Hoe komt een jodelend nijlpaard op een festival? Teatro Pavana brengt met acteurs gigantische dieren tot leven met tranen, scheten en megafoons

Een nijlpaard heeft onevenredig korte poten. Je zou het dus niet verwachten, maar als je een nijlpaard leven wil inblazen, kun je eigenlijk het beste beginnen met steltlopen. Het helpt als je moeder een van de eerste professionele stelten­lopers in Nederland was.

Tenminste, het was om die reden dat Judith Melief (55) in 1986 terechtkwam op het San Marcoplein in Venetië. Haar moeder trad op tijdens het beroemde ­Carnevale di Venezia en Judith en haar zussen hielpen bij de act.

Het is aan te bevelen om, als je daar bent, verliefd te worden op een knappe Italiaan die Lorenzo Gagliardi heet, maar die je gerust Lollo mag noemen. Verhuis met hem naar Venetië en gebruik locaties als Campo dei Gesuiti als openbare repetitieruimte voor je steltloperacts. Probeer de achteloze voorbijgangers bijvoorbeeld te betoveren met mysterieuze figuren met trompetachtige maskers, die bewegen op mystieke muziek.

Noem je theatergroep Teatro Pavana, naar de dans uit de renaissance. Reis in de zomer door Europa met een Fiat Uno, volgepropt met vrienden, stelten en kostuums, en treed zo veel mogelijk op.

Zoek in de winter de rust in Venetië, om aan nieuwe acts, kostuums en maskers te werken.

Hou dit ritme een kleine tien jaar vol.

Als je na jaren van leven als vagebond een zoon krijgt – Luca bijvoorbeeld – is het tijd voor een meer structureel bestaan. Zo verruilden Judith en Lorenzo in 2001 hun uitvalsbasis Venetië voor Amsterdam-West.

Dat kan even ingewikkeld zijn. Met een atelier in een kraakpand bij Sloterdijk, een kantoor bij iemand op een boot in de Houthavens en opslag van de spullen in de boxen van vrijwel al je buren. Het is makkelijker als je op een gegeven moment een woning hebt die zowel als huis, atelier, kantoor als opslagruimte kan dienen.

Neem dan wel voor lief dat het zo snel uit de hand loopt dat je op een gegeven moment eigenlijk nog maar een klein gedeelte als woonruimte kunt gebruiken. Voor de rest is de woning bezaaid met tape, tangen, schroefjes, een naaimachine, kratten, verf, stellages, stoffen en – overal waar je kijkt – delen van kostuums. Het is handig als er een kelder is, waar de stelten, kostuums en andere benodigdheden kunnen worden opgeborgen. Eventueel kun je een luik in de vloer zagen zodat de spullen makkelijk naar buiten kunnen worden getild.

Met het regelmatige leven komt ook een professionaliseringsslag van je theatergroep: er is opeens tijd om nog betere acts te bedenken, audities te organiseren, serieuzer te repeteren, publiciteit te zoeken. Voor je het weet heb je een optreden in Paleis Noordeinde – met dansers op stelten als een soort vlinders, met meterslange kleurrijke capes – voor de koningin en eet je naderhand bitterballen met haar.

Het lijkt omslachtig, maar hou vol, want uiteindelijk leidt het allemaal tot een nijlpaard (dat overigens ook kan jodelen).

Dan is het tijd voor internationale aandacht. Dat kan bijvoorbeeld beginnen met een uitnodiging van Just for Laughs, het grootste internationale comedyfestival ter wereld in Montreal. Daarna ligt de wereld plots aan je voeten: Rusland, Koeweit, China, Israël, Saoedi-Arabië, Taiwan, Jordanië, Thailand, India, Japan en nog verder.

Je hebt meer medewerkers nodig: een kantoormedewerker, dansers, kostuumontwerpers, technici. Het succes leidt in de jaren daarna weer tot veel nieuwe acts, met namen als Le Ballerine, Danzanti en Le dame e la serva. Je moet ook wel blijven innoveren, want soms worden je acts en kostuums gekopieerd. Het kan zelfs zijn dat je, zoals Teatro Pavana eens meemaakte, je zorgvuldig gemaakte ontwerpen terugvindt op AliExpress – word niet al te boos, blijf gewoon je eigen pad volgen.

