelopen jaren naar België kwam. 705 

Hen wil het Blok weren via het 'invoeren van een lijst van politiek onveilige landen' (punt 

37), zijnde 'landen waar de democratische rechten niet voldoende gewaarborgd zijn'. Het 

luidt een nieuw automatisme in zonder uitzonderingen: 'Aanvragen voor het bekomen van 

politiek asiel uit landen die niet op deze lijst voorkomen, zijn automatisch niet ontvankelijk,' 

luidt het commentaar. 'Via deze landenlijst kan een halt toegeroepen worden aan de massale 

toevloed van asielzoekers, ondermeer uit Oost-Europa.' 

Samen met de buitengrenzen wil het Blok ook de Europese binnengrenzen sluiten. Een 

maatregel die het vrij verkeer van personen binnen de Europese Unie aan banden moet 

leggen. 'In plaats van de grensposten af te schaffen, moet er meer bewaking aan de grenzen 

van ons land voorzien worden,' eist punt 35. Het Blok is dan ook rabiaat gekant tegen de 

uitbreiding van de Europese Unie met Oost-Europese landen. 'Als Oost-Europa, waar enkele 

miljoenen zigeuners verblijven, lid wordt van de Europese Unie, zal niets of niemand de 

stroom geluk- en fortuinzoekers naar het Westen nog kunnen tegenhouden. Dit wordt dé 

grote exodus naar het Westen, met alle rampzalige gevolgen vandien,' waarschuwt Guido 

Tastenhoye in het Vlaams Blok Magazine van januari 2000. 

Aan de 250 Oost-Europese zigeunergezinnen die momenteel in Vlaanderen leven, 

besteedt het Blok overigens slechts marginale aandacht. Al ligt de partij wel op vinkenslag. In 


704 Persmededeling, Vreemdelingenrellen in Sint-Joost-ten-Node zijn slechts een begin, 18.11.1998. 

705 Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers, Vragen en antwoorden, 31.08.1998. 


het Vlaams parlement stelde Dewinter al verschillende vragen naar de kostprijs van de 

nomaden, hoeveel OCMW-steun ze krijgen en of hun kinderen wel naar school gaan. 706 Het 

Blok is er ook telkens als de kippen bij om actie te voeren tegen de oprichting van nieuwe 

zigeunerkampen. De partij wil de zigeuners concentreren op een beperkt aantal grote 

terreinen die - 'omwille van onder andere criminaliteit, afvalproblemen, geluidshinder 

enzovoort', aldus Dewinter 707 - ver buiten de woonwijken moeten liggen. 'De bewoners ervan 

moeten vanzelfsprekend onderworpen zijn aan alle verplichtingen die gelden voor de 

Vlamingen, zijnde gemeentebelastingen, belastingen op huisvuil en dergelijke. Ik dring erop 

aan niet te overdrijven met het openstellen van terreinen. Vlaanderen mag niet het 

luilekkerland worden voor de zigeuners,' zegt Wilfried Aers in het Vlaams parlement. 708 

'De zigeuners zijn trouwens zeer sympathieke mensen,' merkt Aers nog op. 'Ze komen en 

gaan, terwijl de gastarbeiders proberen te blijven.' 709 

4. HET JODENPROBLEEM 

'Ons voorstel is heel duidelijk. Het bestaat uit drie woorden: aanpassen of opkrassen. Ik hou 

het graag simpel, zodat u het ook begrijpt.' 710 Zo vat Dewinter tijdens een parlementair debat 

het Blok-standpunt kort en bondig samen. 

Aanpassen of opkrassen, geldt dat ook voor de 50.000 joden die in België wonen? 711 Die 

zijn immers verre van allen geassimileerd. Ze vormen geen onzichtbare groep, hebben hun 

eigen culturele gebruiken, gewoontes en klederdracht, spreken niet altijd Nederlands (in 

joodse wijken wordt handelspubliciteit bijvoorbeeld vaak in het Jiddisch gevoerd) en sturen 

hun kinderen naar aparte joodse scholen. De rituele slachtingen door joden dragen alvast de 

interesse van senator Wim Verreycken weg. In 1997 tracht hij via een parlementaire vraag 

een specimen te bekomen 'van de machtiging die wordt verleend aan Israëlische offeraars 

door het Israëlisch Koncistorie van België'. 712 Verreycken vroeg ook hetzelfde met betrekking 

tot de islamitische offeraars. Punt 18 van het 70-puntenplan wil 'de rituele slachtingen 

verbieden'. 

Van de circa 20.000 Antwerpse joden (Dewinter schat hun aantal op 30.000 713 , dat zijn er 

meer dan de 28.719 Noord-Afrikanen en Turken die in de Scheldestad wonen 714 ) bestaat de 

helft uit ingeweken Oost-Europeanen, hoofdzakelijk Polen, Hongaren en Russen. Het zijn 

vooral de twintig procent chassidische of orthodoxe joden - 'de in het zwart geklede mannen 

met hun bontmutsen en krullen, die naast hun bepruikte en door vele kinderen omringde 

echtgenotes schrijden of op straathoeken druk gesticulerend en in het Jiddisch aan het 

discussiëren zijn', omschrijft Ludo Abicht hen in De joden van België - die Antwerpen de 

bijnaam 'het Jeruzalem aan de Schelde' bezorgen. 

706 

Vlaams Parlement, Bulletin van vragen en Antwoorden, 13.03.1998. 

707 

Vlaams Parlement, Commissie voor Ruimtelijke Ordening, 09.10.1997. 

708 


709 


710 


711 De verschillende gegevens over de joden komen uit een gesprek met Ludo Abicht (1995) en uit diens boeken: 

ABICHT L., De joden van Antwerpen, 1993; ABICHT L., De joden van België, 1994. 

712 

Belgische Senaat, Vragen en Antwoorden, 10.06.1997. 

713 

Vlaams Parlement, Commissie voor Onderwijs, 18.06.1998. 

714 Zijnde 21.524 Marokkanen, 6830 Turken, 190 Algerijnen en 175 Tunesiërs. Cijfers op 1 januari 1998; bron: 

Website Vlaamse Statistieken (http://fred.vlaanderen.be/statistieken). Voorts wonen in de stad Antwerpen 7452 

migranten tussen 18 en 65 jaar van Noordafrikaanse of Turkse herkomst die over de Belgische of een andere 

EU-nationaliteit beschikken; bron: Interdepartementele Commissie Etnisch-culturele Minderheden, Het Vlaams 

beleid naar etnisch-culturele minderheden. Jaarrapport 1998. 


Het Joodse volk 

'Elk volk heeft recht op een eigen grondgebied, Joden zowel als Palestijnen. Dit kan slechts 

de enige leidraad zijn voor nationalisten,' schreef kamerlid Filip de Man in 1993 in het 

partijblad van het Vlaams Blok naar aanleiding van de Palestijnse intifada. 715 

Dat standpunt is enkel voor buitenlands gebruik bestemd. Wanneer het over de joden in 

België gaat, durft het Blok niet anders dan zijn eigen ideologie terzijde schuiven. 'Het Vlaams 

Blok heeft geen problemen met de aanwezigheid van de Joodse Gemeenschap (sic, nvda) in 

Antwerpen en de rest van Vlaanderen,' luidt het in de enige officiële tekst die hierover ooit 

verscheen. In de brochure 10 vooroordelen tegen het Vlaams Blok uit 1992 staat het als 

ontkrachting van het vooroordeel 'Het Vlaams Blok is anti-semitisch?' (bij de heruitgave in 

1997 verdween dit stuk van nog geen halve bladzijde vol). 

Want, zo vervolgt de summiere tekst, 'de Joodse (sic, nvda) gemeenschap vormt geen 

problemen, maakt zich niet schuldig aan criminaliteit en dringt zich niet op aan onze eigen 

gemeenschap en cultuur.' Met dit laatste verkondigt het Blok in feite niet veel meer dan een 

voorwaardelijke tolerantie. De joden worden slechts geduld als selfsupporting community: 

omdat ze de Vlamingen niet tot last zijn, en dus niet omdat ze sowieso een blijvend deel van 

Vlaanderen vormen. 

Voor het Vlaams Blok blijft een jood steeds een beetje een vreemdeling, geeft 

ondervoorzitter en senator Roeland Raes, die ik hierover in 1995 interviewde, schoorvoetend 

toe: 'Ik denk dat juist omdat ze zichzelf ook via hun uiterlijk zo affirmeren in hun jood-zijn, dàt 

belangrijker is dan zich Vlaming-voelen.' Dat het jodendom in de eerste plaats een 

godsdienst is - en daarom met een kleine letter geschreven wordt - en geen nationaliteit, 

ontgaat Raes. (Dewinter, die de joden al enige tijd aan het opvrijen is, 716 had dat begin 1999 

al wel begrepen toen hij in een interview verklaarde: 'De joodse gemeenschap moet men 

omschrijven als een groep die zich bekent tot de joodse religie. Daar houdt het voor mij ook 

op. Ik spreek dus niet in termen van afkomst.' 717 In een interview in 1994 verkondigde 

Dewinter nog het tegendeel: 'Jood-zijn betekent niet alleen een godsdienstige 

aanhankelijkheid, het betekent ook een identiteit. Een jood is een jood. Jood-zijn is bijna een 

nationaliteit. Jood-zijn betekent ook een hele cultuurbeleving, is behoren tot een volk, het 

joodse volk.' 718 ) 

Niets belet dan dat eens de conjunctuur omslaat in het nadeel van de joden, zij opnieuw tot 

storende en dus ongewenste vreemdelingen worden uitgeroepen. Dat geeft Roeland Raes 

ook indirect toe: 'Wij denken dat wij tegenover de joodse gemeenschap dezelfde houding 

moeten aannemen als tegenover andere niet-Vlaamse gemeenschappen: wij erkennen hun 

bestaan en wij respecteren hen. Wanneer nu bijvoorbeeld in de Antwerpse joodse gemeenschap 

zich strekkingen naar voor zouden dringen die agressief beginnen op te treden tegen 

de Vlaamse Antwerpenaar, dan zouden wij daartegen stelling moeten nemen.' 

Het nationaliteitenprobleem 

Het Blok kan niet anders dan erkennen dat haar tolerantie tegenover joden in tegenspraak is 

met haar intolerantie tegenover migranten. In de brochure 10 vooroordelen schrijft het 

daarover: 'De schijnbare paradox met onze houding tegenover de Noordafrikaanse vreemdelingen 

bewijst dat wij het nationaliteitenprobleem (sic, nvda) enkel vanuit het oogpunt van het 

gezond verstand benaderen, niet vanuit een dogmatische ideologie.' Als het Vlaams Blok 

vandaag niet openlijk antisemitisch is, dan is dat met andere woorden zeker niet te danken 

aan haar ideologie, maar louter aan haar inschatting van wat politiek opportuun is. 

Toont het geval van de joodse gemeenschap niet juist aan dat een mono-etnisch, dus 

vreemdelingenvrij Vlaanderen (één volk, één staat, één cultuur) in de praktijk helemaal niet 

haalbaar en niet houdbaar is? Raes wikt zijn woorden: 'Het is in de praktijk inderdaad niet 

volledig haalbaar tegenover welbepaalde groepen. Ik denk dat de joodse gemeenschap in 

Antwerpen daarvan een typisch maar toch uitzonderlijk voorbeeld is.' 

715 

Vlaams Blok, april 1993. 

716 ABICHT L., Le Vlaams Blok et les Juifs d'Anvers, in: LE PAIGE H. (eds.), Le désarroi démocratique, 1995, p. 

151-163. 

717 VAN DEN BRINK R., De jonge Turken van het Vlaams Blok, 1999, p. 176. 

718 Idem. 


In 10 vooroordelen schrijft het Blok nog dat 'de Joodse gemeenschap perfect geïntegreerd 

is'. Wat aan Raes de opmerking ontlokt: 'Dat laatste kan men natuurlijk relativeren. Die 

mensen vallen toch geweldig op in de Antwerpse diamantwijk... Maar goed, ze leveren geen 

probleem op voor de modale Antwerpenaar...' Joden moeten zich aanpassen, zegt Raes 

nog. Aan de Nederlandstaligheid bijvoorbeeld. 'Ik denk niet dat ze als gemeenschap zouden 

kunnen eisen dat de officiële publicaties van de Stad Antwerpen ook in het Jiddisch zouden 

uitgegeven worden. Als ze dat doen, dan gaan ze een stap te ver. Of als ze zouden eisen 

dat ze in de winkels in het Jiddisch zouden aangesproken worden, of dat de bakker of de 

slager hun taal moét verstaan, dan gaan ze een stap te ver. De joden mogen zich wel 

organiseren, zich kleden naar hun eigen zin, hun eigen gebedshuizen hebben en leven naar 

hun eigen zeden, maar zonder zich agressief op te stellen tegenover de Vlamingen. En dat is 

op dit ogenblik probleemloos kunnen gebeuren, dus ik neem aan dat dit kan blijven gebeuren.' 

Wie de geschiedenis van de jodenvervolging in Vlaanderen kent, weet dat dit niet zo 

vanzelfsprekend is. In de jaren dertig was het antisemitisme nog vrij marginaal binnen 

Vlaams-nationale middens. Sommige vertegenwoordigers van het Vlaamsch Nationaal 

Verbond (VNV) protesteerden toen zelfs tegen de jodenvervolging in nazi-Duitsland. Geleidelijk 

aan kwam daar echter verandering in, zodat aan de vooravond van de Duitse invasie in 

België in mei 1940 het antisemitisme reeds gemeengoed was geworden binnen het VNV, 

schrijft de Gentse historicus Bruno de Wever in zijn imposante doctoraat over het VNV. 719 

Het collaborerende VNV zou uiteindelijk ook meewerken aan de uitdrijving van de joden. 

VNV-leider Staf de Clercq nam tijdens de oorlog krasse antisemitische standpunten in: 'Er is 

maar één oplossing. Zuivering van ons gehele volkslichaam. Totale en volledige uitschakeling 

van de jood uit het gezonde volkslichaam. Daarom dient een uitzonderlijk statuut voor de 

jood in het leven geroepen te worden. De jood kan en mag niet dezelfde rechten hebben als 

de andere staatsburgers. Sentimentaliteit mag daarbij niet te pas komen. We mogen niet 

wreed zijn, maar we moeten logisch zijn. Wij zijn nationalisten, dat wil zeggen, wij staan op 

de leer van volk, cultuur en bloed. De jood behoort niet tot ons volk, nog veel minder tot ons 

bloed. [...] Daarom logisch zijn: de jood moet buiten! Het is een kwestie van 

volksgezondheid.' 720 

Precies omwille van deze zwarte bladzijden uit haar vaderlandse geschiedenis weegt de 

verdenking van antisemitisme op de schouders van het Blok. Het is maar de vraag of dat tot 

de partij wil doordringen. In 10 vooroordelen lijkt het wel alsof het meent deze minder fraaie 

Vlaams-nationale avonturen botweg te kunnen negeren wanneer het als ultieme argument 

tegen het antisemitisme-vooroordeel inbrengt: 'De Joodse (sic, nvda) gemeenschap is sedert 

eeuwen perfect geïntegreerd in het Vlaamse landschap.' Is het Blok kort van geheugen of is 

het nu al de geschiedenis aan het herschrijven? 

Een deel van het extreem-rechtse Vlaams-nationalisme blijft ook na de Tweede 

Wereldoorlog met het antisemitische virus besmet. 721 Niet enkel oud-collaborateurs uit de 

kringen van het Sint-Maartensfonds en Hertog Jan van Brabant die hun gedachtengoed van 

weleer trouw zijn gebleven. Ook heel wat jongeren die na de Tweede Wereldoorlog geboren 

werden, worden er door aangestoken. In organisaties als de VMO en het NSV was het 

antisemitisme nooit ver van huis. 

Veelzeggend is de gepeperde brief die een oud-lid van het Antwerpse NSV in 1983 naar 

het NSV-blad Branding stuurt om zijn gal te spuwen over het de spuigaten uitlopende 

antisemitisme: 'Vanaf mijn eerste inzet in NSV-Antwerpen ben ik geschokt geweest door de 

primitieve jodenhaat die sommige NSV-ers er op nahielden, ja zelfs koesterden als ideaal. 

Dit was of is geen exclusiviteit voor NSV: dit verschijnsel is ook bij andere nationalistische 

groeperingen waar te nemen, soms meer of minder, variërend van antipathie tot virulente 

xenofobie. Bij de meesten situeert dit zich evenwel op hetzelfde vlak als eventuele afkeer 

719 DE WEVER B., Greep naar de macht. Vlaams-nationalisme en Nieuwe Orde. Het VNV 1933-1945, 1994. 

720 Ibidem, p. 461-462. 

721 Voor een bondig overzicht: SAERENS L., Antisemitsme, Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging, 

1998. 


voor Marokkanen, Algerijnen, Turken... dus niet speciaal toegespitst op de joodse gemeenschap.' 

722 

Binnen het Blok geldt de afspraak dat antisemieten op hun tong moeten bijten. Wie dat niet 

kan, vliegt buiten. 'In het Vlaams Blok is iedere vorm van antisemitisme onbestaande,' 

benadrukt voorzitter Karel Dillen. 723 Ondervoorzitter Roeland Raes nuanceert: 'Ik zal niet ontkennen 

dat er antisemieten in onze rangen rondlopen, maar ik denk dat hun aantal vrij gering 

is. Zeker wanneer zij dat antisemitisme echt willen uitdragen, zullen zij in het Vlaams Blok 

zeer moeilijk een spreekbuis vinden. Ik kan niemand verhinderen om het even wat te schrijven, 

maar dat zal dan toch niet gebeuren in een Vlaams-Blokpublicatie of door een gekend 

Vlaams-Blokmandataris.' 

Lijfgeur 

In zijn jonge geschiedenis heeft het Vlaams Blok éénmaal een ernstige waarschuwing aan 

de joodse gemeenschap gericht. Dat gebeurde na joodse deelname aan een anti-racistische 

betoging in oktober 1980. 'Een brutale poging tot inmenging in de Belgische binnenlandse 

politiek,' noemde Jan Brans, toenmalig hoofdredacteur, dat de maand daarop in het 

partijblad van het Blok. 'Bovendien werd er gebruik gemaakt van valse slagwoorden als 

vreemdelingenhaat en antisemitisme. Maar welke rechtgeaarde Vlaming die nog een greintje 

gemeenschapschapsbewustzijn heeft, kan andere Vlamingen verwijten dat zij het 

vreemdelingenprobleem in zijn gehele omvang bekijken en het beoordelen in het licht van 

onze eigen Vlaamse belangen? Is iedere Vlaming die dat inziet een antisemiet, een neofascist 

of een neo-nazi?' 

Brans was tijdens de oorlog hoofdredacteur van Volk en Staat, het dagblad van het 

collaborerende VNV, en zou ook na de oorlog zijn antisemitisme nooit afzweren. 'Brans redeneerde 

nog met de mentaliteit van de jaren dertig over het joods wereldcomplot. Maar 

conflicten daarrond hebben zich nooit voorgedaan,' zegt Blok-ondervoorzitter Raes er achteraf 

over. Het antisemitisme van Brans was evenwel niet van het primitieve soort: 'Vreemdelingenangst 

of antisemitisme uit instinctieve afkeer van anders geaarde en met een andere gelaatskleur 

of lijfgeur bedeelde mensen, is ook voor ons een verschijnsel van primitief en 

mensonwaardig racisme,' schreef hij in het Blok-artikel. 

Brans' antisemitisme was er een uit zelfverdediging. Dat wil zeggen: in Vlaanderen zijn de 

Vlamingen de baas en geen enkele 'al dan niet genaturaliseerde vreemdeling' (dixit Brans) 

moet hier de les komen spellen. Wie dat wel doet zal meteen het deksel op de neus krijgen, 

dreigde Brans: 'Dergelijke pogingen wakkeren het racisme aan en lokken vroeg of laat 

ernstige conflicten uit tussen de zichzelf verdedigende inheemse volksgemeenschap en de 

in haar schoot gedulde vreemde minderheden. De uit deze tegenstellingen groeiende 

spanningen hebben wezenlijk niets te maken met neo-fascisme of antisemitisme. Vooral 

voor de belanghebbende vreemdelingengroepen zelf is het gevaarlijk politieke munt te willen 

slaan uit het leggen van een dergelijk verband.' 724 

In maart 1981 gaf Brans (1908-1986) wegens zijn hoge leeftijd het hoofdredacteurschap 

van het partijblad op, dat sindsdien anti-joodse stellingnamen achterwege liet. Over joden 

werd gewoonweg niet meer gesproken. Daar had het Blok geen voordeel bij te halen. 

