De blauwe kristallen van kunstenaar Roger Hiorns maken figuren als archeologische vondsten
Als een hedendaagse alchemist gebruikt Roger Hiorns uiteenlopende materialen voor zijn kunstwerken. Onlangs maakte hij schilderijen met kopersulfaat, het materiaal waarmee hij beroemd is geworden.
De Britse kunstenaar Roger Hiorns (47) begraaft al jaren vliegtuigen. Aanvankelijk had hij het idee om één toestel onder de grond te stoppen en toegankelijk te maken via een trap. Alles zou normaal lijken, de stoelen en veiligheidsinstructies, behalve het uitzicht, dat bestaat uit aarde. Inmiddels heeft hij meerdere vliegtuigen als conceptueel kunstwerk begraven, onder andere op het landgoed Groot Bentveld in Zandvoort. Zo zet hij de vreemde relatie tussen mensen en vliegtuigen op scherp. Zelf vliegt hij overigens niet.
Toen kwam de pandemie en kon niemand meer vliegen. “Ik denk dat mensen een psychologische relatie hebben met vliegen en vliegtuigen. Ze verbinden het aan vrijheid. Het idee dat je je alledaagse omgeving kunt verlaten en naar een ander deel van de wereld kunt gaan. Daarom zijn mensen vaak geschokt door het werk, omdat een vliegtuig begraven gelijkstaat aan het begraven van vrijheid.”
Voor zijn kunstwerken maakt Hiorns gebruik van materialen als wasmiddel, keramiek, runderbloed en badschuim. In 2008 werd hij beroemd met het werk Seizure, waarmee hij genomineerd werd voor de prestigieuze Turner Prize. Hij pompte 74.000 liter opgelost kopersulfaat in een verlaten flat in Londen. Het interieur veranderde in een betoverende wereld met knalblauwe kristallen.
Schimmen
De afgelopen jaren werkte hij met allerlei andere materialen, maar de blauwe kristallen zijn nu terug. Een reeks nieuwe schilderijen is gebaseerd op zijn ‘sex paintings’, met grote verstrengelde figuren die aan skeletten doen denken. “Zulke schilderijen heb ik de afgelopen negen jaar gemaakt. Zwarte vierkanten met seksuele handelingen. Ik wilde ze kleiner en intiemer maken.”
Door de kristallen worden de figuren vage schimmen op de achtergrond, alsof het archeologische vondsten zijn. Hiorns gebruikt stenen om de schilderijen te verzwaren tijdens het kristallisatieproces, dat ongeveer een week duurt. Na het verwijderen van de stenen ontstaan vreemde deuken in de schilderijen.
Bij Annet Gelink Gallery is ook een figuur van een kind te zien dat overwoekerd is met kopersulfaat. “Het is gemaakt van plastic dat opgeschuurd is zodat de kristallen zich kunnen hechten. Het begint met één atoom en daarna groeit het en groeit het. De steen die erop ligt, hield de figuur in de vloeistof.” Het is volgens Hiorns heel onnatuurlijk om zoiets te maken, om een kind onder water te houden met een grote steen. “Maar tegelijk is het kristalliseren een heel interessant proces, je kunt het in de toekomst herhalen. Het idee is dat uit dit beeld weer nieuwe dingen kunnen ontstaan.”
Medisch laboratorium
In een reeks sculpturen onderzoekt Hiorns de aard van beeldhouwkunst. “Schilderkunst wordt vaak hoger aangeslagen, er wordt wel gezegd dat beelden dingen zijn waar je tegenaan botst als je een schilderij probeert te bekijken. Beelden hebben een heel nadrukkelijke aanwezigheid. Ik heb geprobeerd beelden te maken die niet autoritair zijn.”
De beelden zijn van kunsthars en plastic, en zijn transparant. Hiorns heeft ook een metafysische component toegevoegd. Hij vroeg gelovigen te bidden voor een aantal vergelijkbare beelden. In deze exemplaren zitten zenuwvezels verwerkt, die afkomstig zijn van een medisch laboratorium. Zo krijgt het werk een romantische inslag, zij het met een ironische twist. Hoe kijk je naar een sculptuur als deze letterlijk gemaakt is van gevoel, van prikkels, van pijn?
In de kelderruimte van de galerie laat Hiorns een video zien die in 2016 werd opgenomen in St Philip’s Cathedral in Birmingham. Tijdens een avondmis zingen de koorleden liggend op de vloer, midden in de kerk. De gelovigen zitten eromheen. Een eeuwenoud ritueel wordt op zijn kop gezet. Het is wonderlijk dat de kerk met deze vreemde performance heeft ingestemd.
“De kerk was heel geïnteresseerd in het experiment. Toen de film werd opgenomen wilde de kerk meer contact met het publiek maken. Nu zijn ze weer autoritairder geworden. Maar toen kon je als kunstenaar nog met een progressief idee komen.”
Roger Hiorns, Pathways, t/m 24/12 bij Annet Gelink Gallery, Laurierstraat 187-189