New York van Lou Reed, uit 1989, blijkt een akelig actueel album

Eigenlijk hielden alleen zijn trouwste fans er nog rekening mee. Het was 1989 en de kans leek klein dat jarenzeventigrockster Lou Reed nog een album zou maken dat even tijdloos klonk als zijn beste werk. Dat had hij in de jaren zestig gemaakt met de band Velvet Underground en later met de soloalbums Transformer (1972, met de hit Walk on the Wild side) en Berlin (1973).

Maar New York, zijn vijftiende soloalbum dat in januari van dat jaar verscheen, werd door critici bedolven onder superlatieven. Elementaire rock-’n-roll, gespeeld op twee gitaren, bas en drums. Recent verscheen van dat album een luxe-editie en daarop knallen de instrumenten intimiderender dan ooit de speakers uit. Maar wat meer frappeert zijn de teksten. Die blijken 32 jaar na dato griezelig actueel. De misstanden en problemen waarmee de Verenigde Staten nu te maken hebben, worden door de destijds 46-jarige Reed aangestipt.

New York was gemaakt om in één sessie van 58 minuten te beluisteren, ‘alsof het een boek of een film betreft’, schreef hij in het cd-boekje. De liedjes waren in dezelfde volgorde opgenomen als waarin ze op de plaat stonden.

Inspiratie kwam onder meer uit de acht jaar dat de Verenigde Staten waren geleid door president Reagan (1981-1989). Reed was furieus over de manier waarop in die jaren het land naar de morele afgrond was gedreven en wilde die woede kwijt: ‘Ik probeer te laten voelen wat de situatie is. Daar gaat dit album over.’

Dat was toen, maar luister nu naar het tweede liedje Halloween Parade. Reed beschrijft de leegte ten gevolge van aids op de jaarlijkse gay parade door de New Yorkse buurt Greenwich Village.

But there ain’t no Hairy and no Virgin Mary
You won’t hear those voices again
And Johnny Rio and Rotten Rita
You’ll never see those faces again. 

Dan wordt de voordracht nog neerslachtiger.

This celebration somehow gets me down
Especially when I see you’re not around.

Reed klinkt droevig en boos tegelijk. Boos is hij dus vooral op de regering-Reagan die ontkende dat aids een groot gevaar vormde voor de volksgezondheid en die de ziekte beschouwde als een gesel Gods exclusief bestemd voor homo’s en junkies.

In 2020 is er door covid-19 op 31 oktober geen Halloween Parade. Niet Ronald Reagan maar Donald Trump wordt nu verweten dat hij een levensgevaarlijke epidemie heeft onderschat. Trump leek in 1989 net als zijn maatje Rudy Giuliani nog ver uit beeld. Maar Reed wist ze op New York al te vinden. Het is zelfs even schrikken als in Sick of You hun namen opduiken. Blijkbaar kwamen Trump (toen vooral vastgoedondernemer) en Giuliani (toen officier van justitie) destijds in het nieuws op een manier die Reed irriteerde: hij laat het slecht met ze aflopen. Ze krijgen nare ziekten of worden overreden.

Reed nam New York op in de zomer van 1988, vlak voor de presidentsverkiezingen in november van dat jaar, die werden gewonnen door de Republikein George H.W. Bush. Het album zou uiteindelijk tien dagen voor de inauguratie van de 41ste president worden uitgebracht.  32 jaar en vijf presidenten verder lijkt er weinig veranderd. Economische ongelijkheid, excessief politiegeweld tegen zwarte burgers, milieuproblemen; het werd door Reed ook toen al aangestipt. New York had ook vorige maand gemaakt kunnen zijn, zo actueel klinkt alles. 

Popplaten met een dergelijke visionaire of voorspellende inhoud zijn zeldzaam. Marvin Gaye’s What’s Going On uit 1971 was er zo een. Daarop werden de sociaal-culturele spanningen van toen magistraal verklankt. Maar een plaat van meer dan dertig jaar oud waarvan de teksten zo precies de vinger op de zere plek van nú leggen, dat is uniek.

Dirty Blvd.

This room cost 2,000 dollars a month (…) 
Somewhere a landlord’s laughing till he wets his pants.