Hoewel... Toen het Vlaams Blok in het begin van de jaren tachtig zijn leden verzocht 

maandelijks een kleine som over te maken om de oplopende propagandakosten te dekken 

(250.000 frank per maand), bleek een anti-joods cliché dat al die tijd blijkbaar in het 

onderbewustzijn had voortgewoekerd, goed van pas te komen. 

De oproep '5000 x 50', die gedurende de laatste helft van 1981 in het partijblad verscheen 

en ook in een persoonlijk schrijven naar alle partijleden werd gestuurd, doet daar een opvallend 

beroep op: 'Komt dan iemand met een fantastisch plan op de proppen, afgekeken van 

de joden, weliswaar. Maar is het niet raadzaam juist bij specialisten in de leer te gaan? Om 

hun liefdadigheidswerken in stand te houden, hebben de joden ons gezegde "vele kleintjes 

maken een groot" in de praktijk gebracht. Aan hun geloofsgenoten vragen ze om via een 

bestendige opdracht maandelijks een minieme som over te maken voor deze werken. Ver- 

722 Branding, februari 1983. De brief is van Gust Peeters. 




mits het gaat om een bedrag dat zo klein is dat ze het niet eens voelen, werkt het blijkbaar 

perfect. En als zij dat kunnen, waarom wij dan niet?' 


HOOFDSTUK 6 

VROLIJKE VRIENDEN 

De wereld volgens het Vlaams Blok 

Indien men mij zou vragen een prijs toe te kennen aan de meest gewetenloze, meest 

schadelijke en meest hypocriete politicus van Europa, moet ik bekennen dat er zéér 

lange preselectieproeven zouden moeten komen om de grote massa kandidaten in 

goede banen te leiden. 

FRANK VANHECKE, 1991 725 

Het Vlaams Blok kijkt verder dan zijn neus lang is. Met meer dan gewone belangstelling volgt 

de partij de politieke ontwikkelingen in het buitenland, en dan vooral het wel en wee van haar 

extreem-rechtse geestesgenoten. 

Al in 1984 groepeert het partijblad het buitenlandse nieuws in één vaste rubriek Rapport 

buitenland. Frank Vanhecke tekent daar al gauw verantwoordelijk voor. In juni 1996 wordt 

Vanhecke Blok-voorzitter en schrijft hij zijn laatste artikel in de buitenlandrubriek. Het is een 

giftig stukje over het Europees verslag Betreffende racisme, vreemdelingenhaat en 

antisemitisme onder de titel 'De Europraatbarak slaat weer toe'. Vanhecke bedenkt de 

Vlaamse Europarlementsleden die het verslag goedkeurden met het koosnaampje 

'islamcollaborateurs'. 726 

Twaalf jaar lang bepaalt Frank Vanhecke in belangrijke mate de internationale visie van het 

Vlaams Blok, een visie die beheerst wordt door een rabiaat anti-communisme, een primair 

anti-islamisme, wereldwijde blanke solidariteit en een doorgedreven etnisch-nationalisme. 

Dat alles gaat tot in het midden van de jaren negentig gepaard met de voor Vanhecke zo 

typische stoerdoenerij en spierballenvertoon. Vanhecke schrijft ook veel over extreemrechtse 

formaties in het buitenland, van wie hij het doen en laten op de voet volgt (vanaf 

1992 neemt de rubriek 'Nationalisten in Europa' die rol over). Veel van de buitenlandse 

contacten die het Vlaams Blok later zal leggen, werden mee door Vanhecke geïntroduceerd. 

Het lijkt wel alsof het Vlaams Blok met zijn buitenlandse reizen alvast zelf een begin maakt 

van de concrete uitvoering van een deel van het internationale luik van Baas in eigen land, 

het – ook Europese – verkiezingsprogramma van 1999. 'Het Vlaams buitenlands beleid moet 

er op gericht zijn de internationale gemeenschap vertrouwd te maken met de idee van het 

uiteenvallen van de Belgische federatie en om haar gerust te stellen omtrent de gevolgen 

hiervan.' Naast een eigen Vlaamse diplomatie dient er ook een voorlichtingscel te komen met 

als taak 'systematisch te reageren op foutieve informatie over Vlaanderen in de buitenlandse 

media.' 727 

Jean-Marie 

Voor zover het daarover iets loslaat, beschikt het Vlaams Blok niet in elk Europees land over 

relaties. Het blijkt vooral een Frans en Oost-Europees onderonsje te zijn. In Zuid-Europa 

vindt het Blok niet zo goed zijn weg. Met het Franse Front National (FN), dat in 1972 door 

Jean-Marie Le Pen werd opgericht, schiet het Vlaams Blok het beste op. De start van de 

buitenlandrubriek valt toevallig samen met de eerste doorbraak van het FN. Bij de Europese 

verkiezingen van 1984 haalt het FN 10,9%. 'Een resultaat dat de rechtse nationalisten gerust 

mogen bestempelen tot de belangrijkste Europese politieke gebeurtenis,' vindt Frank 

Vanhecke. 728 

Wanneer Le Pen op 28 september 1984 naar Schaarbeek wordt gehaald door de 

francofiele burgemeester Roger Nols, is het Vlaams Blok opvallend mild voor hem. Blokvoorzitter 

Karel Dillen schrijft in het partijblad een half artikel vol met een zwiepende kritiek 

op de tegenbetogers. Aan Le Pen zelf betuigt hij een voorzichtige liefdesverklaring. 'We 






hebben het nooit onder stoelen of banken gestoken dat we ons verwant voelen met een deel 

van het gedachtengoed van Le Pen. Er is geen enkele reden waarom we niet openlijk 

daarvoor zouden uitkomen. [...] Een deel, een belangrijk deel, een wezenlijk deel van onze 

problemen, van de gevaren welke ons bedreigen, overstijgt de grenzen van Vlaanderen.' 

Minder opgezet is Dillen met Le Pens plannen om een Front National Belge - Belgisch 

Natonaal Front op te richten. 'Dat kunnen we missen als de pest,' schrijft hij. 'Wanneer Le 

Pen naar Schaarbeek komt om de Brabançonne aan te heffen, is dat zijn zaak. [...] Wel moet 

hij weten dat hij zich daarmee in Vlaanderen, ook in rechtse kringen waar hij op sympathie 

kan rekenen, onmogelijk maakt. [...] Een volgende keer beter.' 729 

De verkiezingsnederlaag van het FN in 1986 baart Frank Vanhecke dan weer grote zorgen. 

'Het voortbestaan van het Front National is voor alle rechtse partijen in Europa - boven alle 

meningsverschillen - van kapitaal belang.' 730 Le Pen wordt zowat een vaste gast in 

Vanheckes rubriek buitenland. 'Het programma van het Front National en de persoonlijkheid 

van heel wat van haar verkozenen verdienen méér aandacht dan een schouderophalen,' 

schrijft hij in 1987. 731 

Soms heeft het meer weg van een knieval. 'Wij, radicale Vlaams-nationalisten hoeven ons 

zeker niet te schamen om ook in Frankrijk - ooit de erfvijand - onze vrienden te erkennen en 

te eren,' stelt Vanhecke een jaar later. In het Europees parlement komt het na de 

verkiezingen van juni 1989 zelfs tot een Vlaams-Frans-Duitse samenwerking tussen Karel 

Dillen en de tien Europese parlementsleden van het Franse Front National en de zes Duitse 

Republikaner. De Eurorechtse fractie (officieel de Technische Groep van Europees Rechts) 

is vooral een verstandshuwelijk, benadrukt het Vlaams Blok. 732 Al die jaren blijven de relaties 

met het Front National voorbeeldig. In september 1993 is het Blok voor het eerst te gast op 

een zogenaamd BBR-feest (Bleu Blanc Rouge), een groots partijfeest van het FN in 

openlucht. Het Blok mag er een propagandastand opzetten waar onder meer de Franstalige 

brochure Vlaams Blok, le parti nationaliste flamand aan de man gebracht wordt. 733 

'Die samenwerking tussen Duitsers, Fransen en Vlamingen is vruchtbaar geweest,' schrijft 

het Vlaams Blok aan de vooravond van nieuwe Europese verkiezingen in 1994. 'De critici die 

de vriendschap tussen het Vlaams Blok en het Front National zo op de korrel hebben 

genomen, moeten vandaag zwijgen. Want vandaag is er meer begrip dan ooit tevoren voor 

onze Vlaams-nationale standpunten. Men mag het resultaat van die samenwerking niet 

onderschatten: in Frankrijk zijn er nu, dankzij het Vlaams Blok, tenminste al representatieve 

politici, met miljoenen kiezers achter zich, die kennis van zaken hebben over de 

communautaire wantoestanden in dit land.' 734 

In 1994 stuurt het Blok zowel Karel Dillen als Frank Vanhecke naar het Europees 

parlement. De partij hoopt op een versterkte Eurorechtse fractie, met Franse (FN), Duitse 

(Republikaner), Spaanse (Alternativa Democratica Nacional), Griekse (Grieks Front) en 

Nederlandse (Centrumdemocraten) leden. De verkiezingen beslissen er echter anders over. 

Enkel het Blok en het FN komen opnieuw in het Europees parlement, terwijl een fractie 

minstens 16 parlementsleden uit 3 verschillende landen moet tellen. De Blok'ers zetelen 

voortaan bij de niet-ingeschreven, hoewel ze samen met het FN wel een Coördinatie van 

Europees Rechts vormen. 

Test-case 

Het Vlaams Blok bekijkt het Front National van langsom meer als een grote broer. Zeker 

wanneer het FN in 1995 de burgemeesters mag leveren van de steden Marignane (Daniel 

Simonpieri), Orange (Jacques Bompard) en Toulon (Jean-Marie Le Chevalier). 'Een 

belangrijke test-case,' beklemtoont Philip Claeys in het partijblad. 'Voor het Front komt het 

erop neer te bewijzen dat men over degelijke krachten beschikt die 

beleidsverantwoordelijkheid aankunnen. Het lijdt weinig twijfel dat dit wel degelijk het geval 








is.' 735 Het Blok legt graag zijn oor te luisteren bij de Front-burgemeesters. Le Chevalier krijgt 

in februari 1996 een paginagroot interview onder de kop 'Orde op zaken in Toulon'. Een dik 

jaar later komt Bompard aan het woord. 'De resultaten zijn duidelijk zichtbaar,' titelt het 

Blok. 736 

Met de familie Mégret, die in 1997 in Vitrolles de vierde burgemeesterszetel voor het FN 

binnenrijft, zijn de relaties het innigst. 'Het gezond verstand heeft gezegevierd,' jubelt het 

Blok. 'Dat FN-burgemeesters hun stempel drukken op het beleid, daar twijfelt niemand nog 

aan in Frankrijk. Op cultureel vlak namen de burgemeesters van Toulon, Marignane en 

Orange enkele noodzakelijke maatregelen die het kunstmatig overwicht van links en 

extreem-links in de culturele sector (theater, film, bibliotheken) moesten rechttrekken.' 737 

In november 1997 haalt het Blok Bruno Mégret, de nummer twee van het FN, en Hubert 

Fayard, de eerste schepen van Vitrolles, naar Antwerpen. 'Het Vlaams Blok mag fier zijn 

Hubert Fayard en Bruno Mégret tot vriend te hebben,' schrijft Koen Dillen in het partijblad. 738 

'Wat zij op korte tijd hebben verwezenlijkt, dwingt respect af en houdt voor ons ook enkele 

lessen in: laat u niet beïnvloeden door de media, houdt u aan uw programma en voer uw 

beleid op een eerlijke en onbaatzuchtige wijze,' houdt VVBM-voorzitter Luk van 

Nieuwenhuysen de Blok-mandatarissen voor. 739 

In zijn standpunt haalt voorzitter Vanhecke, die samen met Dewinter het ontvangstcomité in 

Antwerpen vormde, de banden nauw aan. 'De strijd die wij in Vlaanderen voeren [...] is op 

punten en komma's na dezelfde strijd die het Front National in Frankrijk voert. [...] De 

openlijke solidariteit tussen Vlaams Blok en Front National is van groot belang voor onze 

strategie om in Brussel ook Franstaligen en verfranste Vlamingen voor ons te winnen. Een 

volk dat naar onafhankelijkheid streeft, doet er goed aan bondgenoten in het buitenland te 

vinden.' 740 

Enkele maanden later stuurt het Blok een zeskoppige delegatie, onder wie Filip Dewinter, 

Frank Vanhecke en Johan Demol, op studiereis naar Vitrolles. 'De voornaamste doelstelling 

van het werkbezoek was het bestuderen van het gemeentelijke Front-Nationalbeleid in 

Vitrolles. Aangezien het Vlaams Blok geen beleidservaring heeft maar in de toekomst toch 

door de kiezer kan geroepen worden om steden zoals Antwerpen te besturen, is het 

interessant om te leren uit de praktische ervaring van een bevriende partij die in vergelijkbare 

omstandigheden moet werken. Hoewel de gemeentelijke bevoegdheden beperkt zijn, 

vormen Vitrolles, Toulon, Orange en Marignane als het ware een laboratorium voor de 

uitvoering van het Front-Nationalprogramma. [...] De voorlopige balans die de ploeg van 

burgemeester Catherine Mégret kan voorleggen is alleszins zeer positief,' luidt het verslag in 

het partijblad. 741 

In een lang perscommuniqué verdedigt Dewinter tot in de kleinste details de FN-politiek. 

'Enerzijds werd verspilling tegengegaan, anderzijds werden de stadsdiensten op een meer 

efficiënte manier georganiseerd. Subsidies aan verenigingen die daar geen recht op hebben, 

werden afgeschaft. Contractuele medewerkers waarvan het nut en de functie nooit duidelijk 

was, heeft men laten afvloeien.' 742 Dewinter vindt het even vanzelfsprekend dat het FNbestuur 

een hele rits straten en pleinen herdoopt. Zo wordt Jean-Pierre Stirbois, een 

verongelukt kopstuk van het FN, met een straat bedacht. 'In Frankrijk zijn straten genoemd 

naar politieke figuren van alle strekkingen en gezindheden, waarom dan ook niet van een 

nationalist?' verdedigt Dewinter. Die ziet er voorts geen graten in dat de Avenue François 

Mitterand, de Avenue Salvador Allende en de Place Nelson Mandela een andere naam 

krijgen. 'Het Front National wil Vitrolles verankeren in haar provencaalse identiteit,' stelt 

Dewinter. 

Met het staatsnationalistische Front National heeft het Blok ongetwijfeld ook 

meningsverschillen, maar die komen pas op de tweede plaats. Alleen al de kwestie Frans- 








742 Persmededeling, Vitrolles: de leugens en halve waarheden weerlegd, 00.00.1997. 


Vlaanderen, dat stukje Frankrijk dat het Blok als Vlaams grondgebied claimt, draagt de 

kiemen van een conflict in zich. 'In het komende Europa der volkeren gaat de zorg van het 

Vlaams Blok ook naar de Vlamingen levend in Zuid-Vlaanderen in het kader van de huidige 

Franse staat,' stellen de Grondbeginselen. 

In de zomer van 1992 brengen de Blok-parlementairen nog een bezoek aan 'onze 

zuidelijke stamgenoten in Zuid-Vlaanderen', zoals Ignace Lowie hen in het partijblad typeert. 

'Het Vlaams Blok wenste door middel van een parlementair bezoek de blijvende solidariteit 

met onze volksgenoten in de Franse Nederlanden uit te drukken.' Tijdens dat bezoek kwam 

ook de verstandhouding met het FN ter sprake. 'De basis van het FN is min of meer gevoelig 

voor het regionalistische ideeëngoed – zo is de leeuwevlag altijd aanwezig op manifestaties 

van het FN – maar toch beschouwen de regionalisten het FN in de eerste plaats als een 

Frans-nationalistische partij die weinig oog heeft voor regionaal zelfbestuur en verdediging 

van de streektaal,' merkt Lowie op. 743 

In het partijblad bericht Blok-ondervoorzitter Roeland Raes ook wel eens met sympathie 

over de Vlaams-Federale Partij (VFP/PPF), een marginaal Frans-Vlaams partijtje. 'Een groep 

intelligente, overtuigde volksnationalisten. Stamgenoten die na eeuwen scheiding en 

ondanks uiterst moeilijke werkomstandigheden de trouw aan hun stam bewaard hebben,' 

noemt hij hen. 744 Raes nam eind 1989 deel aan een congres van de VFP. De Vlaamse 

Leeuw wordt er voor de gelegenheid ook in het Frans gezongen. Dat in het partijlokaal de 

foto's van de Dietsers Joris van Severen (1894-1940) en Jean-Marie Gantois (1904-1968) op 

een ereplaats hangen, ontgaat Raes niet. 

De Duitse obsessie 

In tegenstelling tot in Frankrijk is extreem-rechts in Duitsland hopeloos verdeeld in een 

handvol mekaar bekampende partijtjes. 'Hoe het komt weten we niet, maar Duitsers zijn, als 

het op politiek aankomt, geboren ruziemakers,' schreef het Blok ooit in zijn partijblad. 745 Een 

uitgesproken voorkeur voor één van de partijen heeft het Blok niet, behalve dan voor de 

winnaars. 

Zelfs al is dat de Nationaldemokratische Partei Deutschlands (NPD), waarin nogal wat oud- 

en neo-nazi's actief zijn. 'We begroeten het succes van de nationalisten van de NPD in 

Frankfurt,' schrijft Frank Vanhecke in 1989. 746 Het jaar voordien hoopte hij al op een 

doorbraak in Sleeswijk-Holstein. 'Wij hopen dat de NPD ook daar goede resultaten boekt. Dit 

zou immers eens te meer een aanwijzing zijn voor het feit dat het rechtse nationalisme in 

heel Europa in de lift zit. Goed zo. En voor wie er mocht aan twijfelen: die lift gaat niet 

omlaag.' 747 Het politiek manifest Deutschland 2000 van de NPD noemt Roeland Raes later 

'een goed voorbeeld van verwantschap met ons eigen politiek werken'. 748 

De doorbraak van de Republikaner in januari 1989 (met 7,5% in West-Berlijn), die extreemrechts 

voor het eerst sinds de jaren zestig opnieuw uit de marginaliteit haalt, vervult Frank 

Vanhecke met hoop voor de Europese verkiezingen (waar de Rep inderdaad zes zetels 

halen). Toch wedt hij op meer dan één paard tegelijk. Naast de Republikaner van Franz 

Schönhuber verwachtte Vanhecke ook veel van de Deutsche Volksunion (DVU) van Gerhard 

Frey, uitgever van de Deutsche National-Zeitung en notoir negationist en antisemiet: 'Een 

partij waarvan wij de evolutie in de komende maanden met sympathie zullen volgen.' 749 

Maar het zijn vooral de Republikaner die electoraal aanslaan. 'De successen van deze 

partij, die onomwonden ook heel wat van onze volksnationale standpunten deelt, kan ons 

alleen maar verheugen,' maakt Frank Vanhecke zich blij. 750 Met de Republikaner zetelt het 

Blok een tijdlang in één Eurorechtse fractie in het Europees parlement, maar interne 

meningsverschillen binnen de Rep-fractie maken daar een eind aan. Toch blijft het Blok 

goede maatjes met Rep-voorzitter Schönhuber. 'Het uittreden van de Republikaner uit de 










Eurorechtse Fractie heeft mijn persoonlijke goede contacten met Karel Dillen niet verstoord,' 

verklaart die in een gesprek met het Blok-blad. 751 

De Duitse verdeeldheid werkt het Blok meer en meer op de zenuwen. 'De algemene 

politieke toestand in Duitsland is zeer gunstig voor rechts. Het vreemdelingenprobleem 

neemt angstaanjagende vormen aan. [...] Een eensgezinde rechtse partij kan in Duitsland 

gensters slaan,' stelt Frank Vanhecke in 1992. 752 En Blok-ondervoorzitter Raes staat ook 

klaar met wat goede raad: 'Aan al wie luisteren wil, zeggen en herhalen we dat alléén in de 

grootst mogelijke eendracht rond het essentiële de enige weg ligt naar een toekomstig 

politiek succes.' 753 

Maar elke nieuwe verkiezing is het weer hetzelfde liedje. Na de zoveelste ruzie tussen Frey 

(DVU) en Schönhuber (Rep) is de pret eraf. 'Vandaag staan ze met getrokken messen 

tegenover elkaar, beschimpen en bestrijden ze elkaar op een manier die ons alleen maar 

schaamte kan inboezemen,' schrijft Koen Dillen eind 1993. 'Gaat het om persoonlijke 

rancune? De Duitse obsessie om leidertje te spelen? We zullen ons er maar niet mee 

bemoeien. Aan alle militanten die zozeer propagandist van de Duitse eenheid geweest zijn, 

kunnen we daarom maar één ding vragen. Is het echt zo moeilijk, nu het vijf voor twaalf is in 

Duitsland, om minder ruzie te maken?' 754 Het Blok lijkt het allemaal wat beu te zijn, want de 

Duitse radicalen verdwenen sedertdien uit het aandachtsveld. 

