Toen de Nationale Publieke Omroep (VPRO) in oktober 2018 een documentaire over de tulpenmanie uitzond, waren de reacties zo groot dat er snel daarna een tweede aflevering volgde. Wij willen meer weten over deze vreemde periode uit de Nederlandse geschiedenis. Om antwoorden te vinden duiken we in boeken en tijdschriften om alles te onderzoeken wat we kunnen vinden over de introductie van de tulp in Amsterdam rond 1600 en de opmars ervan als handelswaar tussen 1590 en 1620 door tuinders, botanici en natuuronderzoekers uit die tijd. Maar het is niet zo eenvoudig als je onderzoek doet naar iets dat meer dan 400 jaar geleden is gebeurd. De bronnen zijn schaars, bevooroordeeld of tegenstrijdig. Er is weinig overeenstemming over spelling, data of genoemde plaatsen. Het is ook moeilijk om echte feiten te scheiden van verhalen en fabels die deel zijn gaan uitmaken van de Nederlandse geschiedenis en van mythen en legenden die sindsdien worden verteld. Maar met wat speurwerk kunnen we erachter komen hoe het allemaal is ontstaan.
Wie introduceerde de tulp in Nederland?
Tulpen werden in Nederland geïntroduceerd door twee mannen: Hans de Oldenbarnevelt en Carolus Clusius. Het is echter niet bekend of zij zich bewust waren van de commerciële mogelijkheden van de bloem. Zij waren niet van plan tulpenbollen te planten. De Oldenbarnevelt was een staatsman en redenaar die een belangrijke rol speelde bij het tot stand brengen van de Nederlandse opstand tegen Spanje in de 16e eeuw. De opstand leidde tot de vorming van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en de opkomst van de Nederlanders als belangrijke Europese mogendheid. De Oldenbarnevelt was een centrale figuur in de opstand, en hij werd geëxecuteerd voor zijn rol in het teweegbrengen van veranderingen. Clusius was een arts en professor in de plantkunde die betrokken was bij de wereld van de tulpen als onderzoeker, geleerde en verzamelaar. Hij had ook enkele eigen tuinen. Hij was de eerste die tulpen op kleur classificeerde en publiceerde zijn werk in 1623.
Verwarring over namen en data
De tulp is tussen 1590 en 1600 in Nederland geïntroduceerd, waarschijnlijk in 1595. Het is erg moeilijk om preciezer te zijn dan dat. Wanneer de documentaire de woorden "introductie" en "introductie" gebruikt, behandelen de schrijvers niet alle aspecten van het onderwerp. De documentaire suggereert dat er slechts één inleiding was. Dit is niet waar. Er waren twee introducties, of liever gezegd twee importen van tulpen, één rond 1590 en één rond 1595. De documentaire suggereert ook dat tulpen door de VOC naar Nederland zijn gebracht. Slechts enkele bollen werden uit de Oost geïmporteerd. De rest kwam uit Turkije en Klein-Azië.
1616: tulpen zijn te waardevol om in tuinen te planten.
Er is een verhaal over een rijke dame die een gele tulpentuin had. Er wordt gezegd dat haar zoveel geld werd geboden voor haar bollen dat ze het aanbod moest weigeren omdat ze ze niet kon opgraven. Het verhaal is waarschijnlijk niet waar. Tulpen werden waarschijnlijk niet in tuinen gekweekt, maar in potten. Het verhaal vertelt ons echter iets anders: tulpen waren waardevol. In 1616 werden tulpen niet in tuinen gekweekt omdat ze te waardevol waren om te planten. Mensen verhandelden tulpenbollen.
1622: Een crash is onvermijdelijk.
De prijs van een enkele tulpenbol kon stijgen van 1 gulden naar 10, 100 of zelfs 1.000 gulden. Zo kostte een oranje tulp in 1621 misschien 100 gulden, maar in 1622 1.000 gulden. Dit betekende dat tulpen duurder waren dan huizen. De prijs van tulpen was onredelijk en de markt zou instorten. De tulpenmanie bleef echter groeien en bereikte Amsterdam en andere steden. Tulpen werden verhandeld in tavernes, en mensen speculeerden in tulpenbollen alsof het aandelen waren.
De tulpenmanie is voorbij, maar de gevolgen blijven.
De tulpenmanie eindigde in februari 1637 na een koude winter, groeiende economische onzekerheid en de financiële problemen van de VOC. Hierdoor barstte de tulpenbubbel en stortte de prijs in, waardoor veel mensen failliet gingen. Om de tulpenmanie te boven te komen, besloten de Nederlanders andere bloemen te gaan kweken die goedkoper en gemakkelijker te kweken waren. De kleur oranje werd ook geassocieerd met de Nederlandse opstand tegen Spanje, en men wilde die periode in de geschiedenis vergeten. Om deze redenen werd de tulp van de lijst van nationale bloemen geschrapt en vervangen door de narcis.
Wie werden tulpen geerntet, of wanneer worden tulpen geoogst?
Tulpen geerntet zijn tulpen die geoogst zijn. Het woord geerntet is verwant aan het Duitse woord pflücken, dat "plukken" betekent. Tulpen worden niet geplukt als ze rijp zijn. Ze worden geoogst voordat ze rijp zijn. Tulpen worden in Nederland in juni of juli geoogst en worden vaak weken of maanden op een warme en droge plaats bewaard. Er zijn ook manieren om een tulpenbol te laten bloeien, maar dat is een ander verhaal.
Conclusie over tulpen en de 1600
De tulp werd eind 16e eeuw in Nederland geïntroduceerd door tuinders, botanici en natuuronderzoekers. Maar ze hadden geen idee dat het een tulpenmanie zou veroorzaken. De twee introducties waren niet gelijktijdig. De eerste vond plaats rond 1590 waarschijnlijk in Haarlem of Alkmaar. De tweede gebeurde rond 1595 waarschijnlijk in Amsterdam. Er was ook een "tulpencrash" in 1637, toen de tulpenbubbel uiteenspatte als gevolg van een koude winter, economische onzekerheid en de financiële problemen van de VOC. De tulp werd als nationale bloem vervangen door de narcis, die goedkoper en gemakkelijker te kweken was. De tulp is een van de populairste bloemen ter wereld. Het is een van de grootste geldverdieners in de bloemenindustrie en trekt veel belangstelling van het grote publiek. Wist u dit alles over de geschiedenis van de tulp? Bent u nieuwsgierig naar iets anders met betrekking tot de tulp? Of heeft u andere opmerkingen of vragen hierover? Of liever plukverse tulpen bestellen? Laat het ons dan weten. We horen graag van u!
