90 procent haaien in oceanen uitgemoord jongste 20 jaar
De mensheid is aan een recordtempo de haai aan het uitmoorden. De jongste twintig jaar is zeker de helft van alle kraakbeenvissen (chondrichthyes) in onze oceanen verdwenen. Van die groep, waarin ook roggen zitten, worden de 400 soorten haaien het hardst getroffen. Van de kleinere soorten haaien is 70 procent verdwenen, van de grotere, de soorten die we graag zien in documentaires of waar we voor naar aquaria trekken, zelfs 90 procent. Wetenschappers rekenden uit dat zelfs wanneer er vanaf morgen geen enkele haai meer wordt gedood, het minstens twee mensengeneraties zal duren voor het bestand hersteld is. Maar momenteel is de kans reëel dat voor onze kleinkinderen haaien iets uit het verleden zullen zijn.
Een studie in opdracht van de International Union for Conservation of Nature (IUCN), waaraan meer dan honderd marinebiologen en haaienexperts uit de hele wereld werkten, werpt een dramatisch licht op de toestand van één van de oudste wezens op onze planeet. De eerste haaien zwommen 420 miljoen jaar geleden in onze zeeën. Ze evolueerden 320 miljoen jaar lang tot wat ze nu al 100 miljoen jaar zijn. De mens, die in zijn intelligente vorm amper 200.000 jaar bestaat, is er dus in geslaagd om vooral de jongste 20 jaar de haai tot op het randje van uitsterven te brengen.
Haai doodt mens: 10-0
Het is niet echt een eerlijke strijd. De kans dat u door een haai gebeten wordt (niet eens gedood) terwijl u aan het zwemmen bent in de zee is 38 keer kleiner dan de kans dat u getroffen wordt door bliksem. Voor elke persoon die gebeten wordt door een haai (alweer, niet gedood) verdrinken er 3.306 bij het zwemmen in de zee.
Mens doodt haai:
100.000.000-0
Terwijl er gemiddeld jaarlijks tien mensen wereldwijd sterven door een haaienaanval, worden naar schatting jaarlijks 100 miljoen haaien gedood, waarvan ongeveer 73 procent specifiek voor de handel in haaienvinnen. Of: 8.330 haaien per uur, 138 per minuut, eentje om de 2,3 seconden. Die slachtpartij is een relatief jong fenomeen: ze kreeg een nieuwe élan toen een aantal Aziatische landen aan hun economische opmars begonnen. De vinnen brengen in Azië honderden dollars op. Haaienvinnensoep wordt gezien als statusverhogend, een wondermiddel voor alles, van kaalheid tot impotentie. Het mag op geen enkel trouwfeest van de nieuwe middenklasse in bijvoorbeeld China ontbreken.
Smaakloos en ongezond
Eigenlijk heeft de vin geen smaak, maar ze wordt geserveerd in combinatie met onder meer kip en ham. Chinezen geloven ondermeer dat haaien geen kanker kunnen krijgen (iets wat ondertussen is weerlegd) en wie dus veel haaienvinnen eet, krijgt geen kanker. Een fabeltje. Haaienvinnen bevatten grote hoeveelheden kwik en kunnen op lange termijn juist schadelijk voor onze gezondheid zijn.
Hoe groter, hoe sneller dood
Ontvinnen is officieel verboden in Europa, maar er is een regeling waardoor je wel de vinnen aan boord mag afsnijden en het karkas en de vinnen in verschillende havens aan land mag brengen. Dat wordt eigenlijk niet gecontroleerd, dus die wet heeft ook geen tanden. Het gevolg is dat 35 procent van de haaien in de wateren in ons deel van de wereld op het punt staan definitief te verdwijnen. Voor de Amerikaanse kust is zowat de helft van de haaien verdwenen. Maar het ergst van al is het gesteld in de tropische wateren. Daar is 75 procent (en waarschijnlijk meer) van de totale haaienpopulatie verdwenen. het is overigens in die gebieden dat de meeste haaien leven.
De regel is doorgaans dat hoe groter de haai is, hoe harder ze getroffen wordt. Hamerhaaien zijn voor 80 procent uitgeroeid de jongste 20 jaar, tijgerhaaien zelfs met 90 procent. Haaien die migreren hebben dubbel prijs: ze kans dat ze gevangen worden is gewoon groter.
Schuld
Er zijn drie takken van de visserij verantwoordelijk voor die aanslag. De commerciële visserij die zich specifiek richt op het vangen van haaien voor hun vinnen is de belangrijkste. De schepen blijven soms wekenlang vissen in internationale wateren waarna ze naar huis terugkeren met vele tonnen aan haaienvinnen. Om ruimte uit te sparen voor de dure vinnen, worden die afgesneden terwijl de haaien nog in leven zijn. De "ontvinde" lichamen worden dan terug in zee geworpen waar de haaien een langzame en wrede dood sterven.
Bijvangst
De bijvangst bij de jacht op ondermeer tonijn en zwaardvis met longlines (drijvende vislijnen die tot 100 kilometer lang kunnen zijn en waaraan duizenden haken hangen) is de tweede boosdoener. Toen de haaienvin nog geen lucratief product was, werden de haaien meestal losgesneden waarna ze een kans van meer dan 80 procent hadden op overleven. Tegenwoordig worden ze echter gezien als een bonus voor de vissers, die ze snel van hun vinnen ontdoen, teruggooien en verminkt, levend een zeer langzame, pijnlijke dood tegemoet doen zinken.
Sport in de kraamkamers
Een derde, minder grootschalige maar uiterst destructieve praktijk is de illegale visserij in natuurparken met kleine bootjes die dicht bij de kust kunnen komen. En dus niet makkelijk vindbaar zijn voor de kustwacht. Desastreus want net in de gebieden die door de haaien als kraamkamers worden gebruikt.
Waarom haaien anders zijn
Haaien zijn extra gevoelig voor overbevissing. Zoals met alle grote roofdieren hebben ze een zeer geavanceerde manier van voortplanten. Hun levenscyclus lijkt meer op die van dolfijnen en walvissen dan op die van andere vissen. Dat houdt in dat ze er lang over doen om volwassen te worden (een walvishaai is pas na meer dan 15 jaar geslachtrijp) en ze weinig jongen voortbrengen (voor veel soorten slechts 1 tot 4 per jaar).
"Haaien zijn niet zoals andere vissen", zegt George Burgess, directeur bij het Florida Program for Shark Research. "Haaien leggen geen eitjes, ze zijn levendbarend. De wijfjes dragen de embryo's minstens 12, vaak 18 maanden. En het duurt bij de meeste soorten een jaar voor ze opnieuw kunnen dragen, bij veel van de grotere soorten is het een driejaarlijkse cyclus. Dat impliceert dat om een bestand te herstellen je niet over jaren maar over decennia spreekt."
"Ik ga dat niet zien, u ook niet, zelfs uw kinderen niet"
Voor de hamerhaai is die herstelperiode - mits maatregelen waar we nog heel ver vanaf staan - nu al zeker honderd jaar. "Ik ga dat niet zien, u ook niet, zelfs uw kinderen niet", zegt Burgess. "when these animals go down - they're down forever or for a very long time." (mvl)