Grüß Gott 

'Kiezer slaat cordon sanitaire aan diggelen.' 755 Zo bejubelt het Vlaams Blok de verkiezingen 

in de Oostenrijkse deelstaat Karinthië in maart 1999 die van de rechts-radicale Freiheitliche 

Partei Österreichs (FPÖ) met 42% van de stemmen de grootste formatie maken. FPÖ-leider 

Jörg Haider mag zich voortaan gouverneur van Karinthië noemen, een functie die hij tussen 

1989 en 1991 ook al eens uitoefende. 

Een half jaar later volgen de parlementsverkiezingen in Oostenrijk. De FPÖ wordt met 27% 

de tweede grootste partij, na de sociaal-democratische SPÖ. In januari 2000 stapt de 

Vrijheidspartij samen met de christen-democratische Österreichische Volkspartei (ÖVP) in 

een nationale regering. 'Het Vlaams Blok kan niet anders dan verheugd toekijken naar het tot 

stand komen van een regeerakkoord in Oostenrijk tussen de ÖVP en FPÖ,' stelt voorzitter 

Frank Vanhecke in een reactie. 756 

'Het Vlaams Blok onderhoudt geen betrekkingen met de partij van Haider,' schrijft Francis 

van den Eynde begin 2000 in de nieuwsbrief voor VB-mandatarissen. 757 Het Blok zou wel 

willen, maar Haider houdt al jaren de boot af. Al in 1989 heeft Vanhecke het over 'de 

sympathieke figuur Jörg Haider' en omschrijft hij de FPÖ, op dat moment nog lid van de 

Liberale Internationale, als – let op de dubbele aanhalingstekens – 'uitgesproken 

rechts-"liberaal" en nationalistisch'. 758 Vanhecke verwelkomt in 1993 de schorsing van de 

FPÖ uit de Liberale Internationale. 'Volgens ons terecht: de FPÖ hoort niet thuis in de 

liberale krabbenmand van woordbrekers, beginselloze charmeurs, koeskoeszangers, vrijverkeer-maniakken 

en Eurojacobijnen.' 759 

Het Blok aast op de zes EP-zetels van de FPÖ waarmee het de Eurorechtse fractie hoopt 

te versterken (wat echter niet lukt). Daags na de Europese verkiezingen van 1996 in 

Oostenrijk sturen Dillen en Vanhecke hun persoonlijke gelukwensen naar Jörg Haider: 'Wij 

zijn blij dat de stem van de natie en van het échte Europa in de toekomst luider en luider zal 

klinken in het Europees Parlement. Met het succes van uw partij willen we u dan ook van 

harte feliciteren.' De twee wijzen er ook nog op dat 'de nationalistische Oostenrijkers 

dezelfde waarden verdedigen als de Vlaams-nationalisten van het Vlaams Blok.' 760 






756 Persmededeling, Regeerakkoord in Oostenrijk: overwinning voor de democratie, 02.02.2000. 

757 VVBM-Nieuwsbrief, februari 2000. 





De machtsdeelname van de FPÖ noemt het Vlaams Blok 'een overwinning voor de 

democratie, waaraan de traditionele partijen in dit land wel eens een voorbeeld zouden 

mogen nemen,' stelt Vanhecke met een verwijzing naar de gemeenteraadsverkiezingen van 

8 oktober 2000. 761 De protesten daartegen vindt Vanhecke belachelijk en dwaas. Dewinter 

heeft het over 'een belediging voor alle Oostenrijkers'. 762 Het Blok stuurt ook een 'Open brief 

aan het Oostenrijkse volk' waarin het de 'bemoeienissen uit het buitenland' aan de kaak stelt. 

Naast Frank Vanhecke is de brief mee ondertekend door Joris van Hauthem, Francis van 

den Eynde en Luk van Nieuwenhuysen. Ze aarzelen daarbij niet hun functie in het Belgisch 

establishment aan te wenden: als ondervoorzitter van respectievelijk de Senaat, de Kamer 

en het Vlaams Parlement ondertekenen ze de brief. 763 

Het Blok voert ook een promotiecampagne om in Oostenrijk op vakantie te gaan – wat het 

niet deed voor de FPÖ er aan de macht kwam. Het roept haar leden op vanuit Oostenrijk 

vakantiekaartjes te sturen naar Louis Michel, de Belgische minister van Buitenlandse zaken 

die een toeristische boycot van Oostenrijk voorstelt en wiens privé-adres wordt afgedrukt. 764 

De oproep eindigt met een monter Grüß Gott! De Vlaams Blok Jongeren plaatsen op hun 

website een digitale postkaart om per e-mail naar Louis Michel te versturen. Op de postkaart 

poseert Jörg Haider naast de woorden 'Groeten uit Oostenrijk'. 'Michel kan de pot op!' laat 

VBJ-voorzitter Jürgen Branckaert verstaan. 765 De VBJ verdedigen actief de toeristische 

belangen van Oostenrijk. Op 19 maart 2000 delen ze op het Brusselse Vakantiesalon 

pamfletten uit waarin ze de bezoekers oproepen hun beklag te doen over de uitsluiting van 

de Oostenrijkse toeristische dienst. 'Een slag in het gezicht van het gastvrije Oostenrijkse 

volk,' menen de VBJ. Het Blok wil ook de vergunningen schorsen van de taxifirma's die nog 

weigeren de Oostenrijkse ambassade te bedienen. 766 

Mussolini 

In 1994 kwam extreem-rechts in Italië al eens kortstondig aan de macht in een coalitie 

tussen de Alleanza Nazionale, Forza Italia en de Lega Nord. 'Ik heb meer vertrouwen in de 

democratische kwaliteiten van Alessandra Mussolini dan in die van Magda Aelvoet,' deed 

Filip de Man toen stoer. 767 Toch blijft het Vlaams Blok nogal op de vlakte over de Italiaanse 

rechts-radicalen. 

Over de Noordelijke Lega's is het Blok niet zo zeker. 'Ik denk dat het wat voorbarig is om de 

Italiaanse regionalisten nationalisten te noemen. En gelet op een aantal verschillen tussen 

de verschillende lega's moet men ook voorzichtig zijn met het etiket "rechts",' schrijft Koen 

Dillen in 1992. 768 Wel stuurt het Blok op 15 september 1996 Francis van den Eynde als 

waarnemer naar Venetië, waar Umberto Bossi van de Lega Nord de zogenaamde 

onafhankelijkheid van Padanië wil uitroepen. 769 

Het Blok wil hoe dan ook prutsen aan de grenzen van Italië. In het parlement dient Ignace 

Lowie in 1996 een voorstel van resolutie in waarin hij de hereniging van Zuid-Tirol (sedert 

1919 Italiaans grondgebied) bij Oostenrijk eist, 'zodat de inwoners van dit Duitse gebied 

terug herenigd worden met de taal- en volksgenoten uit het Oostenrijkse Bundesland Tirol.' 770 

Lowie neemt het ook op voor de 'veroordeelde Zuid-Tiroolse vrijheidsstrijders', die 

terroristische aanslagen tegen overheidsgebouwen plegen. Voor hen eist hij niet minder dan 

algemene amnestie. 

761 Persmededeling, Regeerakkoord in Oostenrijk: overwinning voor de democratie, 02.02.2000. 

762 Persmededeling, Domme inmenging Dewael in Oostenrijke regeringsvorming is slechte zaak voor Vlaams 

imago in Oostenrijk, 31.01.2000. 

763 Persmededeling, Open brief aan het Oostenrijkse volk, 28.01.2000. 


765 Persmededeling, Michel kan de pot op!, 03.02.2000. 

766 Persmededeling, Dreigementen van Brusselse Taxivakbond UTB i.v.m. Oostenrijk zijn illegaal, 30.03.2000. 




770 LOWIE, I., Voorstel van resolutie betreffende een vrij en herenigd Tirol van Kufstein tot Salurn, Belgische 

Kamer van Volksvertegenwoordigers, Stuk 757/1-96/97, 08.11.1996. 


Nationalistische agitatie 

In het begin van de jaren negentig maakt het Vlaams Blok een heuse tournee door Oost- 

Europa. Verschillende partijdelegaties bezoeken onder meer Estland, Rusland, Kroatië, 

Oekraïne, Slovenië, Tsjechië, Slowakije, Bosnië-Herzegovina, Bulgarije, … 

Buitenlandspecialist Karim van Overmeire bundelt in december 1994 heel wat informatie in 

Programmaschrift Oost-Europa. 

Nog voor de val van de Berlijnse Muur en de ineenstorting van het Sovjet-blok schrijft Frank 

Vanhecke: 'Indien wij nog hoop mogen koesteren voor Oost-Europa dan kan die hoop 

momenteel alleen gevoed worden door de hypothese van een uiteenbrokkelen van het in 

feite zeer heterogeen samengesteld Sovjetblok. De nationalistische agitatie in de 

Balkanlanden en in Centraal-Azië, het Armeens verzet in Azerbeidjan, tot zelfs de 

"Limitchiki"-gastarbeidersrellen in Moskou zijn evenzovele sprankeltjes hoop voor onze 

broedervolkeren achter het IJzeren Gordijn.' 771 

Het Blok knoopt warme contacten aan met allerlei nationalistische partijen en bewegingen. 

In oktober 1992 trekken Karim van Overmeire, Filip Dewinter en Wim Verreycken naar 

Estland en Rusland. In Estland zijn ze onder meer te gast bij de jongerenafdeling van de 

Estische Nationale Onafhankelijkheidspartij (ERSP), die als symbool een viking met helm en 

knots hanteren. Het trio laat er zich fotograferen voor een verwoest Tupolev-vliegtuig van het 

Russische leger op de militaire luchthaven van Tallin. Karim Van Overmeire brengt in het 

partijblad ook een interview met ERSP-woordvoerster Tamara Jegorov, die verklaart veel 

sympathie te hebben voor het Vlaams Blok. 772 Onder impuls van VBJ-voorzitter Van 

Overmeire wordt in 1993 een Steuncomité Estland opgericht, dat middelen inzamelt voor de 

ERSP. 'Ook in Letland en Estland is een terugkeer van de oud-communisten niet uitgesloten. 

De nationalistische strijd in de Baltische staten is nog niet gestreden. De Estse, Letse en 

Litouwse nationalisten kunnen best een moreel en materieel steuntje in de rug gebruiken. [...] 

Dat moet de Estische nationalisten toelaten om met minder ongelijke middelen de strijd aan 

te gaan met de vroegere communisten,' stelt Van Overmeire. 773 Het Blok maakt onder meer 

een steunaffiche aan waarop een stevig bewapende soldaat staat afgebeeld onder de kop 

'Estland-Vlaanderen zelfde strijd: onafhankelijkheid'. 

In Rusland brengen de Blok'ers de meeste tijd door in het parlement. 'De term 

"nationalisme" heeft in Rusland niet dezelfde betekenis als bij ons. In Rusland wordt het 

nationalisme op één lijn geplaatst met het nationaal-socialisme en met allerlei separatistische 

bewegingen. "Nationalist" is er eigenlijk een scheldwoord,' leert Van Overmeire er. 774 Een 

half jaar later stuurt het Blok Filip Dewinter, Francis van den Eynde, Karim van Overmeire en 

Roeland van Walleghem op verkenning naar Oekraïne, het grensgebied tussen Europa en 

Azië. 775 

Eind 1998 is het Blok dan weer te gast in Bulgarije. Van den Eynde en Van Overmeire zijn 

er uitgenodigd door de Interne Macedonische Revolutionaire Organisatie (IMRO), een 

groepering van rechtse nationalisten die deel uitmaakt van de anti-communistische 

regeringscoalitie. 'Op veel punten hebben IMRO en Vlaams Blok hetzelfde programma: 

harde aanpak van criminaliteit en corruptie, strijd tegen drugs, anti-communisme, … Vijf 

eeuwen Turkse overheersing hebben de Bulgaren op zijn zachtst gezegd wantrouwig 

gemaakt tegenover de islam. Bulgarije grenst aan Turkije en 10% van de bevolking bestaat 

uit Turken of Bulgaarse moslims. [...] Het spreekt voor zich dat ook op dit terrein het Vlaams 

Blok en IMRO elkaar vinden,' luidt het in het partijblad. 776 

Gewelddadig 

De oorlog in de Balkan is ook voor extreem-rechts een bloedstollend gebeuren. Het Blok 

prijst de Voorpost-brochure Kroatië, de schaduwkant van Douwe van der Bos aan. Van der 

Bos is een Nederlandse vrijwilliger die in Kroatië ging vechten aan de zijde van het Kroatisch 








Bevrijdingsleger (HOS), de paramilitaire vleugel van de extreem-rechtse HSP (Kroatische 

Partij voor het Recht) die in september 1992 door president Tudjman verboden werd. 'Het feit 

dat de auteur duidelijk partij kiest, maakt de publicatie niet minder interessant. Voor wie zich 

grondig over de oorlog op de Balkan wil documenteren en wie ook in de politiek achter de 

Kroatische frontlinies wil kijken, is de brochure heel zeker een aanrader,' meent Van 

Overmeire. 777 

Begin 1992 ging het Blok al eens in op een uitnodiging van de Kroatische regering. 'De 

zorgen van het Kroatische volk zijn inderdaad ook onze zorgen. Dit volk dat vecht voor zijn 

onafhankelijkheid verdient onze steun en solidariteit,' luidt het in verslag in het partijblad. Dat 

drukt ook een foto af van Verreycken, Van den Eynde en Dewinter die niet ver van de 

frontlijn in Vukovar voor een tank poseren. 778 Het Blok organiseert via de vereniging 

Vlaanderen helpt Kroatië geregeld hulpkonvooien. 'Het gaat om betrouwbare mensen die 

ervoor zorgen dat die hulp op de juiste plaats komt,' weet het partijblad. 779 

Drie jaar later houden de VBJ hun Zomeruniversiteit in Kroatië. 'De Vlaams Blok Jongeren 

maken er een punt van om deze zomeruniversiteit telkens in een "strijdgebied" te 

organiseren. [...] Een goede gelegenheid om de VBJ-kaderleden extra te motiveren voor de 

strijd die op het thuisfront wacht: de strijd voor een onafhankelijk en Vlaams Vlaanderen,' 

verantwoordt VBJ-voorzitter Van Overmeire zich. 780 Filip Dewinter en Jan Penris reizen ook 

mee, en brengen nadien nog samen met Van Overmeire en bezoek aan de Kroatische 

gemeenschap in Bosnië-Herzegovina. 

Blok-senator Jurgen Ceder is in september 1996 waarnemer tijdens de verkiezingen in 

Bosnië-Herzegovina die in het kader van de Dayton-akkoorden worden gehouden. Daarmee 

kwam in november 1995 een einde aan de meer dan drie jaar durende oorlog. Ceder pleit 

voor zoveel als de opsplitsing van het multiculturele Bosnië in mono-etnische staten met een 

deel voor de Kroaten, een deel voor de Serviërs en een deel voor de moslims. 'Het is de taak 

van Europa er mee op te houden de Bosnische volkeren te dwingen tot een ongewild 

samenleven in één staat. Het is de taak van Europa om de vreedzame opsplitsing van 

Bosnië te organiseren, zoveel mogelijk door onderhandelingen, waar nodig met eenzijdige 

dwang. Als Europese volksnationalisten kunnen wij niet enthousiast zijn over het bestaan 

van een islamitische staat in Europa, maar te vrezen valt dat het onvermijdbaar is. Het is 

duidelijk dat de Bosnische Kroaten en Serviërs af willen van de "eenheidsstaat" Bosnië- 

Herzegovina en zich willen verenigen met respectievelijk de republiek Kroatië van Tudjman 

en het Groot-Servië van Milosevic. Het zelfbeschikkingsrecht der volkeren geeft hen ook dat 

recht. Dat impliceert dat de moslims alleen overblijven om hun eigen staat "Bosnië" te 

vormen. Het staat vast dat het ontstaan van een moslimstaat in Europa geen gelukkige 

ontwikkeling is, maar men mag het gevaar niet overdrijven.' Ceder weet dat dit niet van een 

leien dakje zal lopen. 'Het probleem is natuurlijk dat in Bosnië-Herzegovina niet alle gebieden 

van één bevolkingsgroep aan elkaar grenzen.' De Blok'er stelt voor volksverhuizingen te 

organiseren. Die moeten 'de bevolking van de enclaves relokaliseren. Deze laatste oplossing 

lijkt drastisch maar is toch te verkiezen boven de mogelijke alternatieven.' 781 

Een gelijkaardige scenario staat het Blok ook voor in de oorlog rond Kosovo, waar in 

februari 1998 gevechten uitbreken tussen Serviërs en Albanezen. 'De internationale 

gemeenschap maakt precies dezelfde fout als bij het uiteenvallen van Joegoslavië: er mag 

geen onafhankelijkheid komen en ook volkeren die elkaar naar het leven staan, moeten 

samenleven in een "multiculturele samenleving", desnoods – zoals in Bosnië – onder dwang 

en toezicht van een internationale troepenmacht. Er is nog een andere mogelijkheid: de 

opdeling van Kosovo, waarbij de gebieden met een Servische meerderheid bij Servië zouden 

blijven, terwijl de rest van Kosovo zou aansluiten bij Albanië. Dit is ongetwijfeld de beste 

oplossing, niet alleen voor Kosovo maar ook voor andere potentiële conflictgebieden zoals 

Sandjak of West-Macedonië. Een door de internationale gemeenschap gepatroneerde 

hertekening van sommige grenzen op de Balkan zou veel bloedvergieten en menselijke 







ellende in de toekomst kunnen vermijden,' gelooft Karim van Overmeire. 782 'Kosovo staat niet 

voor het failliet van het nationalisme, maar voor het failliet van de multikul.' 783 

Dat het ook anders kan, moet de studiereis naar Tsjechië en Slowakije bewijzen. Gerolf 

Annemans, Joris van Hauthem, Luk van Nieuwenhuysen en Frans Wymeersch gaan er in 

december 1993 de boedelscheiding bestuderen. 'Nationalisme is niet geweldig,' titelt Van 

Nieuwenhuysen zijn verslag in het partijblad. 'Tsjechië en Slowakije tonen aan dat de 

vorming van staten op etnisch-culturele gronden op een vreedzame wijze kan gebeuren.' 784 

Daarmee is duidelijk dat conflictueuze grensaanpassingen en gedwongen 

volksverhuizingen twee onvermijdelijke gevolgen zijn van de internationale visie van het 

Vlaams Blok. Die zijn nodig om een Europa van mono-etnische staten te construeren. 'Voor 

het Vlaams Blok als nationalistische partij mag de eenwording van Europa alleen geschieden 

op basis van een samenwerking der volksgemeenschappen. De huidige staten kunnen niet 

dienen als bouwstenen voor Europa,' staat er in de Grondbeginselen. 

De Oostgrens 

Het Blok droomt nog steeds van een verenigd Europa van de Atlantische Oceaan tot de 

Oeral. De uitbreiding van de Europese Unie naar het Oosten vindt de partij, onder bepaalde 

condities, een goede zaak. 'West-Europa heeft geen belang bij een economisch kerkhof aan 

zijn Oostgrens, bij onstabiele regimes, grensconflicten en broeihaarden van criminaliteit. Nu 

Rusland zwak staat, is het historisch ogenblik gekomen om de grenzen van de Unie naar het 

Oosten op te schuiven en de schandelijke tweedeling van Europa op te heffen. Boedapest 

en Praag zijn immers evenzeer Europese steden als Napels of Granada en de Esten en 

Slovenen zijn minstens even Europees als Grieken of Portugezen,' schrijft Karim van 

Overmeire begin 1998. 785 

In december 1999 zetten de 15 EU-lidstaten tijdens de Europese Top van Helsinki de deur 

op een kier. Met tien Oost-Europese landen worden toetredingsonderhandelingen begonnen. 

'Waaronder zuivere ontwikkelingslanden als Roemenië en Bulgarije,' merkt Guido 

Tastenhoye op, die de hordes arme Oost-Europeanen het rijke Westen al ziet overrompelen. 

