Stel nieuw management aan om inlichtingendiensten aan te sturen

De onthullingen over de blijvende malaise bij de militaire inlichtingendienst ADIV doet de wenkbrauwen bij de NAVO fronsen. Ze zijn er niet gelukkig dat de inlichtingendienst van het gastland van zowel NAVO als EU, de eerste lijn van verdediging tegen spionage dus, een intern zootje is. Onvermijdelijk doen de interne twisten afbreuk aan een even noodzakelijke als doortastende contraspionage.

Deze krant bracht de voorbije week de crisis bij onze militaire inlichtingendienst breed in beeld. De nodige herstructureringen blijken geblokkeerd te worden door iemand die baas naast de baas is. Vervolgens onthulde deze krant hoe onze inlichtingenofficieren gezellige onderonsjes houden met de beruchte Syrische geheime dienst Mukhabarat. Ook bij de Staatsveiligheid zijn er interne problemen: broodnodige hervormingen op vlak van human resources veroorzaken onvrede en zwengelt de malaise aan die precies onafgebroken heerst sinds de jaren 80. Onze diensten verdienen beter en de burgers die ze beschermen ook.

Hier is dus iets wezenlijk mis; er is niet alleen sprake van één incident, maar van een aaneenschakeling van incidenten die wijzen op structurele disfuncties in de werking van onze veiligheidsdiensten. Deze incidenten roepen vragen op over politiek toezicht, en vooral het dagelijks management van de veiligheidsdiensten, wanneer we moeten vaststellen dat deze voor onze veiligheid primordiaal belangrijke diensten aaneenhangen met spuug en plaktouw. Dit zouden dé elitediensten van de overheid moeten zijn, bevolkt met supertalenten en tot in de puntjes georganiseerd. Op het internationaal niveau van de besten, gezien het belang van België als nest van spionnen en terroristen.

Maar niet dus. Dat er nog steeds onvoldoende is ingezet op de effectiviteit van de inlichtingendiensten is wraakroepend. Het gaat niet alleen over broodnodige extra middelen en investeringen, die slechts met mondjesmaat en tergend traag gebeuren. Meer dan ooit dringt zich een rationalisatie van de besluitvorming en de bedrijfsvoering op. Het is duidelijk dat er op het niveau van dagelijkse aansturing van de diensten een lacune is tussen de diensthoofden en de uitvoerende macht. De diensthoofden kunnen nog steeds niet doen wat nodig is omdat ze onvoldoende ondersteund zijn door hun ministers.

Zoals de mislukte regering-Michel de Nationale Veiligheidsraad en ondersteunende organen momenteel heeft opgevat, lijkt er geen ruimte voor dagelijkse sturing. Zo ontstaan wantoestanden bij de inlichtingendiensten, die niet de slagkracht hebben van rechtlijnige structuren met betere eenheid van commando. Als België zijn geloofwaardigheid wil behouden ten aanzien van de private sector en het buitenland, moeten de mechanismen, budgetten, regelgeving, en informatiebeheer drastisch worden herzien. De inlichtingendiensten moeten als onze eerstelijnsverdediging zo flexibel mogelijk kunnen reageren op de complexe dreigingen tegen ons land.

Het is hoog tijd dat een manier wordt gevonden om het voor de diensthoofden mogelijk te maken in beheersautonomie te doen wat nodig is zonder dat hen onnodige obstakels in de weg gelegd worden. Er is nood aan een overkoepelende managementstructuur die zowel de inlichtingen- en veiligheidsdiensten coördineert als het veiligheidsbeleid aanstuurt. Die instaat voor de regie en de samenhang van de acties. Een management dat de diensten ondersteunt op vlak van budget en personeel, de uitvoering van de missies, en zorgt voor flexibiliteit en geïntegreerd informatiebeheer. Een management dat de brug slaat tussen de inlichtingendiensten en de politiek, opdat de communicatie optimaal verloopt en dat er ingegrepen kan worden bij problemen. 

De inlichtingendiensten verdienen en kunnen beter. En moeten beter, als we stilstaan bij de dreiging die op ons afkomt.