Fluids-2023-01

BEURS

Aqua Nederland: alles over watertechnologie

ENERGIETRANSITIE

Elektrische stoomketels winnen terrein

HALL 7 - STAND A12

modulaire systemen van aluminium voor de distributie van vloeibare energie. installaties voor perslucht, vacuüm, stikstof, gas en technische vloeistoffen.

In 1988 heeft Teseo een nieuwe markt geopend, door innovatieve modulaire systemen van aluminium voor de distributie van perslucht en technische vloeistoffen onder druk te bedenken, te ontwerpen en naar de industrieën en de werkplaatsen over de hele wereld te brengen. Revolutionaire systemen die met zorg in Italië worden ontwikkeld en geproduceerd en die snel te installeren zijn, lang meegaan en efficiënt werken door de tijd heen: allemaal met het oog op duurzaamheid op economisch, energie- en milieugebied. Sindsdien is Teseo altijd doorgegaan met het uitvinden en ontwerpen van ad-hoc oplossingen voor iedere klant, maar ook met het vernieuwen van zijn eigen portfolio aan oplossingen voor de distributie van perslucht en technische vloeistoffen onder druk, om een sterke en betrouwbare partner te zijn vanaf het opwekkingspunt tot aan boord van de machine. Met de ervaring en de expertise die alleen degene die het product heeft uitgevonden kan hebben.

modulaire systemen

geen lekken

geoptimaliseerde kosten

niedrige arbeitskosten

energie besparen

milieuvriendelijk product

teseo headquarters: Via degli Oleandri, 1 25015 Desenzano del Garda (BS)

T. +39 030 9150411

teseo@teseoair.com

benelux branch: jan-willem@teseobenelux.com

CHATGPT OOK VOOR DE PROCESINDUSTRIE

Heeft u de tekst-bot ChatGPT al gebruikt? Onlangs heb ik er bij wijze van test een A4-artikel mee gemaakt over de voors en tegens van pomptechnologie in de voedingsindustrie. Daar kwam net naar gelang de vraagstelling toch een onzin uit! Het stuk zelf las gemakkelijk, en voor een leek zou het hout snijden, maar ik verbaasde me over het fantasiegehalte. Zo gaf ik de opdracht een artikel te schrijven over de risico’s van het verpompen van kwetsbare voedingsmiddelen. Daar kwam onder meer uit dat je producten eerst moet beschermen tegen beschadiging. Duidelijk niet begrepen waar het hier om gaat. En als ik aan de zoekopdracht een leveranciersnaam toevoegde voor specifieke technische oplossingen, kreeg ik fantasiemodellen. Op de website van de producent was er niets over te vinden!

Gelukkig heb ik zelf nog hersenen om zin en onzin van elkaar te onderscheiden. Dit soort applicaties voor kunstmatige intelligentie staat ook nog in de kinderschoenen. En hoewel ChatGPT voor sommige thema’s als boekverslagen uitstekende resultaten oplevert, bleek het begin dit jaar bij een demonstratie bij het maken van een artikel over rakettechnologie door het ijs te zakken. Meer ter inspiratie of vermaak dan een oplossing dus, dat ChatGPT, maar dat valt te verwachten. ChatGPT put uit oude info en heeft weinig input van na 2021. Daarmee rijgt de bot bestaande info op internet over een bepaald onderwerp aan elkaar op basis van de zoekvraag. Hoe specialistischer een artikelonderwerp, hoe minder de bot vindt en hoe meer onzin hij uit gaat kramen. Mijn tip, ga er eens mee aan de slag om de moge-

lijkheden te bekijken voor je eigen expertisegebied. Dan kun je direct beoordelen of de bot zinvolle teksten construeert.

Als je over veel vakkennis beschikt, maar moeite hebt om een begrijpelijke tekst te schrijven, kan ChatGPT je wel helpen je eigen tekst beter leesbaar te maken. Ook kun je door het ingeven van gerichte vragen over je artikelonderwerp op aspecten komen, waar je zelf zo 1, 2, 3 niet aan gedacht had, en die je verhaal kunnen verrijken. Hij sleept er van alles bij, waarvan overigens wel nader onderzocht moet worden of dat klopt. Verder is deze tool handig om een slecht lezende tekst van bijvoorbeeld een collega snel wat beter leesbaar te maken. Voor vertalingen biedt ChatGPT een welkome aanvulling op Google Translate. Zo kun je vragen een technische Engelse tekst naar een meer leesbare vorm te vertalen, of zelfs naar een voor je ‘grootmoeder’ begrijpelijke tekst in het Nederlands. Je krijgt dan Jip en Janneke-taal, en sommige zinnen zijn raar en krom, maar het kan werken.

Conclusie: ChatGPT kan je op weg helpen bij het schrijven van teksten op je werk, om op ideeën te komen, om teksten leesbaarder te maken of ter vertaling. Gebruik het met beleid. Het is vooral geschikt voor intern of eigen gebruik. Zie het niet als een vervanger van de mens en zeker niet als de waarheid. Met dat in het achterhoofd, kun je met deze applicatie best leuke dingen doen. ●

AquaNederland

Van 21 tot en met 23 maart 2023 staat Aqua Nederland in Evenementenhal Gorinchem op het programma. Alle technologieën voor de verwerking van afvalwater, drinkwater, proceswater en stedelijk water & rioolbeheer zijn gebundeld onder één dak, inclusief een vernieuwd kennisaanbod op de bovenverdieping.

Lees de voorbeschouwing op pagina 9.

Aqua Nederland

Plaats: Evenementenhal Gorinchem

• Data: 21 - 23 maart 2023

• Tijden: dagelijks 10:00-18:00 uur

Toegang: gratis via www.aquanederland.nl

• Onderwerpen: waterbehandeling, watermanagement, watertechnologie, hemelwaterafvoer en -opvang, riooltechniek, rioolonderhoud

• Doelgroep: industrie, waterschappen, drinkwaterbedrijven, gemeenten, provincies en GWW-sector

• Exposanten: 350

Organisator: Easyfairs Evenementenhal | Franklinweg 2 |

4207 HZ Gorinchem | +31 (0)523 289 818

09 BEURS

15E AQUA NEDERLAND VERBINDT KENNIS AAN

WATERTECHNOLOGIE

Van 21 tot en met 23 maart 2023 staat Aqua Nederland in Evenementenhal Gorinchem op het programma. Alle technologieën voor de verwerking van afvalwater, drinkwater, proceswater en stedelijk water & rioolbeheer zijn gebundeld onder één dak, inclusief een vernieuwd kennisaanbod op de bovenverdieping.

10 ENERGIETRANSITIE ELEKTRISCHE STOOM WINT TERREIN

Na een aarzelende start zet elektrificatie van stoomketels nu door. Waarom schakelen steeds meer bedrijven om naar elektrische stoomketels en e-boilers? De voor- en nadelen op een rij.

15 KLEPPEN

SLIMME REGELKLEPPEN MET IO-LINK

Schubert & Salzer Control Systems heeft zijn pneumatische regelkleppen uitgerust met een IO-Link positioner. Dit maakt het mogelijk procesdata uit te lezen en de klep op afstand bij te stellen.

16 PERSLUCHT MODULAIR ALUMINIUM

PERSLUCHTSYSTEEM BESPAART ENERGIE

De modulaire, aluminium leidingsystemen voor perslucht, vacuüm, stikstof en technische vloeistoffen van Teseo besparen energie en kosten dankzij hun duurzame materiaal, uitwisselbaarheid en optimaal functionele, op maat gemaakte leidingsysteem. “Het is alsof je er een extra compressor bij hebt.”

18

R&D OPENING BIODESIGN LAB DELFT

De faculteit Industrieel Ontwerpen (IO) van de TU Delft heeft eind 2022 het Biodesign Lab officieel geopend. In de gecontroleerde omgeving van het ML 1 Lab kan het ontwerppotentieel van micro-organismen als algen, bacteriën en schimmels onderzocht worden en benut voor duurzame, toekomstige toepassingen.

FluidsProcessingiseenuitgavevan ProcesMediabv

Verschijnt 6 x per jaar.

Redactieadres Proces Media

Marktplein 2

1421 AC Uithoorn

+31 (0)297 22 3462 redactie@fluidsprocessing.nl

Hoofdredactie

Vincent Hentzepeter

+31 (0)6 2059 2436 vincent@procesmedia.nl

Eindredactie Mischa Hoyinck mischa@procesmedia.nl

Vormgeving Frizzon bv, Arnhem

Metmedewerkingvan: Pieter van den Brand

Druk Veldhuis Media, Meppel

Sales Erik ten Haaf +31 (0)297 22 3462 +31 (0)6 1003 1781 erik@procesmedia.nl

Debbie van den Dool en Marion van Sinderen +31 (0)316 22 7155 sales@procesmedia.nl

06 Column

20 Solids Processing World

22 Marktnieuws

23 Agenda

Abonnementen abo@procesmedia.nl

+31 (0)297 22 3462

Abonnementsprijs2023

Voor de Benelux: € 140 (excl. 9% btw).

Overig buitenland: op aanvraag.

Losse nummers: op aanvraag.

Er geldt een opzegtermijn van een maand voor het einde van de lopende abonnementsperiode. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd. Uitsluitend schriftelijke opzeggingen worden geaccepteerd.

Uitgever: Proces Media bv, 1421 AC Uithoorn © 2023, Proces Media bv Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt worden in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch of door fotokopieën, opname of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur en/of de uitgever.

ISSN: 1874-7914

© Proces Media bv

NIEUWE BRANCHEMANAGER WATER ALLIANCE

Peter van der Linde (63) is de nieuwe branchemanager bij vereniging Water Alliance. Hij volgt Ignaz Worm op, die 4,5 jaar verantwoordelijk was voor de activiteiten van de branchevereniging ENVAQUA, inmiddels verdergegaan onder de vlag van de Water Alliance (zie foto). Van der Linde heeft zijn wortels in de water- en milieutechnologiesector, heeft jaren gewerkt bij Holland Water, vertegenwoordigt de vereniging bij de Europese federatie Aqua Europe, en is medeoprichter van de Expertgroep Circulair Water. Hij gaat de Water Alliance leiden samen met het team van FME, de ondernemersorganisatie voor de technologische industrie.

WARMTELEIDING OPERATIONEEL BIJ

GROLSCH

In Enschede is bij de Grolsche bierbrouwerij eind 2022 de duurzamewarmteleiding van Twence in gebruik genomen. Hierin wordt warm water aangevoerd voor industriële processen, zoals het opwarmen van pasteurs en spoelmachines. Voor de bierbrouwer betekent dit een forse stap naar de realisatie van een klimaatneutrale brouwerij, want hiermee gaat de CO₂-uitstoot in één klap met 72% omlaag.

Scheidend branchemanager bij de Water Alliance Ignaz Worm (links) en directeur Hein Molenkamp van de Water Alliance maken officieel bekend dat de Water Alliance en branchevereniging ENVAQUA hebben besloten om na enkele jaren van intensieve samenwerking samen verder te gaan onder de naam Water Alliance. (Foto: Water Alliance).

