De Dag van de Arbeid. Hij bestaat al sinds de 19e eeuw. Maar in Nederland weten veel mensen amper dat-ie er is. Voor het begin moeten we terug naar 1890. Arbeiders in de Verenigde Staten en veel landen in Europa gingen toen voor het eerst de straat op om op te komen voor hun belangen. De inzet: een achturige werkdag.
Gewelddadige 1 mei-confrontaties
In de VS zorgden de demonstraties er in sommige sectoren meteen voor dat er een eind kwam aan werkdagen van twaalf uur of meer. In andere landen duurde dit langer. Al kort na de eerste demonstraties werd tijdens een congres voor politieke partijen en vakbonden besloten om van de Dag van de Arbeid een jaarlijks terugkerende traditie te maken waarbij de belangen van de werknemer centraal staan.
Dat klinkt mooi, maar voor protesterende arbeiders was deze dag lang niet altijd veilig. Zo schoten soldaten in het Franse Fourmies in 1891 nog negen ongewapende demonstranten dood. De jongste was elf, de oudste dertig. Door de jaren heen volgden in meerdere landen gewelddadige confrontaties. Naast minder lange werkdagen en betere arbeidsvoorwaarden was het behoud van vrede daarom ook al snel een van de hoofddoelen.
Wereldwijd vrij op Dag van de Arbeid
Door de jaren heen is er veel veranderd. De achturige werkweek is er in veel landen gekomen en in cao’s zijn arbeidsvoorwaarden vastgelegd. Ook komen de vakbonden, zoals onlangs met de buschauffeurs, op voor werknemers in specifieke sectoren.
Maar waar Nederland zijn successen niet viert met een doorbetaalde feestdag, doen ze dat in vrijwel heel Europa, Afrika, Zuid-Amerika en grote delen van Azië dus wel. Waarom hebben onze buren in België en Duitsland wel vrij op Dag van de Arbeid en wij niet?
Hallo, koningin!
Dat 1 mei bij ons geen officiële feestdag is, heeft deels te maken met Koninginnedag. Die viel van 1949 tot en met 2013 op 30 april, precies een dag voor de Dag van de Arbeid. Daarnaast hebben wij in de strijd om betere arbeidsvoorwaarden minder bloederige confrontaties gehad dan in bijvoorbeeld Frankrijk of Spanje. Ook sprak vakcentrale NVV in de jaren vijftig al openlijk uit dat er in Nederland heel veel was bereikt. Kortom: de dag leefde hier zeventig jaar geleden al veel minder dan in sommige andere landen. Door de verbetering van de arbeidsomstandigheden raakte hij in Nederland meer en meer naar de achtergrond.
Terwijl de dag bij ons dus vrij geruisloos voorbijgaat, vinden in landen om ons heen nog altijd demonstraties plaats om op te blijven komen voor de rechten van werknemers.
FNV viert Dag van de Arbeid wel op 1 mei
We leven niet meer in de negentiende eeuw met ellenlange werkdagen. Is de Dag van de Arbeid dan nog wel nodig?
‘Ja’, is vakbond FNV stellig. ‘Om te vieren, te herdenken en onze internationale solidariteit te tonen’. Feestdag of niet, sinds 2015 organiseert de bond zijn eigen Dag van de Arbeid. Ook dit jaar komen demonstranten op 1 mei in Amsterdam samen voor een mars waarbij ongelijkheid, de groeiende werkdruk en de hoge prijzen aan de kaak worden gesteld.
Alleen… je baas verwacht je dus wel gewoon op werk. Wil je erbij zijn? Dat wordt een vrije dag opnemen. Tenzij je een schoonmaker bent, voor deze groep is vrij op 1 mei wél vastgelegd in de cao. Amsterdamse ambtenaren hebben ook geluk. Zij mogen ervoor kiezen 1 mei vrij te zijn of een andere dag als verlof op te nemen.
Ook Sint-Maarten is in Nederland niet zo'n populaire feestdag, waarom niet?