'De regering kon zich dus de moeite besparen om puur voor de show 74 Slovaakse 

zigeuners op een vliegtuig te zetten naar hun thuisland. Als Oost-Europa, waar enkele 

miljoenen zigeuners verblijven, lid wordt van de Europese Unie, zal niets of niemand de 

stroom geluk- en fortuinzoekers naar het Westen nog kunnen tegenhouden. Dit wordt dé 

grote exodus naar het Westen, met alle rampzalige gevolgen vandien.' 786 

Hier zit het Blok gevangen tussen zijn principes en de realiteit. De partij wil wel een 

eengemaakt Europa mét de Oost-Europeanen, zolang die maar in Oost-Europa blijven, dus 

zonder dat het vrij verkeer van personen geldt – dat het Blok tenslotte ook niet binnen West- 

Europa ziet zitten. 'De integratie van Oost-Europa in de Unie dreigt een moeilijke oefening te 

worden,' beseft Van Overmeire. 'Is het dan niet beter om de Oost-Europeanen gewoon 

buiten de Unie te houden? Ook dat is geen aantrekkelijk alternatief. Het is niet verstandig om 

tussen Duitsland en Rusland een "niemandsland" te laten waar de maffia vrij spel krijgt, 

ecologische catastrofes dreigen (o.a. door de verouderde kerncentrales) en er voortdurend 

conflicten opflakkeren. En de toekomstige machthebbers in Rusland mogen niet de indruk 

krijgen dat ze Oost-Europa opnieuw in hun invloedssfeer kunnen brengen.' 787 

Het Blok stelt voor de Oost-Europese landen maar met mondjesmaat in de Unie te 

integreren. 'Er is geen reden om overhaast te werk te gaan. In ruil voor de garantie van 

uiteindelijk lidmaatschap en een efficiënte steun vanuit West-Europa, moeten de Oost- 

Europese landen verder orde op zaken stellen. Zolang men niet aan de criteria voldoet, moet 

men in de wachtkamer blijven of kan men slechts aan bepaalde aspecten van de Europese 

integratie deelnemen. Het is bijvoorbeeld best denkbaar dat voor een land wel "vrij verkeer 








van goederen" geldt, maar voorlopig nog niet het "vrij verkeer van personen",' schrijft Van 

Overmeire begin 2000. 788 

The clash 

Met Turkije moet Europa wel een goed nabuurschap nastreven, maar het Blok wil niet dat 

het land op termijn tot de Europese Unie kan toetreden, zoals op de Europese Top van 

Helsinki in december 1999 wordt beslist. Dat Turkije de mensenrechten met de voeten 

treedt, is voor het Vlaams Blok hier niet essentieel. 'Dé fundamentele bezwaren,' schreef 

Frank Vanhecke in 1991 al, zijn 'bezwaren van culturele, volkerenkundige of zelfs gewoon 

geografische aard.' 789 Op drie procent na ligt Turkije niet in Europa maar in Azië. 

Guido Tastenhoye onthaalt het nieuws dat Turkije kandidaat-lidstaat wordt alweer als een 

onheilsboodschap. 'Miljoenen Turken staan klaar om naar het Westen te komen,' titelt hij in 

januari 2000 in het partijblad. In zijn inleiding gaat Tastenhoye wel heel ver: 'In 1863 stonden 

de legers van het Turks-Ottomaanse Rijk voor de poorten van Wenen en belegerden de 

moslims de stad. Ze hadden het al een eerste maal geprobeerd in 1527. Gelukkig konden de 

troepen van de West-Europese mogendheden de Turken uiteindelijk terugdringen, maar tot 

vandaag treffen we de dramatische gevolgen aan van de vroegere Turkse aanwezigheid op 

de Balkan, met als trieste voorbeelden Bosnië en Kosovo. Binnenkort gaan de 65 miljoen 

Turken het gemakkelijker krijgen om West-Europa te overspoelen. Ze zullen er niet meer 

moeten voor vechten, de Turken krijgen Europa op een gouden schaaltje aangeboden.' 790 

Dat Turkije een overwegend islamitisch land is, ontgaat het Blok niet. Anti-islamisme vormt 

eveneens een pijler in de internationale visie van het Blok, dat steeds de verdediging op zich 

neemt van het westerse christendom. In heel zijn bestaan laat het partijblad slechts éénmaal 

Turken aan het woord: twee Turkse christenen die hun land ontvluchtten. 'Terwijl de islam 

zich in Europa een comfortabele positie verwerft, zijn de Oosterse christenen met verdwijnen 

bedreigd,' waarschuwt Karim van Overmeire. 'Ik denk niet dat het mogelijk is dat christenen 

en moslims samen leven. Van zodra de moslims met een groep zijn, willen ze de macht,' 

tekent het Blok op uit de mond van ene Ibrahim. 791 

Niet zo verwonderlijk dat het boek The clash of civilisations and the remaking of world order 

van de Amerikaanse hoogleraar Samuel P. Huntington door het Blok met grote 

belangstelling wordt onthaald. Volgens Huntington wordt de internationale politiek na de 

Koude Oorlog veel meer beheerst door culturele of etnische conflicten, dan door 

ideologische of economische tegenstellingen. In die zogenaamde botsing der beschavingen 

zou de islamitische wereld in staat van quasi-oorlog verkeren met het Westen. Het 

islamitische gevaar wordt in Europa echter zwaar onderschat, waarschuwt Huntington. 

Die analyse ligt het Blok wel. Filip Dewinter wijdt er in 2000 enkele bladzijden aan in zijn 

anti-migrantenboekje Baas in eigen land. In 1997 kreeg ze al een positieve bespreking in het 

partijblad. 'Baanbrekend werk', noemden Philip Claeys en Karim van Overmeire het. 'The 

Clash of civilisations is in elk geval een belangrijk boek dat een hele reeks heilige huisjes 

vakkundig gesloopt heeft.' 792 Het artikel dat Huntington in 1993 in het tijdschrift Foreign 

Affairs schreef en waarvan het boek de verdere uitwerking is, vatte Van Overmeire in 1994 al 

eens kritisch samen in zijn Programmaschrift Oost-Europa. 

Europa moet er alles aan doen om aan zijn zuidgrenzen de moslimfundamentalisten de pas 

af te snijden. Over de Algerijnse burgeroorlog schrijft het partijblad in 1998: 'Geen enkele 

partij in het Algerijnse conflict is zelfs maar bij benadering respectabel, geen enkele verdient 

vanuit moreel of democratisch oogpunt onze steun. Als we dan toch moeten kiezen, is een 

keuze voor de huidige regering wellicht het minste kwaad. Niet uit sympathie, maar uit 

welbegrepen eigenbelang. Er is immers geen enkel aanvaardbaar alternatief. Europa moet 

tot elke prijs vermijden dat de fundamentalisten het staatsapparaat in handen krijgen. Wij 

788 Idem. 






kunnen ons geen fundamentalistische staat veroorloven op een Scud-worp afstand van onze 

zuidelijke grenzen.' 793 

Geef ons kernwapens 

Op een gewapend treffen wil het Vlaams Blok goed voorbereid zijn. Het defensiebudget 

moet op zijn minst verdubbeld worden tot op het niveau van dat van de Verenigde Staten 

(3,2 % van het BBP tegenover 1,5% nu). 794 'Voor het Vlaams Blok moet een één geworden 

Europa tevens een sterk, weerbaar en gewapend Europa zijn, in staat zijn vrijheid te 

beschermen en zichzelf te verdedigen,' schrijft het in zijn Grondbeginselen. Zonder dat het 

daarvoor nog een beroep moet doen op de Verenigde Staten. Het Blok wil dat Europa uit de 

NAVO stapt en een eigen, strikt Europees, militair blok opricht. Met alle West-, Midden- en 

Oost-Europese landen, maar zonder de huidige NAVO-lidstaten Amerika en Turkije, en ook 

zonder Rusland. In het bijzonder voor de aan Rusland grenzende Baltische staten eist het 

Blok daarbij duidelijke veiligheidsgaranties. 795 Met enige reserves steunt het Blok daarom wel 

de op Europa georiënteerde Boris Jeltsin, maar niet een extreem-rechtse nationalist als 

Jirinovski. De Russische aspiraties moeten ingetoomd worden. 'Aangezien een slavofiel 

Rusland zich een nieuwe invloedssfeer in Oost-Europa zal willen uitkerven en uit zal zijn op 

de annexatie van bijvoorbeeld de Baltische staten, de Oekraïne, enzovoort, hebben wij er 

alle belang bij die krachten in Rusland te steunen die met Europa willen samenwerken,' stelt 

Karim van Overmeire. 796 

De uitbreiding van de NAVO met Oost-Europese landen die vroeger tot het Warschaupact 

behoorden, beschouwt het Blok als een teken van Europese onmacht. 'Eens te meer is 

duidelijk dat Europa op politiek en militair vlak nog nergens staat,' schrijft Van Overmeire in 

1997. 'Het zijn de Amerikanen die beslist hebben tot uitbreiding en die de richting en het 

tempo bepalen. Het zijn de Amerikanen die met de Russen gaan praten over wat er in 

Midden- en Oost-Europa mogelijk is. Het zijn de Amerikanen die aan de Europeanen laten 

weten wat Turkije wél lid kan worden van de Europese Unie. De Europeanen kunnen alleen 

zichzelf verwijten maken. Ze zijn er niet in geslaagd om een einde te maken aan de oorlog in 

Bosnië. Ze slagen er niet in om krachtdadig op te treden in Albanië of in Zaïre. Zonder 

politiek-militaire unie zullen de Verenigde Staten de agenda blijven bepalen, zowel in Europa 

als elders in de wereld.' 797 

De oprichting van een Europese snelle interventiemacht van 50.000 militairen, zoals op de 

Europese Top in Helsinki in december 1999 wordt beslist, noemt het Blok 'een enorme stap 

vooruit'. Van Overmeire: 'In elk geval is de discussie over defensie met of zonder de 

Amerikanen weer opgestart. Maar het debat blijft theoretisch zolang de Europeanen niet de 

politieke wil bezitten om een krachtig gemeenschappelijk buitenlands beleid te voeren, 

efficiënte structuren uit te bouwen en de noodzakelijke defensiebudgetten te voorzien. 

Zolang die politieke wil er niet is, zal Europa afhankelijk blijven van de "Atlantische 

solidariteit" en de Amerikaanse goodwill.' 798 

Ook op het vlak van de bewapening moet Europa zijn gang kunnen gaan. De kernproeven 

die de Franse president Chirac in 1995 hervat, onthaalt het Blok op – een weliswaar 

spaarzaam – applaus. 'Het protest van de Vlaamse socialistische partij doet mij vermoeden 

dat Chirac in de kostprijs van de experimenten geen percentje smeergeld voor de SP heeft 

voorzien,' sneert Frank Vanhecke. 'Knappe koppen zeggen mij dat het eigenlijk om een 

zuiver politiek Frans machtsvertoon gaat, om een soort bras d'honneur van president Chirac 

in de richting van de wereld in het algemeen, de Verenigde Staten én de Europese Unie in 

het bijzonder. Dat speelt ongetwijfeld een rol. En zelfs: dàt aspect vinden we positief.' 799 

Wat later stelt Wim Verreycken het beeld wat bij. Europa heeft inderdaad een kernmacht 

nodig, maar Frankrijk mag niet op eigen houtje handelen. 'Zolang er staten zijn zoals 




796 VAN OVERMEIRE K., Programmaschrift Oost-Europa, december 1994. 





communistisch China, die de atoomdreiging handhaven, zolang moet er ook een 

atoomantwoord klaarliggen. Daarvoor kan Europa niet verplicht worden om te moeten 

rekenen op een Amerikaanse paraplu. Blijft nog de vraag of Frankrijk, de zelfuitgeroepen 

navel van de wereld, meest aangewezen is om exclusief de vinger aan de atoomknop te 

houden. Ware het niet aangewezen dat alle Europese volkeren (al dan niet verenigd in een 

EU-schijnunie) rond de tafel gingen zitten om afspraken te maken. [...] Ja dus aan de 

Europese weerbaarheid, maar nee aan het ontwijken van elk overleg met de andere 

Europese volkeren.' De protesten van de vredesbeweging vindt Verreycken, die Greenpeace 

systematisch Greenwar noemt, misplaatst. 'Voor ons geen betoging tégen de Europese 

weerbaarheid die wij noodzakelijk achten.' 800 

Behalve een gemeenschappelijke defensie en buitenlandse politiek wil het Blok overigens 

weinig macht aan Europa afstaan. 'De meeste bevoegdheden moeten op het niveau van de 

lidstaten blijven ressorteren,' schrijft het Europees programma van 1999. 'Het Vlaams Blok 

kiest voor een confederaal Europa: een samenwerkingsverband van soevereine staten. Dit 

Europa is begrensd in zijn bevoegdheden: wel een gemeenschappelijke buitenlandse politiek 

en een gemeenschappelijke defensie, maar geen zeggenschap in domeinen als onderwijs 

en cultuur. Wel gemeenschappelijke krachtlijnen inzake economie, interne veiligheid en 

milieu, maar geen keurslijf-Europa met onhaalbare drempels en streng opgelegde normen. 

Het gehanteerde "subsidiariteitsbeginsel" moet zo geïnterpreteerd worden dat er alleen 

bevoegdheden aan Europa worden overgedragen wanneer dit noodzakelijk is.' 

De invoering van de Euro (en van de Europese Monetaire Unie) stemt het Blok sceptisch. 

'De voorbode van een Europese vervlakking en gelijkschakeling zonder weerga,' meent 

Ignace Lowie die zijn commentaar titelt 'De Euro: vijand van het nationalisme'. Lowie: 'Een 

eigen Vlaamse economie en fiscaliteit, vergeet het maar onder het Eurobewind. [...] Het 

project van de Europese Unie is veel meer volksbedreigend dan België ooit geweest is. Het 

vrij verkeer van personen en de vervaging van de Europese binnengrenzen zijn al elementen 

die de volkse eigenheid kunnen bedreigen. De gevolgen van het Eurostemrecht zijn 

catastrofaal voor de positie van de Vlamingen in Vlaams-Brabant. De Europese Monetaire 

Unie is de weg naar het ultieme doel van de eurocraten: een gelijkschakelende, Europese 

politieke unie. Meer dan voorheen dient de Europese kwestie door de nationalisten, door zij 

die de natuurlijke ongelijkheid verdedigen, als een strijdpunt van eerste orde beschouwd te 

worden.' 801 

Barbaren 

Op tijd en stond moet de Europese militaire macht voor wereldgendarme kunnen spelen. 

Militaire opdrachten buiten Europa mogen van het Vlaams Blok zolang er Europese 

belangen in het geding zijn. 'Het Vlaams Blok is gekant tegen militaire interventies in het 

buitenland behalve wanneer kan worden aangetoond dat ze concreet in het belang zijn van 

ons eigen volk,' beslist de partij op haar congres van 1997. 802 Het Europees 

verkiezingsprogramma van 1999 formuleert het wat duidelijker: 'Europa moet in staat zijn om 

het grondgebied van de Europese staten te verdedigen en zijn belangen te verdedigen, op te 

treden tegen het internationaal terrorisme en de aanvoer van vitale grondstoffen te 

beschermen.' 

De moord op tien Belgische blauwhelmen in Rwanda op 7 april 1994 grijpt het Blok aan om 

haar out of Africa politiek te propageren. 'Wij moeten weg uit Afrika. De politieke partijen, de 

Société Generale, Laken en wat weet ik nog allemaal, moeten weten dat het afgelopen moet 

zijn. Wij moeten uit die regio wegblijven en zelfs onder het mom van de UNO-vlag mag geen 

enkele Belgische regering nog langs een achterpoortje onze post-koloniale aspiraties en 

frustraties botvieren. Het Westen heeft in de loop van deze eeuw gepoogd om Afrika van de 

middeleeuwen zonder tussenstap naar een industriële samenleving te brengen. Dit is 

mislukt, en men moet dit durven inzien. België heeft daar niets meer te zoeken,' concludeert 

Gerolf Annemans. 803 Een Europese militaire tussenkomst om de genocide op duizenden 



802 Resolutie 18 van het congres 'Stop corruptie, propere handen', 08.06.1997. 



Tutsi's te stoppen (die op de moord op de tien Belgen volgde) zou het Blok nooit dulden. 

'Laat dit de zwaar betaalde les zijn van Rwanda: het mag in de toekomst niet zijn dat nog 

één Vlaamse jongen, dat nog één Europese jongen zijn leven moet geven voor een zaak 

waarbij geen Vlaams, geen Europees belang op het spel staat,' schrijft voorzitter Karel 

Dillen. 804 

Een principe dat het Vlaams Blok ook toepast op de ontwikkelingshulp. Terwijl de partij het 

defensiebudget wil verdubbelen tot minstens 3,2% van de BBP, past het voor de eis van de 

derde-wereldbeweging om 0,7% aan ontwikkelingssamenwerking te besteden. Het huidige 

budget, dat met 0,3% minder dan de helft bedraagt, is al meer dan genoeg, meent het Blok. 

De partij wil ook alle overheidssteun aan projecten van niet-gouvernementele 

ontwikkelingsorganisaties (NGO's) resoluut afschaffen. 'Het Vlaams Blok is van oordeel dat 

niet-gouvernementeel ook écht niet-gouvernementeel moet zijn. [...] Wanneer de NGO's met 

eigen middelen wensen verder te werken, dan is dat uiteraard hun goed recht. Maar het 

moet ophouden dat zij op een volkomen oncontroleerbare wijze, want verspreid over 1600 

projecten in 110 landen, het mooie weer maken met ons belastinggeld in de derdewereldlanden.' 

805 

Meteen maakt dit het een heel stuk gemakkelijker om het bijna voltallige budget van 

ontwikkelingssamenwerking voor andere doeleinden aan te wenden. 'De middelen voor 

ontwikkelingshulp moeten de komende jaren bijna uitsluitend geïnvesteerd worden in de 

landen van herkomst van de meerderheid van de hier aanwezige niet-Europese 

vreemdelingen: Marokko, Turkije, Kongo, …' schrijft Filip Dewinter in zijn boekje Baas in 

eigen land. 806 

In de parlementaire onderzoekscommissie die het Rwanda-drama onderzoekt, verdedigt 

senator Jurgen Ceder de kleuren van het Blok. Ceder is wel tevreden over het verloop van 

die commissie, schrijft hij begin 1998. 'De meest commissieleden hebben zich onderworpen 

aan de spelregels van redelijkheid, logica en discussie. Daardoor heeft ook het Vlaams Blok 

een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan de werkzaamheden van de commissie. Van 

"cordon sanitaire" was, zeker wanneer de deuren gesloten werden, nauwelijks sprake.' Al 

vindt Ceder het eindrapport wel wat te soft verwoord, hij keurt het toch mee goed omdat het 

heel wat aanbevelingen bevat waar het Blok al langer vragende partij voor is. Ceder: 'Eén 

van de belangrijkste aanbevelingen terzake is ongetwijfeld dat België niet meer deelneemt 

aan VN-operaties in oud-kolonies en liefst nergens meer in Afrika. Daarnaast zijn al onze 

militaire aanbevelingen eveneens overgenomen. Nooit nog mogen soldaten uitgestuurd 

worden met te weinig bewapening en verouderd materiaal.' 807 

Maar eigenlijk wil de partij nog een stap verder gaan. 'Schaf de VN af!’ schreeuwt het 

partijblad in 1994 op het moment dat de Rwandese genocide nog volop woedt. 'Er is 

inderdaad behoefte aan een soort internationale politiemacht. Maar daar zal het Westen de 

vinger aan de trekker moeten houden. Die bevoegdheid mogen wij nooit uit handen geven. 