VERWACHT: HANNOVER MESSE 2023

Hannover Messe, ’s werelds grootste industriebeurs, toont van 17 tot en met 21 april 2023 de laatste technologische trends en ontwikkelingen in de sector. Thema’s zijn onder meer klimaatverandering, energietekorten en verstoorde toeleveringsketens. Het publiek mag rekenen op ruim 4.000 exposanten uit de machinebouw, elektrotechniek, energie, software en informatietechnologie. Vijf megatrends staan volgens de beursorganisatie op stapel:

1. Industrie 4.0: Op het snijvlak van big data en technologie komen topics aan bod als kunstmatige intelligentie, cloud computing, procesautomatisering/robotisering en het Internet of Things (IoT)

2. CO₂-neutrale productie: De laatste innovaties voor duurzame productie staan centraal, zonder in te boeten op prestaties

3. AI en Machine Learning: Er is veel te zien op het vlak van zelflerende systemen en er wordt een perspectief geschetst hoe slimme machines de industrie kunnen veranderen

4. Energiemanagement: Met onder meer aandacht voor de torenhoge energieprijzen, hieruit geleerde lessen en energiestrategieën

5. Waterstof en brandstofcellen: Het evenement ‘Hydrogen + Fuel Cells EUROPE’ toont het laatste nieuws over waterstof, brandstofcellen en stationaire batterijen.

Meer op: https://www.hannovermesse.de/en/

De warmteleiding van Twence naar Grolsch werd feestelijk in gebruik genomen in aanwezigheid van onder andere Andries Heidema, commissaris van de Koning in de provincie Overijssel en burgemeester van Enschede, Roelof Bleker. Op de foto v.l.n.r. Twence-directeur Marc Kapteijn, Andries Heidema, Roelof Bleker, algemeen directeur Kon. Grolsch Andrei Haret. (Foto: Grolsch)

NOBIAN HENGELO OVER OP HOOGCALORISCH GAS

Chemie- en zoutproducent Nobian in Hengelo is medio januari 2023 overgestapt naar het hoogcalorisch gasnet. Na een succesvolle testperiode is de aansluiting nu losgekoppeld van het laagcalorisch gasnet met gas uit Groningen. Deze omschakeling maakt deel uit van de omschakelovereenkomst van het bedrijf met Gasunie Transport Services (GTS), de eigenaar en netbeheerder van het landelijk gastransportnet. Met de omschakeling geeft Nobian invulling aan de wet uit 2022 die de beperking van de vraag naar laagcalorisch gas van grote afnemers regelt om zo bij te dragen aan de beëindiging van de gaswinning in Groningen. De loskoppeling zet zoden aan de dijk, want in 2022 was de inname van Nobian

FUTURECARBONNL

FutureCarbonNL heeft een projectvoorstel ingediend bij het Nationaal Groeifonds van ruim € 1,4 miljard om in Nederland een internationaal toonaangevende carbontech-sector op te bouwen. FutureCarbonNL is een samenwerkingsverband van universiteiten, kennisinstellingen, startups, mkb, industrie en het ministerie van Economische Zaken en Infrastructuur en Waterstaat. De inzet is de uitrol van een 10-jarig programma om methodes en technieken te ontwikkelen waarmee uit CO₂ en CO nieuwe materialen, voeding en brandstoffen gemaakt kunnen worden: Carbon Capture and Utilization (CCU) in jargon.

aan laagcalorisch gas zo’n 5% van de totale gasproductie in Groningen. Nobian heeft voor de omschakeling een nieuw gasontvangstation gebouwd waarin door de netbeheerder gasinstallaties zijn geplaatst voor de inname van hoogcalorisch gas. Ook heeft Nobian in het productieproces in Hengelo energie-installaties aangepast om het hoogcalorisch gas te kunnen verwerken. Nobian blijft overigens, in een overgangsfase naar volledige elektrificatie, zijn gasinname terugdringen. Zo was het verbruik van (Gronings) gas al flink teruggebracht door een groot deel van de gasgestookte warmte voor de zoutproductie in te vullen met duurzame stoom van Twence, opgewekt uit afvalstromen.

COLUMN

PREVENTIEVE VARNISH-ANALYSE IS SPECIALISTENWERK

Preventieve MPC varnish-analyses van turbineregel- of smeerolie moeten uitgevoerd worden met nylon analysemembranen en hexaan als oplosmiddel. Alleen zo krijg je betrouwbare metingen, op basis waarvan problemen gesignaleerd kunnen worden en maatregelen genomen.

Met preventieve varnish-analyse van turbineregel- of smeerolie voorkom je veel narigheid.

Varnishvorming kan desastreuze gevolgen hebben voor installaties, zoals:

• Trage regeling en/of niet optimaal functioneren van componenten

• Ongeplande stops met hoge kosten voor vervanging onderdelen

• Problemen bij opstarten installatie en/of shut-downs

• Versnelde veroudering van de olie

• Verlies van productie en continuïteit

Betrouwbare varnish-analyse is specialistenwerk. Een MPC-varnish analyse volgens de ASTM-D7843-18-testmethode op een fosfaatesterolie vraagt om een andere aanpak dan testen die worden uitgevoerd op een standaard minerale smeerolie.

Veel laboratoria gebruiken voor elk type olie dezelfde analysemembranen en oplosmiddelen. Ook wanneer ze de MPC-test uitvoeren op een op fosfaatester-gebaseerde olie. Maar bij het uitvoeren van een MPC-varnishtest op een fosfaatester is het belangrijk om de juiste analysemembranen en een speciaal oplosmiddel te gebruiken. Alleen zo kun je een representatieve MPC ΔE-waarde uit de test halen.

Een standaard cellulose 0,45 micron analysemembraan is ongeschikt voor fosfaatesterolie. Deze membranen lossen gedeeltelijk op bij contact met de fosfaatester en ze kunnen vervormen. Het standaard oplosmiddel PE (petroleumether) heeft als effect op een fosfaatester dat het onopgeloste varnish oplost zodra deze wordt gemengd met de fosfaatester én op het analysemembraan. Het resultaat van het uitvoeren van een MPC-varnish test op een fosfaatester met een cellulosemembraan en PE als oplosmiddel, is dat de meting met de fotospectrometer op het geprepareerde membraan een ΔEwaarde geeft die veel lager is dan de werkelijke waarde.

Er hebben zich nu al meer dan 50 partijen aangesloten met eerste voorstellen, daar moeten er nog meer bij komen. CCU kan – als de innovaties van de grond komen – een interessant verdienmodel worden, schat Martijn de Graaff, manager Industriële Transformatie bij TNO, in. Geraamd wordt dat er rond 2050 jaarlijks ruim € 2,5 miljard verdiend kan worden door export van technologie, het bouwen van fabrieken en apparatuur, en productie met CCU in eigen land. Na de zomer neemt het kabinet een besluit over de honorering van de aanvragen. Meer via: https://futurecarbon.nl/

Wil je een fosfaatester laten testen op aanwezigheid van varnish, dan moet er een nylon 0,45 micron analysemembraan worden gebruikt en hexaan als oplosmiddel. Het nylon-membraan is bestand tegen de fosfaatester en het hexaan lost de varnish niet op tijdens het uitvoeren van de test. Zo krijg je betrouwbare metingen met de fotospectrometer waarbij de juiste MPCwaarde wordt gemeten.

Een professioneel, gespecialiseerd onderzoekslaboratorium past de juiste methodes en materialen toe, afgestemd op het type olie.

Zodra de MPC ΔE en onderliggende ΔL-, Δa- en Δb-nummers zijn achterhaald, kunnen mogelijke problemen worden geïdentificeerd en kan er, indien nodig, actie worden ondernomen met olieconditioneringsapparatuur en filters.

Corné Balvert

Oliemanagementspecialist bij Hitma

INDUSTRIËLE SLANGENPOMPEN

VERDERFLEX DURA 80

Nieuwe generatie met verbeterde functionaliteiten

Toonaangevende prestaties tot 42 m3/u capaciteit

Druk tot 16 bar

Minimale stilstand

Ter plaatse wisselen van slang

Zelfaanzuigend

Ontwerp met lage shear

Asafdichtingsvrije en kleploze werking

Optionele sensor voor smeermiddelniveau

De Verderflex Dura 80 slangpomp is ontworpen voor doseer- en transporttoepassingen met de focus op slib, slurries en abrasieve stoffen. De Dura 80 heeft een verbeterde capaciteit en er zijn extra functionaliteiten toegevoegd op basis van klantenfeedback.

VERDERFLEX DURA 80 met verbeterde functionaliteiten

Vulpunt voor smeermiddel

Maakt eenvoudig bijvullen mogelijk zonder verwijdering van bouten.

Toegangsdeksel

Voor het verwijderen van vuil tijdens het verwisselen van de slang.

15E AQUA NEDERLAND VERBINDT KENNIS AAN WATERTECHNOLOGIE

Van 21 tot en met 23 maart 2023 staat Aqua Nederland in Evenementenhal Gorinchem op het programma. Alle technologieën voor de verwerking van afvalwater, drinkwater, proceswater en stedelijk water & rioolbeheer zijn gebundeld onder één dak, inclusief een vernieuwd kennisaanbod op de bovenverdieping.

Van oudsher is Aqua Nederland het platform voor kennisdeling, netwerken, en educatie in de watersector. De belangrijke topics deze editie zijn volgens Esther Rodenburg van beursorganisator Easyfairs Nederland circulariteit, energietransitie, de gevolgen van klimaatverandering en veilig water.

TECHNOLOGIE ÉN KENNISSESSIES

Beneden biedt Aqua Nederland een uitgebreid expositieprogramma met technologische oplossingen voor de watersector. ‘Next Level’, de vernieuwde bovenverdieping van de evenementenhal, is de ontmoetingsplek voor technologiebedrijven, adviesbureaus, opleiders en de beursbezoekers uit de watersector. Hier zijn ook de Innovatie- en de IKN-straat te vinden die nu ‘InfraCampus-IKN’ heet vanwege de samenwerking met het Bouw & Infrapark in Harderwijk. De Innovatiestraat is een samenwerking met Water Alliance met als deelnemers OIO-systems, Rolapac Drijflaagverwijderaar,

Insezo, Vislift en VPdelta+. In de InfraCampus-IKN staan leden van Stichting IKN bij elkaar, te weten: Stichting IKN, Copier water en GEP Water. Op Next Level staan verder de advies- en ingenieursbureaus. Grotere spelers zijn TBS-S VA Groep, WaterCampus, Tauw, Croonwolter&Dros, Mobilis, KWR, Royal HaskoningDHV, Sweco Nederland, ENVAQUA, Water Alliance, NWP en Vandervalk + Degroot. De bovenverdieping is vanaf de beursvloer via twee roltrappen bereikbaar.

