Vraag eens een vulva voor je verjaardag

Opgewekt legt professioneel papiervouwer Mandy Smith (30) een stuk of dertig papieren vulva’s op tafel. Ze heeft ze gevouwen van wit papier. Elke als vulva uitziende broche is uniek. De ene vulva heeft grote binnenste schaamlippen, de ander veel rimpels en plooitjes. „Of moet je deze kijken”, zegt Smith terwijl ze naar een exemplaar in de hoek wijst, „ik wist niet dat een schaamlip zo’n kartelrandje kon hebben, voordat ik hiermee begon. Leuk hè?”

In september 2015 vouwde Smith haar eerste vulva voor het project No More Cutting. Ze werkte destijds aan een papieren guillotine. ’s Nachts was ze bezig voor een opdracht honderden roosjes te vouwen toen ze op een podcast hoorde over vrouwelijke genitale verminking. Jaarlijks lopen zo’n drie miljoen meisjes en vrouwen ter wereld het risico te worden besneden. Smith: „Met een roosje in mijn hand wist ik het ineens: ik moest vulva’s gaan vouwen om meer bewustzijn te creëren voor FMG (Female genital mutilation) en tegelijkertijd de onzekerheid van vrouwen hier, in het Westen, over hun vulva tegen te gaan.”

In het begin leken de vouwkunstwerkjes veel op elkaar. Maar omdat in de echte wereld geen vulva hetzelfde is, vroeg Smith haar vriendinnen een foto van hun „onderwereld” naar haar op te sturen. In juni lanceerde ze haar website nomorecutting.com en sindsdien mailen ook onbekende vrouwen Smith foto’s van hun vulva’s.

Na haar TEDx Talk over haar papieren vulva’s en vrouwelijke genitale verminking afgelopen november stroomde haar mailbox vol. Inmiddels heeft ze meer dan tweehonderd vulva’s gevouwen. Bij mensen van over heel de wereld hangen haar papieren vulva’s inmiddels ingelijst als kunst boven de bank, ze exposeerde in verschillende steden. De opbrengst gaat naar een goed doel. Deze maandag, International Day of Zero Tolerance for Female Genital Mutilation van de Verenigde Naties, verschijnt haar animatiefilm die ze voor Plan Nederland maakte over genitale verminking.

Sommigen durven door de illustraties weer een bikini aan.

Plastische chirurgie

Smith is niet de enige kunstenaar die veel succes boekte met de vulva. Hilde Atalanta (28) probeert met The Vulva Gallery – een vrolijke, kleurrijke verzameling getekende vulva’s – een boodschap de wereld in te sturen. Atalanta: „Afgelopen zomer hoorde ik op een presentatie van een student dat veel vrouwen onzeker zijn over hun vulva en dat plastische chirurgie aan schaamlippen sterk toeneemt. Zo zou in Engeland het aantal schaamlipcorrecties tussen 2001 en 2010 zijn vervijfvoudigd.” Omdat het merendeel van labiareducties in privéklinieken wordt uitgevoerd, is het precieze aantal ingrepen in Nederland niet bekend, maar het aantal verzoeken bij westerse algemene ziekenhuizen stijgt sterk, blijkt uit onderzoek van het Universitair Medisch Centrum in Groningen. Op de presentatie die Atalanta bijwoonde, werd ook verteld over onderzoek van de Amsterdamse seksuoloog Ellen Laan. 43 Nederlandse vrouwen van gemiddeld 23 jaar bleken positiever te gaan denken over hun eigen geslachtsdelen als ze afbeeldingen hadden gezien van verschillende andere vulva’s. Atalanta: „Toen ik hoorde dat het zo simpel was om vrouwen een beter zelfbeeld te geven, moest ik er wel wat mee doen.”

Thuis begon ze meteen te tekenen. Bij veel van haar illustraties steken de binnenste schaamlippen uit, net als in het echt. Ze vond een stijl die niet verbloemt, maar ook niet te expliciet is.