De VN zijn daarvoor totaal ongeschikt. Zij zijn alleen maar ballast. [...] Het concept achter de 

VN deugt niet. Er bestaat niet zoiets als een wereldgemeenschap. Er bestaat geen 

internationale rechtsorde. Er bestaat zelfs geen internationale consensus over fundamentele 

begrippen als democratie, rechtvaardigheid, vrijheid, mensenrechten, zelfbeschikkingsrecht 

voor volkeren. [...] De wereld is nog altijd een jungle, en de barbaren hebben nu 

atoomwapens, gifgas en raketten. De tragische gebeurtenissen in Kroatië, Bosnië, Somalië, 

Libanon en Rwanda tonen aan dat wij niet op de Verenigde Naties moeten rekenen om ons 

daartegen te beschermen. Als het Westen stand wil houden in een vijandige en barbaarse 

wereld, zal het op zijn eigen kracht moeten rekenen. Wij mogen ons recht op zelfverdediging 

niet ondergeschikt maken aan de beslissingen van de VN. [...] Wij erkennen de legitimiteit en 

het gezag van de VN niet. Wij willen het voortbestaan van Europa niet in handen leggen van 

een internationale organisatie waarin de beulen van het Tien-An-Menplein een beslissende 

stem hebben. Waarin de meerderheid moet worden geleverd door regimes als die van 

Mobutu, Saddam Hoessein, de Iraanse ayatollahs, de Saoudische prinsen of de Somalische 

804 Idem. 

805 Vlaams Blok, januari 1997. Cfr. resolutie 21 van het congres 'Stop corruptie, propere handen', 08.06.1997 

806 Cfr. resolutie 19 van het congres 'Stop corruptie, propere handen', 08.06.1997. 



krijgsheren. Van hun rechtsgevoel en hun politieke inzichten moeten wij geen heil en geen 

vrede verwachten.' 808 

De internationale straftribunalen die door de VN-Veiligheidsraad worden opgericht om de 

oorlogsmisdaden en de schendingen van mensenrechten te onderzoeken in Rwanda en in 

ex-Joegoslavië, kunnen niet op de steun van het Blok rekenen. Extreem-rechts heeft slechte 

ervaringen met dergelijke straftribunalen, herinnert Gerolf Annemans eraan tijdens de 

bespreking in de Kamer in het voorjaar van 1996. 'Een gelijkaardige situatie hebben wij 

gekend na de Tweede Wereldoorlog met de oprichting van de beruchte Tribunalen van 

Neurenberg en Tokio. Ondertussen is iedereen het er al lang over eens dat dit rechtbanken 

van overwinnaars waren die over verliezers moesten oordelen, en geeft iedereen eveneens 

toe dat het schijnprocessen waren. Een driedubbele voorzichtigheid inzake de oprichting van 

dergelijke tribunalen is, mijns inziens, geen overbodige luxe.' 809 

Het Blok vreest dat dit de voorbode vormt van een permanente wereldrechtbank die de 

nationale rechtspraak kan ondergraven. 'Wij zullen tegenstemmen omdat deze wet neerkomt 

op de uitlevering van onze soevereiniteit aan de Verenigde Naties,' zegt Annemans. 'De 

derde-wereldlanden wegen steeds zwaarder in de Veiligheidsraad. Hoe zullen wij reageren 

als de Veiligheidsraad onder druk van deze derde-wereldlanden over tien jaar zal beslissen 

dat Europa een prijs moet betalen ter vergoeding van de kolonialisering of een deel van zijn 

grondgebied moet afstaan? Zullen wij dergelijke beslissingen eveneens blindelings 

uitvoeren?' 

Dat er bovendien niet-Westerse rechters in die tribunalen zetelen is de druppel die de 

emmer doet overlopen. 'Het zou hier, volgens de statuten van de tribunalen, om hoge morele 

en juridische autoriteiten gaan. Welnu, naast iemand uit Italië, Frankrijk, de Verenigde 

Staten, Canada en Australië, zitten in dat tribunaal mensen uit Egypte, Costa Rica, Pakistan, 

Maleisië Nigeria, en China. Van die laatste zes landen moet het democratisch gehalte ten 

zeerste in twijfel getrokken worden.' 

Stamverwant 

Het etnisch nationalisme – waarop ook het Europa der volkeren teruggaat – is voor het 

Vlaams Blok een grenzeloos principe. 'De Hutu's en de Tutsi's hebben eens te meer 

bijzonder indringend de weldaden van de multiculturele samenleving geïllustreerd,' luidt 

Frank Vanhecke’s cynische commentaar op de genocide in Rwanda in 1994. 810 

Senator Jurgen Ceder betreurt dat het Rwanda-rapport van de parlementaire 

onderzoekscommissie de multiculturele ideologie niet in vraag stelt. 'We moeten ons 

afvragen of de pogingen om de Westerse visie op democratie op te leggen niet mee 

verantwoordelijk zijn voor wat is gebeurd. Het Westen heeft onder leiding van België een 

akkoord opgedrongen (het Arusha-akkoord) dat misschien zeer bruikbaar was in Europa, 

maar op geen enkele manier beantwoordde aan de Afrikaanse realiteit. Het in het akkoord 

opgelegde meerpartijenstelsel naar Europees model en de machtsdeling tussen twee 

volkeren naar Belgisch model waren voor het regime in Rwanda onaanvaardbaar,' schrijft 

Ceder begin 1998 in het partijblad. 811 

Ook in Afrika moeten staatsgrenzen samenvallen met volksgrenzen, suggereerde het 

partijblad al begin 1997. 'Het Vlaams Blok is van mening dat wat Afrika betreft onverwijld 

aandacht dient besteed te worden aan de mogelijkheden om de meetkundige koloniale – en 

dus artificiële – grenzen in dit continent weg te wissen. Het feit dat zoveel verschillende 

volkeren louter arbitrair in een geografisch keurslijf worden gedrongen waarmee ze zich niet 

kunnen identificeren, is de directe oorzaak van de talloze bloedige twisten. Ook voor de 

derde wereld kan het nationalisme een bevrijdende idee zijn!' 812 Specialisten schatten het 

aantal etnische groepen in Afrika op niet minder dan 3000. 'Etniciteit is in Afrika zeker een 

realiteit en bron van talloze tegenstellingen, conflicten en massa-ellende. Wie aan deze 







ealiteit blijft voorbijgaan, verricht op korte en op lange termijn zinloos werk,' stekt Roeland 

Raes in 1996 in de Senaat. 813 

En wat dan met een bij uitstek multi-raciale samenleving als de Verenigde Staten? Het Blok 

vindt er onverwachte bondgenoten. In het partijblad prijst Jurgen Ceder zowaar de 

verdiensten van Louis Farrakhan, de leider van de Nation of Islam, een radicale vereniging 

van zwarte moslims, die op 15 oktober 1995 een half miljoen zwarte mannen doet opstappen 

in een indrukwekkende Million Men March. 

Ceder: 'Er is een groot verschil tussen Farrakhan en vorige zwarte leiders, zoals dominee 

Jesse Jackson. Mensen als Jackson bleven maar zaniken over de zwarte achteruitstelling 

door de blanken en zagen de oplossing, net als vele progressieve blanken trouwens, in 

positieve discriminatie voor de zwarten, een systeem dat volledig is mislukt. Farrakhan 

benadrukt, mijns inziens terecht, de eigen verantwoordelijkheid: de zwarten moeten zichzelf 

helpen. Jackson is een links politicus die nog steeds denkt in termen van de multiculturele 

maatschappij. Farrakhan gelooft daar niet meer in. Hij is openlijk "separatist" en 

"segregationist": zwarten en blanken kunnen niet samenleven, ze moeten naast elkaar leven. 

[...] Is Farrakhan een gevaarlijk man? Misschien wel. Is Farrakhan een extremist? Zeker. 

Maar de man heeft ook zijn verdiensten. Hij wijst op de onmogelijkheid van de multiculturele 

maatschappij, hij bestrijdt ongenadig de criminaliteit en hij probeert de zwarten, in het 

bijzonder de jonge zwarte mannen, opnieuw een zeker fatsoen bij te brengen door hen 

voordturend op hun eigen verantwoordelijkheid te wijzen. [...] Wat men ook van Farrakhan 

denkt, één ding is zeker: het Amerika van de komende jaren zal worden beheerst door de 

(slechte) verhoudingen tussen de rassen. [...] Misschien kunnen we Paula D'Hondt of Pater 

Leman naar ginder sturen om al die Amerikaanse domkoppen eens uit te leggen hoe 

weldadig een multiculturele maatschappij wel is.' 814 

Het enige buitenland waaraan het Vlaams Blok in zijn Grondbeginselen aandacht besteedt 

heet Zuid-Afrika. Maar het doet dat zeer selectief. 'Zuid-Afrika neemt voor het Vlaams Blok 

een bijzonder plaats in. In de eerste plaats omdat het Afrikaanse volk in zo sterke mate 

stamverwant is met ons Nederlandse volk, in de tweede plaats omdat de blanken in Zuid- 

Afrika ook levensrecht en dus zelfbeschikkingsrecht hebben, en verder omdat Zuid-Afrika 

van levensbelang is voor de vrijheid en de verdediging van Europa. De evolutie in Zuid-Afrika 

vervult het Vlaams Blok met diepe bezorgdheid; het blijft hopen dat onze stamgenoten de 

weg zullen vinden tot overleven als gemeenschap en tot behouden van een in eeuwen harde 

strijd gegroeide cultuur.' 

De afschaffing van de apartheid en de invoering van een multiraciale democratie past niet 

in die optiek. 'De enige Afrikaanse staat waar nog een minimum aan beschaving, 

technologie, infrastructuur en landbouw overeind was gebleven, wordt nu prijsgegeven aan 

chaos. Er komen verkiezingen volgens het beproefde Afrikaanse recept: één man, één stem, 

één keer,' voorspelt Marc Joris in 1994. 815 'Zuid-Afrika, de modelstaat van het Afrikaanse 

continent – wat anti-apartheidsvechters ook mogen beweren – is alvast aardig op weg om 

plaats te nemen op de klassieke Afrikaanse puinhoop,' 816 meent ook Ignace Lowie, die 

duidelijk heimwee heeft naar de tijd van de apartheid. In de nieuwsbrief voor VBmandatarissen 

schrijft hij in april 1996 nog: 'Onder de nationalistische regeringsleiders 

Malan, Strijdom en Verwoerd (tussen 1948 en 1966 aan de macht, nvda) beleefde Zuid- 

Afrika ongekende hoogten en prestaties; gescheiden ontwikkeling ("apartheid") was de 

regeringspolitiek.' Lowie noemt het ANC van Nelson Mandela, die inmiddels in de Zuid- 

Afrikaanse regering zit, 'een terroristenbende'. 817 

Eind 1996 neemt het Blok op kosten van de overheid deel aan een officieel Vlaams bezoek 

aan het post-apartheids Zuid-Afrika. Die Vlaamse delegatie staat onder leiding van ministerpresident 

Luc van den Brande (CVP) en telt 40 bedrijfsleiders en 10 parlementsleden van de 

Commissie buitenlandse aangelegenheden. Terug thuisgekomen mag Karim van Overmeire 

zich in het partijblad komen verantwoorden. 'Zuid-Afrika wordt nu bestuurd door het ANC. 







Was het voor een VB-parlementslid dan wel aangewezen om mee te gaan?' vraagt het blad. 

'Dat was inderdaad niet evident,' antwoordt Van Overmeire. 'Mandela en zijn ploeg pakken 

het verstandiger aan dan verwacht,' merkt het Blok op. 'Het is niet waarschijnlijk dat Zuid- 

Afrika op korte termijn in elkaar stort, maar een langzame aftakeling lijkt onvermijdelijk. [...] 

De vraag is natuurlijk of de situatie zo verslechtert dat de situatie voor de blanken 

onhoudbaar worden. Voor de "Vrienden van Zuid-Afrika" is de strijd nog niet gestreden: de 

strijd voor het behoud van het Afrikaans en het Afrikanervolk moet en kan vanuit Vlaanderen 

gesteund worden,' benadrukt Van Overmeire. 818 

Dat deed het Blok onder meer door eind 1995 Ferdinand Hartzenberg naar Vlaanderen te 

halen. Hartzenberg is voorzitter van de Konserwatiewe Party en van het Afrikaner Volksfront 

en promoot een eigen Afrikaner-staat – één volk één staat, één cultuur. 'Wij pleiten ervoor 

om maatregelen te treffen voor we op het punt belanden waar Ethiopië zich nu bevindt,' 

verklaart hij in het partijblad. 819 Het Blok eist ook dat de Vlaamse regering voornamelijk de 

blanke Afrikaners ondersteunt in plaats van allerlei projecten die de zwarten ten goede 

komen. 'Vlaanderen moet de banden met de Afrikaanstaligen aanhalen en kritische vragen 

durven stellen over de behandeling van de blanken in het door het ANC gedomineerde Zuid- 

Afrika.' 820 

De solidariteit met de stamgenoten is voor extreem-rechts het leitmotief. Blanken die het 

ANC steunen, krijgen een emmer drek over zich heen. Zoals in 1990 de Amsterdamse 

burgemeester Ed van Thijn overkwam. Die had, ter ere van de vrijlating van Nelson Mandela 

een plein naar de zwarte verzetsstrijder genoemd. Dat deed Frank Vanhecke toen helemaal 

uit de bol gaan. 'Een renegaat tegenover zijn eigen volk en stam,' noemde hij Van Thijn in 

een vlammend betoog. 'Vandaag moeten we aan het burgemeester-boerenkinkel toevoegen: 

burgemeester-nestbevuiler, burgemeester-hypocriet, burgemeester-broekschijter. Na de 

gebeurtenissen van halfweg februari vind ik inderdaad geen minder scherpe woorden 

(scherpere wél, wees daarvan overtuigd!) om Van Thijn te typeren. Stel u voor dat de 

Amsterdamse burgemeester die tot op heden en elke dag opnieuw zijn onbenullige 

onbekwaamheid wellustig tentoonspreidt via de drugs-, criminaliteits-, huisvestings- en 

immigratieproblemen die aan zijn stad eigen zijn, het nuttig gevonden heeft om het toch 

prestigieuze Leidseplein om te dopen tot het "Nelson-Mandela-plein". Eén en ander gaf 

bovendien aanleiding tot hysterische straatmanifestaties die allicht niet zouden misstaan in 

een sloppenwijk van Kinshasa of een achterbuurt van Caracas, maar die in West-Europa 

ongekend zouden moeten zijn. In een toespraak tot de verzamelde fauna en flora heeft het 

monument van onbekwaamheid Van Thijn het dan nog nodig geacht om de Zuidafrikanen de 

les te spellen.' 821 

Dictator 

Ook na het einde van de Koude Oorlog blijft anti-communisme een belangrijke as in de 

internationale standpunten van het Vlaams Blok. 'De laatste communistische bastions in 

China, Cuba, Noord-Korea en Vietnam worden met rust gelaten,' klaagt het Europees 

programma van 1999. 'De communistische dictaturen blijven buiten schot.' In één draai doet 

Karim van Overmeire een halve suggestie: 'Er landen op Cuba geen marines om de 

democratie te herstellen, zoals ze wel op het buureiland Haïti geland zijn. [...] Het Vlaams 

Blok eist een isolatie en boycot van deze onmenselijke regimes. Anders komt elke 

veroordeling van andere dictatoriale systemen als bijzonder ongeloofwaardig en schijnheilig 

over.' 822 

Van zodra China ter sprake komt, begint het Blok over Tibet. De Chinese delegatie die op 3 

april 1996 het Belgische parlement bezoekt, krijgt van het Vlaams Blok prompt een 

Tibetaanse vlag in het gezicht geduwd. 823 Het Blok wil een Tibet zonder Chinezen, waar de 





822 VAN OVERMEIRE K., Programmaschrift Oost-Europa, december 1994. 



Dalai Lama – 'de Karel Dillen van Tibet' 824 dixit de VBJ – de plak kan zwaaien. 'China moet 

zich terugtrekken uit de aangehechte kolonies zoals Tibet, Binnen-Mongolië en Toerkestan. 

De acht miljoen in Tibet geïmporteerde Chinezen moeten naar China terugkeren. De 

democratisch verkozen Tibetaanse regering in ballingschap in Dharamsala (India) moet zo 

snel mogelijk officieel erkend worden.' 825 

In de Kamer dient Xavier Buisseret eind 1996 een wetsvoorstel in dat het beledigen van 

vreemde staatshoofden niet langer strafbaar maakt. 'Een onnodige en 19 de eeuwse inperking 

van het democratische recht op vrije meningsuiting,' aldus Buisseret in zijn toelichting. 826 

Maar het Blok ziet niet alleen politieke vijanden. Sympathiebetuigingen aan buitenlandse 

politici formuleert iemand als Frank Vanhecke in overvloed, en is hij is daarbij niet bepaald 

kieskeurig. Jarenlang rolt hij de rode loper uit voor de rabauwen van extreem-rechts. Een 

primair anti-communisme blijkt zijn eerste drijfveer te zijn. Terwijl linkse regimes als des 

duivels worden verketterd, ontvangen de Latijns-Amerikaanse regimes van uiterst-rechtse 

snit het ene huldeblijk na het andere. Over de verwoestende orkaan die het Midden- 

Amerikaanse land Nicaragua in 1988 treft, schrijft Vanhecke: 'De schade, materieel én 

moreel, aangericht in Nicaragua door de orkaan verzinkt in het niets vergeleken met de 

schade, opnieuw materieel én moreel, aangericht door zoveel jaren Sandinistisch 

schrikbewind door dictator "Fidel" Ortega' 827 – hoewel Daniel Ortega dan al vier jaar een 

verkozen president is. 

Augusto Pinochet daarentegen betitelt Vanhecke nooit als een dictator – hij houdt het bij 

het officiële generaal – hoewel Pinochet in 1973 via een bloedige staatsgreep tegen de 

democratisch verkozen president Salvador Allende aan de macht kwam en Chili jarenlang in 

een ijzeren greep hield. 'Gorbatsjov, Honecker, Jaruzelski, Ceaucescu, het zijn stuk voor 

stuk communistische dictators wier macht steunt op psychiatrische instellingen, Goelags en 

doodvonissen. Met hen vergeleken is Generaal Pinochet een koorknaap,' vergoelijkt 

Vanhecke. 828 In 1990 stelt hij voor de dan al 75-jarige Pinochet (°1915) tot man van het jaar 

uit te roepen, omdat die zowaar na zeventien jaar dictatuur eindelijk plaats ruimt voor een 

democratisch verkozen president. 'Van hem kan en mag gezegd worden dat hij zijn land 

economisch tot het welvarendste van de streek heeft gemaakt, en dat hij volstrekt vrije 

verkiezingen heeft georganiseerd en het resultaat van die verkiezingen heeft gerespecteerd,' 

zet Vanhecke de wereld op zijn kop. 829 

Vanhecke heeft het wel voor rechtse legerleiders. Wanneer in 1988 in El Salvador de 

uiterst-rechtse Arena-partij (Republikeinse Nationalistische Alliantie) van de omstreden 

majoor d'Aubuisson de parlementsverkiezingen wint, begroet Vanhecke dat als 'de échte 

stem van het volk, tégen Amnesty International of Broederlijk Delen.' 830 Ook in de jaren 

negentig blijft Vanhecke 'de rechtse volkspartij' Arena roemen omwille van haar harde 

aanpak van de linkse guerrilla FMLN. 831 Dat d'Aubuisson genoemd wordt als leider van de 

doodseskaders en verantwoordelijk wordt geacht voor de moord op de bisschop der armen 

monseigneur Romero, wimpelt Vanhecke af als 'de visioenen van een stuk of wat 

progressieve zieleherders uit Bommerskonten'. 832 Vanhecke bepleit ook de vrijlating van de 

Spaanse kolonel Tejero, die uit heimwee naar Franco en uit afkeer voor de parlementaire 

democratie ooit een mislukte coup pleegde. 833 De ter dood veroordeelde Griekse kolonel 

Papadopoulos, de leider van de miltiaire staatsgreep in 1967 die het kolonelsregime 

installeerde, mag ook op Vanheckes mededogen rekenen. 'Wie de vrijheid opeist voor 

824 Vrij Vlaanderen, april-mei-juni 1998. 


826 BUISSERET X., Wetsvoorstel strekkende tot opheffing van de wet van 20 december 1852 tot bestraffing van 

de beledigingen aan de hoofden van vreemde staatsbesturen, Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers, 

Stuk 852/1-97/97, 18.12.1996. 









Mandela, maar die weigert voor Papadopoulos, is een hypocriet of een leugenaar, of 

allebei.' 834 

Een andere keer neemt Vanhecke het op voor David Duke, een gewezen kopstuk van de 

Ku-Klux-Klan, die gouverneur van de Amerikaanse staat Louisiana wil worden. 'Politici 

mogen gerust ex-communisten zijn, wie echter in zijn jeugd een – allicht domme – misstap 

ter rechterzijde beging, blijft voor eeuwig en altijd verdoemd.' Meteen voelt Vanhecke zich 

geroepen om, zo schrijft hij vol overtuiging in het partijblad, 'eindelijk ook hier eens de lof te 

zingen van het in 1975 verschenen boek Le blanc soleil des vaincus van Dominique Venner 

(Uitg. La Table Ronde, Parijs). Wie meer wil weten over de Amerikaanse burgeroorlog, en 

bijvoorbeeld over de échte Ku-Klux-Klan zonder in de misselijkmakende cliché's te vervallen, 

kan niet om dit boek heen. [...] Warm aanbevolen antigif voor de dagelijkse desinformatie 

van de grote media!' 835 




BIJLAGEN 

Bijlage 1 

VB-uitslag Vlaams Parlement, 13 juni 1999 

Kieskring Stemmen- % in kies-kring Aandeel Verkozenen Voorkeuraantal 

in VB 

stemmen 

Antwerpen 147.088 25,3 % 24% Filip Dewinter 76.792 

Marijke Dillen 11.407 

Emiel Verrijken 2.079 

Jan Penris 2.137 

+Hilde de Lobel+ 2.427 

+Marleen van den 

2.717 

Eynde+ 

Mechelen-Turnhout 77.201 16,2 % 13% Luk van Nieuwenhuysen 15.471 

Pieter Huybrechts 2.667 

Limburg 62.191 12,5 % 10% +Mathieu Boutsen+ 4.592 

Jean Geraerts* 13.459 

Gent-Eeklo 56.650 14,7 % 9% Wilfried Aers 7.506 

+Monique de Gyze+ 2.813 

Halle-Vilvoorde 50.369 14,5 % 8% Joris van Hauthem 7.398 

+Roeland van 

1.514 

Goethem+ 

Sint-Niklaas-Dendermonde 49.503 17,7 % 8% Frans Wymeersch 10.842 

Kortrijk-Roeselare-Tielt 38.238 11,2 % 6% Herman de Reuse 5.237 

Aalst-Oudenaarde 37.662 14,5 % 6% Karim van Overmeire 6.529 

+Julien Librecht+ 1.887 

Leuven 37.264 12,3 % 6% Felix Strackx 5.604 

Oostende-Veurne-Ieper-Diksmuide 25.214 10,9 % 4% Christian Verougstraete 3.990 

Brugge 21.960 12,0 % 4% Niemand 

Totaal 603.340 15,5 % 100% 20 + 2 zetels** 



* Jean Geraerts werd in 1995 verkozen in de Kamer. 

