Leidt het afmaken van een antibioticakuur tot resistente bacteriën?

De pijn is weg, maar de pillen zijn nog niet op. Moet ik mijn antibioticakuur afmaken nu mijn klachten verdwenen zijn, vraagt een lezer zich af. Zij heeft de kuur vanwege een blaasontsteking. Dat is niet voor het eerst. De blaasontsteking keert geregeld terug. Ze weet dat je altijd een antibioticakuur moet afmaken. Maar is dat echt zo, of is het een soort volkswijsheid? De lezer zag op internet een artikel van Britse onderzoekers die beweerden dat een kuur afmaken helemaal niet nodig is.

Nederlandse huisartsen en apothekers zijn er duidelijk over: altijd de kuur afmaken. Als een patiënt met een infectie dat niet doet, kunnen bacteriën in het lichaam achterblijven. Die kunnen de patiënt opnieuw ziek maken waardoor een nieuwe antibioticakuur nodig is. Deze nieuwe kuur kan wel eens langer duren omdat de achtergebleven bacteriën hebben geleerd hoe zij zich moeten beschermen tegen de medicatie.

Klopt niet, zeiden Britse onderzoekers in een vorig jaar verschenen artikel in het British Medical Journal (BMJ). Er is volgens hen geen enkel bewijs dat resistentie en kuur niet afmaken iets met elkaar te maken hebben. Sterker, volgens de onderzoekers kan afmaken van de kuur zelfs schadelijk zijn. Want het is onnodig antibioticagebruik en juist dát zorgt voor resistente bacteriën.

Aan de korte kant

Onnodig antibioticagebruik kan inderdaad tot resistentie leiden, maar dat probleem speelt in Nederland in veel mindere mate dan in andere Europese landen. En al helemaal niet bij een blaasontsteking, zegt Jaap van Dissel, directeur van het centrum voor infectieziekten van het RIVM. "Bij een blaasontsteking is afmaken van een kuur belangrijk, omdat het de snelle terugkeer van de infectie voorkomt."

Resistentie heeft vooral te maken met de totale hoeveelheid antibiotica die in een land in omloop is. "Een antibioticakuur duurt in het ene Europese land langer dan in het andere. Nederland zit aan de korte kant. Daarnaast schrijven Nederlandse huisartsen minder snel antibiotica voor dan collega's in met name de Zuid-Europese landen. Bij een acute neus-bijholteontsteking of oorontsteking volgt in Nederland meestal geen behandeling met antibiotica, in andere Europese landen is dat wel het geval."

Daardoor gebruiken inwoners van landen aan de Middellandse Zee vier tot vijf keer zoveel antibiotica dan Nederlanders en zijn er daar meer problemen met resistentie.

Schot hagel

De lezer heeft tot nu toe telkens de kuur afgemaakt. Toch keert de ontsteking geregeld terug. De huisarts heeft al eens geopperd om preventief te slikken. Op diverse gezondheidssites staat dat preventief innemen zinloos is, maar voor Van Dissel klinkt het idee van de huisarts allerminst onlogisch. "Er zijn veel situaties waarin preventief innemen van antibiotica buitengewoon zinvol is. Toen we hiv nog minder goed konden behandelen dan nu, gaven we preventief een antibioticum om ervoor te zorgen dat patiënten geen longontsteking kregen. Iedereen kreeg die ziekte. Gaf je preventief antibiotica, dan kreeg bijna niemand het meer."

Ook bij blaasontstekingen kan antibiotica een infectie voorkomen. De potentiële patiënt krijgt een medicijn dat gericht te werk gaat. "Het middel gaat direct van het bloed naar de urine. In de blaas zorgt het ervoor dat er geen bacteriën kunnen groeien. Zo kan je met een middel dat voor een ding geschikt is, namelijk blaasinfecties, voorkomen dat je later aan de slag moet met bredere antibiotica die wel tot resistentie leiden."

Een breed antibioticum heeft nog een nadeel. Het is als een schot hagel waarmee op allerlei bacteriën wordt geschoten. Ook op de goede.

In Het Consult beantwoorden experts wekelijks gezondheidsvragen van lezers. Ook een vraag? Mail naar gezondheid@trouw.nl.