GROTERE ROL WATERMANAGEMENT

Er is dit jaar extra aandacht voor watermanagement. Daarom zijn er twee theaters ingericht op Next Level, namelijk een Watertheater en een Stedelijk Watertheater. Net als vorig jaar staan op dag 1, 2 en 3 in het Watertheater respectievelijk proceswater, de waterschappen en drinkwater centraal. Lezingen worden verzorgd door het Koninklijk Nederlands Waternetwerk, KWR, Stichting RIONED,

Aqua Nederland

• Plaats: Evenementenhal Gorinchem

• Data: 21 - 23 maart 2023

• Tijden: dagelijks 10:00-18:00 uur

• Toegang: gratis via www.aquanederland.nl

• Onderwerpen: waterbehandeling, watermanagement, watertechnologie, hemelwaterafvoer en -opvang, riooltechniek, rioolonderhoud

• Doelgroep: industrie, waterschappen, drinkwaterbedrijven, gemeenten, provincies en GWW-sector

• Exposanten: 350 Easyfairs Evenementenhal | Franklinweg 2 | 4207 HZ Gorinchem | +31 (0)523 289 818

STOWA, Water Alliance, Duspot, Hach en Veolia. Op 23 maart geeft ELIQUO Water & Energy in samenwerking met Reinier van den Berg (meteoroloog, bekend van RTL Weer), de Unie van Waterschappen, Waterschap Zuiderzeeland en Waterschap Vechtstromen de sessie ‘Methaanemissie onder de loep’. Mobilis, Croonwolter&Dros, TAUW, Sweco Nederland en RWBwater organiseren gezamenlijk een driedaags minisymposium. De kennissessies in het Stedelijk Watertheater focussen op thema’s als klimaat, rioolbeheer en stedelijk water en zijn vooral gericht op de gemeentelijke problematiek. Buiten de theaters is er nog een randprogramma vanuit onder meer Deltares, Platform DIO en Bouwend NL. Tot slot biedt het Koninklijk Nederlands Waternetwerk een studentenprogramma aan.

TEKORT TECHNISCH PERSONEEL

De watersector heeft nog steeds moeite om aan goed geschoold personeel te komen. Om die reden is Vacatureplaza in het leven geroepen. Hier wil Easyfairs met diverse partijen een overzicht bieden van de vacatures in de markt. ●

Meer info via www.aquanederland.nl of op LinkedIn, Twitter of Facebook onder de naam: Aqua Nederland.

ELEKTRISCHE STOOM WINT TERREIN

Na een aarzelende start zet elektrificatie van stoomketels nu door. Waarom schakelen steeds meer bedrijven om naar elektrische stoomketels en e-boilers? De voor- en nadelen op een rij.

Directeur Bernard Scharff van Scharff Techniek bezoekt wekelijks bedrijven die interesse hebben in een elektrische stoomketel. “Het aantal aanvragen is flink opgelopen. Het gaat om bedrijven die nadrukkelijk van het gas af willen.” De elektrische ketels van Scharff vinden hun weg naar bedrijven met een relatief kleine stoomvraag. Ze gebruiken stoom voor onder meer het bereiden van voedsel of het reinigen van installaties. Ook de verhuur van elektrische stoomketels zit in de lift. “Bedrijven hebben bijvoorbeeld tijdelijk een verhoogde productie of ze hebben een proefopstelling gepland. Met een elektrische ketel kun je al snel in een extra stoomvolume van een paar honderd kilo voorzien”, legt Scharff uit. “Vaak is dat al genoeg, en ze zijn snel aan en uit te zetten.”

NIET VANWEGE GASPRIJS

Scharff benadrukt dat de interesse in elektrische ketels niet is ingegeven door de gestegen gasprijzen. Stroom blijft duurder dan gas. Een eenvoudig rekenvoorbeeld leert dat een installatie die 100 kilo stoom per uur moet leveren (wat circa 70 kW vergt) bij de huidige tarieven € 140 aan elektriciteit en slechts € 35 aan gas gebruikt. De inkoop van energie is dan ook geen reden om te gaan elektrificeren, aldus Scharff. Ook de fiscale regelingen van de overheid, zoals energie-investeringsaftrek EIA, geven niet de doorslag. Wat wél meespeelt is de dreiging vanuit de ontwikkelingen rond Rusland, dat het gasaanbod schaars wordt.

ANDERE REDENEN

Er zijn nog meer redenen om op een elektrische stoomvoorziening over te gaan, en dat is niet alleen een ‘groene’ uitstraling. “Er komen nu bedrijfsterreinen bij waar geen gasnet meer is. Dan is het pure noodzaak. Ook kunnen bedrijven met de huidige milieuregels niet uitbreiden, als ze dan meer rookgassen uitstoten. Dan komt er geen vergunning. Wat we ook zien is dat bedrijven druk zijn met verduurzaming en hun daken vol zonnepanelen leggen maar dan met een overschot zitten. Elektrificatie van de stoomproductie is dan

een uitkomst. Bij mijn klanten in de voedingsindustrie zie ik bijvoorbeeld dat ze zo het water in hun CIP-installaties op temperatuur houden, om na een productiebatch meteen hun machines te kunnen reinigen.” De wettelijke verplichtingen voor de industrie om CO₂-emissies terug te brengen, spelen ook beslist mee, stelt Scharff, “maar de continuïteit van het bedrijf is vele malen belangrijker dan de reductiedoelen van de overheid. Stoom behoort immers tot de kernprocessen en de productie is heilig.”

HINDERNIS

De belangrijkste hindernis voor elektrificatie is nog altijd de krapte op het elektriciteitsnet. “Het is de hamvraag voor bedrijven. Je moet er zeker van zijn dat je over genoeg elektriciteit kunt beschikken. Bedrijven in en rond Amsterdam zijn bijvoorbeeld pas over vier tot vijf jaar aan de beurt voor een netaansluiting. Als de capaciteit er niet is, heeft het geen zin om over elektrificatie te praten.”

Doorsnee is per bedrijf zo’n twee megawatt per jaar nodig, schat Scharff. “Dit probleem moet snel worden opgelost”, zegt hij.

KENTERING

De Nederlandse industrie is een grootverbruiker van stoom en het grootste deel daarvan wordt opgewekt met aardgas. In de procesindustrie staan zo’n 4.000 gasgestookte stoomketels opgesteld, die goed zijn voor 15% van het jaarlijkse landelijke gasverbruik van 45 miljard m3. Volgens

Stoom in soorten en maten

Elektrische stoomketels zijn niet nieuw. De technologie is al langer beschikbaar en direct toepasbaar. De aanbiedersmarkt is echter klein.

Scharff levert elektrische stoomketels van het Spaanse Attsu en het Duitse Certuss. De machines van Attsu zijn traditionele waterruimketels die met verwarmingselementen in de ketel (zoals de waterkoker thuis) stoom produceren op een druk tot 16 barg in een range van 400 tot 5.000 kilo per uur. Certuss biedt compacte stoomgeneratoren met een kleiner drukvat voor de kleinere stoomvraag tot circa 300 kilo stoom per uur, die in korte tijd gedurende de dag in extra stoom kunnen voorzien.

Bij de stoomvoorziening in grote industriële bedrijven, die stoom ook inzetten voor het aandrijven van turbines voor de eigen energieopwekking, komen heel andere typen installaties kijken. De verticale eboilers van het Noorse Parat Halvorsen wekken stoom op met behulp van (doorgaans 3-6) elektroden in direct contact met het water in de ketel op een druk van 85 barg en volumes tot 90.000 kilo stoom per uur.

recente audits in het licht van EU-energiebesparingsproject Steam Up, uitgevoerd bij een tiental energie-intensieve bedrijven in Europa, is vernieuwing van de stoomvoorziening de meest effectieve ingreep om energie te besparen en CO₂-reductie te realiseren. Het Tilburgse bedrijf EcoSteam and Heating Solutions is al tientallen jaren actief met de levering van gasgestookte stoominstallaties

aan de zware industrie. “Drie jaar terug ontstond een kentering in de markt”, vertelt sales engineer Rob Snelders. “De overheid zette toen vol in op het klimaat en de energietransitie. Wij waren een van de eersten die om gingen zien naar elektrisch aangedreven stoominstallaties. Onze markt is redelijk conservatief. Andere leveranciers waren terughoudender. Wij hebben doorgezet.”

‘De continuïteit is vele malen belangrijker dan de reductiedoelen van de overheid’

Besmetting? Bacteriegroei?

Salmonella? Lysteria?

Biofilm? Fouling?

Beilby layer?

Reinigbaarheid?

Zwartverkleuring?

Corrosie? Pitting?

Aankleven? Aanbakken?

Verstopping? Aanladen?

Geurbederf? Smaakbederf?

Rouging? Oxidatie? Roest?

ELEKTRODEN

Ecosteam ging de samenwerking aan met het Noorse Parat Halvorsen, specialist in high voltageboilers (voor 6-24 kV-aansluitingen op middenspanningsniveau). Inmiddels heeft het bedrijf meerdere opdrachten gekregen voor e-boilers van rond de 20 en 30 MW. De eerste is afgeleverd bij papierproducent Sappi in Maastricht. “Scandinavië heeft al volop ervaring met e-boilers vanwege het grote aanbod duurzame elektriciteit. De andere Europese ketelbouwers blijven achter. Ze zijn ermee bezig, maar ze kijken naar verwarmingselementen, waar elektrische ketels van oudsher mee zijn uitgerust. De technologie met elektroden, zoals Parat die ontwikkeld heeft, is veelbelovend”, zegt Snelders.

Plussen en minnen

+ Geen schadelijke milieu-emissies uit rookgassen: bedrijven die meedoen aan het EU-emissiehandelsysteem kunnen de CO₂-credits te gelde maken

+ Rookgaskanaal van gasgedreven installatie overbodig: bespaart plaats

+ Verduurzaming

+ Anticipeert op uitfasering gasnet

+ Hybride oplossingen spelen in op grillige stroom- en gasprijzen

+/- Terugverdientijd elektrische en gasgestookte stoomketel ongeveer hetzelfde

+/- Verwarmingselementen zijn gevoeliger voor verkalking maar elektrode-boiler is niet gevoeliger voor verkalking

- Kosten voor elektriciteit zijn nu nog hoger dan gas

- Krapte elektriciteitsnet

BUSINESSCASE

De krapte op het elektriciteitsnet is zeker een spelbreker, beaamt Snelders, “maar in Brabant zie je dat de problemen zijn opgelost. Natuurlijk moet de infrastructuur toereikend zijn. Zeker is in elk geval dat niet alle bedrijven op korte termijn een netaansluiting zullen krijgen.” Snelders ziet dat vooral de bedrijven die SDE++-subsidie toegekend hebben gekregen, nu versneld gaan investeren. Deze speciale subsidieregeling voor grootschalige energieopwek is uitgebreid naar andere sectoren dan alleen wind- en zonneenergie. “Het verkrijgen van deze subsidie is voor hun businesscase essentieel. Het biedt de garantie dat het bedrijf het onrendabele deel van de investering terugkrijgt, als de prijzen onverwachts oplopen. Zo’n subsidie is bedoeld voor de komende vijftien jaar. Het is een soort verzekering voor deze bedrijven.”