**Twee VB-verkozenen van de Brusselse Hoofdstedelijke Raad zetelen eveneens in het 

Vlaams Parlement: Dominiek Lootens en Johan Demol. 


Bijlage 2 

VB-uitslag Kamer van Volksvertegenwoordigers, 13 juni 1999 

Kieskring Stemmen- % in kies-kring Aandeel in VB Verkozenen Voorkeuraantalstemmen 

Antwerpen 143.217 24,7 % 23% Gerolf Annemans 51.651 

Luk Sevenhans 2.627 

Alexandra Colen 14.425 

+Guido Tastenhoye+ 3.383 

Mechelen-Turnhout 77.176 16,2 % 13% John Spinnewyn 15.189 

+Jan Mortelmans+ 4.234 

Brussel-Halle-Vilvoorde 67.420 8,7 % 11% Filip de Man 16.129 

Bart Laeremans 5.140 

Limburg 63.374 12,7 % 10% +Bert Schoofs+ 17.058 

Gent-Eeklo 56.447 14,7 % 9% Francis van den 10.019 

Eynde 

Sint-Niklaas-Dendermonde 48.893 17,5 % 8% Jaak van den Broeck 10.881 

Aalst-Oudenaarde 36.735 14,1 % 6% +Guy d’Haeseleer+ 6.792 

Kortrijk-Roeselare-Tielt 36.230 10,6 % 6% +Roger Bouteca+ 4.680 

Leuven 36.021 11,9 % 6% +Hagen Goyvaerts+ 5.757 

Oostende-Veurne-Ieper-Diksmuide 24.665 10,7 % 4% +Koen Bultinck+ 3.746 

Brugge 23.221 12,7 % 4% Niemand 

Totaal 613.399 9,9 % 100% 15 zetels 



Vier verkozenen van 1995 verdwenen in 1999 uit de Kamer: 

Xavier Buisseret (reeds eerder vervangen door Luk Sevenhans), Jean Geraerts (naar 

Vlaams Parlement), Joris Huysentruyt en Ignace Lowie. 


Bijlage 3 

VB-uitslag Senaat, 13 juni 1999 (% van de Vlaamse stemmen) 

Provincie Stemmenaantal 

% in provincie Aandeel in VB 

Antwerpen 208.349 19,7 % 35,7 % 

Oost-Vlaanderen 134.582 14,6 % 23,0 % 

West-Vlaanderen 82.053 10,9 % 12,6 % 

Kieskring Brussel-Halle-Vilvoorde 61.204 7,9 % 14,0 % 

Limburg 62.026 12,4 % 10,6 % 

Vlaams-Brabant 34.994 11,5 % 6,0 % 

Totaal 583.208 15,0 % 100 % 

Rechtstreeks verkozen: Wim Verreycken, Jurgen Ceder, Roeland Raes, Gerda van 

Steenberge; 

Gecoöpteerd senator: Frank Creyelman; 

Gemeenschapssenator: Joris van Hauthem (Vlaams Parlementslid). 


Bijlage 4 

De boekhouding van het Vlaams Blok (aangepaste selectie) 836 

1. BALANS 1995 1996 1997 1998 

ACTIVA 113.370.420 169.924.922 177.928.755 170.699.824 

Geldbeleggingen 83.185.354 138.131.746 142.782.468 134.272.943 

Liquide middelen 4.710.420 835.314 1.722.476 1.734.738 

PASSIVA 113.370.420 169.924.922 177.928.755 170.699.824 

2. RESULTATENREKENING 1995 1996 1997 1998 

I. OPBRENGSTEN UIT COURANTE WERKING 100.247.951 116.982.204 119.757.876 120.787.930 

A. Dotaties 49.863.869 52.250.044 52.311.255 52.390.788 

1. Kamer 24.917.549 26.419.564 26.450.169 26.489.904 

2. Senaat 24.766.320 25.830.480 25.861.086 25.900.884 

B. Giften vzw 0 0 0 0 

C. Giften, schenkingen of legaten 1.414.810 39.473 503.055 1.051.032 

D. Bijdragen van de fracties 46.205.382 61.099.019 62.614.400 61.636.888 

1. Kamer 18.444.205 20.368.126 20.659.400 21.588.355 

2. Senaat 11.485.294 14.762.385 15.237.236 15.434.840 

3. Vlaams Parlement 12.909.853 21.176.725 21.334.506 20.760.810 

4. Brusselse Hoofdstedelijke Raad 478.030 860.887 1.220.496 1.708.984 

5. Andere 2.888.000 3.930.896 4.162.827 2.143.899 

a) Provincieraden 290.000 361.501 394.995 

b) Europees parlement 3.640.896 3.801.326 1.748.904 

E. Bijdragen van de partijgeledingen 0 0 0 0 

F. Lidgelden 2.082.846 1.157.104 1.650.515 1.654.577 

G. Opbrengsten uit het onroerend vermogen 0 0 0 0 

H. Opbrengsten van manifestaties, publicaties 

en reclame 

607.160 2.436.564 2.678.651 4.054.645 

II. KOSTEN UIT COURANTE WERKING 69.373.647 92.900.398 122.895.419 156.656.452 

A. Dotaties 3.559.538 6.559.547 10.943.385 8.103.177 

1. Federaties en lokale bewegingen 3.519.538 5.709.547 6.493.385 5.239.398 

2. Verenigingen en groeperingen verbonden 

0 850.000 4.450.000 2.863.779 

aan de partij 

B. Diensten en diverse goederen 67.510.256 51.790.932 88.544.714 116.371.792 

1. Huisvestingskosten 4.280.582 6.443.250 6.769.268 7.256.723 

2. Administratieve werkingskosten 10.995.691 15.130.038 17.805.837 20.532.201 

3. Publicaties 2.917.285 6.153.169 3.534.657 8.738.889 

4. Kosten voor reclame, propaganda en 

partijvergaderingen 

9.884.846 24.064.475 60.434.952 79.843.979 

5. Kosten voor verkiezingspropaganda 39.431.852 0 0 0 

IX. RESULTAAT VAN HET BOEKJAAR 32.101.922 27.632.342 562.920 -31.889.078 

3. TOELICHTING 1995 1996 1997 1998 

III. EVOLUTIE VAN DE VOORZIENINGEN 

Voorzieningen verkiezingspropaganda 21.850.000 36.250.000 50.625.000 

Andere voorzieningen 31.750.000 28.500.000 34.250.000 

Bedragen in Belgische frank 

836 Enkel de relevante gegevens werd opgenomen. Bron: Controlecommissie betreffende de verkiezingsuitgaven 

en de boekhouding van de politieke partijen, Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers, Stuk -1008/1-96/97, 

Stuk -1558/1-97/98, Stuk -2171/1-98/99. De cijfers voor 1999 waren nog niet gepubliceerd bij het afronden van dit 

boek. 


Bijlage 5 

Inkomsten uit lidgelden 

1 9 9 5 1 9 9 6 1 9 9 7 1 9 9 8 

(a) Lidgelden geïnd door het Vlaams Blok 4.330.819 4.116.528 5.211.843 5.224.179 

(b) Lidgelden terugbetaald aan de partijgeledingen 2.247.973 2.959.424 3.561.328 3.569.602 

(a) - (b) Nettobedrag van de lidgelden, bestemd voor de 

nationale partijkas 

48% 28% 32% 32% 

Bron: Controlecommissie betreffende de verkiezingsuitgaven en de boekhouding van de politieke partijen, eigen 

berekeningen. 

52% 

72% 

68% 

68% 

2.082.846 1.157.104 1.650.515 1.654.577 


BIBLIOGRAFIE 

1. PARLEMENTAIRE PUBLIKATIES (1995-1999) 

• Vlaams Parlement 

Bulletin van Vragen en Antwoorden 

Handelingen 

Stukken 

Jaarverslag BZ 1995 / 1995-1996 / 1996-1997. 

Jaarverslag 1997-1998. 

Legislatuurverslag 1995-1999. 

• Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers 

Vragen en Antwoorden 

Handelingen 

Stukken 

Jaarverslag Buitengewone Zitting 1995 / Gewone Zitting 1995-1996. 

Jaarverslag Gewone Zitting 1996-1997. 



• Belgische Senaat 

Vragen en Antwoorden 

Parlementaire Handelingen 

Stukken 

II. PUBLIKATIES VAN HET VLAAMS BLOK (INVENTARIS) 837 

A. Nationale tijdschriften 

Kaderblad (Nationalistisch Vormingsinstituut, tweemaandelijks) 

VBJ-Nieuwsbrief; Vrij Vlaanderen – Sterk Europa; Vrij Vlaanderen (ledenblad Vlaams Blok 

Jongeren, tweemaandelijks/driemaandelijks) 

Vlaams Blok, Vlaams Blok Magazine (ledenblad Vlaams Blok, maandelijks) 

VVBM-Nieuwsbrief (tweewekelijks/maandelijks) 

B. Programmateksten (boeken en brochures, per auteur) 

ANNEMANS, GEROLF 

1988, Dossier gastarbeid (co-auteur: Filip Dewinter). 

1989, Media. 

1989, Dit leven is in gevaar: een Vlaams Blok-brochure over abortus. 

1991, Dossier vreemdelingen, deel 1: Gastarbeid (co-auteur: Filip Dewinter). 

1992, Abortus en 24 november 1991. 

1992, Europa ja, Maastricht neen (co-auteurs: diversen). 

1992, De kostprijs van België: Noord-Zuid-tranferten in België anno 1992 (co-auteur: Willy 

Smout). 

1998, Project Vlaamse Staat. Een strategie naar onafhankelijkheid (co-auteurs: Karim 

837 Deze inventaris biedt een (zo volledig mogelijk) overzicht van alle publicaties van het Vlaams Blok vanaf de 

oprichting van de partij tot in het voorjaar van 2000. 


van Overmeire en Luk van Nieuwenhuysen). 

ARCKENS, ERIK 

1996, Vier gevallen. Het intellectueel debat over het Vlaams Blok en de Vlaamse 

beweging (Programmaschrift nr. 8; co-auteur: Marc Joris). 

CEDER, JURGEN 

1994, De Hetze van 24/11/91 tot 24/11/93 (co-auteur: Luk Dieudonné). 

DE LOBEL, ERIC 

1985, Nationalistische bedenkingen bij het VSO. 

1985, Vrijheid en veiligheid. 

DE MAN, FILIP 

1991, Dossier vreemdelingen, deel 2: Politieke vluchtelingen. (co-auteur: Filip Dewinter). 

1993, Aids: geen paniek? Het actieplan van het Vlaams Blok tegen de Aids-epidemie 

(Programmaschrift nr. 1). 

1997, Requisitoir tegen de drugprofeten (ook als Programmaschrift nr. 7 in 1995). 

1997, Waarheen met de politiediensten (Programmaschrift nr. 10). 

1998, De zaak Demol. Een commissaris geflikt. 

DEWINTER, FILIP 

1988, Dossier gastarbeid (co-auteur: Gerolf Annemans). 

1988, De Derde Wereld in nood? Over de desinformatie van 11.11.11 en de alternatieve 

ontwikkelingshulppolitiek van de VBJ (co-auteur: Jan Penris). 

1989, Zwartboek 'progressieve leraars'. 

1989, Eigen volk eerst. Antwoord op het vreemdelingenprobleem, Brecht, De Roerdomp. 

1991, Dossier vreemdelingen, deel 1: Gastarbeid (co-auteur: Gerolf Annemans). 

1991, Weg met ons? Antwoord aan Paula D'Hondt, Antwerpen, Tyr. 

1992; Immigratie: de oplossingen. 70 voorstellen ter oplossing van het 

vreemdelingenprobleem. 

1993, Zwartboek werkloosheid. Het aandeel van de vreemdelingen in de werkloosheid 

(co-auteur: Jan Penris). 

1993, Eén tegen allen. Opkomst van het Vlaams Blok, Antwerpen, Tyr (co-auteur: Karim 

van Overmeire). 

1996, Immigratie: de tijdbom tikt!, Brussel, Tyr. 

1996, Grootstedelijk beleid: visie van het Vlaams Blok (Programmaschrift nr. 9; coauteurs: 

Wilfried Aers, Frank Creyelman, Marijke Dillen, Dominiek Lootens, Jan Penris, 

Christian Verougstraete & Wim Verreycken). 

2000, Baas in eigen land. Over identiteit, culturele eigenheid en nationaliteit, Brussel, 

Egmont. 

CEDER, JURGEN 

1992, 10 Vooroordelen tegen het Vlaams Blok. 

1994, De Hetze van 24/11/91 tot 24/11/93 (co-auteur: Luk Dieudonné). 

1995, Een dag in het leven van een politiek dissident (Programmaschrift nr. 6). 

1997, 10 vooroordelen over het Vlaams Blok. 

1999, 10 vooroordelen over het Vlaams Blok. 

DILLEN, KAREL 

1987, Wij, marginalen, Antwerpen, AMU. 

1991, Vlaanderen in Straatsburg, Brussel, Technische Fractie Europees Rechts. 

1991, Europese gedichten, Brussel, Technische Fractie Europees Rechts. 

1992, Vlaams Blok, partij van en voor de toekomst. 

1994, Vlaanderen in Straatsburg: tussenkomsten in het Europees Parlement. Deel 2, 

1991-1993, Brussel, Technische Fractie Europees Rechts. 


1994, Voor U geschreven. 21 brieven aan een jonge Vlaming en Europeaan, Brussel, 

Technische Fractie Europees Rechts. 

JORIS, MARC 

1984, De 'vrede' der dictators. 

1996, Vier gevallen. Het intellectueel debat over het Vlaams Blok en de Vlaamse 

beweging (Programmaschrift nr. 8; co-auteur: Erik Arckens). 

LEMMENS, PETER 

1998, Onze taalrechten worden geschonden! Wat kan ik daar tegen doen? Praktische 

handleiding in de doolhof van de taalwetgeving (co-auteur: Paul Meeus). 

LOWIE, IGNACE 

1994, Hebben de provincies nog een toekomst? (Programmaschrift nr. 4). 

MEEUS, PAUL 

1996, De moord op Beethoven. 

1998, Onze taalrechten worden geschonden! Wat kan ik daar tegen doen? Praktische 

handleiding in de doolhof van de taalwetgeving (co-auteur: Peter Lemmens). 

PEETERS, JAAK 

1985, Drugs? Verslaving doodt beschaving! 

1986, Vlaanderens onafhankelijkheid: nu doordrijven. 

PENRIS, JAN 

1988, De Derde Wereld in nood? Over de desinformatie van 11.11.11 en de alternatieve 

ontwikkelingshulppolitiek van de VBJ (co-auteur: Filip Dewinter). 

1993, Zwartboek werkloosheid: het aandeel van de vreemdelingen in de werkloosheid 

(co-auteur: Filip Dewinter). 

SMOUT, WILLY 

1989, Van crisis en werkloosheid naar volledige werkgelegenheid in een organischsolidaristische 

staat. 

1992, De kostprijs van België: Noord-Zuid-tranferten in België anno 1992 (co-auteur: 

Gerolf Annemans). 

VAN DE WAL, DIRK 

1980, Dossier gastarbeid. 

1982, Dossier Komen. 

VAN NIEUWENHUYSEN, LUK 

1993, Taalgrens wordt staatsgrens (Programmaschrift nr. 2). 

1998, Project Vlaamse Staat. Een strategie naar onafhankelijkheid (co-auteurs: Gerolf 

Annemans en Luk van Nieuwenhuysen). 

VAN OVERMEIRE, KARIM 

1993, Eén tegen allen, opkomst van het Vlaams Blok, Antwerpen, Tyr (co-auteur: Filip 

Dewinter). 

1994, Dossier Oost-Europa (Programmaschrift nr. 5). 

1998, Project Vlaamse Staat. Een strategie naar onafhankelijkheid (co-auteurs: Gerolf 

Annemans en Luk van Nieuwenhuysen). 

VAN WALLEGHEM, ROELAND 

1994, Het penitentiair regime (Programmaschrift nr. 3), 1994. 

VERREYCKEN WIM 

1992, Voeren is geen pasmunt. 

1993, Amnestie. 

1994, Republikeins Pamflet. 


1994, Europa Barst?, Antwerpen, Tyr. 

VLAAMS BLOK 

Grondbeginselen. Manifest van het rechtse Vlaams-nationalisme. 

1986, Wie maakt jou wat wijs? 

1990, Zeggen wat u denkt (voorstellingsbrochure). 

1990, Vereniging van Vlaams Blok-Mandatarissen (voorstellingsbrochure). 

1993, Open uw ogen (voorstellingsbrochure). 

1994, Grote kuis (voorstellingsbrochure). 

1994, Grote kuis! (verkiezingsprogramma). 

1994, Orde op zaken! (verkiezingsprogramma). 

1995, Nu afrekenen! (verkiezingsprogramma). 

1997, Vlaams Blok: 20 jaar rebel. 1977-1997. 

1997, Een programma voor de toekomst van Vlaanderen. 

1997, De stem van het volk (voorstellingsbrochure). 

1998, Een keuze voor het leven. 

1998, Recht op veiligheid. 

1998, Stop corruptie: propere handen! 

1998, Stop immigratie! 

1998, Vlaamse onafhankelijkheid. 

1998, Vlaams Parlement. Hefboom tot een Vlaamse Staat. 

1999, Baas in eigen land (voorstellingsbrochure). 

1999, Baas in eigen land (verkiezingsprogramma). 

VLAAMS BLOK JONGEREN 

1991, Zwartboek Paula D'Hondt. 

C. Ideologische congressen van het Vlaams Blok 

1980, Naar Vlaamse onafhankelijkheid 

(Leuven, 22-23 maart 1980) 

MEULEPAS, ERNEST, ‘Van slechte staatshervorming tot slechte staatshervorming'. 

TRUYENS, EDWIN, ‘Vlaams-nationale ekonomie: Financiële perspektieven voor een 

zelfstandig Vlaanderen’. 

1981, Brussel, hoofdstad van een onafhankelijk Vlaanderen 

(Ancienne Belgique Brussel, 28 maart 1981) 

TRUYENS, EDWIN, ‘Onafhankelijkheid, Vlaanderens laatste kans’. 

VALKENIERS, BRUNO, ‘Brussel, hoe is het zover gekomen’. 

VAN LINTER, ETIENNE, ‘Brussel, vandaag en morgen’. 

1982, Solidarisme en gemeentepolitiek (niet gepubliceerd) 

(Zaal Oud-Beveren Beveren, 19 september 1982) 

DE KNIJF, DANIËL, ‘Doel en werking van het OCMW’. 

MULDER, PIETER, ‘Intercommunales en maatschappijen voor huisvesting'. 

TRUYENS, EDWIN, ‘Solidarisme en gemeentepolitiek’. 

VAN DER KRIEKEN, BERT, ‘Natuur en milieu in de gemeente’. 

WYMEERSCH, FRANS, ‘Kultureel en financieel beleid in onze gemeenten’. 

1984, Gastarbeidersproblematiek 

(Congressenpaleis Brussel, 25 maart 1984) 

DELEU, ERIK, ‘Feiten, cijfers, oplossingen’. 

DE LOBEL, ERIC, ‘Nationalistische benadering van het gastarbeidersprobleem'. 

RAES, ROELAND, ‘Enkele algemene vaststellingen’. 

