Moet onze Dikke Van Dale echt een aandachtshoer zijn?

Zitten er gaten in mijn geheugen? Heb ik de verkeerde kranten gelezen? Was ik Oost-Indisch doof toen ik naar de radio luisterde?   

Ik begon ervoor te vrezen toen ik gisteren vernam welke nieuwe woorden zijn toegevoegd aan de Dikke Van Dale Online. Pisnicht? Nooit van gehoord. Twaiku? Idem dito.  

Zo zijn er wel meer woorden bijgekomen die kennelijk trendy zijn. Daaruit moet ik, gezien ik ze niet ken, besluiten dat ik mijn hipheidsgehalte dringend moet pimpen:  

• phablet: lijkt een naam voor een nieuw soort fabuleus scheermesje, maar dat is het niet
• socialbesitas: zou een goedkoop verwijt van Bart De Wever aan Paul Magnette over onze sociale zekerheid kunnen zijn
• phpd: ik dacht aan nieuw element in de tabel van Mendeljev, maar het betekent 'pijntje hier pijntje daar'

Het zijn woorden waarvan je nu al weet dat ze zich niet blijvend in onze taal zullen nestelen, maar toch voorziet Van Dale tweemaal per jaar een uitvoerige aanvulling van het online woordenboek. Volgens Ruud Hendrickx, hoofdredacteur van de Grote van Dale, "moet alles wat een gewone mens aan woorden tegenkomt tussen geboorte en dood" in het woordenboek. Nieuwe woorden worden eerst voorlopig toegevoegd en krijgen pas na een drietal jaar intensief gebruik een definitieve plek in het online en soms ook papieren woordenboek.  

De heer Hendrickx, die, wanneer hij praat, élke letter van élk woord zo nadrukkelijk uitspreekt dat je meteen weer weet dat ons alfabet uit zesentwintig tekens bestaat, wil dus ook élk woord in de online Van Dale. Dat kunnen we hem niet verbieden, maar het zou beter passen bij een eerbiedwaardig instituut als Van Dale dat het minder aanschurkt (of moet ik 'twerken' zeggen) tegen de trends van het moment, en een woord zelfs online pas opneemt wanneer de taalgebruiker er niet langer de wenkbrauwen bij fronst. Het nieuws willen halen met deze tijdelijke woorden, die vooral seks- en scheldtermen zijn, lijkt op het gedrag van een aandachtshoer (ook een nieuw woord), terwijl ik Van Dale altijd heb gezien als een grijze, oudere heer in driedelig maatpak. Daarmee associeer je een geduldige blik op de horizon in plaats van een duik in de golven van het hippe moment. Van Dale moet trouwens opletten dat zich onder zijn nieuwe woordenarsenaal geen burgeroorlog ontketent: ik heb de lijst met 1.000 nieuwe woorden grondig bekeken, en dat bij courante woorden als 'feestbeest' en 'consumptieartikel' staat dat ze "voorlopig zijn toegevoegd in 2014', terwijl dat ook geldt voor 'phpd', 'browsergame' en 'helikopterouder' - daar komt geheid woordenheibel van.  

Bij de lading nieuwe woorden zitten nogal wat Engelse en technologische termen, en uitblinken in schoonheid en poëzie doen die maar zelden. Voor bekorende woorden die zo oud zijn dat ze inmiddels weer nieuw zijn, wend ik me liever tot mijn Verdwijnenwoordenboek, waarvan er hopelijk binnenkort een nieuwe editie verschijnt. In het Van Dale Modern Verdwijnwoordenboek (2010) beschrijft Ton den Boon 750 verdwenen woorden en uitdrukkingen die in de twintigste eeuw definitief uit ons taalgebruik zijn verdwenen. Retro is vandaag hip, dus moet elke taalgebruiker zijn hart kunnen ophalen aan deze retrologismen: lillebenen (slingeren), wervelziek (duizelig), lijfslust (libido), aamborstig (kortademig), bedsermoen (een vermaning van een vrouw tegen haar man terwijl ze in bed liggen).  

Mijn twee favorieten uit het Verdwijnwoordenboek zijn 'spijkertjeswee', een woord voor het leed van de eenzame fietser die met een lekke band langs de weg staat, en 'schrijfjeukte', waarbij je zo'n aandrang voelt om te schrijven dat je er lichamelijke ongemakken van krijgt. Of, zoals het in het Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde uit 1923 klinkt: "De lijder aan schrijfjeukte moet de pen opnemen, met onweerstaanbaren drang regel aan repel op het papier krabbelen en rusteloos doorschrijven, tot de vingers, door kramp bevangen, tot werkstaking dwingen. Dan is hij tijdelijk ongenaakbaar voor vrouw en kroost en kreunt hij als een diep rampzalige."

Nou, kom daar maar eens om, Miley Cyrus, als je dacht dat je van al dat twerken jeuk kon krijgen.