Documentaire toont Maarten van Roozendaal resoluut zelfdestructief

Vreselijk bang was hij om dood te gaan. “En dat zie je dan wel vaker ­bij mensen, dat ze dan het lot gaan ­tarten. Zo van: mij krijg je niet.” Maarten van Roozendaal (1962-2013) zegt het in een van de interviewfragmenten in de documentaire die Josefien Hendriks over hem maakte. Woensdag wordt de film ­uitgezonden in Het Uur van de Wolf.

Zelfdestructief was hij, de zanger en liedschrijver, maar als hij gezond zou leven zou hij het misschien nog enger vinden. Eeuwige peuk in de hand, fles rode wijn binnen bereik. Als hij dood zou neervallen, zat er tenminste enige logica in.

Een jaar voor zijn dood nam Roozendaal een radioprogramma op waarin hij zijn levensverhaal belooft. “Ik begin heel netjes bij mijn geboorte en eindig bij mijn sterven. Kijk, die sterfscène wordt natuurlijk heel spectaculair, dus blijf luisteren.” Dat programma inspireerde Hendriks tot een filmmonoloog, samengesteld uit vele uren interviews en gelardeerd met liedfragmenten, beelden uit ­privé­archief en associatief beeld­materiaal.

Geen horoscoop

Het is een film die inderdaad ‘netjes’ begint met de geboorte van bolle ­baby Maarten als jongste van zeven, al is er toch een slordigheidje. De ­geboorte van dat zevende kind was voor zijn ouders min of meer routine geworden en het tijdstip werd niet vastgelegd. “Zodat ik nooit mijn horoscoop heb kunnen laten trekken. En er dus nooit precies achter kom wie ik nou precies ben.”

Over het huis in Heiloo dat altijd ‘thuis’ zou zijn gaat het, en over het trauma van zijn jeugd: zijn jeugdvriendje Johan dat onder een auto kwam; over een sportief en praatgraag kind dat op school moet stilzitten en zijn bek houden; over een adolescent die resoluut van school opstapt als zijn docent maatschappijleer vertelt dat 35 procent van de leerlingen geen baan zal vinden; over een zoeker die geen toekomst ziet tot hij, bijna dertig, door een vriendin het podium wordt opgeschopt.

Van Roozendaal brak in 1994 door met de jury- en publieksprijs op het Amsterdamse Kleinkunst Festival. In 2000 won hij met Red mij niet, een aanklacht tegen godsdienstfanatici, de Annie M.G. Schmidt-prijs. Twintig theaterprogramma’s zou hij maken, zijn grote liefde Eva als regisseur, de piano van jongs af aan de redding voor een man die de ‘mazzel’ had van zijn talent maar ook de diagnose neurotisch depressief. “Dat is niet dat ik gek ben, daar kun je gek van worden. Het is gewoon een menstype.” 

Geconcentreerd

Voor de beloofde sterfscène deinst hij in het radioprogramma toch terug. ‘Te druk, niet geconcentreerd genoeg’,  praat hij door Bachs Er­barme dich heen. “Lullig voor jullie, maar ik beloof dat jullie de eersten zijn die het horen als het zover is.”

Voorgevoel? In februari 2013 volgt het nieuws dat hij ongeneeslijk ziek is, vijf maanden later gevolgd door dat van zijn dood. Het lot getart.

 Ach jochie, denk je dan na een wat rommelig maar roerend amalgaam van beeld en tekst. Ach jochie, met je helmpje en je lans in dat oude kinderfilmje.  Die ‘lul van een meneer’ uit dat lied van hem heb je niet weten te redden, al hoopte hij daar stiekem wel op: ‘Ach jochie/ Kijk nou wat je doet/ Zie jezelf nou lopen/ Doorgerookt en straalbezopen/ Uitgewoond en doodgebloed.’