HYBRIDE

Aan de andere kant zijn er ook bedrijven die volop willen inspelen op de ontwikkelingen op de energiemarkt, en om die reden naast hun gasgestookte stoominstallatie een e-boiler aanschaffen. Als de stroomprijzen laag zijn, gaan ze over op elektrische stoomproductie. Hybride systemen met een conventionele gasketel en een separate e-boiler worden om die reden steeds aantrekkelijker, constateert Snelders. “Bij een constante stoomvraag wordt de elektrische ketel automatisch aan- of uitgeschakeld. Een e-boiler kan binnen dertig seconden op vollast draaien. De klant aan wie we onze eerste e-boiler hebben verkocht, vertelde me pas nog dat deze investering nu al zijn geld oplevert.” ●

De verticale e-boiler van het Noorse Parat wekt stoom op met behulp van elektroden in plaats van verwarmingselementen. (Foto: Parat Halvorsen)

‘De technologie met elektroden is veelbelovend’

Rob Snelders, Ecosteam

Veilige en draadloze bediening van het instrument zonder procesonderbreking

OPTIMASS x400 series –Coriolis massaflowmeters met Bluetooth®

• Hoge turndown ratio en meetnauwkeurigheid onder veeleisende condities, temperaturen van –200° tot +400°C en drukken tot 200 bar

• Met de OPTICHECK- app kunt u on-site uw KROHNE instrumenten verifiëren en monitoren, ook in Ex Zone 1

• krohne.com/safety

Ontdek de nieuwe dimensie in sproeidrogen

Als het op sproeidrogen aankomt, voldoet de nieuwe DryMASTER serie aan alle eisen. In talrijke toepassingen, o.a. de voedingsindustrie, en in de uwe.

• Meer dan 900 varianten beschikbaar

• Proces-specifieke materialen

• Lange levensduur

• Eenvoudige reiniging en onderhoud

krohne.link/optimass-nl

products solutions services

• Hoge drukbestendigheid

• Korte levertijden

• Compatibel met bestaande installaties

www.lechler-sproeiers.nl

SLIMME REGELKLEPPEN MET IO-LINK

Schubert & Salzer Control Systems

heeft zijn pneumatische regelkleppen uitgerust met een IO-Link positioner. Dit maakt het mogelijk procesdata uit te lezen en de klep op afstand bij te stellen.

De nieuwste generatie 8049 digitale positioner voor pneumatische regelkleppen van Schubert & Salzer is nu voorzien van IO-Link. Hiermee kunnen fabrikanten eenvoudig diagnostische gegevens over de besturing en de klep aflezen. Bovendien kunnen parameters zoals dynamiek, nauwkeurigheid en karakteristieke curve op elk moment op afstand aangepast worden. Het positioneringssignaal, de positieterugmelding, de datatransmissie en zelfs de voeding zitten allemaal gebundeld in één kabel met een M12 stekker.

VOORDELEN

Het IO-Link protocol – de internationale standaard in de industrie – in de nieuwste versie 1.1.3 maakt het installeren en onderhouden van de kleppen in complexe installaties een stuk eenvoudiger. Extra soft- of hardware is niet nodig. Verkeerd aansluiten kan niet met de gecodeerde aansluitstekker. En ook voor het vervangen van een klep hoeft

geen specialist ingeschakeld te worden. De controller neemt de eerder gebruikte parametrering automatisch over via plug & play en is na zelfkalibratie direct klaar voor gebruik.

VOORSPELLEND ONDERHOUD

Door de statusgegevens, die niet-cyclisch via IO-Link worden doorgegeven, continu uit te lezen,

wordt de procesbetrouwbaarheid en de uptime van de installatie verhoogd. Met de beschikbare data wordt het ook mogelijk om voorspellende onderhoudswerkzaamheden in te plannen. “Dankzij de integratie van IO-Link kunnen de gegevens ‘uit het veld’ continu worden gecontroleerd. Zelfs de kleinste onregelmatigheden worden zo in een vroeg stadium opgemerkt”, zegt Peter Hofmann, product engineer bij Schubert & Salzer Control Systems. “Met behulp van de data kunnen fabrikanten actie ondernemen lang voordat er uiterlijke tekenen zijn die kunnen wijzen op een ongeplande productie-onderbreking. De doorlopende monitoring maakt het voor gebruikers gemakkelijker om de noodzaak van preventief onderhoud in te schatten, mogelijke storingen te voorkomen en de werking van de klep continu te optimaliseren.”

OVER SCHUBERT & SALZER

Schubert & Salzer Control Systems ontwikkelt, produceert en distribueert zeer nauwkeurige industriële regelkleppen en afsluiters. Het bedrijf uit Ingolstadt levert zijn kwaliteitsproducten (“Made in Germany”) rechtstreeks of via dochterondernemingen in de Benelux, Engeland, Frankrijk, India en de VS en via meer dan 40 internationale partners. De kleppen van Schubert & Salzer zijn energiezuinig, duurzaam en stil. De kleppen worden ingezet in de chemische en farmaceutische industrie, maar ook voor de productie en verwerking van voedingsmiddelen en dranken, kunststoffen, staal, glas, papier en textiel, met andere woorden overal waar vloeibare, dampvormige en gasvormige media gecontroleerd en afgesloten moeten worden. ●

Meer informatie: controlsystems.schubert-salzer.com

MODULAIR ALUMINIUM PERSLUCHT

Het modulaire aluminium leidingsysteem van Teseo voor perslucht, vacuüm, stikstof en vloeistoffen bespaart energie en kosten. Dit komt door de lage weerstand, het duurzame materiaal, uitwisselbaarheid en de op maat gemaakte leidingsystemen. “Het is alsof je er een extra compressor bij hebt.”

Een betrouwbaar systeem voor de distributie van perslucht en vloeistoffen kan een wereld van verschil maken voor de productie-efficiëntie. De modulaire, aluminium leidingsystemen voor perslucht, vacuüm, stikstof en technische vloeistoffen van Teseo zijn daar een goed voorbeeld van.

DUURZAAM

Ver voordat ‘zero impact’ en ‘sustainability’ modewoorden werden, speelde duurzaamheid al een rol bij het ontwerp en de productie van dit persluchtsysteem. Het gebruik van hoogwaardig aluminium is op zich al een duurzame keuze. Ook de mo-

dulaire opbouw is milieubewust en maakt het mogelijk om elementen aan te passen of toe te voegen al naar gelang de (veranderende) behoeften van de klant, ook in bestaande installaties. Dit voorkomt uiteraard verspilling van materialen en energie, wat kosten bespaart.

ONTWERP

Design is een tweede hoeksteen van het Italiaanse Teseo, dat met regelmaat innovatieve, ergonomische en functionele oplossingen patenteert met een aantrekkelijk design. Daarnaast wordt elk project – na een energiebesparings-

Een werkbank met een persluchtleiding op railsysteem (ATS). Luchtslang en elektriciteitskabel zijn in de montagerail verwerkt. De trolley brengt het gereedschap, met lucht en elektriciteit, soepel en ergonomisch naar het gebruikspunt.

SYSTEEM BESPAART ENERGIE

Over Teseo

Teseo, gevestigd in Desenzano del Garda (Italië), brengt sinds 1988 modulaire, aluminium persluchtsystemen op de markt. Kwaliteit staat hoog in het vaandel: van in-house ontwerp tot de productie van het onderdeel via een netwerk van geselecteerde partnerbedrijven. De producten zijn wereldwijd verkrijgbaar via een uitgebreid distributienetwerk.

Teseo staat op de Hannover Messe (17-21 april 2023) in Hal 7, stand A12. www.teseoair.com

Teseo Benelux jan-willem@teseobenelux.com

analyse – specifiek op maat ontworpen voor de klant. Dit geldt zowel voor specialistische toepassingen als standaard productielijnen. Het ontwerp wordt altijd toegesneden op de specifieke behoeften van de klant en de situatie ter plaatse. Daarbij komen de 30 jaar ervaring van Teseo goed van pas. Zij weten als geen ander hoe ze de lay-out van de persluchtleidingen kunnen optimaliseren. De efficiëntie wordt daardoor zo ver verhoogd dat klanten aangeven dat het lijkt alsof ze “er een extra compressor bij” hebben.

ADVIES

De technische afdeling van het bedrijf biedt klanten ook advies op het gebied van regelgeving en traint installatietechnici. Teseo begeleidt en assisteert de installateurs die het systeem aanleggen gedurende het hele traject – van ontwerp tot eindtest – zodat het zo snel mogelijk operationeel is. Deze afdeling is ook verantwoordelijk voor de adviezen over de optimale lay-out van het persluchtsysteem. Door het energieverbruik constant te monitoren en de installatie eventueel nog verder aan te passen, kan de energiebesparing gemaximaliseerd worden.

MANIFOLDS

Teseo levert ook onderdelen voor persluchtinstallaties, waaronder manifolds. Zo maakt het bedrijf een kant-en-klare manifold voor de distributie van perslucht en andere vloeistoffen. Dit onderdeel is robuust, licht van gewicht, modern van ontwerp, corrosiebestendig en gemakkelijk te installeren. Daarnaast levert het bedrijf ook andere onderdelen zoals werkbanken en zwenkarmen voor het inrichten van productie- en montagelijnen. ●

Levende materialen voor duurzaam ontwerp

OPENING BIODESIGN LAB DELFT

De faculteit Industrieel Ontwerpen (IO) van de TU Delft heeft eind 2022 het Biodesign Lab officieel geopend. In de gecontroleerde omgeving van het ML 1 Lab kan het ontwerppotentieel van micro-organismen als algen, bacteriën en schimmels onderzocht worden en benut voor duurzame, toekomstige toepassingen.

Professor Caspar Chorus, decaan van IO, en Elvin Karana, hoogleraar Materials Innovation and Design, knipten op 15 december 2022 het lint door van de hypermoderne faciliteit voor R&D aan levende artefacten. Werken met levende materialen is een opkomend onderzoeksgebied met mogelijk-

heden om tot een schonere productie te komen op basis van wat natuurlijk ontwerp laat zien. Wat levend is, is hernieuwbaar en daarmee in principe ook duurzaam. Dat hier nog veel onderzoek voor nodig is staat buiten kijf, maar dat het tot applicaties gaat komen, daaraan twijfelt niemand bij de TU Delft.

TAAL VAN DE BIOLOGIE

Professor Karana gaf bij de opening aan dat “ontwerpers meer en meer de taal van biologie en ontwerp zullen moeten spreken om onzichtbare medewerkers uit de natuur aan te spreken.” Karana en haar onderzoeksteam willen meer te weten komen over “hoe levende artefacten ecologisch en sociaal kunnen worden ingebed in het dagelijks leven en hoe wij als mensen empathischer kunnen worden ten opzichte van andere levende soorten.” Levende materialen zijn volgens haar niet alleen een instrument voor de onderzoeker, maar ook iets om voor te zorgen. Dit klinkt misschien wat vaag, maar dat is het niet, zo werd duidelijk op

deze openingsdag. Het nieuwe lab gaat namelijk werken aan concrete toepassingen, zoals luchtzuiverende gordijnen, levende sensoren en genezende maskers. Karana: “Want de designwereld heeft behoefte aan nieuwe en innovatieve materialen, met nieuwe mogelijkheden voor interactie en schonere productiemodellen.”

