Waarom de soap in het Huis van Afgevaardigden alles zegt over de Republikeinse Partij

Doorgaans is de start van een nieuw Huis van Afgevaardigden een dag vol blijdschap. Blije afgevaardigden, verheugd over hun benoeming. Vrolijke familieleden, trots dat hun vrouw, man, moeder of vader zitting mag nemen. Een feestje kortom – voor de leden én voor de democratie. Weer een succesvolle machtsoverdracht, ondanks een intense politieke strijd.

Maar niet deze keer. De eerste dag van het Huis van Afgevaardigden, dinsdag, was er een van chaos. Alleen de Democraten hadden lol. Nou ja, lol – leedvermaak. Met bakken popcorn betraden ze de zaal. Voor hun ogen voltrok zich een politieke soap. Met in de hoofdrol, zij het op andere wijze dan hij zal hebben gehoopt: Kevin McCarthy (57), afgevaardigde uit Californië en kandidaat-voorzitter namens de Republikeinen.

Pijnlijke uitslag

Normaal gesproken is de voorzittersverkiezing een formaliteit. De kandidaat met een meerderheid van de stemmen wint. In een tweepartijenstelsel, en met sinds de midterms van november een Republikeinse meerderheid, had McCarthy genoeg aan de steun van zijn partijgenoten.

In theorie althans. Het was al bekend dat McCarthy niet door de hele partij wordt gesteund. Echt verrassend was het dus niet dat een klein deel – 19 van de 222 Republikeinen – in de eerste ronde tegen hem stemde. Pijnlijk wel. Voor een meerderheid had hij 218 stemmen nodig. Omdat alle 213 Democraten achter hun eigen kandidaat bleven staan, kwam er dinsdag een tweede stemronde. En een derde.

Historische verkiezing

Het resultaat bleef hetzelfde, al stemden in de derde ronde zelfs twintig Republikeinen tegen McCarthy. Zo ging het door tot donderdagavond. In de elfde ronde kwam hij in de vijfde stemming van de dag opnieuw niet verder dan 200 stemmen. Vrijdag komt het Huis bijeen om voor de twaalfde keer te stemmen.

Voor het eerst in honderd jaar werd het voorzitterschap daarmee niet in één stemronde afgekaart. In 1923 waren negen stemrondes nodig. In 1855 zelfs 133, verspreid over twee maanden. Uiteindelijk moet er een voorzitter komen. Zónder ligt het Huis in feite op z’n gat.

De verkiezing van McCarthy is dus historisch, maar ook veel meer dan dat: de soap zegt alles over de huidige toestand van de Republikeinse Partij. Over de diepe verdeeldheid. Over een interne machtsstrijd.

Freedom Caucus

Het verzet tegen McCarthy komt vooral vanuit de ultraconservatieve Freedom Caucus, van wie een deel ooit lid was van de Tea Party. Hun standpunten wisselen, maar in beginsel zijn ze tegen te veel overheidsbemoeienis en ethisch uiterst conservatief, bijvoorbeeld rond abortus. Ze waren ook uitgesproken pro-Trump, al staat Trump dan weer wel achter McCarthy – ‘mijn Kevin’, zoals de oud-president hem noemde.

Ook die wisselende allianties en verhoudingen tekenen de machtsstrijd bij de Republikeinen. Niet de hele Freedom Caucus is bijvoorbeeld tegen McCarthy. Marjorie Taylor Greene, onder meer bekend als de eerste QAnonsympathisant in het Huis van Afgevaardigden, sprak zich uit tegen haar fractiegenoten en vóór het democratisch proces. De wereld op z’n kop. Het meest exemplarisch: de man op wie de negentien opstandige Republikeinen wél stemden, Jim Jordan, pleit zelf voor McCarthy als voorzitter.

Conservatieve puristen

Welke kant moet de partij op? En wie is er eigenlijk de baas? Die vragen houden de Republikeinen sinds de midterms bezig. Lange tijd was Donald Trump de uitgesproken sterke man, maar tegenvallende prestaties van ‘zijn’ kandidaten tijdens de tussentijdse verkiezingen deden zijn positie geen goed.

Diezelfde tegenvallende uitslag heeft McCarthy – die zijn lot eerder aan Trump verbond – in zijn huidige, penibele situatie gebracht. Zijn positie als voorzitter (mocht hij dat worden) is afhankelijk van een groepje onberekenbare partijgenoten.

Forse handreiking

Een eerste concessie deed McCarthy al vóór de stemming van dinsdag: een groepje van vijf afgevaardigden zou voortaan genoeg zijn om een motie van wantrouwen tegen de voorzitter in te kunnen dienen. Een wens van McCarthys tegenstanders, al zetten die zelfs in op één afgevaardigde. Collectief spraken de Republikeinen eerder nog af dat minstens de helft van de partij akkoord zou moeten gaan.

Zelfs die forse handreiking bleek dus niet genoeg. Weinig verrassend, schreef The New York Times in een analyse. De krant noemt de rechtervleugel van de Republikeinen ‘conservatieve puristen’, die niet zullen inbinden tot al hun eisen worden ingewilligd – als ze überhaupt ooit inbinden. ‘Hun doel is het inperken en ontregelen van de overheid. Niet participeren.’