Amsterdammers aan de grills en tandjuweel: ‘Aan de hand van de hoeveel­heid goud in je mik kun je laten zien dat je het gemaakt hebt’

‘Het is niet zomaar even een gewone gouden tand die ik voor je maak’

“Met een grill in kun je niet eten. Een kauwgommetje is prima, maar als je aan een grote maaltijd begint, kun je de grill beter even uitdoen. De meeste mensen voor wie ik grills maak dragen ze ook niet als een dagelijkse accessoire, maar meer bij het uitgaan of speciale gelegenheden. Een grill moet je zien als een toevoeging aan je smile, het laat je net even meer stralen.

Ik begon twee jaar geleden met het maken van mijn eigen grills omdat ik mijn werk als nagelstylist saai begon te vinden. Als grillmaker kan ik meer van mijn eigen stijl in de ontwerpen leggen, ik zie mezelf in dit werk als een kunstenaar.

Mijn grote inspiratiebron is Eddie Plein, hij is een legend die het dragen van grills tot een fashionstatement heeft gemaakt. Hij begon in de jaren ­tachtig met het maken van grills voor de hiphopscene in de VS, nu zie je grills steeds vaker, ook in Nederland. Net als de tooth gems, kleine steentjes die je voor langere tijd op je tand plakt.

Toen ik mijn studio begon, zat ik al ­binnen een week helemaal volgeboekt, het is hard werken. Als iemand een grill wil, maken we eerst samen een schets van hoe het eruit moet komen te zien.

Ik hou ervan om abstracte grills te maken, waarbij het goud of zilver dus een meer grillige vorm heeft. Als iemand een schets van mijn vrije werk kiest, dan zie ik mijn idee helemaal tot leven komen, dat is het leuke van mijn werk.

Na het schetsen neem ik een gips­afdruk van iemands gebit om de juiste vorm van de tanden te krijgen. Op dat gipsmodel maak ik mijn mal voor de grill, die ik uiteindelijk bij een gieterij in goud of zilver laat gieten. Als de grill terugkomt, slijp en polijst ik hem helemaal glad, zodat alles mooi glimt.

Veel klanten vinden me via sociale media. Ik wil uitstralen dat iedereen welkom is, maar ik richt me het meest op vrouwen. De trouwste klanten die ik heb weten dat ik mijn werk echt als ‘art’ interpreteer, het is niet zomaar even een ‘gewone’ gouden tand die ik voor je maak.”

‘Aan de hand van de hoeveel­heid goud in je mik kun je laten zien dat je het gemaakt hebt’

“Ik ben zonder ervaring begonnen met het maken van grills. Ik wilde er graag een, maar het aanbod in Nederland was er vrijwel niet. Om een grill te maken, heb je goud nodig, dus mijn vrienden legden geld in en ik mocht experimenteren op hun gebitten. Met die grills gingen zij naar feestjes op het Leidseplein en toen ging het als een lopend vuurtje. Mond-tot-mondreclame hè. Binnen de kortste keren kreeg ik verzoeken binnen en kon ik mezelf steeds verder specialiseren.

Ik wilde de grills niet bij mijn moeder thuis gieten. Om goud te smelten, moet het rond de duizend graden worden, ik zag het huis al in de hens vliegen. Daarom kwam ik wekelijks bij een gieterij waar ik mijn grills liet gieten. De eigenaar bood me een baan aan, dus tegenwoordig giet ik ook mijn eigen grills.

In een gouden tand zit veel sentiment; het gaat ver terug in de black American culture. Een grill is een van de uniekste sieraden die je kunt dragen; hij past alleen op je eigen gebit. In bepaalde scenes is het een statussymbool: aan de hand van de hoeveelheid goud in je mik kan kun je laten zien dat je het gemaakt hebt.

Als je succes hebt en je kunt het missen, dan is het een mooie symbolische inves­tering. Ik ben over de prijzen discreet, maar een simpele grill op een tand begint bij 240 euro en die prijs kan oplopen tot in de duizenden euro’s als je bijvoorbeeld meerdere tanden laat versieren met goud en edelstenen.

De grill die ik nu draag heet ‘iced out’, door de diamanten lijken je tanden te glinsteren als ijs. Het is niet mijn lievelings­grill, maar hij doet het altijd goed op de foto.

Ik vind dat mensen uit respect voor de geschiedenis van het product alleen goud moeten gebruiken bij het maken van een grill. Zilver is veel zachter en moet je dus dikker gieten. Dat maakt de grill moeilijker te dragen. Een grill moet niet grof zijn, hij moet blenden met je gebit.

Ik ontwerp veel zelf en maak ook veel op verzoek, mensen kunnen hun grill zover ze willen personaliseren. Een klant van me is fan van Nijntje, voor haar maakte ik een grill met een uitsnede van het bekende konijntje. Voor iemand anders maakte ik een grill met een minischaakbord op het goud, maar ook namen, edelstenen, initialen of andere symbolen maak ik graag.

