Op de vraag wat de grootste vogel is die ooit op aarde heeft geleefd, lijkt een definitief antwoord te zijn gevonden. De eretitel wordt opgeëist door een reusachtige olifantsvogel, die meer dan duizend jaar geleden op Madagaskar rondzwierf, ruim achthonderd kilo woog en bijna drie meter hoog kon worden.
Gewapend met een meetlint en een schuifmaat, hebben wetenschappers van de Zoological Society of London (ZSL) onlangs honderden vogelbotten uit musea over de hele wereld geanalyseerd. Uit de resultaten van hun onderzoek bleek dat de niet-vliegende loopvogel Vorombe titan (een combinatie van Malagasi en Grieks die staat voor ‘reuzenvogel’) de grootste vogel is die ooit op aarde heeft rondgelopen en daarmee die eretitel overneemt van een verwante soort, Aepyornis maximus.
De vorm en grootte van de botten van deze vogel zijn zó anders dan die van andere leden van de familie van olifantsvogels dat Vorombe titan door de wetenschappers van de ZSL als een nieuwe soort is aangemerkt. Ze geloven dat hij door zijn enorme omvang geen natuurlijke vijanden had.
Vleugelspanwijdte van 4 meter
“In zijn volgroeide vorm is het moeilijk voor te stellen welke dieren op zo’n kolossale vogel gejaagd kunnen hebben,” zei James Hansford, hoofdauteur van het Institute of Zoology van de ZSL. “Maar er waren wel kolossale kroonarenden met een spanwijdte van vier meter, die doen denken aan de gespecialiseerde roofvogels die in Nieuw-Zeelandop reusachtige moa’s jaagden. Bovendien zou het grootste landroofdier op Madagaskar, de grote Madagaskar-civetkatCryptoprocta spelea, ook op jonge Vorombe titan-vogels hebben kunnen jagen.”
Geschat wordt dat de laatste olifantsvogel rond duizend jaar geleden is uitgestorven, en hoewel paleontologen niet de precieze oorzaak van deze extinctie kennen, denken ze dat ze te wijten is aan de invloed van de mens. “Alle inheemse megafauna op Madagaskar – dieren die meer dan veertig kilo wogen – stierven rond duizend jaar geleden uit, gedurende een zogenaamde ‘megafaunale extinctieperiode’. In deze periode groeide het aantal menselijke nederzettingen op het eiland sterk en werden veel habitats als gevolg van het kappen en platbranden van natuurlijke vegetatie verwoest, ten behoeve van landbouwgrond. Hoewel ook een vorm van natuurlijke klimaatverandering een rol kan hebben gespeeld, was de mens zeer waarschijnlijk de belangrijkste veroorzaker van deze uitstervingen.”
Over de levenswijze van Vorombe titan en van de familie van olifantsvogels in het algemeen is nog maar weinig bekend. Hansford is van plan om toekomstig onderzoek te doen naar het dieet en de habitat van deze vogels en hoopt zo meer inzicht te krijgen in enkele belangrijke biomechanische kenmerken van deze reus, zoals zijn loopsnelheid. Wat wetenschappers wél weten, is dat hun uitsterving een gapend gat in het ecosysteem van het eiland achterliet, een gat dat nog altijd niet is opgevuld.
Olifantsvogels en evolutie
“Olifantsvogels vormden de grootste megafauna op Madagaskar en waren voor de evolutie van het leven op het eiland waarschijnlijk zeer belangrijk – belangrijker nog dan de maki’s,” zegt Hansford. “Dat komt doordat dieren met een grotere lichaamsomvang een enorme invloed hebben op het bredere ecosysteem waartoe ze behoren. Ze controleren de vegetatie door het eten van planten, het verdelen van biomassa en de verspreiding van zaden in hun uitwerpselen. Ook vandaag de dag nog lijdt Madagaskar onder de gevolgen van de uitsterving van deze vogels.”
Hoewel er dus al duizend jaar geen olifantsvogels meer op Madagaskar leven, zijn er soorten op het eiland die kenmerken van de uitgestorven loopvogels vertonen. Weliswaar worden deze moderne verwanten niet zo hoog als een halve giraffe en leggen ze geen eieren waarmee een heel gezin zich zouden kunnen voeden, zoals Vorombe titan, maar hebben ze wel kenmerken met de olifantsvogel gemeen.
“Olifantsvogels, waaronder Vorombe titan, zijn loopvogels,” zegt Hansford. “Tot de nog levende loopvogels behoren de struisvogels, de nandoes, de emoes, dekasuarissenen de nauwste moderne verwant van de olifantsvogel, de kiwi’suit Nieuw-Zeeland.”
Ontdekkingen als deze voegen weer een stukje toe aan een grote en ingewikkelde evolutionaire puzzel die misschien nooit helemaal zal worden opgelost.
“Er zitten nog steeds veel gaten in het tot nu toe ontdekte archief van vogelfossielen,” zegt Sandra Chapman, curator reptiel- en vogelfossielen van het Natural History Museumin Londen. “Deze ontdekking is belangrijk voor ons inzicht in de evolutie en vertakking van de grote loopvogels die nu leven, zoals de struisvogel, de emoe, de nandoe en de kassuaris.”
Nóg grotere vogels?
Geeft de vondst nu een definitief antwoord op de vraag welke vogel de grootste is die ooit op aarde heeft geleefd? Of zullen bij toekomstig onderzoek nog meer verrassingen en onthullingen aan het licht komen?
“Zeg nooit ‘nooit’,” vindt Chapman. “In het archief aan fossielen van niet-vliegende loopvogels dat tot nu is gevonden, zitten grote hiaten, dus misschien zal er nog een andere reusachtige loopvogel worden ontdekt.”
Lees ook: Hoe overleefden vogels uit het dinotijdperk de apocalyps na de meteorietinslag?
Lees ook: Zeldzaam kuikenfossiel gevonden in rots uit dinotijdperk
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.co.uk