LEVENDE SENSOREN

Tijdens de opening konden bezoekers kennisnemen van de diverse onderzoeksprojecten. Na het passeren van een sluis gaf onderzoeker Joren Wierenga uitleg over de labinrichting, waaronder een autoclaaf voor sterilisatie, een vriezer, een zuurkast, kweekkasten, een centrifuge en microscopen. Promovendus Ward Groutars liet een plexiglazen opstelling zien, waarin ronde, kleurige patronen groeien op een zwarte achtergrond. Het zijn kolonies Flavobacteriën die gekleurde microstructuren vormen, enigszins vergelijkbaar met een dunne olievlek op het water. Flavobacteriën reageren op temperatuur, vocht en andere organismen. De

Programma Biodesign Lab TU Delft

Aan de TU Delft zijn twee onderzoeksrichtingen voor de komende jaren onderdeel van het Europese Pathfinder programma NextSkins. Het Biodesign Lab werkt samen met projectcoördinator dr. MarieEve Aubin-Tam (faculteit Technische Natuurwetenschappen) en onderzoekers van twee andere universiteiten. Aubin-Tam onderzoekt synthetische biologische materialen, zoals kunstmatig parelmoer en zelfhelende materialen. Ze wil de productie daarvan de komende jaren opschalen van centimeters naar meters.

Professor Elvin Karana ontwikkelt samen met professor Tom Ellis (Imperial College London) een therapeutisch biomateriaal, zoals een gezichtsmasker van bacteriële cellulose dat huidontstekingen remt dankzij reactieve gistcellen.

daarbij behorende kleurstructuren zouden mogelijkheden kunnen bieden voor de ontwikkeling van omgevingssensoren op natuurlijke basis.

ZUIVERENDE GORDIJNEN

Jiwie Zhou werkt aan “fotosynthetische levende interfaces”, die onder andere kunnen worden toegepast op gordijnen, kleding, et cetera, ge-

bruikmakend van blauwgroene cyanobacteriën. Tijdens de fotosynthese leggen deze blauwalgen kooldioxide vast om zuurstof te produceren. Ook cyanobacteriën veranderen van kleur in respons op hun omgeving en zuiveren bovendien de lucht. Een mogelijke toepassing zou daarom kunnen zijn om ze te integreren in gordijnen om de lucht te zuiveren. ●

‘De designwereld heeft behoefte aan nieuwe en innovatieve materialen voor schonere productiemodellen’

FLUIDS PROCESSING WORLD

GRONINGEN, NEDERLAND

Onderzoek naar betaalbare, groene waterstofproductie

De ontwikkeling van het Hydrohub MegaWatt Test Center (HMWTC) voor het testen van waterelektrolysetechnologie op industriële schaal is in volle gang. De bouw van het HMWTC is in april 2021 gestart bij EnTranCe, Centre of Expertise Energy van de Hanzehogeschool in Groningen. Naast duurzaamheidsinstituut ISPT, TNO en de Hanzehogeschool is er samengewerkt met Shell, HyCC, Yara, Gasunie, PlugPower, Groningen Seaports, Rijksuniversiteit Groningen en Yokogawa. In november 2022 kondigde ISPT aan dat alle apparatuur aanwezig was voor ingebruikname van het testcentrum, inclusief de nutsvoorzieningen, de Proton Exchange Membrane (PEM) Electrolyser en de Alkaline Electrolyser (AE)-units. Binnenkort kunnen bedrijven de faciliteit gebruiken voor praktijktests op schaal. ●

AMSTERDAM, NEDERLAND

Onafhankelijke

emissiemeting via satelliet

Het Nederlandse ruimtetechbedrijf Caeli gaat voor het Zwitserse UBS, de grootste zakenbank ter wereld, met satellietgegevens de CO₂- en methaanuitstoot van grote bedrijven onder diens klanten in kaart te brengen. Het gaat om energiecentrales, kolenmijnen, staalfabrieken en bedrijven in de kunstmest- en petrochemische industrie die relatief veel broeikasgassen uitstoten en bovengemiddeld bijdragen aan de opwarming van de aarde. Blijven ze dat doen, dan zouden ze minder waard kunnen worden voor banken en andere beleggers. Door samen te werken met Caeli is de bank niet langer uitsluitend afhankelijk van de klimaatrapportages van bedrijven zelf, en kan het emissies direct meten op basis van geanalyseerde satellietdata. Nu moet UBS het doen met verouderde data uit milieurapportages. De materie wordt daarmee ook transparanter. Organisaties die op de ene plek vergroenen en op de andere plek niets doen of meer uitstoten, kunnen dit niet meer boekhoudkundig verhullen in hun jaarverslagen. Caeli put uit data van het door KNMI en TNO ontwikkelde meetinstrument

TROPOMI aan boord van de Europese aardobservatiesatelliet Copernicus en van infraroodmeter IASI op weersatelliet MetOP. Beide instrumenten meten gassen in de atmosfeer die Caeli tot op de hectare nauwkeurig kan berekenen. Het bedrijf laat op satellietgegevens bepaalde algoritmes los om de uitstoot van verschillende gassen wereldwijd in kaart te brengen. Dit gaat van kooldioxide tot methaan en van ammoniak tot stikstofdioxide. Hoe goed die berekeningen zijn, bleek tijdens het stikstofdebat in de Tweede Kamer op 3 november waarop een kaart met stikstofmetingen van Caeli gepresenteerd werd, die volgens de onderneming veel nauwkeuriger bleken dan die van de reguliere grondmeetstations. ●

OOSTENDE, BELGIË

Drinkwaterzuivering met omgekeerde osmose

Veolia Water Technologies heeft in Oostende een waterzuiveringsfabriek geopend die in een meertrapsfiltratieproces drinkwater produceert van een kwaliteit die ver boven de wettelijke eisen ligt. Dit is te danken aan de toepassing van omgekeerde osmose (RO), filtratie met actieve kool en het weer toevoegen van mineralen aan het water, met als eindstap chloreren van het water. Tijdens de RO filteren halfdoorlatende membranen met een fijne poriestructuur mineralen, zouten en microverontreinigingen tot deeltjesgroottes van 0,1 nanometer. Schuifafsluiters van Schubert & Salzer Control Systems regelen de druk en het debiet voor deze minutieus afgestelde zuiveringsinstallatie en voorkomen plotselinge drukpieken in het RO-proces die de membranen zouden kunnen beschadigen. Schuifafsluiters regelen de waterstroom door het op- en neer bewegen van een interne schuif met draaiknop of knop aan de bovenkant van de klep. De installatie is flexibel voor de verschillende te produceren waterkwaliteiten en bespaart energiekosten. ●

ZWEDEN

Afvalwater gezuiverd naar chemisch proceswater

Het Zweedse speciaalchemiebedrijf Perstorp gaat afvalwater van een nabijgelegen gemeentelijke zuiveringsinstallatie gebruiken voor zijn productie om zo 1,1 miljoen liter zoet water per jaar te besparen. Dit voornemen past in de duurzaamheidsstrategie van het bedrijf, dat onder andere beoogt het zoetwatergebruik wereldwijd terug te dringen. Perstorp gaat het reeds gezuiverde gemeentelijke afvalwater verder zuiveren in zijn zogenoemde Oxo-productie-installatie. Het gerecyclede water gaat ook dienen voor het produceren van hernieuwbare waterstof met elektrolyse voor Perstorps transitieproject Air. Project Air beoogt een klimaatneutrale, chemische productie. Hiertoe gaan Perstorp Group en partner Uniper duurzame methanol produceren voor de chemische productie met circulaire productiemethoden die de CO₂-uitstoot met ongeveer 500.000 ton per jaar omlaag moeten brengen. ●

HANAU, DUITSLAND

Haalbaarheidsstudie groene

ammoniak/waterstof

Het Duitse ingenieursbureau Fichtner en het Nederlandse ingenieursbureau Proton Ventures gaan samenwerken om installaties voor de productie van ammoniak in Zuid-Europa, Zuid-Amerika en Afrika te realiseren. Ze doen dit in opdracht van een groot energiebedrijf dat interesse heeft in een haalbaarheidsstudie naar faciliteiten voor de productie van groene waterstof en ammoniak. De groene ammoniakfabriek wordt gevoed met groene waterstof, geproduceerd door elektrolyseapparatuur die draait op hernieuwbare energie. De geproduceerde groene ammoniak is zowel bedoeld voor direct gebruik als voor de export. ●

WALDKRAIBURG, DUITSLAND

Eerste pomp nieuwe

Netzsch-campus

MAPUTO, MOZAMBIQUE

Grootste bierbrouwerij in Afrika

Bierbrouwer Cervejas de Moçambique, een Mozambikaanse dochter van Ab-Inbev, heeft de grootste en modernste brouwerij van Afrika in gebruik genomen. De bottellijnen voor de productie van cassavebier in retourflessen zijn geleverd door KBS. Hierop kunnen tot 80.000 flessen van 550 milliliter per uur worden gevuld. Dat is hoog voor een regio waar de capaciteit zelden boven de 40.000 flessen per uur uitkomt. De brouwer maakte de afgelopen jaren een sterke groei door met zijn Impala-bier. Dit heldere bier met een schuimkraag is populair omdat het heel anders is dan het troebele thuisbrouwsel. Het lijkt op pils in plaats van een smoothie. ●

Pompenfabrikant Netzsch Pumps & Systems, een van de grootste leveranciers van verdringerpompen, zag op 9 januari 2023 de eerste pomp op zijn vernieuwde productielocatie in Waldkraiburg van de band rollen. Het betrof een excentrische wormpomp. De nieuwe Netzsch-campus combineert de drie locaties in Waldkraiburg, wat de operationele processen logistiek en productietechnisch een stuk efficiënter maakt. Op deze locatie worden geen fossiele brandstoffen gebruikt, wat past in de klimaatdoelen van het bedrijf om in 2045 volledig klimaatneutraal te zijn. ●

SEMINARS OVER DIGITALISERING

Op 28 en 29 maart 2023 organiseert

Krohne Academy een aantal seminars met als thema ‘Digitaliseren in de praktijk’. Digitalisering is een belangrijk thema in de procesindustrie, omdat het de productie efficiënter maakt, tracking & tracing verbetert en ook de efficiëntie van het onderhoud verhoogt. De voordelen zijn evident, de nadelen te overzien, volgens Krohne: digitalisering vereist een initiële investering, maar die wordt in de regel snel weer terugverdiend. Daarnaast is een slui-

tende cybersecurity van belang, maar die hindernis is snel genomen, mede gezien het feit dat de industrie steeds vaker verplicht wordt om te voldoen aan allerlei cybersecuritynormen.

Een ander thema is de relatie tussen arbeidsmarkt en digitalisering. Georganiseerd in samenwerking met Samson Regeltechniek, Schneider Electric, Focus-On en Phoenix Contact gaan de seminars onder andere in op meet- en regeltechnische aspecten, asset management, cybersecurity, digitalisering,

digital field services, diagnostiek en datatransmissie. Bedoeld voor (plant) managers en engineers die zich bezighouden met instrumentatie, automatisering, onderhoud en productieprocessen in de procesindustrie. Naast het lezingenprogramma en de live-demo’s, tonen de deelnemende bedrijven tijdens de pauze op de beursvloer hun producten, diensten en expertise. Kosteloos aanmelden kan via https:// nl.krohne.com/nl/services/training/ academy/digitaliseren-in-de-praktijk.

BORSTELLOZE MEMBRAANPOMPMOTOR

Borstelloze motor voor membraanpomp van KNF.