Ik mocht afgelopen jaar exposeren in het Rijksmuseum, een bijzonder moment. Als kleine jongen was ik altijd al betoverd door de sieraden van mijn moeder, die van Surinaamse afkomst is. Ik vroeg haar vaak of ik een ring of ketting van haar mocht dragen. Ik denk dat mijn goudkoorts door haar is aangewakkerd.”

‘Een matten­klopper heeft in de Surinaamse cultuur een spirituele betekenis’

“Ik ben gespecialiseerd in het maken van mattenklopper-tooth gems. Een mattenklopper heeft in de Surinaamse cultuur een spirituele betekenis; met de mattenklopper maak je de weg vrij en klop je het pad voor je ‘schoon’.

Deze traditie van de mattenklopper gaat heel ver terug, tot aan onze voor­ouders in West-Afrika. Sommige Suri­namers associëren de mattenklopper met het Surinaamse slavernijverleden, het is het middel waarmee onze voor­ouders in de koloniën wreed mishandeld werden.

Toch kies ik ervoor de mattenklopper positief te benaderen. Het symbool gaat zoveel verder terug dan het koloniale ­verleden. Bovendien is het een symbool van liefde, vriendschap en in verbinding zijn met je voorouders. Je kan bijvoorbeeld dromen over een mattenklopper, dat is dan het moment dat je als Surinamer kan besluiten de mattenklopper als ring of ketting te gaan dragen, of als tooth gem dus.

Mattenklopper-tooth gems van Surinaams goud bestonden nog niet. Toen ik mijn bedrijf anderhalf jaar geleden begon, was het mijn idee om de mattenklopper in Surinaams goud uit te brengen als tand­sieraad. In maart van datzelfde jaar was mijn moeder overleden. Mijn drie zusjes van toen zes, tien en twaalf bleven samen met mijn oudere zus en mij achter. Mijn zus en ik kregen de voogdij over onze zusjes en we bleven in het huis van mijn moeder wonen.

Ik had twee baantjes, werkte ’s nachts in het casino, maar het was niet genoeg om alles financieel stabiel te houden. Bovendien miste ik mijn moeder en voelde ik me emotioneel uitgeput. Op Snapchat zag ik een ‘How to become a millionaire’-filmpje waardoor ik werd geïnspireerd.

Ik kwam erachter dat tooth gem- en grillstudio’s wel veel in Rotterdam te ­vinden waren, maar niet in Amsterdam. Een halfjaar na het overlijden van mijn moeder begon ik mijn studio, via sociale media werd mijn werk al snel opgepikt en kreeg ik steeds meer klanten. Ik werd geïnterviewd door Vogue en kreeg veel positieve reacties op de mattenkloppers.

Ook oudere mensen vinden het mooi. Laatst ontmoette ik een dame van rond de zestig, ze vond mijn tanden prachtig. Een week later zat ze bij me in de studio om een mattenklopper te laten zetten.

Ik laat de mattenkloppers in 18-karaats goud gieten en plak ze daarna heel goed vast, zo’n stukje goud wil je natuurlijk niet doorslikken.

Ik had nooit gedacht dat mijn werk zo zou aanslaan, het voelt bitterzoet dit succes zonder mijn moeder te beleven. Vlak na haar overlijden was ik het contact met de Surinaamse cultuur volledig kwijt. Waarom zou ik geloven in een God terwijl mijn moeder dood is? Door mijn bedrijf, waarmee ik de mattenklopper terugbreng bij de Surinamers, sta ik nu ook weer dichter in contact met de cultuur. Ik weet zeker dat mijn moeder met me meekijkt en heel trots is op wat ik binnen deze anderhalf jaar heb bereikt.”

‘Als mijn dochter vier is, krijgt ze van mij een grill’

Kunstenaar Ike Melchizedek (36) is creative director van collectief The Gang is Beautiful. Hij woont in Amsterdam-Zuidoost en heeft een atelier in het centrum van de stad.

“Ik ben opgegroeid in Zuidoost. Als kind zag ik hoe mensen uit de buurt gouden tanden lieten zetten bij ‘Develstein’, een man die we naar de buurt vernoemden omdat we zijn echte naam niet wisten. Zijn zaak was als de bakker op de hoek, iedereen kende hem.

Toen ik zelf een gouden tand wilde laten zetten, kon dat niet vanwege mijn teruggetrokken tandvlees. Een grill was wel mogelijk, omdat je die tijdelijk kunt dragen en ook weer kunt uitdoen. Sommige mensen dragen een ring, ik draag een grill wanneer ik wil. Dat is meestal iedere dag, ook als ik bij mijn oma op bezoek ga.

