Orkaan

Wat is een orkaan?

Orkaan

Als een tropische orkaan toeslaat, vliegen daken eraf, waaien bomen om en komen straten blank te staan. Orkanen ontstaan boven warm zeewater bij de evenaar en wisselen sterk van omvang, maar door de opwarming van de aarde worden orkanen krachtiger en verwoestender. Wetenschap in Beeld legt uit wat orkanen zijn, hoe ze ontstaan en hoe we moeten omgaan met een weersverschijnsel dat in de toekomst steeds extremer zal worden.

Orkaan, tyfoon of cycloon?

De benaming van een orkaan is afhankelijk van waar hij ontstaat. Daarom is er sprake van hurricanes, tyfoons dan wel cyclonen.

Cyclonen komen voor in de westenwindgordels en ontstaan in het grensgebied tussen koude en warme luchtmassa’s. Dit gebeurt met name op de Atlantische Oceaan en in West-Europa en Scandinavië.

Tyfoons zijn in essentie hetzelfde als cyclonen, maar dan in de tropen. In de Caribische Zee en West-Indië worden ze hurricanes genoemd en in Azië heten ze tyfoons.

Cycloon

© Shutterstock

Wat is een orkaan?

Een tropische orkaan is een krachtige storm met een windsnelheid van 33 m/s of 120 km/h, windkracht 12 op de schaal van Beaufort. Orkanen behoren tot de verwoestendste stormen die er zijn.

Orkanen worden ingedeeld van categorie 1 tot 5 volgens de schaal van Saffir-Simpson, waarbij 5 ‘allesverwoestend’ is. Omdat de schaal niets zegt over de omvang van een orkaan, delen meteorologen de totale energie ervan in volgens de zogeheten Integrated Kinetic Energy-schaal. Die geeft een beter beeld van de hoeveelheid energie die vrijkomt in het gebied waar een orkaan actief is.

Tropische orkanen komen over het algemeen niet in onze contreien voor, maar in lagedrukgebieden kunnen windstoten van orkaankracht optreden, ook bij ons.

Zo ontstaat een tropische orkaan

Een tropische orkaan ontstaat normaal gesproken in het zeewater dicht bij de evenaar, als de watertemperatuur minimaal 26 graden Celsius is.

Warme en vochtige lucht stijgt op vanuit zee en creëert een gebied met lage druk vlak boven het wateroppervlak.

De lage druk trekt luchtmassa's uit de omgeving aan, die worden opgewarmd door het warme zeewater en vervolgens opstijgen. Zo worden de wolken voortdurend ‘gevoed’ met meer vocht en energie.

Een tropische orkaan wordt daarnaast gevoed door de zogeheten afbuigende corioliskracht. Dit is de kracht die de aarde toevoegt aan grote zeestromen en weersystemen.

De corioliskracht zorgt ervoor dat de lage luchtdruk aan het begin van de rotatie in stand word gehouden, omdat de wind zich niet én naar binnen kan bewegen én de lage druk kan opvullen.

Wat is een orkaan?

© Shutterstock

Wat is het oog van een orkaan?

De corioliskracht zorgt ook voor het relatief windstille centrum in het midden, waar de orkaan omheen draait. Deze vredige plek wordt het oog van de orkaan genoemd en heeft een doorsnede van zo’n 20 tot 50 kilometer, is wolkeloos en er heerst een zeer lage luchtdruk.

Het is windstil in het midden, doordat de lucht die naar het midden wordt gezogen, het centrum nooit bereikt. De corioliskracht zorgt ervoor dat de wind afbuigt en opstijgt.

Bovendien daalt de lucht nabij het centrum, waardoor de wolken oplossen en het oog volkomen helder is.

Kunnen we orkanen voorspellen?

Meteorologen monitoren een orkaan met satellieten en via oppervlaktemetingen in de vorm van weerballonnen of radarsystemen op schepen.

De satellieten zweven gemiddeld om de zeven uur over hetzelfde gebied. Met behulp van gps-signalen kunnen de microsatellieten windsnelheden registreren bij het wateroppervlak in het oog van de orkaan.

Ten slotte maken ze ook gebruik van weermodellen die kunnen berekenen welke trajecten een tropische orkaan mogelijk kan afleggen.

Orkaan

© Shutterstock