PARTIJBESTUUR, ‘Het Vlaams Blok en het vraagstuk van de gastarbeid'. 


VLAAMS BLOK, ‘Praktische voorstellen ter oplossing van het gastarbeidersprobleem'. 

1986, Nationalisme nu (niet gepubliceerd) 

(Roeselare, 12 oktober 1986) 

VAN SEVEREN, JO, ‘Konkrete eisen’. 

WOUTERS, GEERT, ‘Nationalisme’. 

1990, Onafhankelijkheid moet en kan 

(Cultureel Centrum Strombeek-Bever, 29 april 1990) 

ANNEMANS, GEROLF, ‘Onafhankelijkheid moet’. 

SMOUT, WILLY, ‘Onafhankelijkheid: ook sociaal-economisch mogelijk'. 

VAN HAUTHEM, JORIS, ‘Brussel’. 

VERREYCKEN, WIM, ‘De Vlaamse Republiek: staatsvorm’. 

1991, De gezinspartij 

(Internationaal Congrescentrum Gent, 12 mei 1991) 

ANNEMANS, GEROLF, ‘Grondslagen van een gezinspolitiek’. 

DE MAN, FILIP, ‘De demografische tijdbom’. 

DILLEN, MARIJKE, ‘Specifieke problemen in verband met gezinsvorming'. 

SMOUT, WILLY, ‘Een economie voor het gezin’. 

1993, Criminaliteit: harde aanpak 

(Cultureel Centrum Minnepoort Leuven, 25 april 1993) 

DE MAN, FILIP, ‘Drugs, onveiligheid en slachtofferhulp’. 

DILLEN, MARIJKE, ‘Bestraffing’. 

PENRIS, JAN, ‘Preventie’. 

VAN OVERMEIRE, KARIM, ‘Algemene grondslagen van het strafrecht'. 

1993, Arm Vlaanderen? 

(Cultureel Centrum Hasselt, 5 december 1995) 

ANNEMANS, GEROLF, ‘Grondslagen van een sociale politiek’. 

MEEUS, PAUL & GEROLF ANNEMANS, ‘Onderwijs’. 

VAN DEN EYNDE, FRANCIS, ‘Het rookgordijn van de kansarmoede’. 

VAN DER SANDE, PHILIPPE, ‘Gezondheid en gezondheidszorg’. 

VAN DER SANDE, PHILIPPE, ‘De toegankelijkheid van rechtsbedeling'. 

VAN DER SANDE, PHILIPPE, ‘Besteding en bestedingspatronen’. 

VAN HAUTHEM, JORIS & FRANS WYMEERSCH, ‘Tewerkstelling’. 

VAN NIEUWENHUYSEN, LUK, ‘Huisvesting’. 

VERREYCKEN, WIM, ‘OCMW’. 

1996, Het volk beslist. Meer democratie in een vrij Vlaanderen 

(Cultureel Centrum Westrand Dilbeek, 8 juni 1996) 

ANNEMANS, GEROLF (i.s.m. PAUL MEEUS, LUK DIEUDONNÉ, FRANCIS VAN DEN EYNDE, JOHAN 

VANSLAMSBROUCK, DIRK BOLLEN & WIM VAN DIJCK), ‘Neutrale overheid’. 

ARCKENS, ERIK, ‘Democratie en vrije meningsuiting: een nooit voleindigd project”. 

CEDER, JURGEN (i.s.m. BART LAEREMANS, PHILIP CLAEYS & FRANCIS VAN DEN EYNDE), ‘De 

vierde macht’. 

CROLS, DIRK, ‘De Europese Unie als gevaar voor de democratie’. 

DEWINTER, FILIP, ‘De spelregels’. 

LAEREMANS, BART (I.S.M. ROB VERREYCKEN & JURGEN CEDER), ‘Rechten en vrijheden’. 

VAN DEN EYNDE, FRANCIS (i.s.m. ERIK ARCKENS, BART MARÉCHAL & DIRK BOLLEN), 

‘Schemerzone van de democratie’. 

VAN HAUTHEM, JORIS, ‘België als gevaar voor de democratie’. 

VAN OVERMEIRE, KARIM (i.s.m. JURGEN CEDER, ERIK ARCKENS & MARC JORIS), 

‘Multiculturalisme versus democratie’. 


1996, Vlaanderen werkt! Welvaartscongres van het Vlaams Blok 

(Sunparks De Haan, 30 november – 1 december 1996) 

ARCKENS, ERIK, ‘Verankering en delokalisering’. 

BULTINCK, KOEN, ‘Een Vlaamse sociale zekerheid’. 

CERSTIAENS, WIM, PAUL MEEUS & WIM VAN DIJCK, ‘Een groei-economie in en voor 

Vlaanderen’. 

CREYELMAN, STEVEN, ‘Vlaams geld in Vlaamse handen’. 

JORIS, MARC, LOES HOSTENS & FILIP DEWINTER, ‘Gastarbeid of gastwerkloosheid’. 

1997, Stop corruptie. Propere handen! 

(Internationaal Congrescentrum Gent, 8 juni 1997) 

ANNEMANS, GEROLF, ‘De commissie Dutroux en consoorten’. 

CEDER, JURGEN, ‘De commissie Ruanda’. 

VAN DEN EYNDE, Francis, ‘De commissie Abos’ 

VERREYCKEN, WIM, ‘De commissie georganiseerde misdaad’. 

1998, Brussel bevrijden (niet gepubliceerd) 

(Congressenpaleis Brussel, 7 november 1998) 

2000, Onze steden bevrijden (niet gepubliceerd) 

(Casino Beringen, 9 april 2000) 

VAN DEN EYNDE, FRANCIS, ‘Een veilige stad’. 

PENRIS, JAN, ‘Een leefbare, goed bestuurde stad’. 

DEWINTER, FILIP, ‘Het Plan’. 

D. Colloquia 

1992, Immigratie: het Westen voor de keuze 

(Congrescentrum Elzenveld Antwerpen, 6 juni 1992) 

DE MAN, FILIP, ‘Immigratie: de demografische tijdbom’. 

DEWINTER, FILIP, ‘Immigratie: de oplossingen’. 

ELST, KOEN (gastspreker), ‘De dreiging van de islam’. 

HAYE, M., ‘Immigratie: de lokroep van de sociale zekerheid'. 

PENRIS, JAN, FILIP DEWINTER & PIETER HUYBRECHTS, ‘Immigratie: de kostprijs’. 

1992, Vlaams-Brabant en de taalgrens 

(Cultureel Centrum De Moelie Linkebeek, 18 oktober 1992) 

VAN DEN EYNDE, FRANCIS, ‘Culturele homogeniteit en territorialiteit: een fundamenteel 

recht’. 

VAN HAUTHEM, JORIS, ‘Europa, Maastricht, Brussel: Handen af vanVlaams-Brabant’. 

VAN NIEUWENHUYSEN, LUK, ‘Taalgrens of gebiedsgrens: Communautaire pacten in het 

verleden (ontstolen gebieden), heden (dialoog) en toekomst (Vlaanderen onafhankelijk)’. 

E. Congressen van de Vlaams Blok Jongeren 

1987, Rechts zonder complexen 

(Cultureel Centrum Rix Deurne, 4 oktober 1987) 

CARPELS, HANS, ‘Veiligheid’. 

SMOUT, WILLY, ‘Economie’. 

VANHECKE, FRANK, ‘Europa’. 

1989, Europa aan de Europeanen 

(Cultureel Centrum Berchem, 4 februari 1989) 

CEDER, JURGEN, ‘Media en Cultuur’. 


HUYBRECHTS, JAN, ‘Europa der Volkeren’. 

LEEN, DIRK, ‘Milieu’. 

PENRIS, JAN, ‘Economie’. 

VANHECKE, FRANK, ‘Immigratie en Demografie’. 

VAN TICHELT, ERIC, ‘Europa en Defensie’. 

VBJ, ‘Europees Jongerenmanifest’. 

1990, Naar een nieuw Europa 

(Cultureel Centrum Rix Deurne, 3-4 maart 1990) 

PENRIS, JAN, ‘Heeft de NAVO nog zin?’ 

VANHECKE, FRANK, ‘Europa tussen Washington en Moskou’. 

VAN OVERMEIRE, KARIM, ‘Glasnost en perestrojka: failliet van het communisme?’ 

1990, Een andere jeugd, een ander ideaal 

(Cultureel Centrum De Werf Aalst, 2 december 1990) 

CLAEYS, PHILIP, ‘Demografie’. 

LAEREMANS, BART, ‘Jeugd en cultuur’. 

STAVEAUX, REINHARD, ‘Jeugd en politiek’. 

VAN DER SANDE, PHILIPPE, ‘Milieu’. 

1991, SOS-Identiteit 

(Cultureel Centrum Den Blank Overijse, 27 oktober 1991) 

LAEREMANS, BART, ‘Brussel, de Rand en Europa’. 

LOOTENS, DOMINIEK, ‘Immigratie en identiteit’. 

VAN DER SANDE, PHILIPPE, ‘Politiek banditisme, de burger is het slachtoffer'. 

1992, Weg met de politiek!? 

(Stadsfeestzaal Mechelen, 13 december 1992) 

PENRIS, JAN, ‘Het referendum’. 

STAVEAUX, REINHARD, ‘De kloof’. 

VAN OVERMEIRE, KARIM, ‘De rol van de overheid’. 

1993, Vrij Vlaanderen Sterk Europa 

(Cultureel Centrum De Kern Wilrijk, 31 oktober 1993) 

VAN OVERMEIRE, KARIM, ‘Vrij Vlaanderen, Sterk Europa’. 

BUYSSE, YVES, ‘Maastricht: 5 x neen!’ 

DECKMYN, JOHAN, ‘Europa door de eeuwen heen’. 

SUSTRONCK, EMANUEL, ‘West-, Midden- en Oost-Europa’. 

STAVEAUX, REINHARD, ‘Nationalisme en oorlog'. 

VAN MALDEREN, LEA, ‘Europa en Afrika’. 

VAN STEENBERGE, GERD, ‘Europa en de islam’. 

VOORSPOELS, BERT, ‘Europa en de Verenigde Staten’. 

ERENS, FREDERIC, ‘Recuperatie van Brussel'. 

LOOTENS, NIEK, ‘Sint-Michielsakkoord: nefast voor Vlaanderen'. 

VEYS, TANGUY, ‘Het Tsjecho-Slovaakse voorbeeld’. 

1994, Baas in eigen hoofd 

(Cultureel Centrum De Werf Aalst, 18 december 1994) 

CEDER, JURGEN, ‘Moeten we straks ondergronds?’ 

GERITS, LUDO, ‘De meester doet het nog steeds’. 

1995, Gedaan met België 

(Cultureel Centrum De Ploter Ternat, 26 november 1995) 

ERENS, FREDERIC, ‘Onafhankelijkheid en identiteit’. 

STAVEAUX, REINHARD, ‘Onafhankelijkheid en democratie’. 

VAN STEENBERGE, GERD, ‘Geen recuperatie van de Vlaamse Beweging!’. 


VOLLEBERGH, STEVEN, ‘Vlaanderen in de wereld’. 

1997, Een halt aan corruptie 

(Cultureel Centrum Berchem, 2 februari 1997) 

BOSSELAERS, STEVEN, ‘Verzuiling’. 

CROLS, DIRK, ‘Justitie’. 

ERENS, FREDERIC, ‘Corruptie en schandalen’. 

SUSTRONCK EMMANUËL, ‘Spektakelpolitiek’. 

1999, Strijd voor identiteit 

(Cultureel Centrum Ter Vesten Beveren, 12 december 1999) 

CROLS, DIRK, ‘Globalisering’. 

BRANCKAERT, JURGEN, ‘Links versus de nationale identiteit’. 

III. PUBLIKATIES OVER EXTREEM-RECHTS IN VLAANDEREN 838 

ABRAMOWICZ, MANUEL 

1996, Les rats noirs. L’extrême droite en Belgique francophone, Bruxelles, Editions Luc 

Pire. 

ANTHIERENS, JOHAN, HUGO DE SCHAMPHELEIRE, HUGO GIJSELS, JAN WILLEMS, CARL-JAN 

TOORNVLIET 

1987, De Vlaamssche Kronijken, Berchem, Epo/Halt. 

BEX, FRIEDA EN HANS DE WITTE (red.) 

1993 (september), 'Dossier uiterst-rechts in Vlaanderen', Bareel, nr. 55. 

BILLIET, JAAK, MARK SWYNGEDOUW & ANN CARTON 

1992, Stemmen voor Vlaams Blok of Rossem, de kiezer zelf aan het woord, Leuven, KUL, 

Departement Sociologie-ISPO. 

1993, 'Protest, ongenoegen en onverschilligheid op 24 november en nadien', Res Publica, 

nr. 2, 221-235. 

BILLIET, JAAK & HANS DE WITTE 

1995, 'Attitudinal dispositions to vote for a 'new' extreme right-wing party: the case of 

Vlaams Blok', European Journal of Political Research, nr. 2. 

CAPPELLE, JAN (samenst.) 

1982, Het Labyrint. Private milities en politiewezen doorgelicht, Brussel, SEVI. 

CATHERINE, LUCAS 

1993, Vuile Arabieren, bedlectuur voor Vlaams Blokkers, Antwerpen, Hadewijch. 

CLIJSTERS, EDIE 

1976 (november), 'Uiterst-rechts in Vlaanderen', De Nieuwe Maand, 550-558. 

DAMEN, SOFIE 

1998, Strategieën tegen extreem-rechts: het cordon sanitaire rond het Vlaams Blok, 

Onuitgegeven licentiaatsverhandeling, Universitaire Instelling Antwerpen. 

DE BOCK, WALTER, JAN CAPPELLE, SERGE DUMONT, ANNE MAESSCHALK, FRANZ LEGROS, MICHEL 

GRAINDORGE 

1981, Extreem-rechts en de staat, Berchem, Epo. 

DE LEEUW, JO & HEDWIGE PEEMANS-POULLET (eds.) 

1995, L’extrême droite contre les femmes, Bruxelles, Editions Luc Pire. 

DEPREZ, KAS 

1992 (april), 'Talen moet men zuiver houden: een gesprek met het VNJ over jeugd, 

nationalisme en taal', De Nieuwe Maand, 22-27. 

DERIEUW, S. 

1992, 'Analyse van het 70-puntenprogramma van het Vlaams Blok', Nieuw Tijdschrift voor 

Politiek, nr. 5-6, 81-114. 

DE SCHAMPHELEIRE, HUGO & YANNIS THANASSEKOS (EDS.) 

838 Deze lijst bevat een relevant overzicht van Nederlands- of anderstalige publikaties over het Vlaams Blok of de 

bevriende groepen in al zijn dimensies en perspectieven (geschiedenis, achtergronden, standpunten, kiezers, 

enzovoort). Artikels uit dagbladen, weekbladen en ledentijdschrijften werden evenwel niet opgenomen. 


1991, Extreem-rechts in West-Europa. Acta van het colloquium te Antwerpen (29 maart 

1990), Brussel, VUB-press. 

DE WITTE, HANS 

1992 (januari), 'Waarom stemmen kiezers voor het Vlaams Blok?', De Nieuwe Maand, 19- 

23. 

1992, 'Over de kiezers en de militanten van het Vlaams Blok en de (onderzoeks)vragen 

die ze oproepen', Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, nr. 1, 73-75. 

1992, 'Racisten of apathici? Een empirische analyse van de politieke en maatschappelijke 

opvattingen van kiezers van het Vlaams Blok in 1989 en van de motivering van hun 

stemgedrag', in: Deslé, Els & Albert Martens (eds.), Gezichten van hedendaags racisme, 

Brussel, VUB-Press. 

1993, Vormt extreem-rechts een gevaar voor de democratie? Een confrontatie van de 

politieke denkbeelden van het Vlaams Blok met deze van haar kiezers, Leuven, HIVA. 

1994, 'Schijn bedriegt. Over de betekenis en de strategie van het Vlaams Blok', De Gids 

op Maatschappelijk Gebied, nr. 3, 243-268. 

1997, Bestrijding van racisme en rechts-extremisme. Wetenschappelijke bijdragen aan 

het maatschappelijk debat, Leuven, Acco. 

DE WITTE, HANS, JAAK BILLIET & PEER SCHEEPERS 

1994, 'Hoe zwart is Vlaanderen? Een exploratief onderzoek naar uiterst-rechtse 

denkbeelden in Vlaanderen in 1991', Res Publica, nr. 1, 85-102. 

DE WITTE, HANS & GEORGI VERBEECK 

1994, 'Extreem-rechts: achtergronden en feiten', De Gids op Maatschappelijk Gebied, nr. 

3 (themanummer). 

DURANTON-CRABOL, ANNE-MARIE 

1991, L'Europe de l'extrême droite de 1945 à nos jours, Bruxelles, Complexe. 

ELBERS, FRANK & MEINDERT FENNEMA 

1993, Racistische partijen in West-Europa: tussen nationale traditie en Europese 

samenwerking, Leiden, Stichting Burgerschapskunde. 

ERIKSSON, BERT & FILIP DUYNSLAGER 

1998, Van de kust tot in de voerstreek. VMO 1948-1983, Kortrijk, Filip Duynslager. 

FAUCOMPRET, ERIK 

1992, 'Het Vlaams Blok en de mensenrechten', De Gids op Maatschappelijk Gebied, nr. 8- 

9, 711-715. 

GOVAERT, SERGE 

1992, 'Le Vlaams Blok et ses dissidences', Courrier Hebdomadaire, CRISP, nr. 1365. 

GIJSELS, HUGO, e.a. 

1988, De Barbaren: migranten en racisme in de Belgische politiek, Berchem, 

Epo/Halt/Celsius. 

GIJSELS, HUGO & JOS VANDER VELPEN 

1989, Het Vlaams Blok 1938-1988: Het verdriet van Vlaanderen, Berchem, Epo/Halt. 

GIJSELS, HUGO 

1992, Het Vlaams Blok, Leuven, Kritak. 

1994, Open je ogen voor het Vlaams Blok ze sluit, Leuven, Kritak. 

HERMANS, RON & ERIC GOEMAN 

1998, Het gevaar Demol, Berchem, EPO. 

HUYSE, LUC e.a. 

1992, 24 november 1991: de betekenis van een verkiezingsuitslag, Leuven, Kritak. 

KNACK 

1992, In het Blok, Zellik, Roularta Books. 

LE PAIGE, HUGUES (dir.) 

1995, Le désarroi démocratique. L’extrême droite en Belgique, Bruxelles, Labor. 

MUDDE, CAS 

1998, The Extreme Right Party Family. An Ideological Approach, PhD-Thesis, Department 

of Politics, Leiden University. 

PIRYNS, PIET (samenst.) 

1992, Zwarte zondag. Beschouwingen over de democratie in België, Antwerpen, Dedalus. 

SPRUYT, MARC 


1994, De ideologie van het Vlaams Blok, Onuitgegeven licentiaatverhandeling, 

Universitaire Instelling Antwerpen. 

1994, 'Vlaams Blok misleidt de kiezer', De Gids op Maatschappelijk Gebied, nr. 8-9, 647- 

658. 

1995 (april), 'Antonio Gramsci, leermeester van het Vlaams Blok', De Hoogste Tijd. 

1995, Grove Borstels. Stel dat het Vlaams Blok morgen zijn programma realiseert, hoe 

zou Vlaanderen er dan uitzien?, Leuven, Van Halewyck. 

1995, 'Le Vlaams Blok et la Nouvelle Droite. Le détournement de Gramsci', in: Le Paige, 

Hugues (eds.), Le désarroi démocratique. L'extrême-droite en Belgique francophone, 

Bruxelles, Labor. 

1996, 'Le Vlaams Blok', in: Delwit, Pascal & Jean-Michel De Waele (eds.), Les partis 

politiques en Belgique, Bruxelles, Editions de l’Université de Bruxelles. 

1997, ‘Het Vlaams Blok is overal’, in: Geen voorrang van rechts. Verslagboek van de SFkadervormingsdagen 

rond extreem-rechts in België. 

VAN BOGHOUT, BERT 

1995, Geschiedens van Were Di Dietsland-Europa, Antwerpen, Were Di. 

VAN DEN BRINK, RINKE 

1994, De internationale van de haat: extreem-rechts in West-Europa, Amsterdam, SUA. 

1999, De jonge Turken van het Vlaams Blok. Extreem-rechts tussen uniform en maatpak, 

Gent, Scoop. 

VANDER VELPEN, JOS 

1992, Daar komen ze aangemarcheerd: Extreem-rechts in Europa, Berchem, Epo. 

1995, Zwarte horizonten. Radicaal rechts in Europa, Leuven, Van Halewyck. 