KNF heeft de aandrijfeenheid van zijn pompen radicaal vernieuwd. Niet alleen de motor, maar ook het pomphuis en de mechanische aandrijfcomponenten zijn opnieuw ontworpen. De nieuwe aandrijfeenheid met de naam KNF DC-BI heeft een geavanceerde, zelf-ontwikkelde borstelloze gelijkstroommotor. Een belangrijke technische innovatie is de grote mate van integratie: motor, pomp-

huis, kogellagers en excenter vormen één geheel. Deze integratie maakt de membraanpompen licht van gewicht en compact, en verbetert de prestaties voor dit type pompmotoren, aldus de leverancier. De nieuw ontwikkelde behuizing verbetert ook het warmtemanagement van de pomp, vooral bij continue zware belasting. Daarnaast is de levensduur van de pomp verlengd

Officiële

Krohne Academy organiseert seminars over ‘Digitaliseren in de praktijk’.

Krohne

+31 (0)78 630 6200

infonl@krohne.com www.krohne.com

door het formaat van de kogellagers te vergroten en hun positionering te optimaliseren. KNF biedt de DC-BI-motoren aan als maatwerk-optie voor meerdere micro gas- en vloeistofpompen.

KNFVerder

+31 (0)30 677 9240 info@knf-verder.nl www.knf.com

van

Voorraadhoudend, service, onderhoud en reparatie Multipomp bv, Canadaweg 10, 4661 PZ Halsteren

IN DE KOMENDE NUMMERS

● Wageningen Universiteit wereldwijd voorop in algenkweek.

● Fermentatie sleuteltechnologie voor de circulaire technologie.

● De laatste ontwikkelingen in instrumentatie om broeikasgassen te meten.

De volgende uitgave van Fluids Processing verschijnt op 11 april 2023. Mis ‘m niet!

(advertenties)

21-23maart2023

AquaNederland

Gorinchem

Vakbeurs voor de watersector. Innovaties en producten op het gebied van waterbehandeling, watermanagement en watertechnologie.

14april2023

Draadloosmeten,registreren, bewakeninééncloudoplossing online

Webinar van een uur, georganiseerd door Hitma, over het MySirius-dataregistratiesysteem van fabrikant JRI. Draadloos temperatuur en luchtvochtigheid meten, registreren en realtime bewaken in de cloud. Voor het bewaken van koelkasten, vriezers, stoven en andere transport- en opslagomstandigheden in de food, farma, labs en ziekenhuizen.

17-18april2023

CIP-Innovatievereinigingstechnieken

Utrecht

2-daagse cursus van Burggraaf & Partners over Cleaning in Place voor producenten en machinebouwers in de food, feed en farma. Alle nieuwe automatische reinigingssystemen komen aan bod, niet alleen voor leidingen en tanks, maar ook voor open systemen zoals transportbanden, afvulmachines of andere apparatuur. Aandacht voor Robot-CIP (r-CIP), wat besparingen oplevert op de totale reinigingskosten (en downtime) en de enige manier is om te kunnen garanderen dat je met schone apparatuur begint.

WEBINAR MONSTERNAMEPROCES

NIVEAU SENSOREN

VOOR FLUIDS

OP BASIS VAN RADAR, VLOTTER, ULTRASOON, MAGNETOSTRICTIEF, HYDROSTATISCH, CAPACITIEF, TRILVORK +31

Op 16 maart van 10:00-11:00 uur organiseert Hitma in samenwerking met TWI Company een webinar over correcte monstername. Monstername is een essentieel onderdeel van het productieproces in de voedingsmiddelenindustrie. De gevolgen van verkeerde monstername zijn groot. Afgekeurde batches, risico’s voor de volksgezondheid, recalls en reputatieschade zijn doemscenario’s. Correcte monstername kan dit voorkomen. Een foutloos monster hangt o.a. af van de keuze van de monsternamekraan, gebruik en reiniging van de kraan en het correct afnemen en vervoeren van het monster. Specialist Amy van der Heide legt uit hoe je met de juiste equipment betrouwbare monsters neemt.

Naast materiaal is ook training van belang. Emiel Nooter en Jort Holttrop vertellen hoe de TWI-trainingsmethode zorgt voor continuïteit, kwaliteit en standaardisatie van het monsternameproces.

Aan bod komen:

• Waarom 100% controle noodzakelijk is?

• De werking van monsternamekranen

• De reinigingsprocedures van monsternameapparatuur

• Wat is Training Within Industry?

• Waarom is standaardisatie noodzakelijk?

• De trainingsstandaard voor monstername

Het webinar is gratis. Aanmelden kan via https://bit.ly/Hitma-monstername

UNIS Group repareert vakkundig en snel

Is uw industriële elektronica defect of werkt deze niet naar behoren? UNIS Group is gespecialiseerd in de reparatie van gebruikte elektronica, ook als deze speciaal voor u is gemaakt.

Onze technische specialisten repareren op componentniveau, ondersteund door geavanceerde meet- en testapparatuur.

Voordelen van reparatie door UNIS Group:

Vaste prijzen voor reparaties

No cure, no pay

Tot 2 jaar garantie

Spoedreparaties mogelijk

Omruilservice

Gratis ophaalservice

BEURS

Onderhoud, veiligheid en meet- en regeltechniek onder één dak in Antwerpen

VEILIGHEID

Nieuwe versie Safety Culture Ladder in de maak

ONDERHOUD

Drukverdeling pakking en pakkingringen cruciaal om lekkage te voorkomen

E:

W:

UW PARTNER IN ULTRASOON

INSTRUMENTEN

Lek Detectie

Lager Conditiebewaking

Lager Smering

Condenspot & Afsluiter

Elektrische Ontladingsdetectie

TRAINING

CAT I & CAT II Ultrasound Training

On-site Implementatie Training

TECHNISCHE ONDERSTEUNING

Kostenloze ondersteuning & software

Online Training

Kostenloze toegang tot onze kenniscentrum (webinars, artikelen, tutorials…)

T:

29 BEURS

MAINTENANCE | WORKSAFE | M+R: ONDERHOUD EN VEILIGHEID IN ÉÉN

Antwerp Expo opent op 22 en 23 maart 2023 de poorten voor de gecombineerde, industriële vakbeurzen Maintenance voor de onderhoudssector, Worksafe voor veiligheid in de productie en M+R voor meeten regeltechniek. Met aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen, zoals de inzet van drones voor onderhoudswerkzaamheden.

30 VEILIGHEID DE SAFETY CULTURE LADDER 2.0 KOMT ERAAN

NEN lanceert in 2023 een 2.0-versie van de Safety Culture Ladder. Met deze beoordelingsmethode kunnen bedrijven het veiligheidsbewustzijn en het bewust veilig handelen in hun organisatie meten en verbeteren.

33 ONDERHOUD OP WEG NAAR NORMERING AFSLUITERTESTEN

Om ongewenste emissies te reduceren moet een normering voor afsluitertesten ontwikkeld worden waarmee de meest gangbare stem seals – buisafsluiters – getest en onderling vergeleken kunnen worden. De juiste drukverdeling in de pakking en het samenspel van de pakkingringen blijft cruciaal om lekkages te voorkomen, blijkt uit onderzoek dat is gedaan in het Interreg Project Circulair Onderhoud.

MaintenanceBeneluxiseenuitgavevanProcesMediabv Verschijnt 6 x per jaar.

Redactieadres

Proces Media

Marktplein 2

1421 AC Uithoorn

+31 (0)297 22 3462

redactie@maintenancebenelux.nl

Hoofdredactie

Vincent Hentzepeter +31 (0)6 2059 2436 vincent@procesmedia.nl

Eindredactie

Mischa Hoyinck mischa@procesmedia.nl

Vormgeving

Frizzon bv, Arnhem

Metmedewerkingvan:

Ingeborg Abendanon

Druk

Veldhuis Media, Meppel

Sales

Erik ten Haaf

+31 (0)297 22 3462

+31 (0)6 1003 1781 erik@procesmedia.nl

Debbie van den Dool en Marion van Sinderen +31 (0)316 22 7155 sales@procesmedia.nl

Abonnementen abo@procesmedia.nl

+31 (0)297 22 3462

Abonnementsprijs2023

Voor de Benelux: € 140 (excl. 9% btw).

Overig buitenland: op aanvraag.

Losse nummers: op aanvraag. Er geldt een opzegtermijn van een maand voor het einde van de lopende abonnementsperiode. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd. Uitsluitend schriftelijke opzeggingen worden geaccepteerd.

Uitgever: Proces Media bv, 1421 AC Uithoorn © 2023, Proces Media bv

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt worden in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch of door fotokopieën, opname of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur en/of de uitgever.

© Proces Media bv 30 MaintenanceBenelux | nr. 1 | maart 2023 27

an b Tevens leverancier vio-olie.

Ontdek de nieuwe dimensie in sproeidrogen

Als het op sproeidrogen aankomt, voldoet de nieuwe DryMASTER serie aan alle eisen. In talrijke toepassingen, o.a. de voedingsindustrie, en in de uwe.

• Meer dan 900 varianten beschikbaar

• Proces-specifieke materialen

• Lange levensduur

• Eenvoudige reiniging en onderhoud

• Hoge drukbestendigheid

• Korte levertijden

• Compatibel met bestaande installaties

A.J. van der Kooy b.v.

Denariusstraat 19a, 4903 RC Oosterhout

T 088 36 94 240 M 06 546 750 08 www.vdkooy.nl | info@vdkooy.nl

www.lechler-sproeiers.nl

Bereik de beslissers

www.maintenancebenelux.nl

MAINTENANCE | WORKSAFE | M+R: ONDERHOUD EN VEILIGHEID IN ÉÉN

Antwerp Expo opent op 22 en 23 maart 2023 de poorten voor de gecombineerde, industriële vakbeurzen Maintenance voor de onderhoudssector, Worksafe voor veiligheid in de productie en M+R voor meet- en regeltechniek. Met aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen, zoals de inzet van drones voor onderhoudswerkzaamheden.

De vakbeurzen Maintenance, Worksafe en M+R bedienen met meer dan 250 exposanten alle industriële takken van sport. Hierbij ligt de focus op productiegericht onderhoud, meet- en regeltechnieken, procesinstrumentatie en hands-on oplossingen om de veiligheid op de werkvloer te verbeteren. Wie op zoek is naar nieuwe ontwikkelingen kan zich onder meer oriënteren op de mogelijkheden van digitalisering, Industrie 4.0, slim onderhoud, en procesmonitoring als ‘Overall Equipment Effectiveness’. OEE is een in Japan ontwikkelde methode om op basis van meetresultaten de efficiëntie van productie-installaties te bewaken en te verbeteren.

BEMAS INNOVATION AWARD

Wie zich snel op de hoogte wil stellen van de topinnovaties tijdens deze beurstweedaagse, bezoekt de innovatiegallerij waar ruim twintig vernieuwende technologiën en oplossingen te zien zijn. Gemak dient de mens, daarom wordt er een Innovation Tour georganiseerd. Tijdens deze rondleiding worden bezoekers bijgepraat door standhouders over de nieuwste ontwikkelingen op hun vakgebied. Naast een vakjury kan ook het publiek weer meestemmen over de beste innovaties. De winnaars worden bekend gemaakt bij de uitreiking van de BEMAS Innovation Award

tijdens de ‘Afterwork drink’ op woensdagavond. Dit netwerkmoment wordt opgeluisterd met live entertainment en muziek. Ook organiseert BEMAS, de sectorfederatie voor onderhoud, op 22 maart de verkiezing ‘Technical Team of the Year’ – een kans om te leren van best practices en ervaringen van collega’s.