Dieren kunnen inspireren. Papegaaien bijvoorbeeld – pappagalli – met hun prachtige veren. Maak het jezelf niet te makkelijk: bedenk ook eens een kostuum waarmee je steltlopers kunt omtoveren tot giraffen van gerust 4,5 meter lang. Ook een familie antilopes, met hun lange elegante benen, leent zich goed voor een act.

En dan, na zo’n dertig jaar acts op stelten, met esthetisch mooie ontwerpen, komen er opeens andere gedachten. Dat het ook leuk is om eens iets… nou ja, niet lelijks… maar, ja, wel zonder stelten… iets wat theatralers te doen, misschien? En daar is plots het idee om een nijlpaardkostuum te maken.

Geduld moet je hebben. Veel geduld. Het ontwikkelen van een nijlpaardpak kost ruim twee jaar. Dat komt deels doordat het een heel technisch kostuum is, vol met snoeren, camera’s, beeldschermen, hendels, pompjes en geluidsapparatuur.

Gelukkig is Lolo vaardig in het bouwen van dingen. Met hout, pvc, aluminium, stof, schroefjes, elastiekjes, tape en nog veel meer. Wat ook helpt, is dat je zoon inmiddels ouder is, naar het Montessori Lyceum gaat en les krijgt van Volkert Stolk – docent techniek en natuurkunde. Die stort zich ook op de constructie van het nijlpaard.

Tip: het kan gebeuren dat na twee jaar knutselen aan het ontwerp, waarbij je de lichtste materialen gebruikt, het pak toch veel te zwaar blijkt te zijn. Kijk dan Lolo en Volkert lief aan en zij bedenken weer een oplossing. Een tussen de voeten van het dier verborgen wiel bijvoorbeeld.

Daarnaast is het handig om een buurvrouw te hebben die over de schutting kijkt terwijl je aan het repeteren bent in de tuin. Ze moet eerst denken dat het een olifant is, waardoor ze ‘Hé, Nellie’ roept, omdat er in 1956 een kinderliedje werd geschreven met de titel Nellie the Elephant. Je besluit daarna het nijlpaard Nellie de Hippo te noemen.

Nu ben je bijna klaar om het nijlpaard daadwerkelijk tot leven te brengen. Daarbij is repeteren belangrijk, bijvoorbeeld in de gymzaal van een school om de hoek. Nodig ook andere mensen van je theatergroep uit, zodat er voor iedere positie in het nijlpaard een vervanger is. Bij voorkeur hebben ze namen als Alkistis, Giulia, Sara, Uli en Pippa – mensen met wie je soms al jaren werkt.

Omdat je heel veel spullen nodig hebt, kun je het beste de witte bestelbus van je theatergezelschap gebruiken – ook al is de gymzaal maar een straat verderop.

Als je vervolgens met twee personen het grote nijlpaardenhoofd door de deur van de gymzaal probeert te krijgen, is de kans groot dat de volgende discussie ontstaat:

“Het kan.”

“Het kan niet.”

“Ja, het kan.”

“Nee, het kan niet.”

Raak in dat geval niet in paniek, want het past – wonderbaarlijk genoeg – wel degelijk.

Leg alle koffers met spullen in de gymzaal en begin met het in elkaar zetten van het kostuum. Start met het plaatsen van twee statieven, waar een soort rugzakken aan zijn vastgemaakt. Daartussen wordt een ruggengraat geklikt, gemaakt van hout, lijm, aluminium en allemaal kleine stukjes pvc-buis. Daarna komen er schroeven bij kijken, tiewraps en ducttape. Twee megafoons moeten worden geïnstalleerd, een voicetransformer, een batterypack, zakken met water, een tablet, microfoons. Ook belangrijk: de monitoren, omdat je, als je eenmaal in het pak zit, helemaal niets ziet. Je hebt alleen de camera, verborgen in de neus, omringd door centi­meterslange zwarte nylon neusharen.

