Er zijn tal van voorbeelden van ‘bedenkers’ die met veel bombarie aankondigden het gat in de markt gevonden te hebben. Bovendien waren zij op marketingvlak zo gehaaid dat ze erin slaagden om oud ijzer voor goud te verkopen. En iedereen stonk er met open ogen in. Tot het bedrog uitkwam, dan bleven enkel nog hoon, spotgelach en rode kaken over, niet in het minst bij diegenen die erin getuind waren.

In onze Belgische geschiedenis is er één voorbeeld waarbij de omvang van het bedrog zo groot was, dat de sociale en financiële gevolgen voor één streek dramatische proporties aannamen: Lernout & Hauspie. In oktober is het tien jaar geleden dat het West-Vlaamse bedrijf over kop ging na beschuldigingen van fraude. Lernout & Hauspie verkochten echter geen rommel. Het West-Vlaamse bedrijf had wel degelijk iets in handen, alleen was het zijn tijd iets te ver vooruit. Snel met deze technologie rijk worden, deed deze West-Vlaamse wonderboys echter naar bedrog grijpen. Het bedrog zat hem in de voorstelling van het succes.

En het aanprijzen van dit succes, werkte als een magneet voor nieuw succes. Tot de luchtbel uit elkaar spatte.

Lernout & Hauspie Speech Products (LHSP) werd opgericht in 1987 door Jo Lernout en Pol Hauspie. Ondanks het mateloze enthousiasme van de twee protagonisten liepen de eerste jaren van het bedrijf zeer stroef. Om investeerders aan te trekken moest Lernout & Hauspie eerst bewijzen dat het bedrijf meer kon dan het vervaardigen van sprekende fotokaders en zingende kerstballen.

Het geweer werd van schouder gewisseld aan het begin van de jaren negentig. Jo Lernout en Pol Hauspie zagen in dat ze geen producten voor eindgebruikers moesten maken maar zich beter specialiseerden in basistechnologie. De trein begon nu gestaag te lopen voor de twee West-Vlaamse ondernemers. Zeker toen het grootste Amerikaanse telefoonconcern AT&T Lernout & Hauspie voorzag van een stevige kapitaalinjectie.

De groei verliep nu tegen sneltreinniveau en in 1995 trok het West-Vlaamse bedrijf naar de beurs. Het werd genoteerd op de Nasdaq en op de toenmalige Europese tegenhanger Easdaq. De hoofdzetels bevonden zich in Ieper en in Burlington in de staat Massachusetts. Op dit moment klokte het bedrijf een waarde van 10 miljard Amerikaanse dollar. Lernout & Hauspie was nu marktleider op het gebied van spraaktechnologie en slokte de kleinere concurrenten één voor één op. De bekendste overnames in 1996 zijn die van het spraaktechnologiebedrijf Berkeley en de vertaalbureaus Mendes en Lexitrans. De kers op de taart volgde al heel snel met een minderheidsparticipatie van softwaregigant Microsoft in het West-Vlaamse bedrijf. Het bekende IT-concern pompte een slordige 45 miljoen dollar in LHSP.

Het sprookje nam steeds meer vormen aan met onder meer de overname van het medische transcriptiebedrijf Dictaphone in 2000. Met het overnemen van Dragon Systems, dat taaltechnologie ontwikkelde voor Amerikaanse spionagediensten, leek LHSP klaar voor een veelbelovende 21ste eeuw. Het droomverhaal vertoonde stilaan echter de eerste barsten.Tegen de achtergrond van succesvolle overnames begonnen de eerst geruchten over financiële wanpraktijken en boekhoudkundige trucjes de kop op te steken.

De beschuldigingen kwamen bovendien niet van de minsten. Goldman Sachs-analist Robert Smithson poneerde in 1999 als eerste in The Wall Street Journal dat de winstcijfers van LHSP ruim overdreven waren. Jesse Eisinger, journalist bij The Wall Street Journal, bouwde voort op de bevindingen van Robert Smithson en onthulde in augustus 2000 één van de grootste bedrijfsschandalen uit het pre-Enron tijdperk.

