Jammer dat de bloedzuiger de Canon niet in geglibberd is

Wormen zijn er in allerlei soorten en maten. Er zijn ringwormen, rondwormen, platwormen en snoerwormen en daarbinnen groepen als borstelwormen, regenwormen, kokerwormen en lintwormen. Niet alles wat worm heet, is ook daadwerkelijk een worm: de hazelworm is een hagedis en de oorworm een insect. Een irritant muziekdeuntje dat urenlang niet uit je oren wil verdwijnen wordt ook wel met de term oorworm aangeduid.

Er zijn ook wormen die geen worm heten. De bloedzuiger bijvoorbeeld, die net als de regenworm tot de ringwormen of Annelida behoort en dus wel degelijk een worm is. Hij heeft zijn weinig sympathiek klinkende naam niet mee, maar die is wel terecht: veel bloedzuigers zuigen bloed.

In de Canon van de Nederlandse natuur, die maandag verschijnt, mocht de bloedzuiger niet meedoen. Dat is jammer, want bloedzuigers vormen een vast onderdeel van de natuur in Nederland en de rest van de wereld. Op de website waarneming.nl staan twaalf soorten vermeld, zoals de paardenbloedzuiger, de eendenbloedzuiger en de medicinale bloedzuiger. Maar de taxonomie is lastig en er zullen hier dus wel meer soorten voorkomen.

Veel bloedzuigers komen algemeen voor, bij ons trouwens alleen in zoet water. U moet maar eens opletten, als u een sliert waterplanten uit de sloot omhoog haalt, is de kans aanwezig dat u daar bloedzuigers op ziet zitten. U hoeft overigens niet bang te zijn dat ze u meteen zullen aanvallen: niet alle bloedzuigers voeden zich met bloed, er zijn er ook die kleine ongewervelden zoals borstelwormen of slakken op hun menu hebben staan.

De meeste soorten worden niet heel groot, vaak niet langer dan vijf centimeter, maar sommige worden groter. In de tropen zijn er die wel 30 centimeter halen. De bekendste soort is de medicinale bloedzuiger, Hirudo medicinalis, die ook in ons land in het wild wel voorkomt. Deze wormen kunnen wel 15 centimeter lang worden, waarmee het de grootste soort is.

In vroeger eeuwen werden miljoenen medicinale bloedzuigers gebruikt voor aderlatingen. Aderlatingen werden gezien als de panacee tegen allerhande kwalen. In een gezond lichaam zou een evenwicht bestaan tussen de vier lichaamssappen bloed, slijm, zwarte gal en gele gal. Door een aderlating kon een verstoord evenwicht worden hersteld en bij gebrek aan fatsoenlijke diagnoses en behandeltechnieken werd al snel naar dit middel gegrepen, hetzij door letterlijk een ader open te snijden, hetzij door een of meerdere bloedzuigers op de huid te zetten en hun werk te laten doen.

In ons deel van de wereld is die gewoonte vrijwel afgeschaft. Wie tegenwoordig om medische redenen toch een aderlating nodig heeft, bijvoorbeeld iemand die lijdt aan ijzerstapeling of hemochromatose, kan terecht bij de poliklinische dagbehandeling in het ziekenhuis of bij de bloedbanken van Sanquin.

Sanquin hanteert als haar logo de pelikaan, de zorgzame vogel die, zo meende men, bloed uit haar borst prikte om de hongerige jongen mee te voeden. Een gestileerde bloedzuiger was een toepasselijker logo geweest. En het is jammer dat hij niet in de Canon terecht is gekomen.