Witte Donderdag is het christelijke feest dat valt op de donderdag voor Pasen. Het herdenkt het Laatste Avondmaal uit de Bijbel van Jezus Christus en zijn Apostelen. Tijdens dit avondmaal zegt Jezus dat er een verrader in hun midden is, zonder te zeggen wie. Het is Judas.
Het Laatste Avondmaal is duizenden keren afgebeeld door minstens zo veel kunstenaars. Meestal hing zo’n schilderij in een eetzaal van een klooster. Vaak was de manier van afbeelden hetzelfde: alle apostelen en Jezus gebroederlijk naast elkaar en de foute apostel Judas heel duidelijk los van de rest.
Het Laatste Avondmaal is een experiment van Leonardo da Vinci
Maar toen vroeg Ludovico Sforza, een Italiaanse hertog in 1495 aan Leonardo da Vinci of hij de muur van een klooster in Milaan wilde voorzien van een Laatste Avondmaal. Dat wilde hij wel, alleen niet op de klassieke manier. Da Vinci experimenteerde erop los, zowel met de verf als met de compositie. Ook schilderde hij op een droge ondergrond, terwijl een vochtig oppervlakte gangbaar was.
Door al die experimenten met zowel de onderlaag als de verf werd het schilderij al snel slecht en is het de afgelopen eeuwen vaak gerestaureerd.
Judas zit gezellig naast de andere apostelen
Maar het belangrijkste experiment deed hij in de compositie. Toen hij in 1495 begon met schilderen (het was drie jaar later af), was het gebruikelijk dat de tafel werd afgebeeld met geschrokken apostelen om Jezus heen en Judas apart. Ze schrokken van het feit dat Jezus zei dat er een verrader in hun midden was. In tegenstelling tot wat zijn collega’s vaak deden, zette Leonardo Judas gezellig tussen de rest.
Ook was het gewoonte iedereen een stralenkrans of aureool te geven, behalve Judas. Leonardo geeft niemand een krans, wat voor een realistisch en dramatisch effect zorgt.
Da Vinci zet Judas in de schaduw
Toch is er een subtiel verschil. In Leonardo’s afbeelding leunt Judas een beetje achterover in de schaduw.
Iedereen schrikt van wat Jezus net vertelt; hij voorspelt dat hij wordt verraden. Toevallig grijpt Judas naar een stuk brood waar Jezus zijn rechterhand naar uitstrekt. Zo wijzen alle lijnen naar Jezus en vestigen zo de aandacht op hem.
