Nadia Naveau stelt haar beelden tentoon: Bernini meets Walt Disney

Het idee komt van oude zwart-witfoto’s. Sfeerbeelden van de ‘Salons de sculpture’ die vroeger werden gehouden in Parijs. Beeldhouwers van alle rangen en standen brachten een bonte verzameling beelden bijeen in het Grand Palais en boden ze daar ook te koop aan. Maar doordat de beelden zo dicht bij elkaar stonden en allemaal in hetzelfde materiaal waren uitgevoerd, leken ze, althans op de foto’s, een samenhangend geheel te vormen en van één en dezelfde kunstenaar te komen.

“Het geheim zit hem natuurlijk in het gips”, zegt Nadia Naveau, een en al toeschietelijke glimlach in een jumpsuit van AF Vandevorst. “In de Salons werden veel beelden in die goedkope versie gepresenteerd, als waren ze prototypes. Geïnteresseerde kopers konden vervolgens kiezen in welk materiaal ze ze wilden hebben: marmer, brons, zilver, goud…”

“Bij mij is het andersom. Nagenoeg al deze beelden bestonden al in een andere versie, met een andere textuur, in vaak heftige kleuren. Met deze uitvoering geef ik ze een ander leven. Een langer leven, misschien wel. Doordat de kleur eruit is, is ogenschijnlijk ook elke verwijzing naar de tijd waarin ze gemaakt zijn weg. Beelden die verwijzen naar Bernini en figuren uit Walt Disney-films, een buste van De Chirico of de neus van Pinokkio: het lijkt nu allemaal in dezelfde tijdzone te zitten. Oud wordt nieuw en nieuw wordt oud. Maar natuurlijk (weer die glimlach, DI), bezoekers die een beeld uit deze reeks toch liever in marmer of brons aan huis geleverd krijgen, mogen zich altijd melden bij de receptie.”

Het geheim zit hem ook in de enscenering, in de presentatie van die witte wildernis in één grote ruimte van het Museum Dhondt-Dhaenens. Het tapijt op de vloer, een grote cirkel in appelblauwzeegroen in een vlak van paarlemoer. De achterwand van de zaal in zachtroze. De grote witte sokkels die elk beeld naar zijn ideale hoogte tillen. Het licht dat door het grote raam naar binnen valt, gecombineerd met de kunstverlichting die over de beelden heen gedrapeerd wordt. Alles zo minutieus afgewogen dat de rusteloze beeldenwereld van Nadia Naveau, die wemeling van vormen en figuren, zowaar rustgevend wordt. En uitnodigt tot aandachtiger kijken. Doordat de kleuraccenten zijn weggevallen zie je vanop afstand weinig. Een vluchtige oogopslag volstaat niet. Je moet rond de beelden lopen, bijna met je neus ertegen, om de details te zien. (Met alle risico’s van dien, in de bezoekersgids wordt met aandrang gevraagd de werken niet aan te raken.)

“Ik was op voorhand niet honderd procent zeker van mijn stuk”, geeft Nadia Naveau toe. “Ik dacht: och, de dingen die niet sterk genoeg zijn laat ik straks gewoon weg. Maar alle beelden die ik afgewerkt heb staan hier. Ik heb niet het gevoel dat de kracht eruit is nu ze tot hun naakte essentie zijn herleid.”

Handy woman

De kunstenares geeft me een rondleiding. De expo is een dwarsdoorsnede van de grote werken die ze heeft gemaakt van 2002 tot nu. We blijven wat langer stilstaan bij Into the Wild (Santa, Davy & Grizzly), een van haar meest barokke beelden, waar een expressieve paardenkop bovenuit torent. Een aantal museumbezoekers luistert haar uitleg af, discreet maar aandachtig.

“Sorry voor het storen, mevrouw, maar ik hoorde u ‘Bernini’ zeggen”, fluistert een man van middelbare leeftijd. “Precies wat mijn vrouw zei toen we hier binnenkwamen! Wij zijn net terug uit Rome, dus u begrijpt dat wij hier een feest van de herkenning beleven. Heel mooi, mevrouw, en heel verrassend. Proficiat.”

