Politie gaat minder vaak verdachten aanhouden

Verdachten van strafbare feiten worden vanaf nu in beginsel niet meer aangehouden „tenzij dat echt noodzakelijk is wegens de ernst van de strafbare feiten en de dreiging voor de rechtsorde”.

Tot deze vergaande maatregel heeft het Openbaar Ministerie besloten om „het hoofd te bieden aan terugval in operationele capaciteit bij ons en onze ketenpartners”. Ook hoopt justitie door deze opstelling „de risico’s op verspreiding van het virus en meer in het bijzonder de kans op een uitbraak in de penitentiaire inrichtingen te beperken”. De maatregelen staan beschreven in een zogeheten vertrouwelijk ‘landelijk continuïteitsplan’ dat intern binnen het OM is verspreid.

Aanhoudingen op heterdaad vinden wel plaats, meldt de Nationale Politie. „De veiligheid op straat en het naleven van de waarden van de rechtstaat zijn voor de politie belangrijke uitgangspunten in ons handelen.”

Voorrang

Het Openbaar Ministerie zegt „voorrang te blijven geven aan zaken waarbij bijvoorbeeld sprake is van geweld, kwetsbare slachtoffers en zeden”. Justitie zegt ook te willen blijven optreden bij personen met geestelijke problemen. „Bij verward gedrag dat wijst op gevaar voor de veiligheid van de persoon zelf of anderen, zullen we zo nodig direct moeten ingrijpen.”

Lees ook De nieuwe realiteit: het virus blijft

Over het maken van scherpere keuzes bij aanhoudingen en voorgeleidingen hebben OM en politie dinsdag nader overleg gevoerd. Een woordvoerder van het OM zegt dat de nog te plannen aanhoudingen buiten heterdaad worden beperkt tot urgente, ernstige zaken. „In elke zaak zal hierbij een afweging worden gemaakt, waarbij rekening wordt gehouden met omstandigheden zoals de vrees voor herhaling en de veiligheid van anderen. Het gaat hier overigens om uitstel, niet om afstel.”

Bij aangehouden verdachten zal ook strikter worden gekeken of ze worden voorgeleid aan de rechter-commissaris. „Ook hier wordt rekening gehouden met onder meer de ernst van de feiten en de vrees voor herhaling”, aldus het OM.

Alleen urgente rechtszaken

Het coronavirus heeft inmiddels grote invloed op het werk van het rechterlijk apparaat. Vanaf dinsdag zijn parketten en rechtbanken vrijwel gesloten. Alleen „urgente zaken” gaan nog door. „Dit zijn zaken waar een rechterlijke beslissing niet achterwege kan blijven omdat het bijvoorbeeld raakt aan de rechten van verdachten of rechtzoekenden.” Zo zal de MH17-strafzaak op 23 maart verder gaan zonder pers en publiek. De beslissingen van de rechtbank zijn wel via een livestream te volgen.

Het OM verzekert dat men niet ophoudt met functioneren en ook niet dicht gaat. „Het OM heeft een cruciale rol te vervullen in het functioneren van de democratische rechtsstaat. Ook onder de meest moeilijke omstandigheden blijft het OM zijn werk doen.”

De voorzitter van de Nederlandse Politiebond (NPB) Jan Struijs zegt dat „de rechtsstaat door het coronavirus de komende tijd erg onder druk komt te staan.” Er moeten volgens hem „pijnlijke keuzes” worden gemaakt. „Dat is een harde realiteit. De belangen van kwetsbare slachtoffers moeten de hoogste prioriteit krijgen. De politie zal vooral zichtbaar en herkenbaar aanwezig moeten zijn.”

Met maatregelen wil het OM zien te voorkomen dat gedetineerden in gevangenissen besmet raken. Sinds dit weekeinde gelden ook speciale maatregelen voor gevangenissen. Het bezoeken van gedetineerden is niet meer mogelijk. „Een besmetting binnen een instelling van de dienst justitiële inrichtingen zou gezien het besloten karakter van de inrichtingen grote gevolgen hebben voor personeel en gedetineerden. Hen beschermen staat voorop.’”

Verloven ingetrokken

Alle verloven van gevangenen zijn ingetrokken. Gedetineerden kunnen onder normale omstandigheden in staat worden gesteld bijvoorbeeld het weekend naar huis te gaan om langzaam te wennen aan een ‘vrij’ leven. Om de instroom van gedetineerden verder te beperken, worden ze nu tijdelijk niet opgeroepen om een korte straf uit te zitten.

Binnen inrichtingen gaat de interne arbeid en andere dagprogramma’s door om te zorgen dat gedetineerden iets te doen hebben. Er is nog geen enkel besmettingsgeval geconstateerd in gevangenissen. Er zijn wel draaiboeken gemaakt over hoe gedetineerden kunnen worden geïsoleerd bij besmetting, zegt een woordvoerder van het ministerie van Justitie en Veiligheid.

Werkstraffen die verdachten opgelegd hebben gekregen, worden sinds maandag niet langer uitgevoerd. „We merkten dat het op een verantwoorde en veilige manier uitvoeren van de werkstraffen onder druk kwam te staan omdat (fysiek) contact niet te vermijden is en het werken in groepen daar nu eenmaal bij hoort”, aldus directeur van Reclassering Nederland Johan Bac. Hij spreekt van „een ingrijpend besluit.” De controle op dragers van een enkelband in gevallen van elektronisch huisarrest gaat wel door.

De maatregelen voor de rechterlijke macht gelden in ieder geval tot 6 april.