Fictieve transacties naar Korea en Singapore en allerlei boekhoudkundige schemeroperaties werden aan de kaak gesteld. Over het algemeen ging het bij LHSP om fiscale doping. Het grote probleem van Lernout & Hauspie was dat ze op technologisch vlak hun tijd ver vooruit waren. Tè ver. De toepassingen die het bedrijf ontwikkelde waren grensverleggend, alleen hinkte de economische realiteit achterop. Heel wat noodzakelijke technologie was door LHSP ontwikkeld of door LHSP in de loop der jaren opgekocht.

Technologie is één zaak, onmiddellijk bruikbare en tastbare producten maken een andere. Dit alles vertaalde zich naar groeicijfers die redelijk bescheiden bleven. Voor een gewoon bedrijf vormt dit geen probleem, voor een bedrijf dat beursgenoteerd staat ligt dat anders. Om de beleggers te doen blijven geloven in de kracht van LHSP besloten de Vlaamse wonderboys dan maar fiscale doping toe te passen.

Bedrijfsresultaten en winstmarges werden kunstmatig opgewaardeerd om een explosieve groei te veinzen. Die explosieve groei moest beleggers overtuigen om aandelen aan te schaffen. Grote concerns en geldschieters werden op deze manier over de streep getrokken om in LHSP te investeren. De waarde van LHSP-aandelen bleef zodoende kunstmatig hoog.

De fiscale doping werkte, tot de beschuldigingen van fraude in augustus 2000 in The Wall Street Journal. Beschuldigingen die eerst werden afgedaan als een Amerikaans complot. Vooral de overname van Dragon Systems was niet naar de zin van de Amerikaanse inlichtingendienst (NSA). Bovendien kwam met de overname van Dragon Systems en Dictaphone het grootste gedeelte van het actief van LHSP in de VS te liggen.

In april 2001 werden Jo Lernout, Pol Hauspie en de voormalige ceo van LHSP, Gaston Bastiaans, gearresteerd voor fraude. De luchtbel spatte uit elkaar. De aandeelhouders verloren massaal hun vertrouwen in LHSP. Crisismanager Philippe Bodson probeerde nog de meubelen te redden. De technologiecrisis die in 2000 was uitgebroken hielp ook al niet. Na een strijd va een jaar ging LHSP, trots van Vlaanderen, onderuit.

Op 25 oktober 2001 werd het bedrijf bankroet verklaard. West Vlaanderen bleef verweesd achter. De maatschappelijke reikwijdte van het drama was niet te overzien. Veel mensen, vooral in West Vlaanderen, werden verblind door het succes en kochten massaal LHSP-aandelen. Zij zullen hun geïnvesteerde centen wellicht nooit recupereren. Ook de Vlaamse regering scheurde haar broek aan het West-Vlaamse droomverhaal. Zij investeerde op grote schaal in het bedrijf en stond garant voor grote bankleningen.

Op 20 september 2010 werden oprichters Jo Lernout en Pol Hauspie en voormalig manager Nico Willaert veroordeeld tot vijf jaar gevangenisstraf, waarvan drie effectief. De periode in voorhechtenis niet meegerekend en de overvolle staat van de Belgische gevangenissen in acht genomen, is het twijfelachtig of deze vier ooit een cel zullen zien. De procedure tegen voormalig ceo Gaston Bastiaens voor het Hof van Cassatie is nog lopende. De spraaktechnologie-afdeling van L&H werd overgenomen door het Amerikaanse Scansoft, nu bekend als Nuance Communications.

De spraakherkenning ontwikkeld door LHSP wordt nu gebruikt in sommige spraakopties voor Windows XP van Microsoft. Microsoft Office gebruikt ook elementen uit een spellingcontroleprogramma dat ontwikkeld werd door LHSP. De technologie van Lernout & Hauspie mag dan grensverleggend geweest zijn. De wens van Jo Lernout en Pol Hauspie om snel rijk te worden bracht hen ertoe een show te creëren rond technologie die voor die tijd nog niet gebruiksrijp was.

Eenmaal de aandeelhouders dit doorhadden, had de show verregaande gevolgen. Flanders Language Valley staat droog en de zaak rond LHSP zindert tien jaar nog altijd na. Wie dit niet gelooft, moet maar eens een namiddag in de streek rond Ieper op rondvraag gaan met dit onderwerp. Als u zonder kleerscheuren of verwijten de namiddag doorkomt hebt u geluk gehad.