De parlementaire enquêtecommissie onderzoekt onder meer wat er fout is gegaan met de kinderopvangtoeslag. Rutte werd al eerder gehoord, maar vandaag werd hij verhoord over zijn rol als minister-president. Zijn vorige kabinet is afgetreden vanwege de toeslagenaffaire.

Ook vandaag trok de premier weer het boetekleed aan. "Ik vind het een schande dat we er niet in geslaagd zijn om niet voor 2019 met elkaar vast te stellen dat er zich een drama aan het voltrokken was op het terrein van de kinderopvangtoeslag", zei hij. 

Verhoord 

Rutte weerspreekt het beeld dat fraude met uitkeringen en toeslagen een groot thema was bij de vorming van zijn eerste twee kabinetten. Het ministerie van Sociale Zaken kreeg weliswaar opdracht met fraudebestrijding 180 miljoen euro te bezuinigen, maar op het grote geheel was dat volgens hem 'verwaarloosbaar'. 

"We kijken nu natuurlijk door een rietje naar fraude", zei Rutte tijdens het verhoor dat ruim drie uur duurde. Maar hij kan zich niet herinneren dat dit destijds ook zo belangrijk werd gevonden. Bijvoorbeeld bij de formatie van wat zijn eerste kabinet zou worden, was de aanpak van fraude 'niet het hoofdonderwerp'.

Miljarden bezuinigen

De premier bracht verder in herinnering dat destijds voor 51 miljard euro moest worden bezuinigd en hervormd. "Dat zijn natuurlijk bizarre bedragen." Dat het ministerie zei het gevraagde bedrag niet te kunnen ophalen met de aanpak van fraude, maakte geen indruk. Het gebeurde veel vaker dat departementen 'terugduwden' toen zij hoorden hoeveel er bespaard moest worden

Grote druk

In eerdere verhoren stelden voormalige topambtenaren dat zij in die periode vanuit de politiek grote druk hebben ervaren om fraude en misbruik met uitkeringen en toeslagen harder aan te pakken. Daarbij zouden de bezuinigingsopgaven die ministeries opgelegd kregen een belangrijke rol hebben gespeeld, naast het gevoel in de samenleving dat er veel gesjoemeld werd.

Alles-of-nietsaanpak 

Rutte zei evenwel niet te geloven dat de hoogte van de opgelegde bezuiniging doorslaggevend is geweest bij 'het drama' rond de kinderopvangtoeslag. Veel belangrijker was volgens hem de alles-of-nietsaanpak die voorschreef dat mensen al bij de kleinste foutjes hun gehele toeslag kwijtraakten. Hij vindt het 'idioot' dat dit zo gebeurd is. 

De bredere trend van strenger fraudebeleid begon volgens Rutte bovendien al ver voor zijn tijd: hij wijst op de Wet boeten, die al uit 1996 stamt.

Parlementaire enquête

De parlementaire enquête volgt op een eerdere parlementaire ondervraging – ook wel mini-enquête genoemd – over het toeslagenschandaal. Het eindrapport daarvan, Ongekend Onrecht, was begin 2021 aanleiding voor het derde kabinet-Rutte om ontslag aan te bieden. 

Het is de laatste week van openbare verhoren.