Het hoort bij me, ik schaam me er niet voor. Natuurlijk zie ik mensen soms naar me staren en weet ik dat ze mijn look associeren met criminaliteit. Het maakt weinig indruk op me, omdat ik door mijn huidskleur helaas gewend ben om gediscrimineerd te worden.

Toen ik tien jaar geleden op zoek ging naar een grillmaker, ontdekte ik al snel dat er in Nederland geen waren. Ik zocht contact met bedrijven in de VS, maar die wilden me vanwege de afstand niet helpen. De eerste grillmakers in Nederland heb ik vrij snel een bericht gestuurd, zo leerde ik ook Daniel en zijn werk kennen.

Inmiddels heb ik veertien grills, in full gold, een raamwerk en plaatjes, een met de initialen van The Gang is Beautiful, een met spirituele symbolen. Ik kan wakker worden en een nieuw idee hebben voor een grill. Dan bel ik grillmakers met wie ik samenwerk zodat we de grill samen kunnen gaan vormgeven.

In mijn werk ben ik ook altijd bezig met creëren. Ik ontwerp kleding, ik maak brillen en produceer muziek. Ik vind het spannend om dingen te maken die er nog niet zijn en ik geloof dat grills nog heel veel ontwikkeling en toekomst hebben.

Ik wil graag een expositie maken over grills, waarbij de geschiedenis goed wordt omschreven. Vanuit de Surinaamse cultuur is een gouden tand een belangrijke traditie, de grill heeft dat wereldwijd teruggebracht in verschillende scenes.

Ik kan een mooie auto kopen, maar laat liever een nieuwe grill maken, ook voor de mensen van wie ik hou. Binnenkort is mijn vader jarig, dan geef ik hem een grill cadeau. Mijn vrouw heeft een grill en afgelopen jaar werd ik vader van een dochter; als zij vier jaar is, krijgt ze van mij een grill.”

‘In Laren werd ik uitgekotst om hoe ik eruitzie’

“Met achttien piercings, negen toothgems en een grill ben ik behoorlijk versierd, maar ik hoor vaker dat ik goed ­wegkom met al dat metaal in m’n gezicht. Ik ben een soort kerstboom en zie mijn lichaam als iets om mooi te versieren.

Mijn zilveren grill en toothgems zijn meegegroeid met mijn look. Toen ik erachter kwam dat ik iets met mijn tanden kon doen, ben ik meteen gaan googelen en zo kwam ik bij Sham terecht. Eens per maand zit ik bij haar. Dan ontwerpen we samen een nieuwe grill of laat ik toothgems zetten. Ik wil nu een grill met mijn naam laten maken, maar daar moet ik nog even voor sparen.

Bij de tandarts ben ik altijd een beetje zenuwachtig, want zij is er niet blij mee. Ik heb haar al drie keer beloofd dat ik ermee ga stoppen.

Ik heb symmetrische moedervlekken in mijn gezicht, dus ik probeer mijn piercings ook symmetrisch te houden. Op mijn 13de liet ik stiekem mijn eerste piercing zetten, daar was mijn moeder niet zo blij mee. Ook op school werd het niet gewaardeerd. Ik kom uit Laren en ben door mijn leeftijdsgenoten uitgekotst om hoe ik eruitzie.Ik heb me jarenlang gekleineerd gevoeld, het Gooi is de slechtste plek om in op te groeien als je niet in het plaatje past. Er is geen ruimte voor diversiteit, ik heb vaak verbijsterd aangehoord hoe racistisch er over mensen wordt gesproken en voor de lhbtqi+community is weinig ruimte.

Juist omdat ik me altijd heb uitgesproken naar de mensen die discrimineerden, kreeg ik veel haters. Toch heb ik het met een aantal anderen voor elkaar gekregen dat de burgemeester van Laren een lhbtqi+ vlag aan het gemeentehuis heeft gehangen.

Als ik een rondje loop door de villawijk van mijn ouders, krijg ik steevast afkeu­rende blikken. Er is een periode geweest dat het haten om hoe ik eruitzie me teveel werd. Ik kreeg van andere leerlingen zelfs doodswensen toegestuurd. Toen heb ik besloten mijn piercings en versieringen uit en af te doen en me ‘normaal’ te kleden, met flared broeken van de Zara en een gewone trui.

Toch bleven mensen me uitschelden, het was alsof ze aan me roken dat dit is wie ik diep vanbinnen ben. Vanaf dat moment besloot ik mijn unieke gedachtes en ideeën te omarmen en ruilde ik al mijn gouden sieraden in voor zilver, omdat ik goud te veel associeerde met de tuttigheid van het Gooi.

Sinds een halfjaar woon ik in Amsterdam. Toen ik hier voor het eerst door de buurt liep, voelde ik vanbinnen een explosie van geluk en creativiteit. Hier mag ik helemaal zijn wie ik ben. Mijn grill en toothgems helpen me daarbij; ze laten me meer lachen omdat ik graag aan anderen wil laten zien hoe trots ik erop ben.”