Rosalynn Carter was niet ‘de vrouw van’, zoals zo veel first lady’s voor haar

Op een zomerdag in 1927 nam verloskundige Bessie Lillian Gordy haar bijna 3-jarige zoontje Jimmy mee naar haar werk. Ze brachten samen een bezoek aan Rosalynn Smith, een kindje dat Gordy drie dagen eerder ter wereld had helpen brengen. In zijn memoires herinnert de Amerikaanse ex-president Jimmy Carter zich hoe hij over de rand van het wiegje gluurt ‘om de nieuwste baby in de straat te bekijken’.

Rosalynn Carter kende haar echtgenoot dus daadwerkelijk haar hele leven. Al maakten de twee pas bewust kennis in hun late tienerjaren, tijdens de nazit van een kerkdienst in Plains, Georgia, het dorp met zeshonderd inwoners waar Rosalynn Carter werd geboren en waar ze bijna een eeuw later overleed. En waar haar 99-jarige, ernstig zieke echtgenoot nu achterblijft.

Een jaar na de tweede ontmoeting in de kerk trouwde Rosalynn met de jonge marineofficier Jimmy Carter. Ze kregen in hoog tempo drie zoons – later zou nog een dochter volgen. Toen Jimmy’s vader overleed, besloot hij zijn veelbelovende carrière op te geven om diens pindaboerderij in Plains over te nemen. Rosalynn lichtte hij daar niet over in.

Die was zo woedend dat ze de hele, lange autorit van New York naar het zuiden, zo’n drieduizend kilometer, geen woord heeft gesproken. Waarop Jimmy Carter besloot voortaan alle belangrijke beslissingen eerst voor te leggen aan zijn vrouw, die hij later vaak heeft omschreven als ‘op alle fronten mijn gelijke’.

Toen Jimmy Carter in 1977 werd geïnaugureerd als president van de Verenigde Staten, beloofde Rosalynn zichzelf om geen ceremoniële ‘vrouw van’ te worden zoals haar directe voorgangers, maar iemand met een eigen stem en eigen ambities, zoals haar jeugdheldin Eleanor Roosevelt.

Dat is haar gelukt. In tegenstelling tot haar voorgangers werkte Rosalynn Carter niet vanuit de familievertrekken van het Witte Huis, maar vanuit haar eigen kantoor. Ze nam eigen personeel aan en dwong af dat ze mocht aanschuiven bij belangrijke kabinetszittingen, waar ze zich geregeld uitsprak. Zo leverde ze een blauwdruk voor de geëmancipeerde invulling van de positie van first lady.

Steel magnolia

‘Je leert heel snel dat er voor het zijn van first lady geen handboeken of regels zijn’, schreef Michelle Obama in een verklaring op sociale media naar aanleiding van de dood van Carter. ‘Toen ons gezin in het Witte Huis woonde, kwam Rosalynn af en toe bij me lunchen, met een paar adviserende woorden en altijd – altijd – een helpende hand. Ze herinnerde mij eraan dat ik de rol van first lady tot mijn eigen rol moest maken, net zoals zij had gedaan.’

Hoewel Amerikaanse (ex-)politici van beide partijen nu over elkaar heen buitelen om haar lof toe te zingen, werd Carters zelfbewuste, geëmancipeerde houding tijdens haar leven niet door iedereen gewaardeerd. Het leverde haar in de pers de vilein bedoelde bijnaam steel magnolia op, mooi, maar keihard. Carter zei het te beschouwen als een compliment, ‘omdat staal taai is en magnolia zuidelijk’.

Als first lady en in de decennia daarna – Jimmy Carter verloor na een termijn de verkiezingen van Republikein Ronald Reagan – kwam Rosalynn Carter op voor mensen die naar haar idee te weinig werden gezien: moeders, ouderen, zorgpersoneel, maar vooral personen met psychische gezondheidsproblemen.

Zolang hun beider gezondheid het toeliet, reisden de Carters in het kader van liefdadigheidsprojecten samen door het land. The New York Times beschreef het 77 jaar durende huwelijk van de Carters zondag als een ‘persoonlijke en professionele symbiose’.