De comeback van de tijger in Nepal heeft een prijs: mensenlevens

Het was een koude, mistige ochtend toen Bhadai Tharu het bos inliep om gras te snijden voor zijn vee. Hij was samen met een groep dorpelingen, en een aantal van hen stond voor de zekerheid op wacht, maar toen hij zich bukte, klonk plotseling een diepe, donkere brul, waarna een oranje flits uit de struiken sprong, en een machtige poot uithaalde naar Tharu.

‘Terwijl iedereen wegrende, zette de tijger haar klauwen in mijn gezicht’, vertelt Tharu, terwijl hij druk met zijn armen zwaait en de hele gebeurtenis naspeelt. ‘Ik viel voorover, zo, op deze manier. En terwijl ik op mijn knieën probeerde weg te komen, drukte zij me met haar poot tegen de grond. Het bloed gutste uit de wond langs mijn gezicht, ik zag één oog aan een draad voor mijn gezicht bungelen, maar voelde geen pijn, en ik sloeg, en sloeg en sloeg met mijn elleboog naar achteren, tegen haar kop. De tijger brulde, en liet me los. Pah!’

De aanval vond jaren geleden plaats, in januari 2004, toen dit nog maar weinig voorkwam. Er waren domweg niet zoveel tijgers: allemaal verdreven uit hun leefomgeving. Ze waren of gedood door mannen op zoek naar een trofee of door stropers die op de zwarte markt een fortuin aan het beest konden verdienen. In China bijvoorbeeld, wordt er tijgerwijn gebrouwen van de botten van het dier, omdat men gelooft dat iemand die dit drinkt, net zo sterk wordt. Wereldwijd waren er in het begin van de 20ste eeuw nog 100 duizend tijgers, een eeuw later was hun aantal met meer dan 95 procent afgenomen.

Dat moest anders, besloten alle dertien landen waar de tijger in het wild leeft in 2010 op een conferentie in Sint-Petersburg. Zij spraken af de tijger beter te gaan beschermen om het tij te keren. Destijds was het volgens de Chinese kalender het jaar van de tijger, en het doel was om de populatie binnen twaalf jaar, als het wéér het jaar van de tijger was, te verdubbelen.

Alhoewel het sindsdien ook in India, Bhutan en Thailand beter gaat met de populatie, heeft alleen Nepal dat doel gehaald. Sterker, hun aantal is in deze periode zelfs verdrievoudigd. Er leven nu 355 tijgers in het land, in 2009 waren het er nog maar 121.

Natuurlijk, zeggen de experts, het kan zijn dat er dankzij nieuwe onderzoeksmethoden veel beter wordt geteld, en de cijfers daarom omhoog zijn gegaan. Maar Nepal maakt serieus werk van de bescherming van het dier, en dat werpt overduidelijk zijn vruchten af: er worden minder beesten gedood, en meer pups geboren. De dieren leven in één van de vijf nationale parken en daar wordt goed gepatrouilleerd door natuurbeschermers en het leger. Iemand die een tijger stroopt, kan vijftien jaar cel en een boete van 10 duizend dollar krijgen – een godsvermogen in een land waar veel mensen nog geen honderd dollar per maand verdienen.

Tijger in de achtertuin

De bescherming van de tijger heeft echter ook een prijs. Met de groeiende populatie krijgen steeds meer Nepalezen een tijger in hun achtertuin. Het aantal mensen dat door deze dieren wordt aangevallen, en zelfs gedood, is flink gestegen. Zeker rond het wildpark Bardia; de afgelopen drie jaar zijn hier ten minste dertig mensen omgekomen bij een tijgeraanval, terwijl dat tussen 2009 en 2019 geen enkele keer is gebeurd.

Er zijn tijgers die structureel mensen aanvallen. Volgens natuurbeschermers gaat het daarbij vaak om oude of zieke beesten zonder eigen territorium die op zoek zijn naar een gemakkelijke prooi. Meestal gaat het echter om ‘toevallige ontmoetingen’, waarbij de tijger zich in het nauw gedreven voelt, of haar jongen wil beschermen. ‘En als het aantal tijgers toeneemt, groeit het risico dat mensen er eentje tegenkomen’, weet Ramjee Babu Thapa, de eigenaar van een toeristenresort in wildpark Bardia.

Hij heeft het in 2016 zelf meegemaakt. Thapa liep samen met een vriend door het bos, toen een gids aan kwam rennen. Deze was met een Nederlandse toerist op safari toen er plotseling een tijger op hen afstormde. De gids, Krishna, leidde de tijger af en zette het op een rennen, waarop de toerist in een boom wist te klimmen. ‘Toen wij hem met zijn drietjes te hulp kwamen, sprong de tijger weer tevoorschijn’, vertelt Thapa. ‘Krishna werd tegen de grond geslagen, en rolde en rolde, tot het beest zijn tanden in zijn nek probeerde te zetten. Ik had een stok van de grond geraapt, en sloeg het dier daarmee. Hierop keerde de tijger zich naar mij, maar ik sloeg hem in zijn bek, en hij liep weg.’

Thapa vertelt het verhaal in het restaurant van zijn resort vlakbij de jungle. Aan de muur hangt de stok waarmee hij de tijger heeft verjaagd, en zijn dochter brengt de broek die hij toen aan had. Het kruis is volledig opengescheurd. Lachend vertelt Thapa dat dit gebeurde toen hij en Krishna in een boom klommen. ‘Want als er een tijger is, moet je altijd in een boom klimmen. We wisten: de tijger is niet ver, die ligt in de struiken op ons te wachten. Gelukkig had ik een telefoon bij me, en had deze gelukkig bereik. Uiteindelijk kwamen er een uur of drie later parkwachters met olifanten om ons te redden. Olifanten worden over het algemeen niet aangevallen door tijgers.’