„De illustraties moeten eerder toegankelijk dan provocatief zijn, nu zijn ze ook geschikt voor educatieve projecten en kunnen meisjes en vrouwen het vertalen naar hoe ze er zelf uit zien.”

Eind augustus begon Atalanta met een Instagram-account waarop ze elke dag een vulvatekening plaatst. Inmiddels heeft ze bijna 36.000 volgers en ontvangt ze elke dag bestellingen. Van vrouwen die graag hun eigen geslachtsportret willen – getekend met behulp van een foto – maar ook haar vulvaverjaardagkalenders, -ansichtkaarten en linnen tasjes bedrukt met vulva’s erop, vliegen de deur uit. De illustraties van Atalanta eindigen vaak in de slaapkamer, weet ze uit dankbare reacties die ze terugkrijgt.

Dat de vulvakunst vrouwen een positiever gevoel geeft over hun lichaam en seksualiteit, maken Atalanta en Smith dagelijks mee. Ze ontvangen veel persoonlijke mailtjes van vrouwen die ontroerd zijn door de kunstvulva’s en hun eigen verhaal willen vertellen. Atalanta: „The Vulva Gallery is ook een sociaal project. Ik beantwoord iedereen. Sommigen durven door de illustraties weer een bikini aan of seks te hebben. Eén meisje mailde een foto van haar vulva met de tekst: ik zie mezelf niet in jouw galerij, wil je eens kijken of ik normaal ben? Natuurlijk was ze normaal, dat is iedereen. Ik heb toen ook een tekening van haar vulva gemaakt.” Smith:

„Uit de opgeluchte brieven merk ik dat vrouwen door de pornografische beeldcultuur niet meer weten wat normaal is: de lengte van echte schaamlippen ligt tussen de 0,7 en 5 centimeter. Maar voor veel minder dan 5 centimeter gaan vrouwen al naar een plastisch chirurg.”

Beiden valt overigens op dat maar een klein deel van de bestellingen en reacties uit Nederland komt. Atalanta: „Body positive art spreekt jonge mensen over de hele wereld op dit moment heel erg aan.” Kunstenaars moeten de juiste toon vinden, Instagram met zijn wereldwijde bereik doet de rest.

Daar zie je ook de buitenlandse vulvakunst voorbijkomen. Zo maakt Laurie Melia vulva’s van keramiek, Meg Nilson maakt er borduurwerkjes van en op de Instagram-account van Club Clitoris komen allerlei vulvacreaties langs.

Kunstenares Denise Rosenboom (37) creëerde zeker al duizend ‘Pussy Pendants’ (kutkettinkjes). Maar zij begon er niet uit idealistische, maar uit opportunistische redenen mee. Toen ze in mei 2016 met een aantal vrienden naar het festival AfrikaBurn in Zuid-Afrika ging, hadden ze een ruilmiddel nodig – met geld kun je op dit festival niet betalen, je moet zelf iets te bieden hebben als ruilmiddel. Rosenboom maakte tweehonderd hangers in de vorm van een vulva. Met een bos vulvaatjes om hun nek liepen zij en haar vrienden het terrein rond. Het werd een onverwachts succes, de hangertjes trokken alle aandacht. Rosenboom: „Ik ben er daarna mee doorgegaan vanwege de fascinerende reacties. Sommigen kopen een ketting met hanger omdat ze heel erg van vrouwen houden, anderen als een ode aan de vagina, vanuit een meer feministisch standpunt, weer anderen als ludiek cadeautje.” De intentie van de koper maakt Rosenboom niet uit. Ze heeft intussen een webwinkel, creëert in opdracht gepersonificeerde Pussy Pendants en in het raam van haar huis dicht bij de Nieuwmarkt in Amsterdam hangen ze ook. „Vanuit mijn keuken hoor ik de reacties van voorbijgangers. Sommigen liggen helemaal in een deuk, anderen roepen: ‘What the fuck!’.”