LIVE DRONE-INPECTIES

Onderhoudsdrones zijn een recente ontwikkeling in de onderhoudssector en de resultaten van proefprojecten zijn veel belovend. De vliegtuigjes zijn live in actie te zien in de ‘Smart Maintenance

Maintenance | Worksafe | M+R

Plaats: Antwerp Expo

Data: 22 en 23 maart 2023

Tijden: 10:00-18:00 uur, op 22 maart naborrelen tot 20:00 uur

Tickets: gratis via www.maintenance-expo.be

Meer info: www.maintenance-expo.be |www.mr-expo.be

Zone’, mogelijk gemaakt door SkyeBase, een dienstverlener in drone-inspecties. De toepassingen van drones worden hier getoond voor verschilllende toepassingen. Nog zo’n doorbraakontwikkeling: Virtual en Augmented Reality. Hier is Acta het gastbedrijf. De opleider in techniek en automatisering zal het publiek op de hoogte brengen van de laatste mogelijkheden op VR- en AR-gebied. Zowel VR als AR laten een wereld zien die er niet is. Verschil is dat de gebruiker bij Virtual Reality een volledige 3D-omgeving ervaart, terwijl er bij Augmented Reality een virtuele 3D-laag op over de omgeving komt te liggen.

MASTERCLASSES

De Masterclasses zijn terug van weggeweest. Deze beknopte sessies zijn opgezet om snel vakkennis bij te spijkeren. Thema’s die aan bod komen zijn: trends en innovaties in procesanalysetechnologie, energietransitie en optimalisatie van processen, vernieuwing in PLCbesturingen, metingen van debiet, druk, niveau en temperatuur en gasdetectie. ●

Veiligheid op de werkvloer is breder dan Arbo-veiligheid. Ook psychosociale veiligheid, welzijn en integriteit zijn een onderdeel van Veiligheid & Gezondheid.

DE SAFETY CULTURE LADDER 2.0 KOMT ERAAN

NEN lanceert in 2023 een 2.0-versie van de Safety Culture Ladder. Met deze beoordelingsmethode kunnen bedrijven het veiligheidsbewustzijn en het bewust veilig handelen in hun organisatie meten en verbeteren.

Wat in 2012 begon als de Veiligheidsladder is uitgegroeid tot een gerenommeerde methodiek waarmee bedrijven in binnen- én buitenland werken aan de veiligheid en gezondheid van hun medewerkers. Jeannette Hofman-Züter is als senior projectmanager bij NEN verantwoordelijk voor de Safety Culture Ladder. Dit jaar staat voor haar en haar collega’s voor een groot deel in het teken van de lancering van de vernieuwde Safety Culture Ladder (SCL 2.0). Ze vertelt over de drie belangrijkste punten die in de vernieuwde SCL worden geoptimaliseerd.

HERKENBAARHEID, REIKWIJDTE, GEDRAG

Hofman-Züter: “Allereerst wordt de ‘taal’ anders: meer algemeen en minder gericht op een specifieke sector. Zo wordt de Safety Culture Ladder herkenbaar voor iedereen. Omdat we merken dat sommige sectoren behoefte hebben aan een vertaalslag voor hun specifieke situatie, werken we aan een toelichting. Dit wordt een groeidocument dat de komende jaren aangevuld wordt met uitleg en voorbeelden. Het tweede punt is dat we meer ingaan op het belang van integrale veiligheid. In de nieuwe versie leggen we beter uit dat V&G – Veiligheid en Gezondheid – breder is dan alleen Arbo-veiligheid. Ook psychosociale veiligheid, welzijn en integriteit zijn een onderdeel van V&G. Een derde punt is dat in de nieuwe SCL cultuur en gedrag beschreven zijn als een uitkomst en eisen over documentatie en systemen eruit gehaald zijn. Het gaat er niet om hoe zaken geregeld worden, als de afspraken maar duidelijk zijn voor iedereen en alle medewerkers doen wat afgesproken is.”

COMMUNICATIE

Een belangrijk punt binnen de SCL is communicatie. Hofman-Züter: “In sommige sectoren

SCL: bewust veilig en gezond werken

De Safety Culture Ladder is een instrument om veiligheidsbewustzijn, houding en gedrag in bedrijven te meten. De nadruk ligt op de (integrale) veiligheidscultuur. De SCL is bedoeld om bedrijven en hun leveranciers te stimuleren om bewust veilig en gezond te werken. Hoe hoger het veiligheidsbewustzijn in een organisatie, hoe hoger de toegekende laddertrede. De SCL kan toegepast worden in alle sectoren. Meer informatie is te vinden op de website www.safetycultureladder.com

Webtool Safety Culture Ladder

Met deze webtool kunnen bedrijven een zelfinventarisatie uitvoeren als onderdeel van een certificatietraject. De zelfinventarisatie kan ook uitgevoerd worden los van een certificatietraject bijvoorbeeld als een eerste 0-meting of om op een laagdrempelige manier kennis te maken met de aspecten van de SCL. De tool is beschikbaar via www.webtoolscl.nl/

wordt niet makkelijk over veiligheid gesproken, terwijl dat juist zo belangrijk is. Durft iemand die helemaal onder aan de hiërarchie in een bedrijf staat naar de directeur te stappen om aan te geven dat een bepaalde situatie onveilig is? Het wegnemen van dit soort drempels heeft alles te maken met een goede veiligheidscultuur. De Safety Culture Ladder is geen checklist die je kunt afvinken, het is een methodiek om inzicht te krijgen in de eigen veiligheidscultuur en hoe deze te verbeteren. Sommige verbeteringen zijn makkelijk te introduceren. Door met elkaar te discussiëren over wat iedereen onder veiligheid verstaat, wordt een eerste stap gezet naar een veilige cultuur. Zo worden medewerkers gestimuleerd om open te zijn over fouten en om elkaar te durven aanspreken. Als je kijkt naar de SCL, dan gaat het om veel meer dan bedrijfsongevallen op de werkvloer. Het gaat ook over gezondheid, fysieke veiligheid, psychosociale veiligheid, ja zelfs over de invloed van pestgedrag op de werkvloer: een integrale benadering van veiligheid dus.”

Hoe is de SCL ontstaan?

ProRail heeft in 2012 het initiatief genomen om samen met stakeholders de Veiligheidsladder te ontwikkelen. Reden hiervoor was dat zij merkten dat ze ondanks alle technologische verbeteringen en protocollen niet verder kwamen met het terugbrengen van ongelukken. Zij hebben zich toen de vraag gesteld: ‘Wat gebeurt er in het gedrag en de houding van mensen als het over veiligheid gaat en op welke manier kun je ervoor zorgen dat mensen altijd kiezen voor de veiligste optie?’ Om hier een antwoord op te geven werd de Veiligheidsladder ontwikkeld. In 2016 wilde ProRail het concept verbreden en zochten ze een partij die het stokje van ze kon overnemen. Zo zijn ze bij NEN terechtgekomen. De Safety Culture Ladder is een instrument om veiligheidsbewustzijn, houding en gedrag in bedrijven te meten. (Beeld gebaseerd op Parker & Hudson, 2006 1).

AUDITMETHODE

NEN biedt met de Safety Culture Ladder een methodiek waarmee bedrijven kunnen meten waar ze op de SCL staan. Hofman: “De meeste bedrijven belanden na een eerste audit op trede 2. Heel soms komen ze op trede 3 binnen. Middelgrote en grote bedrijven hebben vaak HSE-afdelingen en zij hebben over het algemeen een goed en realistisch beeld van de praktijk. Daar zien we soms nog wel een grote kloof met directies van bedrijven, die vooral dénken dat ze goed bezig zijn. Voordat je op de hoogste trede van 5 zit, moet er wel het een en ander gebeuren.” NEN certificeert niet, legt Hofman-Züter uit. “Wij zijn alleen verantwoordelijk voor de methodiek. Onze core business is normalisatie, en normen worden ook vaak toegepast als basis voor certificatieschema’s. Die schema’s worden door ons samen met belanghebbenden opgesteld en beheerd. Voor het auditeren kunnen bedrijven terecht bij gespecialiseerde certificerende instellingen. Bij de implementatie van de veiligheidscultuurladder kunnen adviesbureaus helpen. Die scheiding willen we als neutrale stichting ook zo houden”, aldus HofmanZüter. “Maar natuurlijk kunnen bedrijven ons altijd bellen als ze meer over de SCL willen weten of een informatieve sessie willen volgen.”

WEBTOOL, TRAINING EN E-LEARNING

Om bedrijven te helpen met de Safety Culture Ladder biedt NEN een webtool aan waarmee bedrijven zelf een eerste veiligheidsscan kunnen doen. Voor sommige SCL-producten is het doorlopen van die webtool zelfs een verplicht onderdeel van het certificatietraject. Daarnaast verzorgt NEN trainingen om bedrijven bekend te maken met de Safety Culture Ladder. Dat kan op locatie, maar

ook in-company en er is zelfs een mogelijkheid om via e-learning kennis op te doen van de Safety Culture Ladder. De e-learning module is met name bedoeld voor mensen die aan het begin van de SCL staan.

VIER OPLEIDINGEN

Myke van Vliet, bij NEN verantwoordelijk voor het opleidingsgedeelte, vertelt welke trainingen er beschikbaar zijn. “We bieden vier opleidingen aan, afhankelijk van de leervraag. De eerste opleiding is een introductie op de Safety Culture Ladder. Dat is echt een instaptraining voor mensen en bedrijven die nog weinig van de SCL weten. Hoe werkt het en wat kan ik ermee? ‘Opstarten met de SCL’ is de tweede training en die gaat vooral over de implementatie. Deze opleiding is bedoeld voor kleine en middelgrote bedrijven die al de keuze voor SCL hebben gemaakt. De opleiding biedt handvatten

om te starten met de implementatie van de Safety Culture Ladder. Dan hebben we een tweedaagse auditoren training. De doelgroep is tweeledig. Enerzijds zijn het auditoren van certificerende instellingen die deze training volgen. Maar het zijn ook interne auditoren bij bedrijven die zich goed willen voorbereiden op een certificering. En dan hebben we nog de Masterclass SCL Trede 4-5. Deze opleiding kan alleen gevolgd worden door SCL-auditoren.” Van Vliet verwacht dat op termijn ook bedrijven deze opleiding zullen willen volgen. “Je ziet dat steeds meer bedrijven willen groeien naar trede 4 en soms zelfs 5. Een goede ontwikkeling en het is van daaruit ook logisch dat bedrijven op dat gebied training willen volgen.” ●

1 Parker, D., M. Lawrie, en P.T.W. Hudson. 2006. A framework for understanding the development of organisational safety culture.

