U kan me vragen en ik ken u antwoorden

Zelfstandige naamwoorden die je ook als werkwoord kunt lezen vormen een rijke bron voor de constructie van syntactische grappen. De vorige aflevering besloot ik met het voorbeeld ‘Mag ik je kussen?’. Daarin staat het woord ‘kussen’ centraal. Dat is een zelfstandig naamwoord (het kussen dat op je bed ligt), maar het is ook een werkwoord (‘Wij kussen wat af’). In een constructie waar beide lezingen mogelijk zijn, ligt humor op de loer.

Verschillende lezers stuurden mij de aan John O’Mill toegeschreven grap: ‘Zag u ooit de Loosdrechtste plassen? Zo ja, zag zij dat u het zag?’ Die kende ik niet, maar wel de variant van Toon Hermans: ‘Als ze wat gedronken had moest de Vinkeveense plassen’. Beide grappen zijn gebaseerd op die dubbelzinnigheid. Bij John O’Mill blijft hij in stand, en bij Toon Hermans is er strikt genomen maar één lezing mogelijk, maar de vaste combinatie ‘Vinkeveense plassen’ werkt die lezing tegen en zorgt daardoor voor het grappige effect.

Bij ‘Mag ik je kussen?’ speelt ook de dubbelzinnigheid van het voornaamwoord een rol. Als je zo’n grap wilt construeren moet je eerst op zoek naar een geschikt kernwoord. De meest scabreuze, die met rookwaren of hefwerktuigen, slaan we uit oogpunt van de zedelijkheid natuurlijk over, maar ‘Ik voelde haar tongen’ kan er misschien net mee door, evenals ‘Ik hoorde jullie ballen op straat’. De zin ‘Ik wil je slopen’ gaat natuurlijk over beddengoed, maar hij zal ook doen denken aan drillrappers.

Ook spelfouten zijn in het voordeel van de moppentappers (‘Mogen wij jou vellen in Beverwijk?’, ‘Boer, mag ik u schoppen?’). En de reductie van ‘mijn’ tot ‘me’ of ‘zijn’ tot ‘ze’ strijkt velen tegen de haren in, maar opent wel extra mogelijkheden, omdat een zin als ‘Ze willen me kisten’ ineens dubbelzinnig wordt. Helemaal komisch is natuurlijk ‘Ken u ze vloeren? Mooi!’.

In de rubriek Taal worden grammaticale geschillen, etymologische enigma’s en andere taaltwijfels voor u opgehelderd door Peter-Arno Coppen en Ton den Boon. Ook een taalvraag? Mail naar p.a.coppen@let.ru.nl of tdb@taalbank.nl.