Als iemand zegt ‘volgens mij deden de scheten het de laatste keer niet’ kan het zijn dat het darmstelsel is gebroken. Dat is de flexibele pvc-buis die is aangesloten op een handpomp voor een campingbed, met daartussen een reservoir met talkpoeder. Repareren kan met ducttape.

Klik als laatste stap de 21 genummerde ribben, van pvc-buizen, in de ruggengraat en sluit ze ook aan de onderkant.

Het opbouwen duurt ruim een uur. Maar geen zorgen, ook als je het in zes jaar tijd ‘zo’n tweehonderd keer, misschien wel driehonderd of eigenlijk geen idee hoeveel keer’ hebt gedaan, blijft het leuk.

Doe nu wat oefeningen om de nijlpaardstem op te warmen: ‘Ham, ham, ham, ham, ham, ham.’ Leg daarna verspreid door de zaal wat hoepels: een blauwe en een groene om een doorgang te simuleren, drie gestapelde gele hoepels als een struik en een rode als een wat schuchter kind.

Daarna kruipt iemand voorin, in de cockpit van het nijlpaard, en de ander ­achterin. Zodra de banden van het rugzaksysteem zijn vastgeklikt, haalt de dompteur de onderste delen van de sta­tieven weg.

En tada, daar loopt opeens het geraamte van een nijlpaard. Doe alsof je op een festival staat en laat de dompteur het nijlpaard begeleiden terwijl ze het voert met popcorn, de tanden probeert te poetsen en het nijlpaard de juiste kant op probeert te krijgen.

Zit je voorin? Trek aan het ene touwtje om de tong te bewegen, aan het andere om de oren te laten draaien en aan weer een ander touwtje om de oogleden op en neer te laten gaan. Gebruik de hendels om de bek open en te sluiten. De tablet is voor geluidseffecten. Denk intussen om het voetenwerk en zorg dat je stevig blijft staan: op locatie zijn er soms vervelende kinderen die tegen je aan beginnen te duwen.

Zit je achterin? Dan ben je verant­woordelijk voor het belangrijkste stuurwerk: als het nijlpaard naar links moet, doe dan eerst een paar stappen naar rechts. Gebruik de headset om brullende nijlpaardgeluiden door de gymzaal te laten rollen. De campingpomp is er om scheten te laten, waarbij het belangrijk is dat je tegelijkertijd met de hendel de staart laat bewegen. Met het sproeisysteem kun je het nijlpaard laten plassen.

Tip: als er opeens een telefoongeluid uit de mond van het nijlpaard klinkt, kan het zijn dat je zoon belt. Zeg dan: “Nee, nee, ik ben aan het repeteren. Bel papa maar.”

Als iedereen geoefend heeft, laat dan twee mensen de speciale nijlpaardpotenbroeken aantrekken. Klik de klittenband­oren op het nijlpaardhoofd en gooi als laatste de huid over het karkas en rits die vast aan de kop.

Dan kan de show echt beginnen. Laat het nijlpaard een prullenbak aanvallen of dansen en zingen op een jodellied. Als Nellie de Hippo daarna in slaapt valt en even later humeurig en schetend wakker wordt, is de kans groot dat de dompteur het zat is en boos wegloopt.

En pas dan, als je al deze stappen hebt doorlopen, gebeurt het: het ruim vier meter lange, handgemaakte nijlpaard begint met een treurige, zware stem Yesterday, all my troubles seemed so far away te zingen, terwijl de tranen uit haar ogen schieten.

Misschien zijn er nog wat kleine dingen: het latex van het gehemelte dat vervangen moeten worden, de microfoons voor de communicatie tussen de voor- en achterpoten die niet goed werken. Maar als blijkt dat bij het zingen van Yesterday niemand in de gymzaal het lachen nog kan inhouden, weet je dat je een nijlpaard succesvol tot leven hebt gebracht. Vervolgens ben je klaar voor het zomerseizoen dat er aankomt, met festivals, feesten en andere optredens.

Een van de eerste mogelijkheden om Nellie de Hippo te zien optreden is op theaterfestival 2turvenhoog, dat in april in Haarlem en Almere wordt georganiseerd.