Ngo’s waarschuwen voor schadelijke stoffen in luiers: is er nood aan een verbod?

“90 procent van de Europese baby’s komt jaarlijks in contact met mogelijk schadelijke stoffen in luiers.” De conclusie van een grootschalig onderzoek door het Franse gezondheidsagentschap Anses deed in 2019 veel stof opwaaien. De instelling bestudeerde 23 ‘representatieve’ merken van wegwerpluiers en stootte daarbij op verschillende stoffen die toxisch kunnen zijn. 

De luiers bevatten onder andere sporen van dioxine en formaldehyde. Beide stoffen kunnen kankerverwekkend zijn, al liet Anses destijds wel weten dat er nog geen meldingen binnenliepen van gezondheidsklachten die aantoonbaar aan de luiers gelinkt konden worden. De teruggevonden hoeveelheden waren bovendien erg klein. De Franse overheid riep de luierfabrikanten echter prompt op het matje en dwong ze om een plan te ontwikkelen dat dergelijke chemicaliën uit de producten kon weren. In 2020 deed Anses de test nog eens over bij negen soorten luiers, waarbij nog één van de geviseerde stoffen werd teruggevonden.

De resultaten stemden het gezondheidsagentschap hoopvol, maar 21 ngo’s willen nu dat ook andere Europese lidstaten actie ondernemen. Volgens de groep, aangevoerd door het European Environmental Bureau, is de gezondheid van kinderen te belangrijk om ze aan de welwillendheid van de vrije markt over te laten. “De Europese Commissie miste gisteren een wettelijke deadline om op het Franse voorstel te reageren. Daardoor wordt de bescherming van consumenten met maanden tot jaren uitgesteld”, schrijven de organisaties in een gezamenlijk persbericht. 

Het voorstel krijgt daarbij de steun van Europees Parlementslid Maria Arena (PS). Zij vindt dat het niet de verantwoordelijkheid van ouders zou mogen zijn om te weten of luiers al dan niet toxische stoffen bevatten. Aangezien 90 procent van de Europese gezinnen wegwerpluiers gebruikt, gaat het om een wijdverspreid issue. Bovendien kan het leeuwendeel van de vermelde stoffen pas gevaarlijk worden na herhaaldelijke en langdurige blootstellingen. En laat dat net zijn wat er gebeurt tijdens de kindertijd.

Speciale micro-omgeving

De ngo’s maken zich in de eerste plaats zorgen over polycyclische aromatische koolwaterstoffen (paks). Het gaat daarbij om een grote groep van organische verbindingen die kanker kunnen veroorzaken en bij hoge concentraties soms irritaties van het oog- en slijmvlies veroorzaken. Toxicoloog Jan Tytgat (KU Leuven) wijst er daarbij op dat de huid van baby’s fragiel is en dat de stoffen via een luier makkelijk in het lichaam terechtkomen. “Wanneer ze urineren of zich ontlasten, ontstaat een speciale micro-omgeving. Het wordt daarbij een soort serre waarbij we verhoogde opnames van alle stoffen uit de luier mogen verwachten.” Als aangetoond kan worden dat er effectief paks in producten zit, vindt hij daarom dat er nagedacht moet worden over een manier om daar een einde aan te maken.

Alleen is het niet zo eenvoudig om aan te tonen dat de concentraties van de stoffen in luiers schadelijk genoeg zijn om een verbod te verantwoorden. Het Europees Agentschap voor chemische stoffen schreef vorig jaar in een rapport dat de mate van schadelijkheid voor kinderen onvoldoende aangetoond was. Na een analyse van 20 verschillende soorten luiers liet de FOD Volksgezondheid in ons land dan weer weten dat de concentraties van de teruggevonden schadelijke stoffen 1.000 keer onder de Europese limietwaarden lagen. Een totale verwijdering zou volgens het agentschap ideaal zijn, maar de norm werd dus nergens overschreden.

Cijfers van consumentenorganisatie Test Aankoop tonen ten slotte aan dat het aantal schadelijke stoffen in luiers de afgelopen jaren sterk daalde. In 2015 werden in vier van de 12 geteste luiers paks teruggevonden, maar in 2017 had enkel het huismerk van supermarktketen Lidl nog een te hoge concentratie. Er was daarbij al geen sprake meer van een gevaar voor vergiftiging. Bij de recentste studie uit 2020 werden nergens allergene stoffen of paks meer aangetroffen en ook glyfosaat zorgde nergens gezondheidsrisico’s. “In theorie kunnen de luiers wel herbiciden bevatten, omdat ze uit grotendeels uit natuurlijke vezels bestaan. Maar volgens onze recentste testen is er dus geen probleem”, besluit Test Aankoop-woordvoerder Laura Clays.