Dit artikel graag aandachtig lezen (of aandachtig lezen, graag)

Taalbeschouwing is niet moeilijk. Je hoeft eigenlijk maar twee dingen te doen: experimenteren met de vorm en nadenken over de betekenis. Neem nou zo’n aanbeveling als ‘Graag aandachtig lezen’. Niks bijzonders, zou je zeggen. Totdat je met taalbeschouwing begint.

Je kunt bijvoorbeeld beginnen met de volgorde. Kun je er ook van maken ‘Aandachtig graag lezen’ (echt niet), of ‘Aandachtig lezen graag’ (dat weer wel), of ‘lezen aandachtig graag’ (brr) of ‘lezen graag aandachtig’ (ook niet). Blijkbaar past ‘graag’ alleen aan de randen van de zin en ‘aandachtig’ lijkt een eenheid met ‘lezen’ te vormen. Je zou er zelfs één woord voor kunnen verzinnen (zoals ‘concentratielezen’).

Maar nu zitten we ook al een beetje op het terrein van de betekenis: de band tussen ‘aandachtig’ en ‘lezen’ is sterker dan die tussen ‘graag’ en lezen. Maar in de betekenis is er nog een verschil. In de zin ‘graag aandachtig lezen’ word je wel aangespoord om iets geconcentreerd (aandachtig) te lezen, maar niet om dat ook met plezier (graag) te doen. Dat ‘graag’ heeft geen betrekking op de gevoelens van de aangespoorde, maar eerder op de aanspoorder.

Het helpt bij die taalbeschouwing wel als je wat taalkundige kennis hebt. Dan kun je ‘graag’ als een modale betekenis herkennen. Het geeft een wenselijkheid aan, en wel hier een wenselijkheid vanuit het perspectief van de spreker (of schrijver).

Dit ‘graag’ lijkt beperkt tot aansporingen en bevelen. Maar als je een gewoon bevel hebt (‘Lees dit aandachtig!’) dan kun je hooguit ‘graag’ erachter zetten, maar vooraan of in het midden van de zin is het gek.

In de rubriek Taal worden grammaticale geschillen, etymologische enigma’s en andere taaltwijfels voor u opgehelderd door Peter-Arno Coppen en Ton den Boon. Ook een taalvraag? Mail naar p.a.coppen@let.ru.nl of tdb@taalbank.nl.