Naveau bloost van dankbaarheid.

Straks is ze twintig jaar bezig. En al twintig jaar krijgt haar werk het predicaat ‘barok’. Ze begint die typecasting een beetje vervelend te vinden.

Naveau: “Ja, omdat veel van wat ik maak daar gewoon niets mee te maken heeft. Ik ben een grote fan van Bernini, dat is nogal duidelijk, maar evengoed zijn er invloeden van de populaire cultuur. Van de westerns die ik zag als kind tot The Simpsons; van de muziek die ik beluister en de reizen die ik maak. En uiteraard ook van de grote meesters uit de kunstgeschiedenis. Goofy en Pinokkio, Amerikaanse spooksteden en Mexicaanse maskers, Brancusi en De Chirico. Dat is, denk ik, de ware barok in mijn werk: al die stijlperiodes en stijlfiguren die door elkaar heen lopen.”

Zelf typeert ze haar werken als ‘collages in 3D’, haar werkwijze als ‘tekenen in de klei’ en zichzelf als ‘best wel een handy woman’. Zowat het tegenovergestelde van een hedendaagse conceptuele kunstenaar, dus. Bij haar is het handen uit de mouwen.

“Het zelf maken van dingen is voor mij belangrijk,” zegt ze, “want tijdens dat maakproces neem ik alle cruciale artistieke beslissingen. Samenstelling van het beeld, omvang, materialen, kleuren: dat bepaal ik allemaal gaandeweg. Dan gebeurt het. Pas helemaal op het einde krijgt het werk zijn definitieve vorm. En het technische aspect neemt soms best veel tijd in beslag, De staalconstructie binnenin als het een groot beeld is, de mallen, de sokkels.”

Schetsen doet ze niet of nauwelijks, zegt ze. Ze werkt ‘direct in de klei’. En als ze al ontwerpen maakt, zijn dat doorgaans geen tekeningen maar assemblages. Stillevens met steentjes en stukjes hout, gevonden voorwerpen, werkjes in klei die ze beschildert, beeldjes in plasticine. Ook op reis maakt ze continu ‘dingetjes’ die ze vervolgens fotografeert, om ze niet mee naar huis te hoeven slepen.

Naveau: “Ik maak echt héél veel foto’s. Van figuurtjes, van kleurvlakken, van alles en nog wat. Wat ik zie, waar ik kom, het leidt altijd wel tot iets, het brengt een stroom van ideeën op gang. Daarom is mijn werk zo gevarieerd en eclectisch, denk ik. Het stopt nooit.”

“Vorig jaar heb ik in Base-Alpha Gallery, mijn galerie in Borgerhout, een tentoonstelling gemaakt onder de noemer Funny Five Minutes. Die titel slaat op dat magische moment waarop een werk ineens ontstaat. Je bent bezig, bezig, bezig, je bent weg van de wereld, en plots gebeurt er iets waardoor je zeker weet dat het in orde komt. Het werk is nog niet af, maar het is al wel gebeurd, je weet wat het gaat worden. Het is een gevoel dat hooguit vijf minuten standhoudt, maar het is het beste gevoel ever. Verslavend. Als kunstenaar doe je wat je doet om dat moment zo vaak mogelijk te beleven.”

De expo in Dhondt-Dhaenens heeft ze Let’s Play it by Ear genoemd. Het is een zegswijze die in Engeland wordt gebezigd wanneer men er maar niet in slaagt af te spreken en elkaar in levenden lijve te zien. Okay, never mind, let’s play it by ear then. We horen elkaar, we zien wel.

Naveau: “Zo gaat het in mijn atelier ook. Ik ben continu bezig, maar ik hanteer niet echt een strakke planning. Ik laat de beelden op mij afkomen. Het toeval regeert. (lacht) Ik zie wel. Een werk dat in eerste instantie mislukt kan later een chef-d’oeuvre worden.”