Afbraakhotels die voor veel te veel geld aan daklozen worden verhuurd. New York staat er net als de rest van de VS vol mee. Voor veel hotels is het vandaag de dag de enige mogelijkheid om nog inkomsten te genereren, en daklozen hebben geen andere keus. Reed veroordeelt deze misstanden veroorzaakt door kapitalisme en marktwerking. Het Vrijheidsbeeld heet op dit album in twee liedjes niet Statue of Liberty maar Statue of Bigotry. Amerika belooft geen vrijheid maar onverdraagzaamheid (bigotry). Reed herschrijft de dichtregels op de sokkel:

Give me your hungry, your tired, your poor, I’ll piss on them 

There Is No Time

Rauw en verbeten stelt Reed vast wat mensen sinds maart 2020 wordt ingepeperd. Dit is geen tijd om te feesten, handen te schudden en elkaar op de schouder te slaan. Geen tijd om optimistisch te zijn.

This is no time for celebration
This is no time for shaking hands
This is no time for back-slapping
This is no time for marching bands
This is no time for optimism

Last Great American Whale

Dit liedje verwijst vermoedelijk naar de walvis in de roman Moby Dick. Reed heeft wel eens gezegd dat hij met zijn rock-’n-roll als in een Grote Amerikaanse Roman het huidige Amerika wilde ontleden. Direct of in metaforen, zoals in de Great American Novel  van Herman Melville uit 1851, Moby Dick. Reed bezingt hier de desinteresse onder Amerikanen voor het milieu.

Well Americans don’t care for much of anything
Land and water the least (...)
Americans don’t care too much for beauty
They’ll shit in a river, dump battery acid in a stream

Busload of Faith

Wie in deze tijd optimistisch wil blijven, heeft, aldus Reed, een buslading vertrouwen in en hoop op betere tijden nodig. In dit liedje brengt hij de door Trump opnieuw aangezwengelde strengere anti-abortuswetgeving ter sprake. Zelfs als je wordt verkracht, kun je erop rekenen dat pro-life-aanhangers je zullen aanvallen zodra je abortus wenst. 

You can bet that if he rapes somebody
There will be no trouble having a child
And you can bet that if she aborts it
Pro-lifers will attack her with rage
You can depend on the worst always happening
You need a busload of faith to get by

Sick of You

Dit is het nummer waarin Trump met name wordt genoemd. De familie Trump ‘werd op het schild gehesen en kreeg vervolgens de bof’.

They ordained the Trumps and then he got the mumps
And died being treated at Mt. Sinai

En daar is ook Rudy Giuliani, nu de advocaat van Trump en destijds officier van justitie in New York (en later, van 1994 tot 2002, burgemeester van de stad).

They discovered some animal no one’s ever seen
It was an inside trader eating a rubber tire
After running over Rudy Giuliani 

Hold On

In dit stevig rockende liedje vol rassengeweld over en weer duikt opnieuw Het ‘Beeld der Onverdraagzaamheid’ op. Politieagenten worden doodgeschoten als vergelding voor het brute politieoptreden tegen de zwarte Eleanor Bumpurs en Michael Stewart. Geweldloze acties van Black Lives Matter lijken ver weg; de overheid doet niets. 

There’s blacks with knives and whites with clubs (...)
The haves and havenots are bleeding in the tub
That’s New York’s future not mine

Strawman

Reed stelt de vraag of iemand überhaupt behoefte heeft aan ‘weer zo'n zelfingenomen popzanger'. Zo iemand wil hij nadrukkelijk niet zijn - alsof hij zich excuseert een moralist te zijn. Het bijzondere is natuurlijk dat zijn observaties en karakterduidingen precies genoeg afstand hadden om nu na al die jaren nog relevant te zijn.

Does anybody need another self-righteous rock singer
Whose nose he says let him straight to God

Dime Store Mystery

Reed besluit het album met een liedje dat gaat over beeldend kunstenaar Andy Warhol, die in 1987 was overleden. Het is zeer goed mogelijk dat zijn dood Reed nieuwe inzichten gaf. De zanger had op het laatst een moeizame relatie met de man die hij als zijn belangrijkste mentor beschouwde. Hij denkt terug aan de uitvaartdienst en stelt vast:

I wish I hadn’t thrown away my time
On so much human and so much less divine

Dat inzicht heeft geleid  tot een artistieke wederopstanding in de vorm van het album New York. Met de begrafenis van de meest New Yorkse New Yorker zijn we terug bij het ontstaan van wat een tijdloos meesterwerk zou blijken te zijn.