Krishna was zwaar gewond aan zijn benen en een arm, maar zowel Thapa als de Nederlandse toerist kwamen met de schrik vrij.

Tientallen dorpen in de omgeving liggen net zo dichtbij de jungle als het resort. Er is wel een bufferzone tussen de bewoonde wereld en de officiële grens van het wildpark, maar er zijn geen hekken, zodat tijgers zich soms ook in de bufferzone begeven, de plek waar dorpelingen hun brandhout halen, fruit of groente plukken, en voedsel voor hun vee snijden.

De regering en betrokken organisaties hebben niet goed nagedacht hoe zij de lokale bevolking kunnen beschermen, zegt Kumar Paudel, de directeur van de natuurbeschermingsorganisatie Greenhood Nepal. ‘Ik ben heel blij dat het zo goed gaat met de tijgers, maar het is triest dat de rekening bij de arme bevolking ligt.’

Het gaat niet alleen om de doden, vertelt Paudel in zijn kantoor in Kathmandu, maar ook om andere lasten. ‘Het vee wordt opgegeten, waardoor ook de inkomsten van de dorpelingen afnemen, en mensen zijn domweg doodsbang. Je kunt niet zeggen ‘blijf dan weg uit de jungle’, want de bevolking is hiervan afhankelijk. Bovendien struinen er steeds meer tijgers buiten de grenzen van de parken, op zoek naar prooi.’

Protesten van burgers

De aanvallen maken het moeilijk om in harmonie samen te leven met de tijger, en natuurlijk leidt dat tot reacties. Nadat een vrouw in juni dit jaar tijdens het verzamelen van brandhout werd aangevallen, was de gemeenschap woedend. Uit protest blokkeerden zij doorgaande wegen en eisten betere bescherming. Veiligheidstroepen grepen hard in en schoten daarbij een meisje van 18 dood. ‘Het risico bestaat dat de bevolking, die een belangrijk onderdeel is van de natuurbescherming doordat ook zij waakt tegen stropers, zich tegen de dieren keert’, zegt Paudel. ‘Dat kan tot onverschilligheid jegens stroperij leiden, maar ook tot agressie tegen de tijgers zelf.’

Paudel pleit ervoor dat rijkere landen niet alleen bijdragen aan de bescherming van tijgers, maar ook aan die van de bevolking. Het verhaal is dat de tijger van iedereen is, dat onze kleinkinderen straks niet moeten opgroeien in een wereld waar wilde beesten alleen nog in de dierentuin te zien zijn. Waarom, vraagt Paudel, moeten de arme landen waar die dieren leven, dan als enige voor de kosten opdraaien?

Hij komt zelf met het voorbeeld van de wolf, en hoe geen westers land het zal accepteren als er door deze beesten doden zouden vallen onder de eigen bevolking. Of hoe logisch iedereen het zou vinden als een tijger die uit een dierentuin is ontsnapt en door een woonwijk vol kinderen struint, wordt neergeschoten omdat er geen verdovingspistool voorhanden is.

‘Nepal heeft niet genoeg geld om compensatie te betalen aan slachtoffers van tijgeraanvallen’, zegt Paudel. ‘En beesten die mensen structureel aanvallen, moeten worden gevangen en vastgehouden, maar een fatsoenlijke kooi kost een ton, en er is zo’n 50 duizend euro per jaar nodig om een tijger te voeden en verzorgen. Er zitten er nu vier gevangen, en onlangs heeft de regering aangegeven dat ze er niet meer kunnen opvangen.’

Tijgers verdedigen hun jongen

De tijger die Bhadai Tharu heeft besprongen, was geen menseneter; het dier verdedigde haar jongen. ‘Anderen vertelden me later dat ze pups hadden gezien’, vertelt de Tharu, terwijl hij met grote passen door de jungle loopt. Hij draagt een stok, om zichzelf tegen een aanval te kunnen beschermen, en een zonnebril. Dat laatste is niet alleen omdat het licht zo fel is, maar omdat zijn gezicht na de aanval volledig is verminkt. Artsen hebben zijn oog niet meer kunnen redden. Als hij zijn bril afzet, zie je een rode, diepe gleuf waar constant tranen in opwellen. ‘Het blijft irriteren’, zegt hij schouderophalend. ‘Maar ik kan er prima mee leven.’

Het schemert tussen de struiken. Er zijn onzichtbare paadjes om te volgen, en er klinkt zacht geluid: geruis, gezoem, krakende takjes. Ergens zitten die tijgers, even verderop was een vers voetspoor, vlakbij de drinkplaats, maar midden op de dag laat het dier zich zelden zien, zegt Tharu geruststellend.

Na de aanval was hij een tijdje boos op het dier. ‘Ik was actief als natuurbeschermer, en toch probeerde hij me te doden’, vertelt hij hoofdschuddend. ‘Maar later besefte ik dat de tijger koning is in dit gebied. Ik had pech. De tijger is niet slecht. We moeten het bos met elkaar delen.’

Gek genoeg heeft de aanval hem veel goeds gebracht, zegt Tharu. Hij heeft prijzen als natuurbeschermer gewonnen, geniet diep respect in zijn eigen gemeenschap, en mensen reizen de wereld over om met Tharu te praten. ‘Zelfs Leonardo DiCaprio, die wereldberoemde acteur, is als ambassadeur van een beschermingsproject bij mij langs geweest’, vertelt hij grijnzend. ‘Na ons gesprek nam DiCaprio zijn zonnebril af, en gaf hem aan mij.’ Trots tikt Tharu tegen de donkere glazen. ‘Deze ja! Helemaal uit Hollywood, en nu op mijn mooie gezicht.’