In een andere ruimte, aan het eind van een volledig in oud groen geschilderde gang, staat een beeld dat niet opnieuw werd uitgevoerd in gips maar in zijn volle, oorspronkelijke glorie wordt getoond. Magic Mama uit 2015, ontegensprekelijk een chef-d’oeuvre, en overduidelijk een ‘collage in 3D’. Het is een vrouwentorso met een pikzwart aangezicht; klassiek, exotisch en poppy tegelijk. Het beeld is samengesteld uit stukken keramiek – sommige geglazuurd, sommige niet; sommige beschilderd, sommige niet – plastic, hout en touw. “Het geeft wel een idee van hoe ik werk”, zegt de kunstenares. “De materialen die ik in mijn voorbereidende assemblages gebruik, of de dingen die in mijn atelier op de grond liggen, steek ik soms gewoon in de klei. Al die elementen samen vormen de collage, de compositie, het beeld.”

Mevrouw de beeldhouwer

Nadia Naveau werd geboren in Brugge, woonde als kleuter drie jaar in Washington en bracht haar jeugd door in de Kempen. Sinds haar vijftiende woont ze in Antwerpen.

“Het was de carrière van mijn vader die bepaalde waar ons gezin neerstreek”, zegt ze. “Hij is microbioloog. Hij heeft gedoctoreerd in Washington, als kankeronderzoeker gewerkt aan het SCK in Mol en later gedoceerd aan de Universiteit Antwerpen. Ik vermoed dat de beweging in mijn werk, het feit dat ik van overal dingen oppik en verwerk, voor een stuk daar vandaan komt.”

In de wieg gelegd om kunstenaar te worden was ze niet.

“Integendeel”, lacht ze. ‘Mijn vader zag het compleet niet zitten dat ik naar de kunsthumaniora ging. Het clichéverhaal: hij zag geen toekomst in de kunst, ik rebelleerde net hard genoeg om elke andere keuze onmogelijk te maken. Ik kon mij ook alleen maar concentreren als ik deed wat ik graag deed. En dat was: dingen máken. Ook als kind al was ik voortdurend constructies aan het bouwen.”

“Ik wou koste wat het kost naar de academie, maar ik wist eigenlijk van niks. Ik had enkel belangstelling voor sculpturen. Dát wou ik doen, dát wou ik kunnen. Klassieke, figuratieve beelden maken in klei, boetseren naar naaktmodel, het oude ambacht.”

Vandaag geeft ze zelf les aan de academie van Antwerpen. En is er alleen nog maar kunst in haar leven. Ze vormt een echtpaar met de schilder Nick Andrews. Ze werkt onafgebroken. En ze noemt zichzelf nooit ‘kunstenaar’ maar steevast ‘beeldhouwer’.

(lacht) “Klinkt lekker stoer, hè? Ik ben misschien wel een beetje macho. Ik hou van het fysieke aspect van mijn werk. Kappen, schuren, boren: ik romantiseer het niet, ik kan het soms vervloeken, maar het maakt alles wel heel tastbaar, heel écht. Zeker in combinatie met het priegelwerk dat er ook bij hoort – fijn, glad, detaillistisch – is het gewoon zalig.”

“Er zijn nog maar weinig beeldhouwers, en vrouwelijke beeldhouwers zijn al helemaal een zeldzaamheid. Dat komt doordat het niet alleen een arbeidsintensieve bezigheid is, maar ook een kapitaalintensieve. Grote beelden maken kost onvergelijkbaar veel meer dan een tekening of een schilderij. Voor deze tentoonstelling ben ik bijvoorbeeld stevig over het budget gegaan. Dat moet ik dan uit eigen zak bijpassen. (glimlacht) In mijn hoofd wordt zo’n project algauw een visioen. Ik durf al eens megalomaan te worden. Maar ik denk, ik hoop, dat je de overgave zo wel voelt.”

Let’s Play it by Ear, nog tot 26 januari in Museum Dhondt-Dhaenens, Deurle. www.museumdd.be