Opleidingen Safety Culture Ladder

NEN biedt vier specifieke trainingen aan:

1. Introductie in de Safety Culture Ladder

2. Opstarten met de Safety Culture Ladder op trede 2/3

3. Auditor training Safety Culture Ladder

4. Masterclass Safety Culture Ladder Trede 4/5 (alleen voor SCL-auditoren )

Meer weten over deze trainingen? Kijk op https://bit.ly/trainingscl

E-learning: introductie in de Safety Culture Ladder

Met de e-learning maak je in je eigen tempo in vijf stappen kennis met de Safety Culture Ladder. Door middel van vragen en opdrachten wordt je stap voor stap meegenomen in SCL.

Meer informatie vind je op https://bit.ly/elearningscl.

Reductie ongewenste emissies uit bronpunten meer dan ooit noodzaak

OP WEG NAAR NORMERING AFSLUITERTESTEN

Om ongewenste emissies te reduceren moet een normering voor afsluitertesten ontwikkeld worden waarmee de meest gangbare stem seals – buisafsluiters – getest en onderling vergeleken kunnen worden. De juiste drukverdeling in de pakking en het samenspel van de pakkingringen blijft cruciaal om lekkages te voorkomen, blijkt uit onderzoek dat is gedaan in het Interreg Project Circulair Onderhoud.

Ongewenste emissies leiden niet alleen tot verlies aan grondstoffen, maar leveren ook veiligheidsrisico’s en milieuschade op. Potentiële lekken treden doorgaans op bij zogeheten bronpunten:

afdichtingen tussen/van leidingen en/of vaten, zoals afsluiters. Afsluiters bestaan uit een bovendeel en een afsluiterhuis met een opening. Door middel van een spindel wordt een klep handmatig

of mechanisch op en neer – respectievelijk positie ‘open’ en ‘positie dicht’ − bewogen. De productflow is daarbij evenredig aan de grootte van de klepopening.

Een fugitieve emissiebron is een lekkage door een niet (volledig) sluitende afdichting, die vooral voorkomt bij draaiende onderdelen als assen van pompen, afsluitkranen en kleppen.

VLAKTEDRUK

Naar schatting 60% van de ongewenste emissies komt op het conto van de afsluiters, en worden voornamelijk veroorzaakt door een afnemende vlaktedruk. Een stem seal dicht af doordat hierop een zekere vlaktedruk wordt aangebracht met behulp van een pakkingdrukker. De stem seal wordt daarbij radiaal aangedrukt maar wijkt uit in axiale richting, en die beweging is bepalend voor de afdichting. De vraag is dus waarom die vlaktedruk afneemt.

Fugitieve emissiebron

Een fugitieve emissiebron is een bron van lekkage in een industriële installatie, en wordt gerekend tot de categorie diffuse emissies.

Een dergelijke lekkage is het gevolg van een niet (volledig) sluitende afdichting, en komt vooral voor bij draaiende onderdelen als assen van pompen, afsluitkranen en kleppen. Ze kunnen zich overigens ook voordoen bij bijvoorbeeld flensverbindingen. In de wetenschap dat er alleen al in de Verenigde Staten jaarlijks 125.000 ton onbedoeld de atmosfeer ingaat, is er sprake van een zeer serieus (te nemen) probleem.

DUURTESTEN

Om die vraag te kunnen beantwoorden zijn door ITIS in Goes (duur)testen uitgevoerd. Directeur Colin Zegers legt uit waarom juist daar: “Wij beschikken over testbunkers waarin onder meer afsluiters en afdichtmaterialen kunnen worden getest op lekkages, zie kader Fugitieve emissiebron. Dit testen gebeurt aan de hand van de zogeheten snuffel-op-overdrukmethode (zie kader) en conform internationaal erkende normen.”

PAKKINGEN

De stembuspakking van de afsluiter bevat vijf of zes ringen pakking die normaal gesproken alle tegelijk worden gemonteerd en aangedrukt. De bovenste pakkingring blijkt zijn afdichtende rol dan goed te vervullen, maar voor de resterende ringen geldt dat niet of minder. Zegers licht dit toe:

“Het is de bedoeling dat elke ring in principe 30% wordt gecomprimeerd voordat de volgende wordt geïnstalleerd. Op die manier krijg je een optimale krachtenverdeling over ringen. Als je slechts een deel van de ringen voorcomprimeert, wat uiteraard een stuk sneller gaat, dan moeten die wel al het werk doen; de rest is dan louter ‘opvulling’. Hoe minder er wordt voorgecomprimeerd, hoe harder de pakkkingsringen dienen te worden aangedraaid, en dan houdt het, door vervorming van de ringen, een keer op.”

TESTVERLOOP

De tests verlopen steeds onder dezelfde omstandigheden qua druk en temperatuur. De pakkingen worden alle op dezelfde manier gemonteerd en met dezelfde kracht vastgedraaid. Met speciale, op de klep geplaatste druksensoren kan de kracht worden gemeten die nodig is om bouten van de pakkingdrukker aan te draaien teneinde de afdichtende werking optimaal te laten zijn. Zegers vult aan: “Door op de regelkleppen zogeheten

‘Gezien de jaarlijks vele duizenden tonnen aan fugitive emission is voortzetting van het onderzoek bepaald geen overbodige luxe’

Snuffel-op-overdrukmethode

Hierbij wordt het te onderzoeken object gevuld met een tracergas; doorgaans helium, soms methaan of waterstof of een mengsel daarvan. De druk in het werkstuk wordt zodanig opgevoerd dat het tracergas door elk denkbare imperfectie – ondeugdelijke lassen (scheuren, poreuze delen), verkeerd gemonteerde of ontbrekende pakkingsdelen –naar buiten komt. Aan de buitenzijde van het werkstuk wordt daarop gescand met behulp van een detectiesonde – ook wel aangeduid als ‘snuffelaar’ of ‘snuffelpen’ − die op zijn beurt is gekoppeld aan een lektester.

smart positioners te monteren wordt het mogelijk het aantal bewegingen en de grootte van de klepbewegingen te meten, vaak in combinatie met de drukken en temperaturen van het proces. Om het geheel nog ‘smarter’ te maken, zijn zover mogelijk sensoren voor het meten en voorspellen van emissies gekoppelde aan de reeds bestaande positioners.”

RELAXATIE

Proefondervindelijk is komen vast te staan dat de kracht van het aanzetten van de drukker, het soort pakking en het aantal slagen onderling verband houden. Verder blijkt een pakking na het vastdraaien direct te relaxeren – afname van de voordruk – met verlies van boutspanning tot gevolg. Dit heeft een negatieve impact op de lekdichtheid van de klep. Daarop zijn diverse factoren van invloed:

“Denk aan merk en type stem seal, de uitlijning, toleranties, ruwheden en temperatuur. Na relaxatie is de axiale kracht te gering, de bovenste ring wordt (overmatig) aangedraaid, maar kan dit niet verdragen en vervormt, de vlaktedruk valt (deels) weg en er treedt alsnog/opnieuw lekkage op, kortom: een vicieuze cirkel. De reden voor die optredende relaxatie staat op dit moment nog niet vast; daarnaar zal nog nader onderzoek moeten worden gedaan.”

nog zijn de claims van de fabrikant te vrijblijvend, daarover is iedereen binnen de European Sealing Association (ESA) – en gelukkig ook daarbuiten − het wel eens. Die normering moet er komen, want alleen dan is een testrapport écht van waarde en kan er daadwerkelijk sprake zijn van productverantwoordelijkheid.”

PERSPECTIEF

PARAMETERS

Voor de keuze voor een bepaald merk en type stem seal zijn zaken als druk, temperatuur, type pakkingmateriaal in relatie tot het product en de maximaal toegestane lekwaarde factoren van belang. Uit de uitgevoerde tests komt naar voren dat dynamische seals van afsluiters onder bepaalde omstandigheden lekkages vertonen, dit ondanks het feit dat aan de door de fabrikant opgegeven procescondities is voldaan. Vaak zijn dergelijke waarden niet of niet voldoende onderbouwd aan de hand van (onafhankelijke) tests. Wat ook niet helpt is het feit dat het vooralsnog ontbreekt aan een norm of regelgeving voor stem seals. In zijn rol van teamleider van het project is Zegers momenteel bezig met het schrijven van een norm voor het type testen van stem sealing.

NORMERING

“Het is de bedoeling per pakking type en materiaal, de manier van montage en de benodigde vlaktedruk zoveel mogelijk te standaardiseren. Ook is het zaak de relatie tussen de kracht van het aanzetten van de drukker, het soort pakking en het aantal aanhaalmomenten eenduidig in een norm vast te leggen, zodat iedereen op een eenduidige manier gaat werken en de resultaten van die bevindingen onderling uitwisselbaar zijn. Nu

Het project heeft door corona, maar zeker ook door de complexiteit ervan, vertraging opgelopen. “Omdat het Interreg-project eind 2022 is geëindigd, wordt gekeken of, en zo ja, op welke wijze, we de onderzoeken kunnen voorzetten, en gezien de jaarlijks vele duizenden tonnen aan fugitive emission is dat bepaald geen overbodige luxe”, aldus Zegers. Een scansysteem dat on-site kleppen traceert die in de nabije toekomst lekgedrag gaan vertonen, zou dan ideaal zijn. In dat verband heeft Zegers goed nieuws: “Momenteel wordt bij ITIS als een soort spin-off van het Interreg-project in eigen beheer een prototype testsysteem opgebouwd en getest. Helaas kan ik daarover in verband met de patentaanvragen nu niet meer zeggen.” ●

Interreg project

Circulair Onderhoud

Bij dit project werken zowel publieke als private partijen samen. De Penvoerder voor het project is het Kennis Innovatie Centrum voor Maintenance in de Proces Industrie (KICMPI). KICMPI werkt samen met de Belgian Maintenance Association (Bemas). Het doel van het project is het reduceren van het gebruik van grondstoffen en het reduceren van de uitstoot van emissies in zowel zuid Nederland als in Vlaanderen om zo het onderhoud duurzamer te maken.

Het Interreg project is officieel op 31 december 2022 geëindigd. Tijdens de slotmanifestatie op 15 november werden de resultaten getoond en toegelicht, en de voorlopige conclusies gedeeld.

Voor meer informatie, zie www.circulaironderhoud.eu

‘Het is de bedoeling dat iedereen op een eenduidige manier gaat werken en de resultaten onderling uitwisselbaar zijn’

‘Die normering moet er komen, want alleen dan is een testrapport écht van waarde’

Hart voor uw proces.

EERSTEKLAS

MEETTECHNIEK

GROOT DYNAMISCH BEREIK

OPTIMALE FOCUSSERING

120 METER MEETBEREIK

ZELFDIAGNOSESYSTEEM

SIL2/3 CERTIFICERING

CYBERBEVEILIGING

CONFORM IEC 62443-4-2

ALLES WAT U NODIG HEEFT.

Een optimale productiviteit behalen met zo min mogelijk handelingen?

Ontmoet de VEGAPULS 6X. De nieuwe radarsensor, die alle kennis in zich heeft om uw werk te vereenvoudigen. Van eenvoudige inbedrijfname, absolute meetzekerheid tot de hoogstmogelijke veiligheid. Wanneer de VEGAPULS 6X in uw proces zit, heeft u er geen omkijken meer naar.

VEGA. HOME OF VALUES vega.com/radar