Speelfilmdebuut Drijfzand: subtiel spel van aantrekken en afstoten tussen moeder en dochter

Suze loopt met haar moeder Helena over een mistig Texels strand, als ze plots beseft dat haar dochtertje Juul niet meer achter hen loopt. Die onmogelijkheid om tegelijk een dochter te zijn voor haar moeder en een moeder voor haar dochter, wordt nog veel nijpender voor Suze nadat Helena op de kade bij de veerpont bijna achteloos meedeelt dat er een hersentumor bij haar is ontdekt. “Maar geen zorgen maken, hoor!” En weg is ze.

Drijfzand, het speelfilmdebuut van Margot Schaap, is een portret van een jonge vrouw die heen en weer wordt geslingerd tussen twee andere generaties. Suze heeft met haar man en dochtertje een evenwicht gevonden op Texel. Maar wanneer haar moeder Helena, een actrice die ‘overal en nergens’ woont, voor een paar dagen langskomt, blijkt dat evenwicht wankel.

Die eerste scènes tussen moeder en dochter zijn, door de natuurlijke dialogen en vooral het fantastische spel van Hanna van Vliet (Anne+) en Elsie de Brauw, ijzersterk. Ze treffen precies de juiste schurende combinatie van vertrouwdheid en ongemak die de relatie tussen de twee ­kenmerkt.

Wanneer er gaten beginnen te vallen in het geheugen van Helena, trekt ze Suze naar zich toe, die op en neer ­begint te reizen naar het rumoerige Amsterdam dat ze zo stellig achter zich had gelaten. Ze wordt teruggezogen in het rommelige bestaan dat haar moeder daar leidt in ­repetitielokalen waar het daglicht niet komt, en de woorden van Anton Tsjechovs De meeuw haar steeds vaker ontglippen.

Schaap, die ook het scenario schreef, geeft precies genoeg invulling aan de gecompliceerde verhouding tussen de twee vrouwen. Op wat details na wordt de geschiedenis tussen hen nergens uitgespeld, maar voelbaar gemaakt in de toon van hun gesprekken en in hoe ze zich fysiek tot ­elkaar verhouden. Hoe Helena haar dochter tegelijk naar zich toetrekt en op afstand houdt, hoe de spanning daarvan in het lichaam van Suze kruipt.

Terwijl in Helena’s brein de verbindingsdraadjes steeds meer beginnen te haperen, raken ze in dat van Suze juist oververhit. Haar dwanghandelingen worden nadrukkelijker en frequenter. Een steeds koortsachtigere poging de controle, of althans de illusie daarvan, vast te grijpen, ­verklankt in het uitgekiende geluidsontwerp dat tikt en pulseert als nerveus trommelende vingers.

En ondertussen probeert Suze ook nog een moeder te zijn voor de pientere, maar ook wat in zichzelf gekeerde Juul. Hoewel de focus ligt op de scènes tussen Helena en Suze, weet Schaap subtiel duidelijk te maken hoe bepaalde elementen uit die relatie zich ook weer door­vertalen naar de volgende generatie. Zo maakt ze met Drijfzand een film die vol zit met gelaagdheid, in thematiek, beeld en dialogen.