Zot ja, een beetje ‘freaky’ wellicht, en ook surreëel

‘Het vastleggen van identiteiten’, zo omschrijft de Belgische fotografe Michèle Matyn (1978) wat ze doet. Wellicht aangemoedigd door de grootmoeder van haar ex-vriend die een Lourdes-grot nabouwde in haar tuin, trok Matyn erop uit, ervan overtuigd dat identiteit te vinden is in de ruimtes waar mensen wonen en in de spullen waarmee ze zich omringen. Ze doorkruiste België en zocht naar het verhaal achter opvallende voortuinen en gevels.

Die zoektocht bracht haar van haar geboortegrond naar het land waar alles opgeblazen lijkt; ook het uitdragen van je identiteit. Een excentrieke persoonlijkheid impliceert niet per se een uitzonderlijke woonruimte. Het omgekeerde bleek vaak wel waar. Twee maanden lang reed ze in haar eentje door de Verenigde Staten. Bij woningen die bijzonder in het oog sprongen, belde ze aan en vroeg de bewoners simpelweg of ze hen en hun leefomgeving mocht fotograferen. Zelden hoorde ze nee. „Mensen beschouwen het als een compliment als ze worden aangesproken op hun eigenheid.”

Niets voor niets ging de rit van Nashville, via Memphis, New Orleans en Austin naar Texas. Steden van Johnny Cash, Elvis Presley. Kortom, van muziek. Want in de muziekwereld zijn persoonlijkheden en passies nog al eens exceptioneel. Ze ontmoette Elvis-fans die elke vrije minuut van de dag besteden aan de verering van hun idool; door de fancollectie nog eens te bekijken, af te stoffen, nog beter te ordenen en liefst, uit te breiden.

Ook trof ze menig Elvis-imitator die in sterstatus nauwelijks onderdeed voor de echte King. En daarbij werd geen schijn van authenticiteit opgehouden. Dat is niet nodig. Bij gebrek aan echt volstaat nep haast evengoed. Het gaat namelijk om de betekenis die je er zelf aan geeft, aan wilt geven. En dat spel wordt door zowel fans als idolen naar volle tevredenheid meegespeeld.

Ontroerend vindt Matyn de zwijgzame afspraak die er bestaat tussen fan en idool. „Elke fan meent een unieke relatie met zijn idool te hebben. Maar telkens zag ik hetzelfde tafereel zich voor de camera afspelen. Dezelfde vereringsattributen, dezelfde poses, dezelfde verhalen. De fan weet in zijn idool echter altijd iets te vinden dat hem doet volharden in zijn onvoorwaardelijke liefde. Die gedrevenheid vind ik mooi. Het overstijgt de pure persoonsverering. Als je zo toegewijd bent, dan houd je van het leven. Het klinkt wat op het randje maar het gaat om zingeving, in een jasje van de hedendaagse populaire cultuur.”

Om de afstand tussen zichzelf en haar personages zo klein mogelijk te houden, gebruikte Matyn een eenvoudige digitale camera. „Duur spul en grote lenzen maken van mij te veel een ander, een buitenstaander. Ik kom met oprechte belangstelling en verwondering en probeer het leven door de ogen van mijn personages te zien. Daarom wilde ik de foto’s ook niet te veel ensceneren. De realiteit die ik trof was bovendien al zot genoeg.”

Tuinen als sprookjesparken. Huizen als schrijnen. Caravans die met golfplaten werden omgebouwd tot paleizen en altaarstukken opgetrokken uit plastic. Zot ja, misschien een beetje ‘freaky’, en ook surreëel. Op een of andere manier lijkt alles op Matyns foto’s wel een decor of een scène uit een film te zijn.

In Texas bezocht ze Daniel Johnston, een muzikant die door zijn volstrekte eigenheid een inspiratiebron is voor vele artiesten. Zelf claimt hij de grootste Beatles-fan op aarde te zijn. Johnston citeert vol vuur John Lennons quote Love is the answer and you know that for sure, al getuigen zijn tragische liedjes vaak van de onvolkomenheid van dat antwoord.

Op Daniel Johnston zien we Johnston via een spiegel. Hij zit in zijn studio die is volgestouwd met allerhande memorabilia, de betekenis ervan alleen hem bekend. De indirectheid van dat beeld doet wat Matyn voor ogen had: door de ogen van haar personages te kijken naar wie zij zijn.