VAN DONSELAER, JAAP 

1995, De staat paraat? De bestrijding van extreem-rechts in West-Europa, Amsterdam, 

Babylon-De Geus. 

VAN DOORSLAER, RUDI e.a. 

1992, Herfsttij van de 20ste eeuw: Extreem-rechts in Vlaanderen, 1920-1990, Leuven, 

Kritak. 

VAN EYCKEN, FRANCIS & STAF SCHOETERS 

1988, Het Vlaams Blok marcheert, Deurne, Imprint. 

VERHOEYEN, ETIENNE 

1974, 'L'extrême droite en Belgique (I)', Courrier Hebdomadaire, CRISP, nr. 642-643. 

1975, 'L'extrême droite en Belgique (II): L'extrême droite au sein du nationalisme 

flamand', Courrier Hebdomadaire, CRISP, nr. 675-676. 

VERHOEYEN, ETIENNE & FRANK UYTTERHAEGEN 

1981, De kreeft met de zwarte scharen. 50 jaar rechts en uiterst rechts in België, Gent, 

Masereelfonds. 

VERLINDEN, PETER 

1981, 'Morfologie van de uiterst-rechtse groeperingen in België', Res Publica, nr. 2-3, 373- 

407. 

1981 (september), 'De kwajongensstreken van uiterst-rechts', De Nieuwe Maand, 517- 

526. 

1981 (november), 'Nut en onnut van de VMO', De Nieuwe Maand, 694-701. 

VERREYCKEN, ROB 

1998, De VMO van Bob en Wim Maes, Antwerpen, Triskel. 

VERSTRAETE, PIETER JAN 

1992, Karel Dillen. Portret van een rebel, Bornem, Aksent. 

VOS, LOUIS 

1993, 'De rechts-radicale traditie in het Vlaams-nationalisme', Wetenschappelijke 

Tijdingen, nr. 3, 129-149. 

IV. ANDERE GERAADPLEEGDE PUBLIKATIES 

ABICHT, LUDO 

1993, De joden van Antwerpen, Antwerpen, Hadewijch. 


1994, De joden van België, Antwerpen, Atlas. 

ANTHIERENS, JOHAN 

1995, Zonder vlagvertoon. Over de weerstand tegen het verzet, Leuven, Van Halewyck. 

BENAÏSSA, NABELA 

1997, In naam van mijn zus, Berchem, Epo. 

BOUVEROUX JOS. 

1996, Van Zwarte Zondag tot Zwarte Zondag, Antwerpen, Standaard Uitgeverij. 

BRINKMAN, BART & BRUNO DE WEVER 

1988 (mei), 'De verdwenen gaskamers', De Nieuwe Maand, 8-16. 

CENTRUM VOOR GELIJKHEID VAN KANSEN EN VOOR RACISMEBESTRIJDING 

1999, De wet van 30 juli 1981 tot bestraffing van bepaalde door racisme of xenofobie 

ingegeven daden: rechtspraak, Brussel, Federale Voorlichtingsdienst. 

DELVO, EDGARD 

1975, Sociale collaboratie. Pleidooi voor een volksnationale sociale politiek, Kapellen, De 

Nederlandsche Boekhandel. 

DESCHOUWER, KRIS 

1993, Organiseren of bewegen? De organisatiestructuren van de Belgische partijen na 

1960, Brussel, Vubpress. 

DEWEERDT, MARK, CLEM DE RIDDER, ROGER DILLEMANS 

1994, Wegwijs politiek, Leuven, Davidsfonds. 

DE WEVER, BRUNO 

1994, Greep naar de macht. Vlaams-nationalisme en Nieuwe Orde. Het VNV 1933-1945, 

Tielt, Lannoo. 

GELLNER, ERNEST 

1994, Naties en nationalisme, Amsterdam, Wereldbibliotheek. 

GOOSSENS, MARTINE 

1995, Ontstaan en groei van het Vlaams Parlement 1970-1995, Brussel/Kapellen, Vlaams 

Parlement/Uitgeverij Pelckmans. 

GRIFFIN, ROGER (ED.) 

1998, International fascism. Theories, Causes and the New Consensus, New York, 

Oxford University Press. 

HUYSE, LUC & STEVEN DHONDT 

1991, Onverwerkt verleden: collaboratie en repressie in België, Leuven, Kritak. 

LUYTEN, DIRK 

1997, Ideologie en praktijk van het corporatisme tijdens de Tweede Wereldoorlog, 

Brussel, Vubpress. 

MINISTERIE VAN BINNENLANDSE ZAKEN 

2000, Gelijktijdige verkiezingen van 13 juni 1999 voor het Europees Parlement, de 

Kamer, de Senaat, de Gewest- en Gemeenschapsraden - Officiële resultaten. 

MINISTERIE VAN DE VLAAMSE GEMEENSCHAP 

1995, Vlaamse Raad: Officiële uitslagen van de verkiezingen van 21 mei 1995. 

1999, Vlaams Parlement: Uitslagen van de verkiezingen van 13 juni 1999. 

1999, Het Vlaamse beleid naar etnisch-culturele minderheden. Jaarrapport 1998. 

Interdepartementele Commissie Etnisch Culturele Minderheden. 

1999 (september), Stativaria 22: Kansarmoedecijfers volgens het decreet op het Sociaal 

Impulsfonds. Geactualiseerde cijfers 1998. 

POULAIN, MICHEL 

1994, 'Migrations en Belgique: données démografiques', Courrier Hebdomadaire, CRISP, 

nr. 1438-1439. 

REYNEBEAU, MARC 

1995, Het klauwen van de leeuw. De Vlaamse identiteit van de 12 de tot de 21 ste eeuw, 

Leuven, Van Halewyck. 

SCHUIJT G.A.I. & D. VOORHOOF (RED.) 

1995, Vrijheid van meningsuiting, racisme en revisionisme, Gent, Academia Press. 

SEIDELL, GILL 

1988, De ontkenning van de Holocaust. Antisemitisme, racisme en Nieuw Rechts, Baarn, 

Ambo (vertaling van The Holocaust Denial, 1986). 

STOUTHUYSEN, PATRICK 

1993, Extreem-rechts in na-oorlogs Europa, Brussel, Vubpress. 


SWYNGEDOUW, MARC, JAAK BILLIET, ANN CARTON & ROELAND BEERTEN (red.), 

1993, Kiezen is verliezen, onderzoek naar de politieke opvattingen van Vlamingen, 

Leuven, Acco. 

SWYNGEDOUW, MARC, ROELAND BEERTEN 

1999, De fragmentatie van het kiezerskorps in Vlaanderen. Verschuivingen 1991-1995 en 

1995-1999, Bulletin nr. 1999/34 van het ISPO. 

SWYNGEDOUW, MARC, ROELAND BEERTEN, JARL KAMPEN 

1999, De veranderingen in de samenstelling van de kiezerskorpsen 1995-1999, Bulletin 

nr. 1999/35 van het ISPO. 

VAN DEN BERGHE, GIE 

1990, De uitbuiting van de Holocaust, Antwerpen, Houtekiet. 

VANERMEN, STIJN 

1996, De ontkenning van de jodenuitroeiing. Het negationisme en de invloed ervan op 

extreem-rechts in België, Brussel, Vubpress. 

VANHECKE, FRANK 

1981, Metapolitieke strategie, organisatie en ideeën van kultureel nieuw-rechts in 

Frankrijk: Groupement de Recherche et d'Etudes pour la Civilisation Européenne, 1967- 

1981, Onuitgegeven licentiaatsverhandeling, VUBrussel. 

VERBEECK, GEORGI (red.) 

1997, De verdwenen gaskamers. De ontkenning van de Holocaust, Leuven, Acco. 

VERSTRAETE, PIETER JAN 

1996, Reimond Tollenaere. Biografie, Kortrijk, P.J. Verstraete. 

WALGRAVE, STEFAAN & BENOIT RIHOUX 

1997, Van emotie tot politieke commotie. De Witte Mars. Een jaar later, Leuven, Van 

Halewyck. 

WITTE, ELS, JAN CRAEYBECKX, ALAIN MEYNEN 

1995, Politieke geschiedenis van België van 1830 tot heden, Antwerpen, Standaard 

Uitgeverij. 

WINCKELMANS, WIM 

1997, De Commissie-Dutroux. Het rapport (met commentaar), Leuven, Van Halewyck. 

Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging, Tielt, Lannoo, 1998. 


PERSONENREGISTER 

Abicht, Ludo 

Adamu, Sémira 

Aelvoet, Magda 

Aers, Wilfried 

Allende, Salvador 

Alva 

Anciaux, Bert 

Annemans, Gerolf 

Anthierens, Johan 

Arckens, Erik 

Armey, Dick 

Beliën, Paul 

Benaïssa, Loubna 

Benaïssa, Nabela 

Bertram, Ernst 

Bogaert, Jean-Marie 

Bollen, Dirk 

Bompard, Jacques 

Borms, August 

Bosman, Roger 

Bosmans, Jules 

Bossi, Umberto 

Boudewijn (koning) 

Branckaert, Jürgen 

Brans, Jan 

Brasillach, Robert 

Broeckx, Eric 

Bucquoy, Jan 

Buelens, Door 

Buisseret, Roeland 

Buisseret, Xavier 

Bultinck, Koen 

Caubergs, Jan 

Carpels, Hans 

Ceaucescu 

Ceder, Jurgen 

Chirac, Jacques 

Claes, Willy 

Claeys, Philip 

Coens, Joachim 

Colen, Alexandra 

Connerotte, Jean-Marc 

Cortois, Willy 

Covenant, Thomas 

Creyelman, Frank 

Croiset, Jules 

Crols, Dirk 

Daens, Adolf 

Dalai Lama 

Danneels, Godfried 


d’Aubuisson (majoor) 

De Batselier, Norbert 

De Boeck, F. 

Deburghgraeve, Fred 

De Clercq, Staf 

De Clercq, Stefan 

Dedecker, Jean-Marie 

De Donnéa, François-Xavier 

De Galan, Magda 

Degrelle, Léon 

Dehaene, Jean-Luc 

De Lobel, Eric 

De Lobel, Hilde 

Delvo, Edgard 

De Maght, Anny 

De Man, Filip 

De Man, Hendrik 

De Meyere, Jo 

Demol, Johan 

De Muyt, Renaat 

De Reuse, Herman 

Derochette, Patrick 

De Roo, Johan 

De Ryck, Luc 

Detiège, Leona 

De Vits, Mia 

Dewever, Bruno 

Dewinter, Filip 

D'Hondt, Paula 

Di Rupo, Elio 

Dieudonné, Luk 

Dillen, Karel 

Dillen, Koen 

Dillen, Marijke 

D’Orazio, Roberto 

Duke, David 

Dumez, Paul 

Dutroux, Marc 

Eerdekens, Claude 

Eggermont, Guy 

Eilers, Stefaan 

Farrakhan, Louis 

Faurisson, Robert 

Fayard, Hubert 

Filip (prins) 

Franco, Francisco 

Franciscus van Assisi 

François, Jef 

Frey, Gerhard 

Friedman, Milton 

Gabriels, Jaak 

Gal 

Gantois, Jean-Marie 


Geeraerts, Jean 

Gerits, Ludo 

Geysels, Jos 

Gingrich, Newt 

Gorbatsjov 

Grouwels, Brigitte 

Haider, Jörg 

Hartzenberg, Ferdinand 

Harwood, Richard 

Hendrickx, Peter 

Herakles 

Hermans, Ward 

Hoessein, Saddam 

Huijbrechts, Jan 

Himmler 

Honecker 

Horatius 

Hulstaert, Bob 

Huntington, Samuel P. 

Huybrechts, Pieter 

Huysentruyt, Joris 

Jackson, Jesse 

Janssens, Charles 

Jaruzelski 

Jegorov, Tamara 

Jeltsin, Boris 

Jirinovski 

Johannes Paulus II (paus) 

Joris, Marc 

Jünger, Ernst 

Kloos, Willem 

Lachaert, Patrick 

Laeremans, Bart 

Langendries, Raymond 

Lanoye, Tom 

Laplasse, Irma 

Lauwers, Herman 

Le Chevalier, Jean-Marie 

Leman, Johan 

Le Pen, Jean-Marie 

Lootens, Dominiek 

Los, René 

Lowie, Ignace 

Maes, Bob 

Malan 

Mandela, Nelson 

Marchal, Paul 

Maréchal, Bart 

Martens, Luc 

Maurissen, Karel 

Meeus, Paul 


Mégret, Bruno 

Mégret, Catherine 

Merckx, Trees 

Michel, Louis 

Milosevic 

Mitterand, François 

Mobutu 

Mol, Jeroen 

Mortelmans, Jan 

Moyson, Emiel 

Mpenza 

Musseeuw, Johan 

Mussolini, Alessandra 

Mussolini, Benito 

Nagels, Jef 

Neel, Staf 

Nemrod 

Neyts, Annemie 

Nols, Roger 

Nuyts, Jan 

Oliveira 

Ortega, Daniel 

Papadopoulos (kolonel) 

Peeters, Leo 

Peeters, Walter 

Peirens, Willy 

Penris, Jan 

Phelps, Edmund 

Pinochet, Augusto 

Plato 

Raes, Mark 

Raes, Roeland 

Ramoudt, Didier 

Raspail, Jean 

Rassinier, Paul 

Romero (monseigneur) 

Ruys, Manu 

Schönhuber, Franz 

Schweitzer, Louis 

Scifo 

Sevenhans, Luc 

Shelby, Richard 

Simonpieri, Daniel 

Sleeckx, Jef 

Smet, Miet 

Smout, Willy 

Sörensen, Patsy 

Spinnewyn, John 

Spinnewyn, Patrick 

Spruyt, Marc 

Staeren, Frank 


Staes, Paul 

Stalmans, Jan 

Stassen, Jos 

Staveaux, Reinhard 

Steegmans, Valère 

Stirbois, Jean-Pierre 

Strackx, Felix 

Strijdom 

Stroobant, René 

Sustronck, Emmanuel 

Suykerbuyk, Herman 

Talhaoui, Fauzaya 

Tastenhoye, Guido 

Tejero (kolonel) 

Timmermans, Felix 

Tobback, Louis 

Tollenaere, Reimond 

Truyens, Edwin 

Tudjman 

Van Assche, Jos 

Van Boghout, Bert 

Vandecaveye, Gella 

Vande Lanotte, Johan 

Van den Bossche, Luc 

Van den Brande, Luc 

Van den Brink, Rinke 

Van den Broeck, Jaak 

Vandenbroucke, Frank 

Van den Eynde, Francis 

Van den Heuvel, Ria 

Van der Bos, Douwe 

Van der Sande, Philippe 

Van Dijck, Wim 

Van Grembergen, Paul 

Van Haeneghem 

Van Hauthem, Joris 

Van Hecke, Johan 

Vanhecke, Frank 

Van Isacker, Karel 

Van Lierde, Luc 

Van Lijsebeth, Bart 

Van Nieuwenhuysen, Luk 

Van Overmeire, Karim 

Van Parys, Tony 

Van Peel, Mark 

Van Rompuy, Eric 

Van Rompuy, Herman 

Van Severen, Joris 

Vanslambrouck, Johan 

Van Steenberge, Gerda 

Van Thijn, Ed 

Van Walleghem, Roeland 

Van Wilderode, Anton 

Vatlet, Patsy 


Venner, Dominique 

Verbeke, Siegfried 

Vermeiren, Francis 

Vermeulen, Luc 

Verougstraete, Christian 

Verreycken, Rob 

Verreycken, Wim 

Verrijken, Emiel 

Verschaeve, Cyriel 

Verstraete, Pieter Jan 

Verwoerd 

Vidovic 

Vienne, Hilda 

Vinck, Karel 

Vogels, Mieke 

Voorhamme, Robert 

Wathelet, Melchior 

Werbrouck, Ulla 

Willem van Oranje (koning) 

Willems, Luc 

Wymeersch, Frans 


ZAKENREGISTER 

Aalst 

abortus 

activisme 

adoptie 

Afrika 

aids 

Algerije 

amnestie 

anticommunisme 

antisemitisme 

Antwerpen 

apartheid 

arbeidsduurvermindering 

aristocratie 

armoede 

asielzoekers 

assimilatie 

avondklok 

Balkan 

beleidspartij 

bibliotheken 

Boelwerf 

Boerenkrijg 

Bosnië 

Brussel 

buitenparlementair 

Bulgarije 

burgerschapsproef 

burgerwachten 

C-130 

Chili 

collaboratie: zie amnestie 

commissie Dutroux 

condooms 

cordon sanitaire 

criminaliteit 

Cuba 

cultuur(pact) 

daklozen 

decreet-Suykerbuyk 

defensie 

democratisme 

Derde Wereld 

Deurne (luchthaven) 

dioxinecrisis 

Doel 

doodstraf 

drugs 

Duitsland 


11.11.11 

1-mei 

Egmontpact 

El Salvador 

Estland 

etnisch 

Euro (munteenheid) 

Europese Unie 

Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens 

feminisme 

fiscaliteit 

flexibiliteit 

flat-tax 

FPÖ 

Frankrijk 

fraude 

Front National 

geldstromen (naar Wallonië) 

gemeenschapsdienst 

Gent 

gevangenissen 

geweld 

gezinstaken 

gezondheidszorgen 

holocaust: zie negationisme 

homoseksualiteit 

hormonen 

huishoudelijk geweld 

huisvrouwen 

huwelijk 

IJzeren Rijn 

illegalen 

infrastructuurwerken 

integratie 

internationale straftribunalen 

islam 

Italië 

joden 

journalisten 

justitie 

Kempische Steenkoolmijnen 

kerkasiel 

kernwapens 

kind (Verdrag van de rechten van het) 

kindergeld 

klassenstrijd 

KOSMOS 

Kosovo 

Kroatië 


Ku-Klux-Klan 

landbouw 

Latijns-Amerika 

lidgelden 

lijfstraffen 

links: zie KOSMOS 

loonindex 

loonkosten 

media 

meervoudig stemrecht 

mei ’68 

mensenrechten 

metapolitiek 

middenstand 

middenveld 

migrantencriminaliteit 

milieu 

monarchie 

monisme 

multikullobby 

multiraciaal 

mutualiteiten 

nachtarbeid (voor vrouwen) 

nachtwinkels 

nationaal socialisme 

Nationalistische Omroepstichting (NOS) 

naturalisaties 

NAVO 

negationisme (wet op het) 

Nicaragua 

Nieuwe Politieke Cultuur 

NSV 

OCMW 

Octopusakkoord 

ongehuwd samenwonen 

ontwikkelingshulp 

oorlogsvluchtelingen 

Oost-Europa 

Oost-Europese immigranten 

Oostenrijk 

opvoedersloon 

overlegdemocratie 

parlementaire democratie 

parlementarisme 

parlementsleden 

partijfinanciering 

patronaat 

pedofilie 

pensioenen 

peperspray 

pluralisme 


politie 

preventie 

protectionisme 

PWA 

racisme (wet op het) 

radio Centraal 

rechtspersoonlijkheid 

referenda 

Renault (sluiting van) 

republiek 

Rusland 

Rwanda (genocide) 

samenlevingscontract 

scheiding der machten 

seksuele meerderjarigheid 

seksuele voorlichting 

Smet-banen 

snelrecht 

sociaal Europa 

sociaal loket 

sociale huisvesting 

sociale zekerheid 

solidarisme 

sport 

staatsschuld 

staatsveiligheid 

stakingen 

stemplicht 

stemrecht (voor vreemdelingen) 

strategische sectoren 

stultocratie 

succesierechten 

tabaksreclame 

Temse 

tendensen (binnen het Vlaams Blok) 

territorialiteitsprincipe 

terugkeerpremie 

TGV 

Tibet 

Tsjechië 

Turkije 

uitgeverij Tyr 

Universele Verklaring van de Rechten van de Mens 

vakbonden 

verankering 

verdraagzaamheid 

Verenigde Naties (UNO) 

Verenigde Staten 

Vereniging van Vlaams Blok Mandatarissen (VVBM) 

verkiezingen 

Vilvoorde 


Vlaams Verbond voor Ontspanningssporten (VVOS) 

Vlaamse Leeuw 

vluchtelingen (erkende) 

VMO 

volmachten 

Voorpost 

voorzitterswissel 

vrije meningsuiting 

vrijheid van vergaderen 

vrij ondernemerschap 

vrouwen 

VRT 

weekendverblijven 

welzijn op de werkvloer (wet ter bescherming van) 

Were Di 

werklozen 

winkelcentra 

Witte Mars 

70-puntenplan 

zelfstandigen 

zero-tolerantie 

zigeuners 

Zuid-Afrika 

zweeppartij

Wat het Vlaams Blok verzwijgt - Blokwatch

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?